1

Osteoporoza w internecie

International Osteoporosis Foundation

National Osteoporosis Foundation

Polskie Towarzystwo Osteoartrologii

Polska Fundacja Osteoporozy

Osteoforum

American College of Rheumatology

American Society for Bone and Mineral Research

The Endocrine Society

International Bone and Mineral Society

The International Society for Clinical Densitometry

National Institutes of Health Osteoporosis and Related Bone Disease – National Resources Center

American Association of Orthopedic Surgeons

The Bone and Joint Decade 2000-2010

BoneKey-IBMS

European Calcified Tissue Society

National Institute of Arthritis and Muscoskeletal and Skin Diseases

Osteogenesis Imperfecta Foundation

Osteoporosis and Bone Physiology

National Osteoporosis Society (UK)

Doctor’s Guide: Osteoporosis

Hormone Foundation

Medscape Osteoporosis Resource Center

OBGYN.net – Osteoporosis Section

Be A Bone Builder

Women’s Health Matters – Osteoporosis Section

Rolling Bones

Rynek zdrowia

Medycyna Praktyczna

Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja

Rehabilitacja w praktyce

Ortopedia Polska

Medtube – ortopedia

Medutools

HealthUnify




XII Zjazd streszczenia

Spis wykładów i plakatów

 

Spis referatów

(Contents of abstracts)

 

 

L00

Papapoulos S.E. (Leiden, The Netherlands)

Pharmacological management of osteoporosis: state of the art

(Leczenie farmakologiczne osteoporozy: aktualny stan wiedzy)

 

S01

Badania podstawowe cz.1 (Basic research part 1)

 

L01

Płudowski P., Lorenc R.S. (Warszawa)

Ocena wytrzymałości mechanicznej kości udowych szczurów

(The study of mechanical strength of the rat femur)

 

L02

 

Brzóska M.M., Majewska K., Moniszko-Jakoniuk J. (Białystok)

Wpływ niskiego narażenia na kadm na mineralizację i wytrzymałość mechaniczną nasad i trzonu kości udowej u samic szczura

(The effect of low-level cadmium-exponsure on the mineral status and mechanical strength of femur epiphyses and midshaft of female rats)

 

L03

Pytlik M., Janiec W., Kaczmarczyk-Sedlak I. i wsp. (Sosnowiec)

Wpływ retinolu na rozwój osteopenii indukowanej owariektomią u szczurów (Effects of retinol on the development of ovariectomy-induced osteopenia in rats)

 

L04

Cegieła U., Janiec W., Folwarczna J. i wsp. (Sosnowiec)

Wpływ metotreksatu na procesy przebudowy kości u szczurów

(Effect of methotrexate on bone remodeling in rats)

 

L05

Chruszcz K., Barańska M., Proniewicz L.M. (Kraków)

Badania strukturalne pochodnych Risedronianu oraz ich soli z jonami metali (Structural study of Risedronate derivatives and their salts with metal ions)

 

S02

Badania podstawowe cz.2 (Basic research part 2)

 

L06

Kubik T., Głuszko P., Korkosz M. i wsp. (Kraków)

Wykorzystanie ilościowych pomiarów mikroarchitektury kości w diagnostyce osteoporozy (Application of quantitative measurements of trabecular bone in diagnosis of osteoporosis)

 

L07

 

Tabor Z. (Kraków)

Wpływ rozdzielczości obrazu na użyteczność diagnostyczną parametrów opisujących architekturę kości beleczkowej (Analysis of the influence of image resolution on the discriminating power of the trabecular bone architectural parameters)

 

L08

Wytyk-Nowak A., Nowak M., Morzyński M. (Poznań)

Numeryczna symulacja zjawiska remodelowania kości (Numerical simulation of bone remodeling)

 

L09

Bilska A., Cieśłar G., Kubacka M. i wsp. (Bytom)

Wpływ wolnozmiennych pól magnetycznych na zawartość wapnia i fosforu w surowicy krwi i w tkance kostnej u samic szczurzych poddanych eksperymentalnej owariektomii (Influence of extremaly low frequency (ELF) magnetic fields on calcium and phosphorus contents in serum and bone tissue in female rats after experimental ovariectomy)

 

L10

Owczarek D., Ziółkowski M., Słynarski K. i wsp. (Warszawa)

Monitorowanie gęstości kości udowej po wszczepieniu protezy całkowitej w aspekcie jej aseptycznego obluzowania (Bone mineral density in the aspects of aseptic loosening of total hip prostheses)

 

S03

Epidemiologia osteoporozy w badaniach polskich

(Epidemiology of osteoporosis in Polish surveys)

 

L11

Badurski J.E., Dobreńko A., Nowak N. i wsp. (Białystok)

Rozpowszechnienie osteoporozy i złamań niskoenergetycznych w Polsce: przegląd badań epidemiologicznych (Prevalence of osteoporosis and low trauma fractures in Poland: review of epidemiological surveys)

 

L12

 

Kozłowski A. (Skarżysko-Kamienna)

Zachorowalność złamań osteoporotycznych w Powiecie Skarżyskim w latach 1992-2001 (Incidence of osteoporotic fractures in district of Skarżysko-Kamienna, Poland in years 1992-2001)

 

L13

Sawicki A, Dębiński A. (Warszawa)

Wybrane wskaźniki stanu zdrowia a gęstość mineralna kości u kobiet po 65 roku życia (Health status and bone mineral density in women after 65th year of life)

 

L14

Gruszecka-Marczyńska K., Śmiechowicz H. (Wrocław)

Rola badania radiologicznego w diagnostyce osteoporozy (Importance of radiographs in diagnosis of osteoporosis)

 

S04

Patofizjologia osteopororozy (Patophysiology of osteoporosis)

 

L15

Horst-Sikorska W. (Poznań)

Osteoporoza-genetyczna etiologia choroby

(Osteoporosis – a genatically determined bone disease)

 

L16

 

Burckhardt P. (Lausanne, Switzerland)

Role of nutrition in osteoporosis (Rola żywienia w osteoporozie)

 

L17

Klimek R. (Kraków)

Medyczna termodynamika osteoporozy (Medical thermodynamics of osteoporosis)

 

L18

Badurski J.E. (Białystok)

Masa kostna a złamania niskoenergetyczne: dwa typy osteoporozy i złamań: BMD-zależnych i BMD-niezależnych. Odmienna odpowiedź na leczenie (Bone density and low trauma fractures: two types of osteoporosis and fragility: BMD-dependent and BMD-not-dependent. An impact on response to the therapy)

 

L19

Karczmarewicz E., Wyszomirski T., Jaworski M. i wsp. (Warszawa)

Zależność między zmianami metabolizmu kostnego w populacji polskiej kobiet i mężczyzn a parametrami densytometrycznymi i ultrasonograficznymi – badanie EPOLOS (Cross-sectional evaluation of bone metabolism in Polish adult population – the EPOLOS study)

 

S05

Diagnostyka osteoporozy (Diagnosis of osteoporosis)

 

L20

Kanis J.A. (Sheffield, UK)

Who to treat (Kogo leczyć)

 

L21

 

Glüer C-C. (Kiel, Germany)

Status and perspectives for bone densitometry

(Status i perspektywy densytometrii kości)

 

L22

Czerwiński E., Osieleniec J., Działak P. i wsp. (Kraków)

Zmiany gęstości mineralnej kręgosłupa lędźwiowego, bliższego końca kości udowej, dalszego końca kości promieniowej u kobiet 5-letniej obserwacji (Changes in bone mineral density in spine, proximal femur and radius in women after 5 years observation)

 

L23

Leszczyński P., Mackiewicz S.H. (Poznań)

Porównanie badań densytometrycznych odpowiadających sobie kości udowych, kości przedramion i kości piętowych

(Comparison of DXA and QUS data of two corresponding hips, forearms and heels)

 

L24

Jaworski M., Matusik H., Biliński P. i wsp. (Warszawa)

Stabilność i komplementarność aparatów DPX w przekrojowym badaniu wieloośrodkowym – EPOLOS (Stability and consistence of DPX apparatuses in multi center cohort study – EPOLOS )

 

S06

Risedronian w leczeniu osteoporozy-Aventis Pharma

(Risedronate in the treatment of osteoporosis)

 

L25

Badurski J.E. (Białystok)

Czy i jak leki antyresorpcyjne wpływają na jakość kości

(Do and how antiresorpive drugs influence on bone quality)

 

L26

 

Czerwiński E. (Kraków)

Zapobieganie złamaniom w osteoporozie

(Prevention of fractures in osteoporosis)

 

S07

Złamania obwodowe (            Peripheral fractures)

 

L27

Reeve J. (Cambridge, UK)

Loss of bone strength at the hip

(Obniżenie wytrzymałości bliższego końca kości udowej)

 

L28

 

Borowy P., Czerwiński E., Działak P. i wsp. (Kraków)

Ocena ryzyka upadków u chorych z osteoporozą

(Falls risk assessment in patients with osteoporosis)

 

L29




Program naukowy i streszczenia prac

Streszczenia referatów i plakatów II Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy, Kraków 11-13.10.07 opublikowano w czasopiśmie „Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja” vol. 9. suppl. 2.2007.

Program i streszczenia do pobrania w pliku pdf.




Programy rządowe dotyczące osteoporozy na Świecie

Osteoporosis Action

“Osteoporosis Kanada rozpoczyna program profilaktyczny dla dorosłych powyżej 50 r.ż.”
(Bułgaria zatwierdza ‘Narodowy Program Kontroli Osteoporozy 2006-2010’)

Artykuł w załączeniu




NIE ŁAM SIĘ !

Polskie Towarzystwo Osteoartrologii wraz z Zakładem Chorób Kości i Stawów Instytutu Fizjoterapii Collegium Medicum UJ rozpoczęło akcję „NIE ŁAM SIĘ!”, mającą na celu zapobieganie złamaniom osteoporotycznym.

W dziale znajdują się następujące pliki informacyjne do pobrania dla lekarzy i pacjentów:
– ulotka UPADEK
– ulotka PO ZŁAMANIU
– ulotka SPACERUJ
– ulotki NORDIC WALKING (dla pacjentów i dla lekarzy)
– ulotki TAI-CHI (dla pacjentów i dla lekarzy)




Zasady profilaktyki, rozpoznawania i leczenia osteoporotycznych złamań kości

Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007; 5(6); Vol. 9, 548-554

prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński, prof. dr hab. med. Andrzej Górecki, dr hab. med. Edward Czerwiński, dr med. Dariusz Chmielewski.

Opracowano na podstawie zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (IOF), Europejskiej Federacji Towarzystw Ortopedycznych (EFORT), Amerykańskiej Akademii Chirurgów Ortopedycznych (AAOS) oraz współczesnego piśmiennictwa.

„Zasady” zostały ustalone i przyjęte w październiku 2007 roku jako oficjalny dokument Krajowego Konsultanta w dziedzinie Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu oraz Prezesa Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego.

Artykuł w załączniku




Komentarz: Medication-induced Osteoporosis

Komentarz do artykułu:
Meng-Yi Weng, MD, and Nancy E. Lane, MD „Medication-induced Osteoporosis”

Medycyna po Dyplomie VOL 17/NR 9/WRZESIEŃ 2008

Prof. dr hab. med. Witold Tłustochowicz
Kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie

Komentarz w załączeniu




Epidemiologia złamań osteoporotycznych i ocena 10-letniego ryzyka złamania w populacji kobiet regionu Białystok (BOS-2) algorytmem FRAX™ – WHO

Autorzy: Janusz E. Badurski, Andrzej Dobreńko, Nonna Nowak, Elżbieta Jeziernicka, Stefan Daniluk, Anna Mrowiec
Polska Fundacja Osteoporozy (PFO), prezes Fundacji prof. dr hab. med. Janusz E. Badurski

Reumatologia 2008; 46, 2: 72–79

Artykuł w załączniku




EPIDEMIOLOGIA I NASTĘPSTWA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH

Lancet 2002; 359, str. 1761 – 1767 Przedruk i tłumaczenie za zgodą: The Lancet Publishing Group. www.thelancet.com Wyłącznie do prywatnego użytku dla członków Polskiego Portalu Osteoporozy

EPIDEMIOLOGIA I NASTĘPSTWA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH
(EPIDEMIOLOGY AND OUTCOMES OF OSTEOPOROTIC FRACTURES)
Steven R. Cummings, L Joseph Melton III

Wraz ze starzeniem się organizmu obniża się gęstość mineralna kości i wzrasta ryzyko złamań, szczególnie u kobiet przechodzących okres menopauzy. Złamania biodra, najpoważniejsze powikłanie osteoporozy stają się obecnie coraz częstsze zarówno z powodu starzenia się światowej populacji jak i z powodu wzrostu częstości złamań biodra o 1-3 % rocznie w większości obszarów na świecie. Częstość występowania złamań biodra jest bardziej zróżnicowana w zależności od regionu niż złamań kręgosłupa. Niska masa kostna i uprzednie złamania są czynnikami ryzyka wystąpienia prawie wszystkich typów złamań, przy czym każdy rodzaj złamania posiada też swoje własne czynniki ryzyka. Farmakologiczna prewencja złamań może w efekcie być równie kosztowna jak leczenie samych złamań. Z tego powodu należy przeprowadzać i wykorzystywać badania epidemiologiczne do identyfikacji osób obarczonych wysokim ryzykiem złamań prowadzących do kalectwa, co umożliwi odpowiednie przydzielenie kosztownego leczenia osobom najbardziej potrzebującym.

Szkielet jest niezbędny dla zwierząt lądowych, a istoty ludzkie rozwinęły kości wystarczająco lekkie, umożliwiające szybkie poruszanie się i na tyle mocne, aby uniknąć złamań prowadzących do inwalidztwa w wieku reprodukcyjnym. Jednakże, po okresie menopauzy u kobiet i wraz z postępującym starzeniem u mężczyzn kości ulegają osłabieniu oraz dochodzi do pogorszenia funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego. Powyższe zmiany powodują gwałtowny wzrost ryzyka wystąpienia złamań, które przesądzają o klinicznym i społecznym znaczeniu osteoporozy. Złamania osteoporotyczne są jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności i stanowią poważne obciążenie finansowe dla systemów opieki zdrowotnej w wielu regionach na świecie. W rzeczywistości dla białych kobiet życiowe ryzyko wystąpienia złamania biodra wynosi 1/6 i jest większe od ryzyka pojawienia się raka piersi, które wynosi 1/9 [1,2]. Społeczne konsekwencje złamań będą narastały na całym świecie wraz ze starzeniem się populacji. W obecnej pracy dokonujemy przeglądu epidemiologii występowania złamań osteoporotycznych, tworząc tym samym podstawę dla trzech innych prac poglądowych, które omawiać będą patogenezę i diagnostykę osteoporozy oraz jej zapobieganie i leczenie.


Pełna wersja artykułu w pliku pdf.




Poszukiwanie genów osteoporozy w erze poznania ludzkiego genomu: postęp i wyzwania

Osteoporosis Int (2003) 14, 9: 701-715

Poszukiwanie genów osteoporozy w erze poznania ludzkiego genomu: postęp i wyzwania
(Searching for osteoporosis genes in the post-genome era: progress and challenges)
Qing-Yang Huang (1, 2, 3), Robert R. Recker (2) and Hong-Wen Deng (1, 2, 3)

  1.  

     

    Laboratory of Molecular and Statistical Genetics, College of Life Sciences, Hunan Normal University, 410081 ChangSha, Hunan, People”s Republic of China

  2. Osteoporosis Research Center, Creighton University, 601 N. 30th Street, Suite 6787, Omaha, NE 68131, USA
  3. Department of Biomedical Sciences, Creighton University, 601 N. 30th Street, Suite 6787, Omaha, NE 

Abstrakt: Osteoporoza jest częstym schorzeniem układu kostnego, cechującym się niską gęstością mineralną kości (BMD – bone mineral density) zaburzeniami mikroarchitektury kostnej oraz zwiększonym ryzykiem złamań kości. Osteoporoza jest złożonym schorzeniem, kosztownym z punktu widzenia socjalnego i ekonomicznego. Identyfikacja genów odpowiedzialnych za wywołanie osteoporozy pozwoli na pełniejsze zrozumienie patogenezy tego schorzenia, opracowanie skuteczniejszych schematów diagnostycznych oraz strategii prewencji i leczenia. Badania mające na celu identyfikację genów osteoporozy skupiają się na modelach zwierzęcych, przesiewowych poszukiwaniach genów – kandydatów oraz na ocenie genów – kandydatów. Artykuł jest przeglądem obecnej wiedzy w zakresie mapowania i identyfikacji genów osteoporozy, z uwypukleniem loci genowych szczególnie podejrzanych o związek z rozwojem osteoporozy.

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, genetyka, osteoporoza, złamania osteoporotyczne




IOF World Osteoporosis Day 2004

World Osteoporosis Day 2004

IOF World Osteoporosis Day 2004




Słowo wstępne Medycyna po Dyplomie. Osteoporoza)

Medycyna po Dyplomie. Osteoporoza. Wydanie Specjalne, maj 2004

dr hab.med. Edward Czerwiński

Wydłużanie życia ludzkiego jest dobrodziejstwem medycyny, ale ceną tego sukcesu są choroby wieku podeszłego. Jedną z nich jest osteoporoza, która już współcześnie należy do grupy najczęstszych schorzeń we wszystkich populacjach świata.

Po 50. roku życia osteoporozę stwierdza się u co 3. kobiety i co 8. mężczyzny, a jej częstość niestety wzrasta z wiekiem. Nieodłączną cechą osteoporozy są złamania kości. Życiowe ryzyko złamania u 50-letniej kobiety wynosi 40%. Złamania występują najczęściej w kręgosłupie, a najgroźniejsze są złamania bliższego końca kości udowej, po których w ciągu roku umiera co piąta pacjentka. Ryzyko zgonu z powodu złamań bliższego końca kości udowej jest większe, niż z powodu raka piersi, a niepełnosprawność po złamaniu zatrzymuje w łóżku więcej pacjentów, niż udar mózgu, zawał serca czy przewlekła obturacyjna choroba płuc. Przewiduje się, że do roku 2050 liczba złamań osteoporotycznych wzrośnie do 6.260.000. Mówimy zatem o epidemii złamań.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom lekarzy zajmującym się na co dzień problematyką osteoporozy opracowaliśmy specjalny zeszyt „Medycyny po Dyplomie”, Osteoporoza w praktyce lekarskiej. Jak interpretować fakt, że większość złamań występuje u kobiet nie spełniających kryterium diagnostycznego osteoporozy (WHO; wskaźnik „T” -2.5) dowiemy się z artykułu Prof. J. Badurskiego. Dr hab. med. M. Tałałaj przedstawia algorytm dla lekarza praktyka. Prof. R. Lorec w bardzo przystępny sposób wprowadza w tajniki densytometrii. Autor tego wstępu pisze, jak oceniać radiogram i jakie są problemy związane ze złamaniami. Aktualne grupy leków stosowanych w leczeniu osteoporozy, z przedstawieniem głównych leków stosowanych w Polsce, omawia Prof. E. Marcinowska-Suchowierska. Prof. R. Dębski wyjaśnia jakże gorąco dyskutowaną ostatnio terapię estrogenową. Prof. Więcek omawia osteoporozy wtórne, Prof. W.H. Sikorska profilaktykę, a dr Księżopolska zapobieganie upadkom. Ten ostatni temat jest szczególne aktualny, bowiem ponad 90% złamań osteoporotycznych następuje wskutek upadku, zatem ich zapobieganie jest najbardziej skuteczną prewencją złamań.
Pragnę gorąco podziękować wszystkim Autorom za trud wniesiony w przygotowanie artykułów. Reakcji dziękuję za miłą współpracę w czasie powstawania tego zeszytu oraz za wyrażenie zgody na umieszczenie artykułów w Polskim Portalu Osteoporozy www.osteoporoza.pl.

Dr hab. med. Edward Czerwiński
Kraków, maj 2004




Rozpowszechnienie osteoporozy i złamań niskoenergetycznych w Polsce: Wyniki badań epidemiologicznych

Streszczenia IV Ogólnopolskiego Sympozjum Chorób Metabolicznych Tkanki Kostnej PTOiTr, Jurata 3-5.09.04

Badurski J., Dobreńko A., Nowak N., Supronik J., Daniluk S., Jeziernicka E.
Polska Fundacja Osteoporozy (PFO), Białystok, PL

W latach 1999-2002 Zespół Badawczy PFO przeprowadził jedno losowo dobrane, reprezentatywne dla aglomeracji Białegostoku, badanie epidemiologiczne BOS (Nowak N. z wsp. Post Osteoartrol 2003,14:1-2) i jedno populacyjne, otwarte, w Północno-Wschodniej Polsce NEPOS (Dobreńko A. z wsp. Post Osteoartrol 2003, 14:1-2).

W BOS uczestniczyło 1005 kobiet powyżej 45 r.ż.,śr.59 lat ( w tym 33.3% w VI i 29.0% w VII dekadzie życia), które wypełniły kwestionariusz z danymi demograficznymi, czynnikami ryzyka złamań, stylem i jakością życia, a 727 z nich przeszło badanie BMD b.n.k.u. i kręgosłupa L1-L4, met. DXA aparatem Hologic QDR4500SL. Zgodnie z kryteriami WHO, T-score –2.5 w b.n.k.u.(Osteoporoza) wykazało 14.8%, a osteopenię – 38.6%. BMD badane w kręgosłupie, T-score –2.5 ujawniło w 18.4%, a osteopenię w 43.0%. Wśród tych 727 kobiet odnotowano 222 złamań niskoenergetycznych (ZNE): 118 Collesa, 21 żeber, 3 b.n.k.u., 8 kręgów i 70 o innej lokalizacji. Średni T-score b.n.k.u. osób z przebytymi złamaniami = 1.5, i kręgosłupa = 1.6 . 50% złamań miało miejsce w zakresie osteopenii, a 25.7% w prawidłowej BMD. Spośród 14.8% kobiet z osteoporozą, 6.05% przypada na wiek 65-74 lat, 3.44% na 55-64, a 2.21% całej kohorty na 75-84 lata. 96 z 144 ZNE dotknęło kobiet w przedziale wieku 45-64, średnio w 59 r.ż.

Po wyeliminowaniu wpływu BMD, klinicznymi czynnikami znamiennie zwiększającymi ryzyko złamania, były: wiek, leczenie sterydami, przewlekłe choroby hematologiczne i gastroenterologiczne, niski status materialny i wykształcenie oraz alkoholizm. Zmniejszającymi zagrożenie było karmienie piersią, stosowanie HRT i wysoki BMI. Uwzględniając BMD, największe ryzyko wiązało się z niskim standardem życia i wykształcenia, ogólnie złym stanem zdrowia i z chorobami towarzyszącymi.

Wśród 6615 kobiet w wieku 56±11 lat uczestniczących w NEPOS, wszystkie przeszły badania ankietowe i badanie BMD przedramienia. 17% z nich wykazało T-score –2.5,  ZNE odnotowano u 13.7%, menopauzę przed 45 r.ż. – 13.9%, nikotynizm – u 20.6%, złamania b.n.k.u. u matki – 4.4%, niskie spożycie wapnia – 36.9%, występowanie przewlekłych chorób – 42.5%.

Uogólniając szacujemy, że w Polsce osteoporoza dotyka 15%-20% kobiet po 45 r.ż., tzn. ok. 0.9-1.2 mln ogółu populacji, a złamania po niewielkim urazie – dwukrotnie więcej, z których połowa ma miejsce przy osteopenii lub przy prawidłowej masie kostnej. Wskazuje to na potrzebę położenia zdecydowanie większej uwagi na ocenę klinicznych czynników ryzyka złamań przy decyzji o leczeniu.




Pierwotny i wtórny hipoestrogenizm a ryzyko osteoporozy u młodych kobiet

Terapia 2/2005. Osteoporoza.

Prof. dr hab. med. Alina Warenik-Szymankiewicz dr med. Błażej Męczekalski

Artykuł w załączniku




WYSIŁEK FIZYCZNY W PROFILAKTYCE I LECZENIU OSTEOPOROZY

Medicina Sportiva, Vol. 3, Suppl. No. 2, 1999

WYSIŁEK FIZYCZNY W PROFILAKTYCE I LECZENIU OSTEOPOROZY
CZ. I EDWARD CZERWIŃSKI (RED.)

Plik w załączniku