I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s1131-132.

P12
WPŁYW KLODRONIANU NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI I STĘŻENIE OSTEOKALCYNY U KOBIET PO MENOPAUZIE Z OSTEOPENIĄ

Napierała K.1, Miazgowski T.2, Hoszowski K.3, Bieńkowska R.3, Lorenc R.S.4, Czekalski S.5
1Oddział Nefrologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie
2 Klinika Endokrynologii PAM w Szczecinie
3 NZOZ Centrum Warszawa
4 Zakład Biochemii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa
5 Klinika Nefrologii i Transplantologii AM w Poznaniu

Słowa kluczowe: klodronian, gęstość mineralna kości, osteokalcyna, osteopenia

Wstęp
Bisfosfoniany mają udokumentowane znaczenie w leczeniu osteoporozy zaawansowanej, mniej liczne są doniesienia o ich skuteczności w profilaktyce osteoporozy postmenopauzalnej u kobiet z osteopenią.
Cel pracy
Ocena skuteczności klodronianu w zapobieganiu utraty masy kostnej u kobiet po menopauzie ze zmniejszoną gęstością mineralną kości (BMD) w 3-letnim prospektywnym, randomizowanym i kontrolowanym placebo badaniu klinicznym.
Materiał i metody
Badaniem objęto 57 kobiet w wieku 52,3±3,8 lat, 1-5 lat po menopauzie (średnio 2,12±1,9 lat), z wartością t-score kręgosłupa lędźwiowego (Spine) od -1 do -2,5 SD. Do badania nie kwalifikowano kobiet leczonych wcześniej z powodu osteoporozy oraz kobiet z chorobami współistniejącymi, mogącymi wpływać na metabolizm kostny. Grupie badanej (n=26) podawano klodronian disodowy (Bonefos®, Leiras Oy) przez okres 1 roku w dawce 400 mg/dobę; grupa kontrolna (n=31) otrzymywała placebo. W obu grupach stosowano substytucję preparatami wapnia przez okres 3 lat. BMD oceniano przy pomocy DXA (LUNAR DPX-L) w Spine i szyjce kości udowej (Femur). Stężenie osteokalcyny (OC) w surowicy krwi oceniano metodą RIA zestawami Incstar Corporation. Pomiary BMD i OC wykonywano wyjściowo, po 1 roku leczenia oraz po następnym roku i 2 latach fazy obserwacji.
Wyniki
Średnie wartości T-score w grupie kontrolnej wynosiły -1,68 SD (Spine) oraz -1,14 SD (Femur), a w grupie badanej odpowiednio -1,76 SD oraz -1,11 SD (N.S.) W grupie kontrolnej Spine BMD obniżało się o 0,99% po roku, o 1,4% po 2 latach oraz 2,1% (p<0,05 w porównaniu z wyjściową) po 3 latach, natomiast Femur BMD odpowiednio o 0,5%, 1% i 1,2%. W grupie otrzymującej klodronian BMD zmieniało się nieznacznie: Spine 0,1% po roku, 0,4% po 2 latach i 0,9% po 3 latach, Femur o 0,3%, 0,7% oraz 0,7%. Średnie stężenie OC wynosiło 6,83±2,99 ng/ml w grupie kontrolnej oraz 6,94±2,72 ng/ml w grupie badanej. Stężenie OC nie zmieniało się istotnie w grupie kontrolnej (spadek odpowiednio o 0,2%, 0,4% i 0,3%), natomiast znacznie obniżało się u kobiet przyjmujących klodronian (15,2% po zakończeniu leczenia; p<0,005) i efekt ten utrzymywał się jeszcze po roku (różnica o 16,2%) i 2 latach obserwacji (obniżenie o 16,6% w porównaniu z wyjściową).
Wnioski
1) Klodronian disodowy stosowany w dawce 400 mg/dobę w połączeniu z suplementacją preparatami wapnia przez okres 1 roku u kobiet z osteopenią krótko po menopauzie pozwala na utrzymanie Spine BMD w okresie do 2 lat po odstawieniu leczenia. 2) Leczenie klodronianem powoduje znamienne obniżenie stężenia OC zarówno w czasie leczenia, jak i po odstawieniu leku.

P12
THE EFFECT OF CLODRONATE ON BONE MINERAL DENSITY AND OSTEOCALCIN CONCENTRATION IN POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH OSTEOPENIA

Napierała K.1, Miazgowski T.2, Hoszowski K.3, Bieńkowska R.3, Lorenc R.4, Czekalski S.5
1Oddział Nefrologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie
2Klinika Endokrynologii PAM w Szczecinie
3NZOZ Centrum Warszawa
4Zakład Biochemii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa,
5Klinika Nefrologii i Transplantologii AM w Poznaniu, Poland
e-mail: kanapierala@wp.pl

Keywords: clodronate, bone mineral density, osteocalcin, osteopenia

Introduction
The efficacy of bisphosphonates in treatment of established osteoporosis has been well-documented; less data have been published on their efficacy in the prophylaxis of postmenopausal osteoporosis in women with osteopenia.
Aim of study
The evaluation of the efficacy of clodronate in prevention of postmenopausal bone mass loss in women with a decreased bone mineral density (BMD) during a 3-year prospective, randomized and placebo-controlled clinical trial.
Material and methods
The study was performed on women aged 52,3±3,8 yrs, 1-5 yrs after menopause (mean 2,12±1,9 yrs), with a lumbar spine (Spine) t-score ranged from -1 to -2,5 SD. Women receiving antiosteoporotic treatment in the history as well as women with concomitant illnesses known to affect bone metabolism were excluded from the study. The studied group received clodronate disodium (Bonefos®, Leiras Oy) 400 mg/day for 1 year; the control group received placebo. In both groups patients received calcium supplementation for 3 years. BMD was evaluated using DXA (LUNAR DPX-L) in Spine and femoral neck (Femur). Osteocalcin (OC) serum concentration was assessed by RIA using Incstar Corporation kits. BMD and OC measurements were performed at the baseline, after 1 year of treatment and after further 1 and 2 years of the observation phase.
Results
Mean T-score in the control group was -1,68 SD (Spine) and -1,14 SD (Femur); in the treated group -1,76 SD and -1,11 SD, respectively (N.S.) In the control group Spine BMD decreased by 0,99% after 1 year, 1,4% after 2 years and 2,1% (p<0,05 in comparison with baseline) after 3 years, whilst Femur BMD decreased by 0,5%, 1% and 1,2%, respectively. In the group receiving clodronate, BMD not significantly decreased: Spine by 0,1% after 1 year, 0,4% after 2 years and 0,9% after 3 years, Femur by 0,3%, 0,7% and 0,7%. Mean OC concentration was 6,83±2,99 ng/ml in the controls and 6,94±2,72 ng/ml in the treated group. Serum OC did not change significantly in the control group (a decrease by 0,2%, 0,4% and 0,3%, respectively), but significantly decreased in women receiving clodronate (15,2% after withdrawal of treatment; p<0,005) and this effect maintained after one (by 16,2%) and two years of observation phase (a decrease by 16,6% in comparison with baseline).
Conclusions
1) Clodronate disodium given for early postmenopausal women with osteopenia in a dose of 400 mg/day for one year together with the supplementation of calcium, maintain Spine BMD within 2 years after treatment withdrawal. 2) Clodronate significantly decreases OC concentration both during treatment and after treatment withdrawal.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1156-157.

P11
OCENA GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI ORAZ WSKAŹNIKÓW OBROTU KOSTNEGO U KOBIET Z PRZEWLEKŁYMI CHOROBAMI WĄTROBY W OKRESIE OKOŁOMENOPAUZALNYM

Zygmunt A.1, Jabłkowski M.2, Białkowska J.2, Cyniak-Magierska A.1, Kurnatowska I.3, Nowicki M.3, Lewiński A.1

1 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny, Łódź
2 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Uniwersytet Medyczny, Łódź
3 Klinika Nefrologii i Hipertensjologii i Transplantologii Nerek, Uniwersytet Medyczny, Łódź

Słowa kluczowe: osteoporoza, przewlekłe choroby wątroby, okres okołomenopauzalny, gęstość mineralna kości, obrót kostny

Celem pracy było porównanie gęstości mineralnej kości (BMD) oraz niektórych wskaźników obrotu kostnego kobiet zdrowych i pacjentek z przewlekłymi chorobami wątroby w okresie okołomenopauzalnym.
Wśród 47 chorych z przewlekłymi chorobami wątroby (bez chorób współistniejących) w wieku 37-56 lat wyróżniono pacjentki z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B – PZW B (Grupa II, n=13), z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C – PZW C (Grupa III, n=17) oraz z marskością wątroby o etiologii wirusowej – MW (Grupa IV, n=17). 15 zdrowych kobiet, dobranych wiekiem stanowiło grupę kontrolną (Grupa I). Wszystkie kobiety przebadano, aby wykryć inne czynniki ryzyka osteoporozy. Densytometrię kości, opartą o technikę DXA wykonano w dwóch lokalizacjach: w odcinku lędźwiowym kręgosłupa oraz w bliższym końcu kości udowej. Ponadto oznaczono stężenie osteokalcyny (OC) u wszystkich chorych oraz β-crossLaps w grupach PZW B i PZW C.
U żadnej z badanych pacjentek nie odnotowano złamań kości. Obniżona BMD występowała statystycznie częściej w grupie pacjentek z przewlekłymi chorobami wątroby w porównaniu z grupą zdrowych kobiet. Najniższe wartości BMD (  SD) stwierdzono w Grupie IV (0,922  0,216 [g/cm2], p=0,0007 vs. Grupa I); w Grupie II – 1,121  0,231 [g/cm2] (NS vs Grupa I), natomiast w Grupie III – 1,066  0,0142 [g/cm2] (p=0,0148 vs. Grupa I). Stężenie OC (  SD) było najwyższe w Grupie III (24,9  12,6 [ng/ml]), jednak nie różniło się istotnie w porównaniu z Grupą II (21,6  13,6 [ng/ml]) oraz Grupą IV (22,0  7,3 [ng/ml]). Stężenie β-crossLaps (  SD) także było wyższe w Grupie III (0,47  0,23 [ng/ml]) w porównaniu z Grupą II (0,36  0,12 [ng/ml]), jednak różnica nie była istotna statystycznie.
U wszystkich kobiet w okresie okołomenopauzalnym z przewlekłymi chorobami wątroby należy rutynowo wykonywać badania densytometryczne gdyż choroby te są czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy. Najniższe wartości BMD stwierdza się u chorych z marskością wątroby i przewlekłym zapaleniem wątroby typu C.

P11
EVALUATION OF BONE MINERAL DENSITY AND MARKERS OF BONE TURNOVER IN WOMEN WITH CHRONIC LIVER DISEASES DURING PERIMENOPAUSAL PERIOD

Zygmunt A.1, Jabłkowski M.2, Białkowska J.2, Cyniak-Magierska A.1, Kurnatowska I.3, Nowicki M.3, Lewiński A.1

1 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University, Lodz, Poland
2 Department of Infections Diseases, Medical University, Lodz, Poland
3 Department of Nephrology, Hypertension and Kidney Transplantation, Medical University, Lodz, Poland

Key words: osteoporosis, chronic liver diseases, perimenopausal period, bone mineral density, bone turnover

The goal of the paper was to compare bone mineral density (BMD) and the markers of bone turnover in healthy women and in perimenopausal patients with chronic liver disease.
The study was performed in 47 patients with chronic liver diseases, aged 37-56 years, divided into 3 groups: with chronic type B hepatitis (Group II, n=13), with chronic type C hepatitis (Group III, n=17) and cirrhosis of viral aetiology (Group IV, n=17). The control group consisted of 15 healthy, age-matched women. All the women were examined in order to identify other risk factors of osteoporosis development. BMD was estimated in all patients in the lumbar spine and in the hip, using dual-energy x-ray absorptiometry. Moreover, the concentration of osteocalcin (OC) was assessed in all the patients and of β-crossLaps in groups with chronic type B hepatitis and chronic type C hepatitis.
No bone fracture was found in any of the examined patients. The incidence of decreased BMD was statistically higher in the group of patients with chronic hepatic diseases, compared to the group of healthy subjects. The lowest BMD values (  SD) were in Group IV (0.922  0.216 [g/cm2], p=0.0007 vs. Group I); in Group II – 1.121  0.231 [g/cm2] (NS vs Group I), and in Group III – 1.066  0.0142 [g/cm2] (p=0.0148 vs. Group I). The OC level (  SD) was highest in Group III (24.9  12.6 [ng/mL]) but the difference was not significant in comparison to Group II (21.6  13.6 [ng/mL]) and Group IV (22.0  7.3 [ng/mL]). The β-crossLaps levels were also higher in Group III (0.47  0.23 [ng/mL]) in comparison to Group II (0.36  0.12 [ng/mL]) but the difference was not statistically significant.
Routine densitometric examinations should be performed in all women in perimenopausal age with chronic liver diseases. Results of our studies indicate that in patients with liver diseases, the lowest BMD values are found in patients with cirrhosis or chronic type C hepatitis.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s133-134.

P13
DŁUGOŚĆ LECZENIA I PRZYCZYNY ZMIAN LEKÓW STOSOWANYCH W LECZENIU OSTEOPOROZY

Wichrowska H., Czerwieńska B. 1, Kyzioł-Otto G., Kostrzewski P., Więcek A.1, Franek E.
Centrum Osteoporozy Kliniki Chorób Wewnętrznych, Hematologii i Endokrynologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA, Warszawa
1 Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii Śl. AM, Katowice

Słowa kluczowe: długotrwałość leczenia, zmiany leków

Wstęp i cel pracy
W ostatnich latach pojawiło się kilka publikacji oceniających wieloletnie leczenie bisfosfonianami, jednak grupy poddawane takiemu leczeniu były z upływem lat coraz mniejsze. Celem niniejszego badania była odpowiedź na pytanie, jaki odsetek chorych na osteoporozę jest w praktyce klinicznej leczony w sposób długotrwały, u jakiego zaś dokonuje się częstych zmian leczenia, oraz jakie są powody takich zmian.
Materiał i metoda
Aby odpowiedzieć na to pytanie, dokonano retrospektywnej oceny 999 kolejnych ambulatoryjnych historii choroby pacjentów leczonych w dwóch ośrodkach klinicznych. Oceniano czas leczenia, częstość zmian leków oraz powody zmian. Do możliwych powodów zmiany leku zaliczono: objawy niepożądane leku, nieskuteczność leczenia (złamanie osteoporotyczne lub zmniejszenie BMD, lub brak reakcji markera/ów obrotu kostnego na leczenie), za duży koszt leku, prośbę chorego, zmianę przez innego lekarza, poprawę BMD lub długi okres terapii (za prośbą chorego lub zmianą przez innego lekarza nie mógł jednak kryć się inny znany powód – np. zmiana przez innego lekarza na skutek wystąpienia objawów niepożądanych).
Wyniki
U 499 chorych leczenie nie zmieniło się w czasie obserwacji (w tej grupie wynosił on 16.5±10 miesięcy). U 500 (50%) chorych dokonano przynajmniej jednej zmiany leku, łączna liczba zmian wynosiła 728, zaś średnia liczba na chorego – 1.5 (1-5 zmian). Średni czas obserwacji równał się 22±12 miesięcy, natomiast średni czas, jaki upłynął do pierwszej zmiany wynosił 9,5±6,8 miesiąca. W tej grupie chorych u 24 osób stosowano początkowo jedynie wapń i witaminę D. U większości z nich leki te zmieniono z powodu nieskuteczności leczenia. U 32 chorych stosowano początkowo raloksyfen, u 33 kalcytoninę, a u 411 chorych bisfosfoniany (178 rizedronian i 233 alendronian). W grupie chorych, u których nie zmieniano leku, wit D jako jedyne leczenie stosowano u 125 chorych, raloksyfen u 9, kalcytoninę u 7, rizedronian u 72, a alendronian u 286 chorych.
Objawy niepożądane były przyczyną 39% wszystkich zmian leków, wysoki koszt 21%, nieskuteczność leczenia 17%, a sukces leczenia – 8% zmian. Na prośbę chorego leczenie zmieniono w 9% przypadków, w 6% zmiany dokonał inny lekarz. Wśród chorych stosujących bisfosfoniany 253 zmiany leku (45% wszystkich zmian dokonanych u chorych leczonych bisfosfonianami) spowodowane były wystąpieniem objawów niepożądanych, głównie ze strony przewodu pokarmowego. Z tego powodu zmieniono lek u 35% chorych leczonych rizedronianem i u 52% chorych leczonych alendronianem (p<0.05 w teście χ2).
Wnioski
W warunkach praktyki klinicznej leczenie chorych na osteoporozę jest najczęściej długotrwałe, jednak za cenę częstych zmian leków. Najczęstszym powodem „niewytrwania” chorych przy danym leczeniu były objawy niepożądane.

P13
PERSISTENCE OF OSTEOPOROSIS TREATMENT AND REASONS OF DRUG CHANGES

Wichrowska H., Czerwieńska B. 1, Kyzioł-Otto G., Kostrzewski P., Więcek A.1, Franek E.
Osteoporosis Center, Central Clinical Hospital of Ministry for Internal Affairs, Warsaw
1 Dept of Nephrology, Endocrinology and Metabolic Diseases, Silesian Univ. School of Medicine, Katowice, Poland

Keywords: persistence, drug changes

Introduction and aim
In the last years, some papers assessing long-term bisphosphonates treatment has been published, however, the treated groups were shrinking with the time. The present study aimed to answer the questions; how long patients are treated in the real life, and how many of them change the treatment from what reasons.
Material and methods
To answer these questions 999 consecutive ambulatory patients treated in two osteoporosis centers were assessed. We analyzed time of treatment, changes of medication and reason of the changes. Possible reasons of change were classified as: adverse events, treatment failure (osteoporotic fracture or decrease of BMD, or no reaction of turnover marker to the treatment), too high cost of therapy, request of the patient, change by other doctor, treatment success or long period of therapy. Neither request of patient nor change by other doctor could have any of other possible reasons in the background, and if they had, they were classified according to this reason (i.e. change by other doctor because of adverse event was classified as AE).
Results
In 499 patients treatment has not been changed (mean observation period in this group was 16.5±10 months). In 500 (50%) patients at least one change of treatment occured, together 728 changes were made, mean number of changes was 1.5 (1-5). Mean time of observation in this group was 22±12 months, and mean time to first change 9.5±6.8 months. In this group in 24 patients initially only Ca and vit. D were used. In majority of them this treatment was changed because of treatment failure. 32 patients were treated with raloxifene, 33 with calcitonin and 411 with bisphosponates (178 – risedronate and 233 – alendronate). In the group of patients in whom no treatment change was made, Ca and vit. D as an only treatment were used in 125, raloxifene in 9, calcitonin in 7, risedronate in 72 and alendronate in 286 patients.
The most common reason for change were adverse events (39% of all changes). High cost of treatment was responsible for 21%, treatment failure for 17%, request of the patient for 9%, treatment success for 8% and change made by another doctor for 6% of changes. In patients treated with bisphosphonates 253 changes (45% of all changes in bisphosphonates-treated patients) were made an a result of adverse event (mostly from upper gastrointestinal tract). It was a reason of change for 35% risedronate-treated and 52% of alendronate-treated patients (p<0.05 in χ2 test).
Conclusions
In the real life treatment persistence of patients is mostly well, but on the cost of common drug changes. The most common reason for non-adherence to the treatment are adverse events.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s157.

P12
CZY WPŁYW HEPARYN DROBNOCZĄSTECZKOWYCH NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI I NA MARKERY OBROTU KOSTNEGO ULEGA ZMIANIE Z UPŁYWEM CZASU LECZENIA?

Cencora A., Chwała M., Spannbauer A.

Zakład Chorób Naczyń, Wydziału Ochrony Zdrowia, Collegium Medicum Uniwersystetu Jagiellońskiego, ul. Trynitarska 11, 31–061 Kraków

Słowa kluczowe: długoterminowe leczenie niskocząsteczkową heparyną, gęstość mineralna kości, osteokalcyna, pyrylinx D/kreatynina, wtórna profilaktykazakrzepicy żył głębokich

Z piśmiennictwa wynika, że kilkumiesięczne leczenie chorych niskoczą¬steczkową heparyną, bezpośrednio po zaistniałej zakrzepicy żył głębokich, powoduje ubytek gęstości mineralnej kości, który można określić pomiarami markerów obrotu kostnego oraz udokumentować badaniem densytometrycznym. Podjęto badania chorych, u których dotychczas średnio przez 20 miesięcy prowadzono leczenie niskocząsteczkową heparyną z powodu przebytej zakrzepicy żył głębokich. Przeprowadzono badania longitudinalne u 24 chorych, u których stosowano zróżnicowane dawki niskocząsteczkowej heparyny (40 mg i powyżej 40 mg na dobę). Badania prowadzono przez rok. Po roku dalszego leczenia heparyną nie stwierdzono istotnych zmian zarówno w poziomie osteokalcyny, pyrylinxD/kreatyniny, liczby płytek krwi oraz gęstości mineralnej kości w zakresie kręgosłupa lędźwiowego, jak i szyjki kości udowej. Należy odnotować tendencję spadkową poziomu osteokalcyny na przestrzeni roku obserwacji. Nie stwierdzono nawrotu zakrzepicy, ani złamań patologicznych u analizowanych chorych. Leczenie przewlekłe niskocząsteczkową heparyną jest postępowaniem bezpiecznym. Z całokształtu badań można wnioskować, że niekorzystny wpływ niskocząsteczkowej heparyny na obrót kostny ulega ograniczeniu z upływem czasu leczenia.

P12
DOES THE INFLUENCE OF LOW MOLECULAR WEIGHT HEPARINS ON BONE MINERAL DENSITY AND MARKERS OF BONE TURNOVER CHANGE WITH THE LENGTH OF TREATMENT?

A. Cencora, M Chwała, A. Spannbauer

Zakład Chorób Naczyń, Wydziału Ochrony Zdrowia, Collegium Medicum Uniwersystetu Jagiellońskiego, ul. Trynitarska 11, 31–061 Krakow, Poland

Key words: bone mineral density, long-term treatment with low-molecular weight heparin, osteocalcin, pyrylinx D/kreatynine, secondary prophylaxis of deep vein thrombosis

According to literature, it follows that several months long treatment of patients with low molecular weight heparins commeced immediately after deep vein thrombosis (DVT) episode causes loss of bone mineral density (BMD), which can be determined by measurements of bone turnover markers, as well as documented by densitometry assessment. We undertook examination of patients in whom, on average for 20 months, treatment with low molecular weight heparins had been conducted, due to DVT. Longitudinal examinations carried out in 24 patients in whom varied doses of low molecular weight heparin (40 mg and above 40 mg daily) had been used. This research was continued over the period of one year. After another year of further treatment using heparin, no significant changes in the level of osteocalcin, pyrylinxD/kreatynine, blood platelet count, as well as BMD in the region of lumbar vertebrae and femoral neck were stated. It is noteworthy that the level of the osteocalcin over one year of follow-up period tended to decrease. We stated no rethrombosis, nor pathologi¬cal fractures in the examined patients. Long term treatment with low molecular weight heparins seems to be a safe procedure. From overall results it can be deduced, that negative influence of low molecular weight heparin on bone turnover tends to weaken according to the treatment time.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s134-135.

P14
STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA ZALECEŃ PRZEWLEKŁEJ TERAPII ALENDRONIANEM PRZEZ PACJENTÓW LECZONYCH Z POWODU OSTEOPOROZY

Sewerynek E.,1,2,3 Skowrońska-Jóźwiak E.,2,3 Oszczygieł K.,1,2,3 Zygmunt A.,3 Lewiński A.2,3
1 Zakład Metabolizmu Kostnego
2 Katedra i Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
3 Regionalny Ośrodek Menopauzy i Osteoporozy w Łodzi

Słowa kluczowe: przestrzeganie zaleceń lekarskich, osteoporoza, alendronian, przyczyny przerwania terapii

Wstęp
Wykazano, iż ponad 50% pacjentów leczonych z powodu chorób przewlekłych, w tym osteoporozy, przerywa terapię w ciągu pierwszego roku jej stosowania. Problem ten narasta z czasem trwania obserwacji. Stwierdzono, iż 13% pacjentów z osteoporozą w ogóle nie rozpoczyna leczenia, a ponad 20% przerywa terapię w ciągu pierwszych 4 miesięcy trwania choroby. W wyniku nieprawidłowego przestrzegania przez pacjentów wprowadzonej terapii osteoporozy zmniejsza się stopień poprawy gęstości mineralnej kości i zwiększa się ryzyko złamań.
Celem pracy była ocena stopnia przestrzegania zaleceń terapii przewlekłej przez pacjentów leczonych z powodu osteoporozy w naszej Poradni.
Materiał i Metody
Ocenie poddano 357 losowo wybranych historii chorób osób, które pierwszy raz były konsultowane w Regionalnym Ośrodku Menopauzy i Osteoporozy w roku 2003 i 2004. Analizą objęto pacjentów leczonych preparatem z grupy bisfosfonianów (alendronian). Wzięto pod uwagę czas trwania obserwacji, zakres kontynuacji, przyczynę przerwania stosowanego leczenia.
Wyniki
Na podstawie zanalizowanych historii chorób stwierdzono, iż z grupy pacjentów pierwszy raz zgłaszających się do naszej Poradni około 62% wymagało kontynuacji wcześniej wdrożonego leczenia. Pozostała grupa pacjentów wymagała zweryfikowania rozpoznania wcześniej postawionego na podstawie zdjęcia rentgenowskiego lub badań pozaosiowych (DXA przedramienia, USG pięty). Z analizy wynika, iż w okresie 1,5 rocznej obserwacji pacjentów leczonych alendronianem leczenie przerwało 20,4% pacjentów, natomiast w okresie obserwacji ½ rocznej 8,5%. Analizując przyczyny przerwania terapii stwierdzono, iż najczęściej wynikało ono z braku tolerancji ze strony przewodu pokarmowego (47,8), współistniejących chorób (8,7%), uciążliwości przyjmowania leku w terapii codziennej (13,1%), ceny leku (4,3%) oraz poprawy klinicznej (26,1%). Ważnym podkreślenia jest fakt, iż zarówno w jednym, jak i drugim okresie obserwacji stwierdzono porównywalną grupę pacjentów, którzy nie zgłosili się ponownie na konsultację lub z którymi jest brak kontaktu od co najmniej ½ roku do roku (odpowiednio: 15,6% dla obserwacji 1½ rocznej; 14,4% dla obserwacji ½ rocznej). Po weryfikacji telefonicznej stwierdzono, iż przeszło połowa pacjentów nie zgłaszających się nie kontynuuje zaleconego leczenia. Z naszych obserwacji wynika, iż 63% pacjentów w okresie obserwacyjnym przyjmowało jeden preparat, natomiast 37% osób było leczonych kilkoma preparatami, co wiązało się z nietolerancją leku, uciążliwością codziennego przyjmowania leku lub podyktowane było względami finansowymi.
Omówienie
Uzyskane wyniki wskazują na fakt częstego nieprzestrzegania zaleceń lekarskich przez pacjentów leczonych z powodu osteoporozy. Momentami krytycznymi decydującymi o przerwaniu leczenia są objawy uboczne związane z terapią, brak możliwości ciągłego kontaktu z lekarzem prowadzącym, brak subiektywnej poprawy klinicznej.
Wnioski
Nie wszyscy pacjenci leczeni z powodu osteoporozy kontynuują zalecone leczenie. Im dłużej trwa terapia tym większy jest odsetek pacjentów przerywających terapię. Choroba przewlekła wymaga wypracowania zasad współpracy pomiędzy prowadzącym lekarzem a pacjentem, której celem jest lepsze przestrzeganie zaleconych zasad postępowania terapeutycznego, co może odnieść wymierny skutek w postaci poprawy stanu klinicznego.

P14
THE PROBLEM OF ALENDRONATE TREATMENT IN ELDERLY WOMEN WITH POSTMENOPAUSAL OSTEOPOROSIS: COMPLIANCE

Sewerynek E.,1,2,3 Skowrońska-Jóźwiak E.,2,3 Oszczygieł K.,1,2,3Zygmunt A.,3 Lewiński A.2,3
1 Department of Bone Metabolism
2 Chair and Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, The Medical University of Lodz
3 The Regional Center of Menopause and Osteoporosis of Lodz, Poland

Keywords: osteoporosis, compliance, alendronate, adverse effects

Introduction
It has been shown that more than 50% of people with chronic diseases including osteoporosis, discontinue treatment during its first year. This problem increases with the time of observation. Additionally, it has been observed that 13% of women prescribed oral daily alendronate did not even start treatment, and 20% of patients discontinued during the first 4 months. Compliant patients have achieved increase in bone mass density and decrease the risk of fracture.
The aim of this study was to assess the alendronate compliance, continuance rates and adverse effects over the period of 18 months in clinical practice.
Material and Methods
Using a retrospective study of clinical histories (357) obtained in our Regional Center of Menopause and Osteoporosis, as well as telephone interviews with the patients, the compliance and continuance with alendronate therapy in postmenopausal patients were assessed.
Results
The analysis of clinical histories has shown that 62% of patients with osteoporosis were treated before, and after our initial consultation the treatment was continued. In the remaining group, after our initial consultation the treatment was stopped. Data from the study has shown that after 1½ year of observation 20.4% of patients and after ½ year 8.5% of patients discontinued their treatment as a results of intolerance (especially side effects from gastrointestinal tract) (47,8), health problems unrelated to osteoporosis (8,7%), inconvenience with the daily regimen (13,1%), cost (4,3%) and improvement of the clinical condition (26,1%). It is worth mentioning, that in both periods of observation (1½ and ½ year) almost the same percentage of people have stopped consultation in our Outpatient Clinic (15,6% and 14,4%, respectively). The telephone interviews with patients who stopped attending the Outpatient Clinic revealed, that more than 50% of them discontinued the treatment. During the time of observation 63% of the patients received the same medicine, whereas in 37% of patients – the treatment was changed due to intolerance, inconvenience or cost.
Conclusions
In the present study, alendronate compliance and continuance rate in the clinical practice of osteoporosis seems not to be satisfactory, time dependant The main reasons for discontinued treatment were: digestive events, problems with receiving prescriptions within the first 3 months of treatment, dissatisfaction with the clinical condition.
Osteoporosis is a chronic disease which needs long clinical observation and constant adherence to medication. Effective communication, and more frequent follow-up visit would greatly improve adherence with osteoporosis treatment modalities.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1158.

P13
INFLUENCE OF RISC FACTOR ON BONE MINERAL DENSITY IN OSTEOPENIC PATIENT WITH LUMBAL SPONDYLOARTHROPATY

Vasic B.1, Popovic B.1, Devecerski G.2, Milenovic N.1

1 Institute for Rheumatology, High School of Medicine, University of Novi Sad, Serbia
2 Clinic for Medical Rehabilitation, High School of Medicine, University of Novi Sad, Serbia

Key words: osteoporosis, risk factor, lumbar spondyloarthropaty

Introduction
Lumbal spondyloarthropaty (LS) is degenerative disease of low spine which affects all element of vertebral dynamic segment. LS is characterized by appearance of bone apposition which can produced pain, compression on nerve root, reduce mobility this segment of spine and also reduced globally patient daily activity which can produced many complication. As a complication of patient inactivity is reduced Bone Mineral Density (BMD) and further osteoporosis.
Aim
The aim of study was to establish how risk factors influence on BMD in osteopenic patient with LS.
Material and methods
We examined 82 patients age 64.29 (46-86), with most predominant female. All patients had arthritic changes on radiography of lumbal spine which was verified and now in grade I to III of Kellgren & Lawrence radiographic scale. Analysis of BMD was performed with „Sahara” ultrasound osteodesitometry. We used Body Mass Index (BMI) scale, National Health Center Statistic Criteria and self-evaluation of health by patients.
Results
Average body mass was 73.83 kg (SD±5.19) and body height was 1.62 cm (SD±0.66) which was indicated that our patient was globally short. Average BMI was 28.156kg/m2 which indicate that we had overweight patient. We found that 53.24% of patient exposed daily more than 15 minutes on sun and 63.41% drink more than 200ml of milk and eat milk product. Estimated BMD was 0.361g/cm2, average T-score was -1.98 and value of Z-score was -1.08. We found very statistically significant correlation (r=0.546; p=0.000) between daily walking activity, less than 2 km per day which was acceptable to patient with LS, in 41.57% of patient and T-score which indicted important role of walking as long as be possible in increasing BMD. Also we found statistically significant negative correlation (r=-0.329; p=0.035) between T-score and reduction in body high which was more than 3 cm which point on worse prognosis in patient who during LS decreased body height. Statistically significant better result we found in group of patient treated with hondroprotective drugs.
Conclusion
Daily physical activity and more adequate intake calcium can improve BMD in patient with LS. Our suggestion is that hondroprotectiv drug has to be included in therapeutic scheme which in combination with physical activity can give better result in increasing BMD.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s135-137.

P15
25-OH WITAMINA D3 I WĘGLAN WAPNIA HAMUJĄ UBYTEK MASY KOSTNEJ U PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁYM WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY I MARSKOŚCIĄ POZAPALNĄ

Buratowska J.,2 Tałałaj M.,1 Marcinowska-Suchowierska E.,1 Horban A.2
1 Klinika Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych CMKP, Szpital im. prof. W. Orłowskiego, ul. Czerniakowska 231, 00-416Warszawa
2 IV Oddział Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego, Warszawa

Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, gęstość mineralna kości, 25-OH witamina D

Wstęp
Przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby (PZW) prowadzą do upośledzenia funkcji hepatocytów i mogą przyczyniać się do rozwoju marskości wątroby (MW). Narastająca niewydolność wątroby powoduje m.in. upośledzenie hydroksylacji witaminy D, zaburzenie jelitowo-wątrobowego krążenia jej metabolitów oraz ograniczenie syntezy transportujących ją białek. Niedobór aktywnych metabolitów witaminy D prowadzi do zmniejszenia wchłaniania Ca z przewodu pokarmowego i może przyczyniać się do rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc, osteoporozy i/lub osteomalacji.
Celem pracy była ocena homeostazy Ca-P-Mg i metabolizmu witaminy D u chorych z PZW i MW oraz określenie efektywności 25-OH witaminy D3 (25OHD3) i CaCO3 w zapobieganiu ubytkowi masy kostnej u tych pacjentów.
Materiał i metodyka
Prospektywnymi, trwającymi 12 miesięcy badaniami objęto 40 pacjentów w wieku 20 – 74 lata (średnio 54 lata), w tym 20 kobiet i 20 mężczyzn. U 29 chorych postawiono rozpoznanie PZW, natomiast u 11 pacjentów stwierdzono cechy MW, o etiologii wirusowej. Czynnikami etiologicznymi choroby były: w 13 przypadkach HBV, u 25 chorych HCV, a u 2 osób HBV + HCV.
Na podstawie BMD w szyjce kości udowej podzielono pacjentów na dwie grupy:
Grupa 1 – T-score  -1,0 : 17 chorych (15-PZW, 2-MW) – grupa kontrolna;
Grupa 2 – T-score < -1,0: 23 pacjentów (14-PZW, 9-MW), którym podawano 25OHD3 w dawce 25 g/dobę oraz CaCO3 w dawce 2 g/dobę;
Wyniki (wyrażone jako wartości średnie ±SE)
W trakcie 12-miesięcznej obserwacji stężenie 25-OHD nie uległo zmianie u pacjentów z PZW, natomiast obniżyło się z 15,9 ±1,4 ng/ml do 7,2 ±0,6 ng/ml, p<0,001 u chorych z MW, w tym również u pacjentów przyjmujących 25-OHD3 (z 17,0 ±1,5 ng/ml do 7,4 ±0,7 ng/ml, p<0,001). Stosowanie 25-OHD3 i CaCO3 nie wpłynęło na stężenia Ca, Mg i aktywność ALP w surowicy krwi, spowodowało natomiast wzrost stężenia P z 3,2 mg/dl do 3,4 mg/dl. Leczenie to zapobiegło również, obserwowanemu w grupie 1 wzrostowi FUCa/Kr (z 0,09 ±0,01 do 0,12 ±0,01). U pacjentów grupy kontrolnej obserwowano w ciągu roku obniżenie BMD w szyjce kości udowej z 1,069 0,035 g/cm2 do 1,033 0,033 g/cm2, p<0,01, natomiast BMD kręgosłupie lędźwiowym nie uległo istotnej zmianie. Podawanie 25-OHD3 i CaCO3, pozwoliło zahamować ubytek tkanki kostnej w szyjce kości udowej i spowodowało wzrost BMD z 0,997 0,026 g/cm2 do 1,013 0,026 g/cm2, p<0,05 w kręgosłupie lędźwiowym. Ten korzystny wpływ terapii obserwowano również w grupie 9 chorych z MW.
Wnioski
Stosowanie 25-OHD3 i CaCO3 u pacjentów z PZW i MW utrzymuje na niezmienionym poziomie BMD w szyjce kości udowej oraz zwiększa BMD w kręgosłupie, mimo obniżenia stężenia 25-OHD w surowicy krwi u chorych z MW.

P15
25-OH VITAMIN D3 AND CALCIUM CARBONATE INHIBIT BONE MASS LOSS IN PATIENTS WITH CHRONIC VIRAL HEPATITIS AND LIVER CIRRHOSIS

Buratowska J.,2 Tałałaj M.,1 Marcinowska-Suchowierska E.,1, Horban A.2
1 Department of Family and Internal Medicine, Postgraduate Medical Ed.Centre, Warsaw, Poland
2 4th Department of The Hospital of Infection Diseases, Warsaw, Poland

Keywords: viral hepatitis, liver cirrhosis, bone mineral density, 25-OH vitamin D

Introduction
Chronic viral hepatitis (VH) leads to deterioration of hepatocyte function and can contribute to the development of liver cirrhosis (LC). Worsening hepatic insufficiency results, among other things, in a deterioration of hydroxylation of vitamin D, disturbances in entero-hepatic circulation of its metabolites and a reduction in synthesis of vitamin D transporting proteins. A deficiency in active metabolites of vitamin D decreases intestinal Ca absorption and can contribute to the development of secondary hyperparathyroidism, osteoporosis and osteomalacia.
The purpose of the study was to assess Ca-P-Mg homeostasis and vitamin D metabolism in patients with VH and LC as well as to determine the efficiency of 25-OH vitamin D3 (25OHD3) and CaCO3 in prevention of bone mass loss in these patients.
Materials and methods
40 patients aged 20 – 74 years (mean age: 54 years), 20 women and 20 men were included into a prospective, 12 month study. In 29 patients the diagnosis of VH was stated, while in 11 patients the symptoms of LC of viral etiology were found. Etiological agents of the disease were: in 13 cases HBV, in 25 patients HCV, and in 2 persons HBV + HCV.
Based on the results of BMD of femoral neck the patients were divided into 2 groups:
Group 1 – T-score  -1.0: 17 patients (15-VH, 2-LC) – control group;
Group 2 – T-score < -1.0: 23 patients (14-VH, 9-LC), treated with 25OHD3 in a dose of 25 g/day and CaCO3 in a dose of 2 g daily;
Results (expressed as mean ±SE)
During a 12 month observation serum concentration of 25-OHD has not changed in patients with VH, while it has decreased from 15.9 ±1.4 ng/ml to 7.2 ±0.6 ng/ml, p<0.001 in patients with LC, including patients treated with 25-OHD3 (from 17.0 ±1.5 ng/ml do 7.4 ±0.7 ng/ml, p<0.001). Therapy with 25-OHD3 and CaCO3 did not influence serum concentrations of Ca, Mg and ALP activity, but it resulted in an increase in serum P from 3,2 mg/dl to 3,4 mg/dl. The treatment prevented an increase in FUCa/Kr observed in group 1 (from 0.09 ±0.01 to 0.12 ±0.01). During one year of the study a decrease in BMD of femoral neck from 1.069 0.035 g/cm2 to 1.033 0.033 g/cm2, p<0.01, was found in patients of the control group, while BMD of the lumbar spine did not change. Treatment with 25-OHD3 and CaCO3 resulted in an inhibition of bone tissue loss in femoral neck and in an increase in BMD from 0.997 0.026 g/cm2 to 1.013 0.026 g/cm2, p<0.05 in the lumbar spine. This advantageous effect of therapy was observed in a group of 9 patients with LC as well.
Conclusions
Treatment with 25-OHD3 and CaCO3 in patients with VH and LC prevents the decrease in BMD in femoral neck and increases BMD in the lumbar spine in spite of reduction in serum 25-OHD concentration in patients with LC.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1158-159.

P14
OCENA WPŁYWU PRZYJMOWANIA HEPARYN DROBNOCZĄSTECZKOWYCH I/LUB LEKÓW PRZECIWPŁYTKOWYCH NA MINERALNĄ GĘSTOŚĆ KOŚCI U CHORYCH DIALIZOWANYCH

Grzegorzewska A. E., Młot-Michalska M.

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Słowa kluczowe: dializa, heparyna, leki przeciwpłytkowe, mineralna gęstość kości

Wobec doniesień o wpływie heparyn drobnocząsteczkowych (HP) i leków przeciwpłytkowych (PPL) na mineralną gęstość kości (BMD) celem naszych badań było sprawdzenie, czy dializowani chorzy przyjmujący powyższe leki (grupa I) charakteryzowali się inną BMD niż chorzy nie przyjmujący w/w leków (grupa II).
Grupa I składała się z 14 chorych (wiek 64,7  16,0 lat, 4 leczonych hemodializą – HD, 10 – dializą otrzewnową – DO, długość dializowania 22,7, 7,9 – 59,6 miesięcy), którzy przyjmowali regularnie HP (4 chorych na HD) i/lub PPL (10 chorych na DO, 1 na HD) przez co najmniej 2 lata. Grupa II obejmowała 16 chorych w wieku 48,7  16,2 lat, dializowanych przez 16,3, 6,3 – 45,5 miesięcy. Obie grupy porównano pod względem BMD mierzonej w szyjce kości udowej i odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a także stężenia parathormonu w surowicy, pH krwi, wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowej i stanu odżywienia.
Grupa I wykazała niższe parametry mierzone w szyjce kości udowej niż grupa II: BMD (0,711  0,100 g/cm2 vs 0,904  0,124 g/cm2; p = 0,000), wskaźnik T (-2,38; -4,06 – -1,27 vs –0,71; -3,05 – 2,37; p = 0,000), wskaźnik Z (-1,34; -2,36 – -0,15 vs 0,12; -1,0 – 2,97; p = 0,001), BMD jako % szczytowej masy kostnej (69,1  9,0% vs 94,4  16,6%; p = 0,000), BMD jako % normy wiekowej (81,6  9,7% vs 103,4  18,5%; p = 0,000). Po zweryfikowaniu powyższych wyników względem płci, wieku, picia kawy oraz przyjmowania leków nasennych, niesteroidowych przeciwzapalnych i przeciwpadaczkowych, a w przeszłości sterydów różnice te pozostały statystycznie istotne. Innych statystycznie istotnych różnic między grupami nie stwierdzono.
Uzyskane wyniki wskazują, że chorzy dializowani przyjmujący stale HP i/lub PPL mają niższe wskaźniki BMD mierzone w szyjce kości udowej, wobec czego wymagają częstszego monitorowania BMD niż chorzy nie przyjmujący w/w leków.

P14
ASSESSMENT OF THE INFLUENCE OF LOW MOLECULAR WEIGHT HEPARIN AND/OR ANTI-PLATELETS DRUGS ON BONE MINERAL DENSITY IN DIALYSIS PATIENTS

Grzegorzewska A.E., Młot-Michalska M.

Chair and Department of Nephrology, Transplantology and Internal Diseases, Karol Marcinkowki University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Key words: anti-platelets drugs, bone mineral density, dialysis, heparin

Reports indicating influence of low molecular weight heparins (LMWH) and anti-platelet drugs (APD) on bone mineral density (BMD) have provoked us to check if dialysis patients receiving these drugs (group I) are characterized by different BMD than patients not-receiving aforementioned medication (group II).
Group I consisted of 14 patients (age 64.7  16.0 years, 4 on hemodialysis – HD, 10 on peritoneal dialysis – PD, dialysis vintage 22.7, 7.9 – 59.6 months), who were receiving regularly LMWH (4 HD patients) and/or APD (10 PD patients, 1 HD patient) for at least two years. Group II consisted of 16 PD patients at the age of 48.7  16.2 years, dialyzed for 16.3 (6.3 – 45.5) months. BMD assessed in the femoral neck and the lumbar spine, serum concentration of parathyroid hormone, blood pH, parameters of calcium-phosphate balance and nutritional state were evaluated and compared in both groups.
Group I displayed significantly lower parameters measured in the femoral neck than group II: BMD (0.711  0.100 g/cm2 vs 0.904  0.124 g/cm2, p = 0.000), T-score (-2.38; -4.06 – -1.27 vs –0.71; -3.05 – 2.37, p = 0.000), Z-score (-1.34; -2.36 – -0.15 vs 0.12; -1.0 – 2.97, p = 0.001), BMD as % peak bone mass (69.1  9.0% vs 94.4  16.6%, p = 0.000), BMD as % age norm (81.6  9.7% vs 103.4  18.5%; p = 0.000). After adjustment to gender, age, coffee drinking and receiving sedatives, nonsteroidal anti-inflammatory and anti-epilepsy drugs and using steroids in the past, these differences remained statistically significant. There were no other significant differences in examined parameters between groups.
The obtained results indicate that dialysis patients receiving regularly LMWH and/or APD show lower BMD parameters measured in the femoral neck, therefore they require more frequent monitoring of BMD than patients not receiving the foregoing drugs.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s137-138.

P16
FRACTURE PREVENTION IN OLDER PERSONS: A NEEDS ASSESSMENT AND SURVEY OF PATIENT AND PHYSICIAN BARRIERS TO IMPLEMENTATION

Byszewski A.M.,1* Ho J.,2 Warman-Chardon J.,3 Power B.,4 Azad N.5
1,4,5 The Regional Geriatric Assessment Unit, The Ottawa Hospital, Ottawa, Ontario, Canada
2, 3The University of Ottawa, Department of Medicine, Ottawa, Ontario, Canada

Keywords: Osteoporosis, needs assessment, patient education, physician barriers

Introduction
Osteoporosis in the older person is a leading cause of loss of independence. Despite emerging new therapies, sub-optimal management is still an issue in patients discharged from acute care following fractures. The objective of this project was to develop an algorithm for the management of older persons with an acute fracture, to prepare a Patient Resource Kit and a fracture-specific medical discharge summary that is provided to family physicians on discharge from an acute setting for continuity of care. An evaluation was performed to examine the patient and physicians barriers for fracture prevention and strategies to optimize care.
Methods
a) Needs Assessment:
Interviews were conducted using standardized questionnaires with patients admitted with a fracture. A focus group was held to further assess patient needs and review relevance of different materials. A chart review was performed to assess the interventions performed during the hospital stay and the management offered. Discussions were also held with the interdisciplinary team members, including: the physiotherapist, occupational therapist, dietician, social worker, pharmacist and nursing staff.
b) Program evaluation:
1. Patient interviews were conducted at the patient’s home after discharge using a standardized questionnaire. All patients who met inclusion criteria were provided with a “Patient Resource Kit on fracture prevention” during their hospital stay.
2. Physician telephone survey: family physicians were contacted to
identify barriers in care of osteoporosis.
Results
This poster will present the process of the needs assessment, resource development and evaluation.
a) Based on the above needs assessment the following was developed:
1) A Patient Resource Kit on Fracture Prevention was developed and it contains five sections that cover the following: general information on osteoporosis-including local resources, calcium/Vitamin D supplements and osteoporosis treatments, exercise therapy, home safety and hip protectors.
2) An Algorithm for the interdisciplinary management of an acute fracture.
3) A Medical Discharge Summary form for the family physician who will provide ongoing care in the community, containing information relevant to fracture prevention.
b) Evaluation:
Interviews were conducted with 21 fracture prone patients (mean age 78) after discharge from hospital and 9 physicians.
Patient results: patients wanted more exercises during their hospital stay and written information on exercises and home safety information. The written information provided in the binder was rated overall at 7/10. Over 75% (15/21) of patients wanted further information about hip protectors.
Family Physician results: Suggestions included increased patient education on fracture prevention, continuing education programs in geriatrics, timely home care e.g. physiotherapy/occupational therapy interventions, and a fall prevention clinic. 3/9 physicians were familiar with recommending hip protectors.
Conclusions
A Needs Assessment conducted with patients and program staff can assist in developing resources that are patient specific and relevant to the care of those with fracture risk and raise the awareness of osteoporosis. Based on the program evaluation, patients requested more exercises while in hospital and more written instructions about exercises on discharge. Family physicians want more timely community allied health support, documentation about how to prescribe hip protectors, and more education on geriatric topics including fracture prevention.

P16
ZAPOBIEGANIE ZŁAMANIOM U STARSZYCH LUDZI: OCENA POTRZEB ORAZ BADANIE ANKIETOWE I LEKARSKIE, BARIERY W REALIZACJI

Byszewski A.M.,1* Ho J.,2 Warman-Chardon J.,3 Power B.,4 Azad N.5
1,4,5 The Regional Geriatric Assessment Unit, The Ottawa Hospital, Ottawa, Ontario, Kanada
2, 3The University of Ottawa, Department of Medicine, Ottawa, Ontario, Kanada

Słowa kluczowe: osteporoza, ocena potrzeb, lekarskie bariery

Wstęp
Osteoporoza u starszych pacjentów jest główną przyczyną utraty ich niezależności. Pomimo pojawiania się nowych terapii, suboptymalne prowadzenie pacjentów wypisanych ze szpitala po złamaniu osteoporotycznym jest wciąż problemem. Celem tego projektu było stworzenie algorytmu prowadzenia starszych pacjentów z ostrymi złamaniami oraz przygotowanie „Zestawu Informacyjnego Pacjenta” oraz streszczenia wypisu ze szpitala opisującego złamanie, które zostaną dostarczone lekarzowi rodzinnemu w celu kontynuacji opieki nad pacjentem. Przeprowadzono ocenę w celu zbadania barier pacjenta i lekarza, spotykanych w prewencji złamań oraz strategii optymalizacji opieki.

Metody
a) Ocena potrzeb:
Przeprowadzono wywiad z pacjentami przyjętymi do szpitala ze złamaniem, stosując standaryzowany kwestionariusz. Grupa badana odbyła dalszą ocenę potrzeb i recenzję różnych materiałów informacyjnych. Wykonano zapis w karcie dla oceny interwencji przeprowadzonych w czasie pobytu w szpitalu oraz przeprowadzonego postępowania. Odbywały się interdyscyplinarne dyskusje w grupie, w skład której wchodzili: fizjoterapeuta, zawodowy terapeuta, dietetyk, pracownik socjalny, farmaceuta i pielęgniarki.
b) Ocena programu:
1. Wywiad z pacjentem był przeprowadzony w domu, po wypisaniu go ze szpitala, przy użyciu standaryzowanego kwestionariusza. Wszystkim pacjentom, którzy spełnili kryteria włączeniowe w trakcie pobytu w szpitalu dostarczono Zestaw Informacyjny Pacjenta w zapobieganiu złamaniom.
2. Ankieta telefoniczna lekarza: lekarz rodzinny kontaktuje się, aby zidentyfikować bariery w opiece nad pacjentami z osteoporozą.
Wyniki
Ten plakat będzie prezentował badanie oceny potrzeb, przydatność i ocenę materiałów informacyjnych.
a) Bazując na ocenie potrzeb wykonano kolejno:
1) Opracowany został Zestaw informacyjny Pacjenta w prewencji złamań, który zawierał pięć następujących działów: ogólne informacje o osteoporozie, włączając w to lokalne dane, suplementację wapniem i vit. D, leczenie osteoporozy, fizykoterapię, bezpieczeństwo w domu, ochraniacze biodra.
2) Algorytm interdyscyplinarnego prowadzenia pacjenta z ostrym złamaniem.
3) Formularz streszczenia wypisu ze szpitala dla lekarza rodzinnego, który będzie zapewniał ciągłą opiekę w środowisku, włączając w to informację związaną z prewencją złamań.
b) Ocena:
Zebrano wywiady u 21 pacjentów (średnia wieku 78 lat) po wypisie ze szpitala i od 9 -ciu lekarzy.
Wyniki pacjentów: pacjenci potrzebowali więcej ćwiczeń podczas pobytu w szpitalu i pisemnej informacji o ćwiczeniach i bezpieczeństwie w domu. Pisemna informacja dostarczona w oprawce była przyjęta przez 7/10 pacjentów. Ok.75%, 15/21 pacjentów życzyło sobie informacji na temat ochraniaczy biodra.
Wyniki lekarzy rodzinnych:
Sugestie obejmowały wzrost wiedzy pacjentów o zapobieganiu złamaniom, kontynuację edukacyjnych programów na oddziałach geriatrii, w czasowych domach opieki społecznej, na przykład: w zakładach fizykoterapii i klinikach prewencji. 3/9 lekarzy było przychylnie nastawionych do rekomendacji ochraniaczy biodra.
Wnioski
Ocena potrzeb przeprowadzona z pacjentami i obsługą programu może pomóc w opracowaniu środków, które są specyficzne dla danego pacjenta i związane z opieką nad osobami z ryzykiem złamań, podnoszą również świadomość na temat osteoporozy. Bazując na ocenie programu, pacjenci życzą sobie więcej ćwiczeń w szpitalu a podczas wypisu więcej instrukcji o ćwiczeniach. Lekarze rodzinni potrzebują więcej aktualności związanych ze środowiskowym wsparcia zdrowia, dokumentacji o tym jak przepisywać protektory biodra i więcej wiedzy na o problematyce geriatrycznej, włączając w to zapobieganie złamaniom.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s159-160.

P15
MARKERY OBROTU KOSTNEGO U MĘŻCZYZN PO 60 ROKU ŻYCIA Z OSTEOPOROZĄ, OSTEOPENIĄ I W NORMIE DENSYTOMETRYCZNEJ

Sufinowicz M.1, Nowak A.2, Osiński W.1, Maciaszek J.1, Salamon A.1, Stemplewski R.1, Szeklicki R.1

1 Zakład Teorii Wychowania Fizycznego i Antropomotoryki, Akademia Wychowania Fizycznego im. E. Piaseckiego, ul. Królowej Jadwigi 27/39, 61-871 Poznań
2 Zakład Higieny, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu

Słowa kluczowe: osteoporoza, DXA, markery obrotu kostnego, mężczyźni

Około 20 – 30% złamań kości spowodowanych osteoporozą dotyczy seniorów płci męskiej, u których zmiany w tkance kostnej przebiegają w odmienny sposób niż u kobiet.
Głównym celem badań była analiza stężeń markerów obrotu kostnego u starszych mężczyzn o różnym poziomie gęstości mineralnej kości (BMD). Materiał badawczy stanowiła grupa 84 mężczyzn po 60 roku życia ( = 69,14 ± 5,97 lat) pochodzących z Poznania.
Pomiaru BMD dokonano w Klinice Reumatologii i Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej w Poznaniu stosując metodę DXA przy użyciu aparatury densytometrycznej produkcji Norland Medical Systems. Badanych podzielono na trzy grupy w zależności od poziomu BMD: Tscore1 – osteoporoza, Tscore2 – osteopenia, Tscore3 – norma. W celu dokonania oznaczeń biochemicznych u badanych pobierano krew z żyły odłokciowej, na czczo, między godziną 800 i 900 rano. W surowicy krwi żylnej oznaczano stężenie osteokalcyny (OC) stosując metodę immunoenzymatyczną ELISA i test firmy Quidel (USA) oraz stężenie C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (ICTP) za pomocą metody radioimmunologicznej i testu firmy Orion Diagnostica (Finlandia).
W analizach różnic pomiędzy grupami T-score1 a T-score2 stwierdzono wyższe i istotne statystycznie wartości stężeń markerów ICTP i OC w grupie z osteoporozą (p<0,05). Wynikać to może z nasilonych zmian w obrębie jednostek przebudowy kostnej (ang. bone remodeling unit – BRU). Procesy osteoklastyczne indukujące aktywność ICTP mogły mieć wpływ na zaangażowanie osteoblastów i wysokie wartości stężenia OC. Jednocześnie nie obserwowano korelacji pomiędzy wartościami BMD a stężeniem obu markerów obrotu kostnego.
Markery obrotu kostnego mogą służyć za niezależny, a jednocześnie czuły wskaźnik przemian kostnych, który może wspomóc diagnostykę zmian w tkance kostnej w prewencji i terapii osteoporozy.

P15
MARKERS OF BONE TURNOVER IN MEN OVER 60 YEARS OLD WITH OSTEOPOROSIS, OSTEOPENIA AND WITH NORMAL BONE DENSITY

Sufinowicz M.1, Nowak A.2, Osiński W.1, Maciaszek J.1, Salamon A.1, Stemplewski R.1, Szeklicki R.1

1 Department of the Theory of Physical Education and Anthropomotorics, University School of Physical Education in Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39, 61-871 Poznań, Poland
2 Department of Hygiene, University School of Physical Education in Poznań, Poland

Key words: osteoporosis, DXA, markers of bone turnover, men

Nearly 20 – 30% of osteoporotic fractures affect male seniors. Although there are differences in progress of changes in bone tissue between men and women.
The aim of presented study was to compare the level of concentrations of bone turnover markers in elderly men with different level of bone mineral density (BMD). Participants were 84 men over 60 ( = 69,14 ± 5,97 years old) recruited from citizens of Poznań.
Measurements of BMD were taken in Clinic of Rheumatology and Clinical Immunology, Department of Rheumatology and Osteoporosis, University of Medical Sciences in Poznań using DXA method (Dual Energy X-ray Absorptiometry of Norland Medical Systems). Volunteers were divided into three groups taking into consideration their BMD: Tscore1 – osteoporosis, Tscore2 – osteopenia, Tscore3 – normal BMD.
The blood for biochemical analysis was taken from the ulnar vein in a fasting state (between 8 and 9 a.m.). Concentration of osteocalcin (OC) – bone formation marker was determined by immunoenzymatic ELISA method using Quidel test (USA). Concentration of carboxyterminal telopeptyd of type I collagen (ICTP) – the marker of bone resorption was measured by radioimmunological method and Orion Diagnostica test (Finland).
Significant differences were found between T-score1 and T-score2 groups. Higher values of concentration ICTP and OC markers in T-score1 group were observed (p<0.05).
The high level of ICTP and in consequence high values of OC may be a result of intensive changes in region of bone remodeling units – BRU. Simultaneously, there were no correlation between BMD values and concentrations of bone turnover markers.
Markers of bone turnover may be used as independent and sensitive indicator of changes in bone tissue which can be helpful in diagnostic, prevention and therapy of osteoporosis.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s138-139.

P17
WYNIKI LECZENIA ZACHOWAWCZEGO OSTEOPOROTYCZNEGO ZŁAMANIA BLIŻSZEJ NASADY KOŚCI RAMIENNEJ U CHORYCH W WIEKU PODESZŁYM

Ciesielczyk B.1, Nowik M.2
1 Oddział Chirurgiczny Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu, ul. Glebowa 17, 61-312 Poznań
2 Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
e-mail: swan10@wp.pl

Słowa kluczowe: złamania osteoporotyczne, złamania kości ramiennej

Cel pracy
Celem pracy jest ocena leczenia zachowawczego złamań bliższej nasady kości ramiennej (b.n.k.r) u chorych powyżej 70 roku życia.
Materiał i metoda
W latach 1996-2003 leczono 83 chorych. Na podstawie dokumentacji medycznej retrospektywnie określono typ złamania, sposób i skuteczność repozycji. Sposób unieruchomienia (temblak, gips wiszący, miękki opatrunek Desaulta, gipsowy opatrunek Desaulta).
Wyniki
Wyniki oceniano na podstawie skali Constant – Murley’a. W badanej grupie nie stwierdzono stawu rzekomego lub martwicy głowy kości ramiennej. U 48,2% leczonych osiągnięto dobry końcowy wynik leczenia, u 31,3% – zadowalający, a u 20,5% zły.
Wnioski
1. Końcowy wynik leczenia b.n.k.r. zależał od typu złamania, był gorszy w złamaniach wieloodłamowych i z towarzyszącym zwichnięciem głowy kości ramiennej.
2. Najbardziej skutecznym sposobem postępowania w załamaniach b.n.k.r. jest wczesne leczenie czynnościowe.

P17
HUMERUS PROXIMAL EPIPHYSIS OSTEOPOROTIC FRACTURE IN THE ELDERLY – RESULTS OF CONSERVATIVE TREATMENT

Ciesielczyk B.1, Nowik M.2
1 Surgical Department, Franciszek Raszeja Memory Hospital, ul. Glebowa 17, 61-312Poznan, Poland
2 Department of Anatomy, Poznan University of Medical Sciences, Poznan, Poland
e-mail: swan10@wp.pl

Keywords: osteoporotic fractures, humerus fractures

Objectives
The aim of the study has been to analyse the effects of conservative treatment of the fracture of humerus proximal epiphysis in subjects over 70 years of age.
Study material and methods
In the years 1996-2003 83 patients underwent conservative treatment of humerus proximal epiphysis fracture. Based on patient’s hospital records, the type of fracture, method and effectiveness of reposition and the type of immobilisation (sling, hanging plaster, Desault’s bandage, Desault’s plaster) were determined. Treatment results were evaluated using Constant-Murley Scale.
Results
None of the study group patients developed pseudoarthrosis or humerus head necrosis. Good overall results of treatment were reported in 48,2% of patients, satisfactory in 31,3% of patients and unsatisfactory in 20,5% of patients.
Conclusion
1. The final treatment results of proximal epiphysis fracture in the elderly depended on the type of fracture and were worse in comminuted fractures and in fractures with humerus head dislocation.
2. Early mobilisation is the most effective therapeutic approach in humerus proximal epiphysis fractures.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s160-161.

P16
APPLICATION THE IOF’S ONE-MINUTE OSTEOPOROSIS RISK TEST IN SCREENING OF STRUCTURAL-FUNCTIONAL CHANGE OF BONE IN POSTMENOPAUSAL WOMEN

Povoroznyuk V. V., Dzerovych N. I.

Department of Clinical Physiology and Pathology of Locomotor Apparatus,
Institute of Gerontology AMSU, Vyshgorodskaya str. 67, Kiev, 04114, Ukraine

Background
This research was aimed at proving validity of IOF’s One-Minute Osteoporosis Risk Test and evaluating the relation between structural-functional state of bone according to the ultrasound densitometry and results of IOF’s One-Minute Osteoporosis Risk Test for postmenopausal women.
Materials and methods
We’ve examined 147 postmenopausal women aged 50-69 years (mean age 59,8 ±0,7). Structural-functional state of bone was evaluated by means of an ultrasound bone densitometer (“Achilles+”). The speed of sound (SOS, m/s), broadband ultrasound attenuation (BUA, dB/MHz) and a calculated “Stiffness” index (SI, %), T and Z-range were measured. IOF’s One-Minute Osteoporosis Risk Test was translated into Ukrainian.
Results
Significant correlation was found between positive answer to question 2 (“Have you broken a bone after a minor bump or fall?”) and SOS (r = -0,17; р = 0,042), BUA ( r = -0,28; р = 0,0005), SI (r = -0,25; р = 0,002), Z- range (r = -0,26; р = 0,015); between positive answer to question 3 (“Have you taken corticosteroid tablets for more than 3 months”) and SOS (r = -0,16; р = 0,047), BUA ( r = -0,29; р = 0,0003), SI (r = -0,21; р < 0,000001), and between positive answer to question 4 (“Have you lost more than 3 cm (just over 1 inch) in height?”) and the following indexes of structural-functional state of bone: SOS (r = -0,32; р < 0,00001), BUA ( r = -0,27; р = 0,00096), SI (r = – 0,36; р < 0,000001), Z- range (r = -0,27; р = 0,0015).
Conclusion
Application of IOF’s One-Minute Osteoporosis Risk Test gives an opportunity to determine structural-functional changes of bone. Among the test questions, the most reliable and informative as for postmenopausal women proved to be questions 2 (“Have you broken a bone after a minor bump or fall “), 3 (“Have you taken corticosteroid tablets for more than 3 months”) and 4 (“Have you lost more than 3 cm (just over 1 inch) in height?).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s139-140.

P18
BŁĘDY, NIEBEZPIECZEŃSTWA I PUŁAPKI WCZESNEJ REHABILITACJI RUCHOWEJ PO OPERACYJNYM LECZENIU OSTEOPOROTYCZNYCH ZŁAMAŃ NASADY BLIŻSZEJ KOŚCI UDOWEJ

Ciesielczyk B.,1 Nowik M.2
1 Z Oddziału Chirurgicznego Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu
2 Z Katedry i Zakładu Anatomii Prawidłowej Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: złamania osteoporotyczne, złamania kości udowej

Wstęp
Wczesne usprawnienie ma decydujące znaczenie w leczeniu starczych złamań nasady bliższej kości udowej. Specyfikę postępowania określa zaawansowana osteoporoza, zniedołężnienie i niejednokrotnie demencja starcza. Algorytm postępowania zależy nie tylko od rodzaju operacji, ale także od stanu ogólnego chorego.
Cel pracy
Celem pracy jest analiza niepowodzeń i powikłań rehabilitacji chorych po operacyjnym leczeniu osteoporotycznych złamań nasady bliższej kości udowej.
Materiał
Analizowano przebieg rehabilitacji 171 chorych powyżej 80 roku życia, leczonych operacyjnie z powodu złamania nasady bliższej kości udowej. Chorych podzielono na grupy w zależności od sprawności przed złamaniem, typu złamania i rodzaju wykonanej operacji.
Metoda
U chorych po alloplastyce połowiczej i zespoleniu metodą Endera pierwszego dnia po operacji pełne obciążenie operowanej kończyny. U chorych po zespoleniu śrubami kaniulowanymi i DHS zalecono częściowe obciążenie operowanej kończyny przez 4 tygodnie po operacji. Rehabilitację rozpoczęto bezpośrednio po operacji na Oddziale Chirurgicznym i po nauczeniu chodzenia w balkoniku kontynuowano w domu. Na podstawie dokumentacji w poradni przyszpitalnej oceniono powrót sprawności leczonych (własna skala oceny sprawności) i powikłania będące wynikiem rehabilitacji.
Wyniki
Mimo wczesnej rehabilitacji w okresie do 12 miesięcy po operacji zmarło 14 chorych (8,2%). Stwierdzono migrację prętów Endera do stawu biodrowego u 3 chorych, • migrację dystalną prętów Endera u 7 chorych, zwichnięcie protezy połowiczej u 2 chorych. Z powikłań ogółnoustrojowych wystąpiły: zawał mięśnia sercowego – 2 chorych, krwawienie z przewodu pokarmowego – 11 chorych, udar mózgu – 2 chorych, nasilenie demencji starczej -28 chorych, zakrzepica żylna operowanej kończyny – 7 chorych. Nie stwierdzono złamania lub wyłamania łączników metalowych. 93 chorych (54,4%) powróciło do trybu życia sprzed złamania.
Wnioski
Wczesna, intensywna rehabilitacja po operacyjnym leczeniu złamania nasady bliższej kości udowej u osób w wieku podeszłym jest obarczona ryzykiem powikłań mechanicznych i ogólnoustrojowych, lecz pozwala na powrót chorych do dotychczasowego trybu życia.

P18
BENEFITS AND RISK OF EARLY PHYSICAL REHABILITATION FOLLOWING SURGICAL TREATMENT OF OSTEOPOROTIC FRACTURES OF THE PROXIMAL EPIPHYSIS OF THE FEMUR

Ciesielczyk B.1, Nowik M.2
1 Surgical Department, Franciszek Raszeja Memory Hospital, Poznan
2 Department of Anatomy, Poznan University of Medical Sciences, Poznan, Poland

Keywords: osteoporotic fractures, femur fractures

Introduction
Early physical rehabilitation is a decisive factor in treatment of osteoporotic fractures of the proximal epiphysis of the femur. The specificity of the overall therapeutic approach is determined by advanced osteoporosis and severe disability, often comorbid with senile dementia, and depends not only on the type of surgery, but also on the patient’s general health status.
Aim of the study
This study has aimed to analyse failures and complications of physical rehabilitation following surgical treatment of the proximal epiphysis of the femur osteoporotic fractures.
Study material
The effects of rehabilitation were analysed in 171 patients (> 80 years of age) who had undergone surgical treatment of osteoporotic fracture of the proximal epiphysis of the femur. The patients were categorized depending on the degree of their mobility before the fracture, type of the fracture and type of the surgery.
Methods
Patients after either hip hemiarthroplasty or Ender fixation were advised to fully load the operated leg from the first day after surgery. Patients after either cannulated screws fixation or DHS fixation were advised to only partially load the leg for the first 4 weeks after the surgery to be followed by full load afterwards. The rehabilitation was started immediately after surgery at the Surgery Clinic and once patient had been taught to walk in the walking frames the rehabilitation was continued at home. Based on the hospital and out patient clinic records the restoration of patients’ mobility (based on our original scale of mobility assessment) and rehabilitation related complications were evaluated.
Results
Despite early onset of rehabilitation, 14 patients (8.2%) died in the period of 12 months following the surgery. Ender rods migrated to the hip joint in 3 patients and distally in 7 patients, and 2 patients had luxation of the hip prosthesis. Systemic complications included myocardial infarction (2 patients), gastrointestinal bleeding (11), brain stroke (2), exacerbation of senile dementia (28) and venous thrombosis in the operated leg (7). There were no cases of fractures of the connecting rods. Of the whole study group 93 patients (54.4%) returned to their normal physical activity from before the surgery.
Conclusions
Although early and intensive physical rehabilitation following surgical treatment of the proximal epiphysis of the femur osteoporotic fractures in the elderly carries the risk of both local (including mechanical) and systemic complications, it allows the patients to return to their normal physical activity.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s161-162.

P17
PROSPEKTYWNE BADANIA DENSYTOMETRYCZNE (DXA) I ULTRADŹWIĘKOWE (QUS) KOŚĆCA ORAZ RADIOLOGICZNE ŻUCHWY U KOBIET BEZZĘBNYCH

Pluskiewicz W.1, Drozdzowska B.2, Wojtanowska-Dilling M.3

1 Zakład Chorób Metabolicznych Kości ŚlAM, 41-800 Zabrze, ul. 3 Maja 13/15
2 Katedra Patomorfologii w Zabrzu ŚlAM
3 Praktyka Stomatologiczna, Bytom

Słowa kluczowe: osteoporoza, żuchwa, zdjęcie pantomograficzne

Cel pracy: prospektywna ocena zmian miejscowych w żuchwie w odniesieniu do innych części szkieletu badanych metodą DXA oraz QUS.
Materiał: 18 kobiet po menopauzie (śr. wiek 61,9 +/-8,0 lat), które podzielono na 2 podgrupy uwzględniając przyczynę utraty zębów: z próchnicą (n=9) i z zapaleniem przyzębia (n=9). Nie zanotowano żadnych przyczyn wpływających na metabolizm kostny.
Metody: 1. ocena BMD biodra (FN, Ward, Troch), kręgosłupa (spine) i żuchwy, 2. pomiar QUS paliczków dłoni (Ad-SoS), 3. zdjęcie pantomograficzne żuchwy (pomiary i obliczenie np. PMI, MR, ubytku tkanki kostnej-ML). Badania wykonano 3-krotnie w odstępach 12 miesięcy.
Wyniki: Prospektywne zmiany BMD i Ad-SoS oceniono dla całej grupy i podgrup. Generalnie obserwowano obniżanie się wartości badanych parametrów wykazując różnice istotne statystyczne w całej grupie i w podgrupie z próchnicą. Ocena dynamiki zmian BMD żuchwy ( BMD) z dynamiką zmian wyników pomiarów DXA i QUS wykazała związek  BMD żuchwy z  FN-BMD w całej grupie badanej (r=0,48, p=0,042). Analiza korelacji pomiędzy wynikami pomiarów BMD żuchwy, a wynikami pozostałych pomiarów BMD i Ad-SoS wykazała istotne statystycznie zależności (dla drugiego pomiaru) z Ad-SoS w całej grupie (r=0,47, p<0,05), a dla pomiaru trzeciego jedyna istotna statystycznie korelacja wystąpiła z spine-BMD w podgrupie z zapaleniem przyzębia (r=0,74, p<0,05). Prospektywne zmiany wyników pomiarów wykonanych na zdjęciach pantomograficznych wykazały w całej grupie obniżenie się wysokości trzonu żuchwy, spadek PMI oraz wzrost ML, w podgrupie z próchnicą spadek PMI, a podgrupie z zapaleniem przyzębia obniżenie się wysokości trzonu żuchwy. Ocena dynamiki zmian wyników pomiarów radiologicznych dla PMI, MR oraz ML z dynamiką zmian wyników pomiarów BMD żuchwy ( BMD) wykazała następujące istotne statystycznie korelacje w całej grupie –  BMD żuchwy –  PMI (r=-0,51, p<0,05 oraz w podgrupie z zapaleniem przyzębia –  BMD żuchwy –  PMI (r=-0,75, p<0,05). Analiza korelacji pomiędzy wynikami pomiarów na zdjęciu pantomograficznym, a wynikami pomiarów DXA i QUS wykazała szereg istotnych związków: cała grupa – dodatnie korelacje MR oraz ujemne ML z BMD w obrębie żuchwy, spine, FN, Ward; przy trzecim pomiarze zanotowano także znamienną dodatnią korelację MR i ujemną ML z BMD żuchwy; w podgrupie z próchnicą – dodatnia korelacja MR i ujemna ML z BMD żuchwy; w podgrupie z zapaleniem przyzębia – dodatnia korelacja MR i ujemna ML z Ad-SoS. W pracy uzyskano obniżenie wartości BMD żuchwy tylko u kobiet z próchnicą, a zmiany BMD żuchwy wykazywały istotny związek ze zmianą FN-BMD w całej grupie, co najpewniej wiąże się z podobną zawartością istoty zbitej w tych częściach szkieletu. Wykazane różnice w tendencjach zmian BMD żuchwy w zależności od przyczyny utraty uzębienia jest istotną klinicznie informacją z punktu widzenia lekarza stomatologa.
Wnioski. Uzyskanie licznych zależności między wynikami pomiarów na zdjęciach pantomograficznych, a pomiarami szkieletu wskazuje, że badanie radiologiczne może być przydatnym, pomocniczym narzędziem diagnostycznym w procesie diagnozowania ogólnoustrojowej osteoporozy.

P17
LONGITUDINAL SKELETAL DENSITOMETRIC (DXA) AND QUANTITATIVE ULTRASOUND (QUS) MEASUREMENTS, AND THEIR ASSOCIATIONS WITH PANTOMOGRAPHY IN EDENTULOUS WOMEN

Pluskiewicz W.1, Drozdzowska B.2, Wojtanowska-Dilling M.3

1 Metabolic Bone Diseases Unit, 41-800 Zabrze, ul. 3 Maja 13/15, Poland
2 Dept. of Pathomorphology, Zabrze, Poland
3 Dental Practice, Bytom, Poland

Key words: osteoporosis, mandible, pantomography

The aim of the study: to evaluate longitudinal DXA and radiographic changes of the mandible and their associations with DXA and QUS parameters.
Material: 18 postmenopausal edentulous women (mean age 61.9 +/-8.0 years) were studied and divided into women with caries (n=9) and women with periodontitis (n=9). No reasons interfering with bone metabolism were noted.
Methods: Investigations were repeated 3 times with 12 months breaks, and consisted of: 1. densitometry of the hip (FN-, Wards-, Troch-BMD), spine-BMD and mandible; 2. phalangeal QUS (Ad-SoS); 3. radiography of mandible (PMI, MR, ML – mandibular loss).
Results: Generally, a trend to drop was observed, and statistically significant decreases were noted in whole group and in women with caries. A dynamics of changes in mandible BMD ( BMD) with dynamic changes in DXA and QUS showed an association of mandible  BMD with  FN-BMD in whole group (r=0,48, p=0,042). Correlation analysis between mandible BMD with DXA and QUS results showed significant relationship (for 2nd measurement) with Ad-SoS in whole group (r=0,47, p<0,05), and for 3rd measurement the only significant correlation occurred with spine in women with periodontitis (r=0,74, p<0,05). Prospective changes of radiographic measurements showed a decrease of mandible height (whole group), a decrease in PMI and an increase in ML; in subgroup with caries a decrease in PMI, and in women with periodontitis a decrease of mandible height. A dynamics of changes in mandible radiography for PMI, MR and ML with dynamic changes in mandible BMD showed following significant correlations: in whole group –  BMD –  PMI (r=-0,51, p<0,05), in subgroup with periodontitis –  BMD –  PMI (r=-0,75, p<0,05). Correlation analysis of radiographic parameters (PMI, MR, ML) with DXA and QUS data showed several significant relationships: whole group – positive correlations of MR and negative of ML with mandible-, spine-, FN- and Wards’- BMD, at 3rd measurement positive correlation of MR and negative with ML and mandible BMD; in women with caries – positive correlation of MR and negative of ML with mandible BMD; in women with periodontitis – positive correlation of MR and negative of ML with Ad-SoS. No statistically significant correlations of mandible height and PMI with DXA and QUS data were obtained. In the study a decrease in mandible BMD was noted only in women with caries, and a relationship of mandible BMD and femoral neck BMD indicate that these skeletal sites share common nature of bone loss. Different trends of mandible BMD changes due to pathogenic factor underlying tooth loss is an important result for dentists.
Conclusion. Several relationships of radiographic parameters and skeletal data suggest that mandible radiography may be additional, valuable diagnostic tool in diagnosis of osteoporosis.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s140-141.

P19
GĘSTOŚĆ MINERALNA KOŚCI U CHORYCH Z NADŻERKOWYM ZAPALENIEM PRZEŁYKU DŁUGOTRWALE LECZONYCH OMEPRAZOLEM

Sikorski T., Marcinowska-Suchowierska E.
Klinika Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, 00-416 Warszawa, Czerniakowska 231

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, omeprazol, zapalenie przełyku

Wstęp
Chociaż zmniejszoną gęstość kości wykazano wcześniej w stanach achlorhydrii lub hipochlorhydrii takich jak niedokrwistość złośliwa i przebyta gastrektomia, nie jest znany wpływ na kości długotrwałego zahamowania wydzielania kwasu solnego przez inhibitory pompy protonowej.
Cel pracy
Ocena gęstości mineralnej kości (BMD) u chorych z nadżerkowym zapaleniem przełyku długotrwale leczonych omeprazolem w porównaniu do grupy kontrolnej leczonej cyzaprydem. Materiał i metoda
Do badania włączono pacjentów, mężczyzn w wieku 18-80 lat i kobiety w wieku 60-80 lat, zdrowych i nie przyjmujących leków wpływających na metabolizm wapniowo-fosforowo-magnezowy, z rozpoznanym endoskopowo nadżerkowym zapaleniem przełyku, będących w stadium remisji klinicznej i endoskopowej na omeprazolu. Z 29 pacjentów z nadżerkowym zapaleniem przełyku, w stadium remisji przez rok na omeprazolu, po próbie leczenia cyzaprydem, 16 chorych (11 mężczyzn i 5 kobiet), w wieku 59,8 ± 3,3 (średnia ± SEM) lat, musiało kontynuować omeprazole w dawce 20 mg/d, a pozostałych 13 (8 mężczyzn i 5 kobiet), w wieku 57,7 ± 4,5 lat, przyjmowało cyzapryd w dawce 30 mg/d przez 2 lata. Pomiaru BMD w kręgosłupie lędźwiowym (L2-L4) i w prawym biodrze (Neck, Trochanter, Ward’s) dokonywano co roku metodą dwuenergetycznej absorpcjometrii rentgenowskiej (DXA). Dodatkowo oznaczano co roku stężenie wapnia, fosforu, magnezu i całkowitą fosfatazę alkaliczną w surowicy oraz kalciurię z korekcją na kreatyninę. Wszystkie parametry densytometryczne i biochemiczne podawano w wartościach bezwzględnych i w procentach wartości wyjściowych. Analizie poddano wszystkich pacjentów, którzy rozpoczęli badanie. Dla oceny statystycznej zastosowano odpowiednie testy nieparametryczne: test U Mann-Whitney’a i test Friedman’a z testem wielokrotnych porównań Dunn’a dla analizy różnic w zmiennych ilościowych i dokładny test Fisher’a dla analizy różnic w zmiennych jakościowych. Przyjęto poziom istotności p < 0.05.
Wyniki
Po 3 latach nie stwierdzono istotnych różnic w BMD u pacjentów na omeprazolu i cyzaprydzie: L2-L4 1,159 ± 0,07 i 1,188 ± 0,05 g/cm2, Neck 0,934 ± 0,03 i 0,942 ± 0,07 g/cm2, Trochanter 0,911 ± 0,03 i 0,860 ± 0,06 g/cm2 i Ward’s 0,781 ± 0,04 i 0,777 ± 0,08 g/cm2, odpowiednio. Jednak wyrażona w procentach wartości wyjściowej BMD w Ward’s była wyższa po 3 latach na omeprazolu (101,4 ± 2,2%) niż na cyzaprydzie (96,4 ± 0,8%, p < 0,05). Na omeprazolu obserwowano wzrost BMD o 2,2 ± 1,0% w L2-L4 po 2 latach i o 3,9 ± 1,3% w Trochanter po 3 latach, natomiast na cyzaprydzie spadek o 3,6 ± 0,8% w Ward’s po 3 latach (p < 0,05 dla wszystkich porównań) bez innych zmian. W badaniach biochemicznych stwierdzono tylko przejściowy spadek stężenia magnezu w surowicy po 2 latach w porównaniu do wartości wyjściowych (p < 0,05) w obu grupach pacjentów, prawdopodobnie związany z dietą.
Wnioski
3-letnie leczenie omeprazolem nie zmniejsza BMD. Obserwowane zmiany BMD były związane z wiekiem.

P19
BONE MINERAL DENSITY IN PATIENTS WITH EROSIVE OESOPHAGITIS TREATED WITH LONG-TERM OMEPRAZOLE

Sikorski T., Marcinowska-Suchowierska E.
Department of Family Medicine & Internal Diseases, Medical Centre for Postgraduate Education, Czerniakowska St. 231, 00-416 Warsaw, Poland

Keywords: bone mineral density, omeprazole, oesophagitis

Introduction
Although decreased bone density has been previously revealed in achlorhydric or hypochlorhydric states such as pernicious anaemia and in postgastrectomy patients, bone effects of long-term acid suppression with proton pump inhibitors are unknown.
Aim of the study
To assess bone mineral density (BMD) in patients with erosive oesophagitis on long-term therapy with omeprazole compared to those on cisapride as controls.
Material & methods
Out-patients, males aged 18-80 yrs. and females aged 60-80 yrs., with no diseases and no drugs influencing Ca-P-Mg metabolism, with endoscopically diagnosed erosive oesophagitis and remaining in clinical and endoscopic remission on omeprazole were included in the study. Out of 29 out-patients with erosive oesophagitis held in 1-year remission on omeprazole, after cisapride trial, 16 patients (11 males and 5 females), aged 59.8 ± 3.3 (mean ± SEM) years, had to continue with omeprazole 20 mg/day, and the other 13 (8 males and 5 females), aged 57.7 ± 4.5 years, received cisapride 30 mg/day for 2 years. Annually, BMD at the lumbar spine (L2-L4) and the right hip subregions (neck, trochanter, Ward’s triangle) were measured by dual energy X-ray absorptiometry. Additionally, serum calcium, phosphorus, magnesium, total alkaline phosphatase and urinary calcium excretion corrected for creatinine were measured annually. All densitometric and biochemical parameters were given as absolute values and as percent of baseline. The data were analyzed on an intention-to-treat basis. For statistical analysis the following nonparametric tests have been applied: the Mann-Whitney U-test and Friedman test with Dunn’s multiple comparisons test to analyze differences in quantitative variables and the exact Fisher’s test to analyze differences in qualitative variables as appropriate. The significance level p < 0.05 was used.
Results
After 3 yrs. we revealed no significant differences in BMD in patients on omeprazole and cisapride: L2-L4 1.159 ± 0.07 and 1.188 ± 0.05 g/cm2, Neck 0.934 ± 0.03 and 0.942 ± 0.07 g/cm2, Trochanter 0.911 ± 0.03 and 0.860 ± 0.06 g/cm2, and Ward’s 0.781 ± 0.04 and 0.777 ± 0.08 g/cm2, respectively. However, when expressed as percent of baseline, BMD at Ward’s triangle was higher after 3 yrs. on omeprazole (101.4 ± 2.2%) than on cisapride (96.4 ± 0.8%, p < 0.05). On omeprazole there was an increase in BMD of 2.2 ± 1.0% at the lumbar spine at year 2, and 3.9 ± 1.3% at trochanter at year 3, but on cisapride a decrease of 3.6 ± 0.8% at Ward’s triangle at year 3 (p < 0.05 for all comparisons) and no other changes. On biochemistry, there was only a transient fall in serum magnesium at year 2 compared to baseline (p < 0.05) in both groups of patients, probably diet-related.
Conclusions
A 3-year omeprazole therapy did not reduce BMD. The observed BMD changes were age-related.