1

E-biuletyn, październik/2019

 

 

E-biuletyn, październik/2019
Pobierz obrazki
VII ŚRODKOWO EUROPEJSKI KONGRES OSTEOPOROZY I OSTEOARTROZY
XIX ZJAZD POLSKIEGO TOWARZYSTWA OSTEOARTROLOGII I POLSKIEJ FUNDACJI OSTEOPOROZY Kraków 27-28.09.2019
PODSUMOWANIE
 
       W dniach 27-28.09.2019 odbył się w Krakowie VII Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy. Uczestniczyło w nim 250 osób z polski i zagranicy. Na program Kongresu składało się 49 wykładów, 18 plakatów oraz dyskusja okrągłego stołu. Głównymi tematami poruszanymi na Kongresie była osteoporoza, osteoartroza oraz sarkopenia i starzenie się.

        Na VII Środkowo Europejskim Kongresie Osteoporozy i Osteoartrozy omówiono między innymi aktualne problemy leczenia osteoporozy w Polsce stwierdzając, że na 2 700 000 osób chorujących na osteoporozę, leczonych jest jedynie 200 tysięcy, co oznacza że 93% pozostaje nieleczonych. Zwrócono uwagę na konieczność wprowadzenia w Polsce Systemu Zapobiegania Złamaniom FLS (Fracture Liaison Service), który w Szkocji obejmuje aż 100% oddziałów urazowych.

        W trakcie obrad przedstawiono najnowsze osiągnięcia i kontrowersje z zakresu diagnostyki i terapii osteoporozy, osteoartrozy i sarkopenii. Jedną z ważniejszych sesji była sesja pt.: „Długoterminowe leczenie osteoporozy”, omawiająca kluczowe pytania: Jak długo leczyć? Czy przerwać leczenie? Jakie są skutki leczenia długoterminowego? Przede wszystkim stwierdzono, że należy leczyć pacjenta tak długo, jak istnieje u niego zwiększone ryzyko złamania. Obecnie dysponujemy dziesięcioletnim okresem obserwacji leczenia bisfosfonianami i denosumabem. Standardem w postępowaniu z pacjentem jest weryfikacja wyników leczenia po 3 latach leczenia dożylnego i po 5 latach doustnego oraz w razie konieczności rozważenie zastosowania przerwy w leczeniu. W procesie decyzyjnym należy wziąć pod uwagę, że przerwa w leczeniu antyresorpcyjnym zmniejsza ryzyko wystąpienia złamania atypowego, ale są też doniesienia o zwiększeniu ryzyka „typowego” złamania osteoporotycznego. Należy pamiętać, że po odstawieniu denosumabu następuje obniżenie gęstości mineralnej kości i by temu zapobiec standardem jest podawanie dożylnie kwasu zoledronowego. Wytyczne zostały opublikowane przez ECTS (E.Tsourdi at al., Bone 105 (2017) 11–17).

        Ogromny wkład naukowy do Kongresu wnieśli goście zagraniczni: Prof. Steven Cummings (USA), Prof. John A. Kanis (Wielka Brytania), Prof. Vladimir Palicka (Czechy), Prof. Socrates E. Papapoulos (Holandia), czy Prof. Jean-Yves Reginster (Belgia). Symultaniczne tłumaczenie umożliwiło bardzo żywą dyskusję w trakcie obrad z uczestnikami Kongresu.

       Prof. J. Kanis przedstawił wyniki badania SCOOP, które wykazało, że wprowadzenie metody FRAX zmniejszyło liczbę złamań bkku. Z kolei Prof. S. Cummings wykazał, że leczenie antyresorpcyjne nie zmniejsza śmiertelności u pacjentów, co postulowały inne publikacje. Jednocześnie zaobserwowano wzrost śmiertelności po złamaniu bkku u pacjentów w Polsce w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej co przedstawił Prof. W. Glinkowski w swoim wykładzie „Śmiertelność po złamaniu bkku w Polsce”. Prof. S. Papapoulos przedstawił wyniki badania „head to head”, które wykazało większą skuteczność romososumabu w redukcji ryzyka złamania niż w przypadku alendronianu.

        W dyskusji okrągłego stołu omówiono trudne problemy terapeutyczne w warunkach polskich, jak: złamania niskoenergetyczne w osteopenii, złamania kręgosłupa u kobiety z przeciwwskazaniami do stosowania leków doustnych oraz postępowanie w sytuacji nieskuteczności leczenia antyresorpcyjnego. Uczestnicy Kongresu mieli również możliwość wzięcia udziału w kursie nowej metody diagnostycznej: „Ultrasonograficzna densytometria metodą REMS w nowoczesnej diagnostyce osteoporozy”.

       Tegoroczny Kongres był okazją do świętowania 25-lecia Konferencji Osteoporozy w Krakowie – I Sympozjum Osteoporozy odbyło się w 1994r. W ciągu tych wszystkich lat zorganizowaliśmy 15 konferencji, 2 kursy osteoporozy i 4 kursy Systemu Zapobiegania Złamaniom. Na konferencjach w Krakowie gościliśmy 6 392 uczestników z kraju i zagranicy. Przedstawionych zostało 600 prezentacji przez 53 wykładowców z zagranicy i 125 z Polski, co przyczyniło się do wielu innowacji w diagnostyce i leczeniu osteoporozy nie tylko w Krakowie, ale również w całej Polsce.

        VII Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy po raz pierwszy odbył się w nowej lokalizacji, którą był nowoczesny budynek Uniwersytetu Jagiellońskiego Auditorium Maximum ul. Krupnicza 33. Obiekt zlokalizowany jest w samym centrum Krakowa, co również wpłynęło na zadowolenia uczestników. Poniżej wypowiedź Prof. Jean-Yves Reginster: “…thank you, for having so wonderfully organized the meeting, last Saturday, in Krakow. I was impressed by the new facilities that you are now using. They are just outstanding and being so close from the city center gave me the opportunity of visiting the old town… I will keep wonderful memories of this lecture…” .

        VII Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy w Krakowie odbył się również dzięki wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, któremu składamy podziękowania.

        Zapraszamy do odwiedzenia Polskiego Portalu Osteoporozy na którym dostępne są streszczenia z tegorocznego VII Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy. Jubileuszowy Album 25-lecia Konferencji w Krakowie można pobrać ze strony kongresowej. Fotografie z tegorocznego Kongresu wkrótce zostaną opublikowane na wspominanej wcześniej stronie.

 
PRZEWODNICZĄCY KOMITETU ORGANIZACYJNEGO:
Prof. dr hab. Edward Czerwiński
Pobierz obrazki
 
W nadchodzącą niedzielę, jak co roku 20.10.2019 po raz kolejny obchodzić będziemy
Światowy Dzień Osteoporozy.
 
 
CZYM JEST ŚWIATOWY DZIEŃ OSTEOPOROZY?
DLACZEGO JEST TAKI WAŻNY?
 
 
       W XXI wieku dokona się największa w historii zmiana w strukturze wieku światowej populacji. W 2015 spośród 7.3 miliarda osób żyjących na całym świecie około 12% miało 60 lat lub powyżej. ONZ przewiduje, że do 2050 roku będzie nas na świecie 9.7 miliarda, w tym 2.1 miliarda osób, które świętowały już 60 urodziny. Choć ten cud długowieczności powinien być świętowany, nie należy zapominać o wpływie tak bezprecedensowej zmiany w strukturze demograficznej na naszą cywilizację. Znacząco zwiększy się występowanie chronicznych przypadłości dolegających osobom starszym, w tym także osteoporozy i powodowanych przez nią złamań.

        Osteoporoza jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych. Wśród osób powyżej 50 roku życia, jedna kobieta na trzy i jeden mężczyzna na pięciu doświadczy złamania osteoporotycznego. Już na początku XXI dochodziło do 9 milionów złamań osteoporotycznych rocznie, w tym 1.6 miliona złamań biodra, które najbardziej obciążają pacjentów i ich rodziny oraz nierzadko przyczyniają się do przedwczesnej śmierci. 1.4 miliona osób, które doświadczyły złamania cierpią z powodu bólu pleców i wielu innych negatywnych następstw obniżających ich jakość życia. Co więcej, walka z osteoporozą nakłada ogromne koszty na służbę zdrowia. W 2010 państwa Unii Europejskiej wydały na ten cel 37 miliardów euro, a w 2015 USA wydało 20 miliardów.

        Są jednak powody do optymizmu. Osteoporoza jest łatwo diagnozowalna, a ryzyko złamania można w prosty sposób skalkulować. Na świecie dostępna jest szeroka gama możliwych kuracji, które zmniejszają ryzyko złamań biodra, kręgosłupa i innych złamań osteoporotycznych. Efektywne modele leczenia, zapewniające odpowiednie leczenie, powstały w wielu krajach. W ostatnich latach w rosnącej liczbie krajów stworzone zostały National Alliances. W ich skład wchodzą narodowe towarzystwa osteoporozy i inne powiązane organizacje pozarządowe, politycy, organizacje zrzeszające pracowników służby zdrowia (i czasem z prywatnych firm). Mają one łączyć doświadczenie, środki i chęć działania na rzecz osób, które doświadczyły złamań osteoporotycznych

        Jednak nadal wiele pozostaje do zrobienia. Wsparcie finansowe, dostępność diagnozy i leczenia wciąż różnią się bardzo w zależności od kraju, natomiast świadomość społeczna osteoporozy pozostaje niska.

        Obchodzony od 1996 roku ŚWIATOWY DZIEŃ OSTEOPOROZY jest coroczną kampanią służącą zwiększeniu globalnej świadomości na temat prewencji, diagnostyki i leczenia osteoporozy i innych chorób mięśniowoszkieletowych wśród lekarzy, polityków, mediów i ogółu społeczeństwa. Światowy Dzień Osteoporozy wspiera akcje krajowych stowarzyszeń pacjentów chorujących na osteoporozę z całego świata, których działalność jest prowadzona w ponad 99 krajach. Głównym organizatorem obchodów jest International Osteoporosis Foundation (IOF).

        Temat przewodni tegorocznych obchodów pozostał taki jak w latach 2016-2018: „KOCHAJ SWOJE KOŚCI – ZADBAJ O SWOJĄ PRZYSZŁOŚĆ”. Podobnie jak w latach poprzednich organizatorzy zachęcają do ubierania się w tym dniu na biało, by okazać wsparcie osobom chorującym na tę chorobę, pozostającym w grupie ryzyka złamań niskoenergetycznych. Promocja Dnia Osteoporozy obejmuje również szeroko zakrojoną kampanię promocyjną z wykorzystaniem dostępnych mediów społecznościowych (Facebook, www.facebook.com/worldosteoporosisday, Twitter, Instagram, Pininterest, Youtube, Google+).

 
 
5 KROKÓW DO ZDROWYCH KOŚCI I PRZYSZŁOŚCI BEZ ZŁAMAŃ
 
 
1. Ćwicz regularnie – najlepsze są ćwiczenia z obciążeniem i równoważne.

2. Zadbaj o dietę bogatą w składniki odżywcze dobre dla kości – wapń, witamina D i białko są najważniejsze dla zdrowia kości. Bezpieczne – krótkie (ok 20 min dziennie) ekspozycje na promieniowanie słoneczne dostarczy niezbędnej dla organizmu witaminy D.

3. Unikaj złych nawyków – utrzymuj zdrową wagę ciała, unikaj palenia i nadmiernego spożywania         alkoholu.

 4. Dowiedz się czy masz czynniki ryzyka i poinformuj o nich lekarza, szczególnie jeżeli miałeś wcześniejsze złamania, cierpisz na choroby lub bierzesz leki, które wpływają na zdrowie kości.

5. Poddaj się badaniom, a w razie konieczności, leczeniu. Jeżeli jesteś w grupie wysokiego ryzyka prawdopodobnie będziesz potrzebować leków, aby skutecznie przeciwdziałać złamaniom

 
 
IOF zachęca do wykonania 5 MINUTOWEGO TESTU, który pozwoli określić czy jesteś w grupie ryzyka złamania: http://worldosteoporosisday.org/sites/default/WEB-en.pdf
 
 
BEZPŁATNE BADANIA DENSYTOMETRYCZNE
Z OKAZJI ŚWIATOWEGO DNIA OSTEOPOROZY!
 
 
Zapraszamy na bezpłatne badania densytometryczne z okazji Światowego Dnia Osteoporozy. Rejestracja możliwa w dniu 21.10.19 pod numerem 12 430 00 00 na hasło: Światowy Dzień Osteoporozy.
 
   
 SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI
Download images
Download images
Download images
© Polski Portal Osteoporozy 2003-2019
Polskie Towarzystwo Osteoartrologii
Europejska Fundacja Osteoporozy i Chorób Mięśniowo-Szkieletowych
ul. Kopernika 32,  31-501 Kraków 





Uaktualnione wytyczne International Osteoporosis Foundation w leczeniu osteoporozy

Opublikowana online na łamach Osteoporosis International praca przedstawia stanowisko IOF oraz ESCEO na temat wytycznych postępowania w leczeniu osteoporozy w odniesieniu do ryzyka złamania niskoenergetycznego u pacjentów.

Praca przedstawia algorytymy postępowania w podziale na niskie, wysokie i bardzo wysokie ryzyko złamania policzone na bazie kalkulatora FRAX. Publikacja stanowi zbiorcze opracowanie kilku mniejszych prac w ujęciu międzynarodowym. Pełna treść artykułu w języku angielskim dostępna jest tutaj.

Źródło: https://www.iofbonehealth.org/news/new-iof-esceo-position-paper-offers-practical-guidance-osteoporosis-management 




VII Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy – 27-28.09.2019, Kraków: sprawozdanie

 


       
W dniach 27-28.09.2019 w Krakowie odbył się VII Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy. Obrady odbywały się a Audytorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego przy ul. Krupniczej 33. W ciągu 2 dni odbyło się 11 sesji naukowych, na których zaprezentowano 49 wykładów naukowych oraz przedstawiono 18 plakatów. W kongresie wzięło udział ok. 250 osób z Polski w tym 30 uczestników z zagranicy. 

Program opierał się na sesjach:
S01 Suplementacja w osteoporozie
S02 Długoterminowe leczenie osteoporozy
S03 Nowe strategie w leczeniu osteoporozy
S04 Postępy w diagnostyce osteoporozy 
S05 Powikłania w leczeniu osteoporozy
S06 Dyskusja Okrągłego Stołu: Problemy w leczeniu osteoporozy w Polsce
S07 Osteoporoza nie tylko postmenopauzalna
S08 Postępy w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów
S09 Starzenie się i sarkopenia
S10 Wzrost liczby nieleczonych – możliwe interwencje
S11 Różne

Dodatkowo w ramach Kongresu, uczestnicy mogli wziąć udział w kursie „Ultrasonograficzna densytometria metodą REMS w nowoczesnej diagnostyce osteoporozy”. 

      Po inauguracji Kongresu w ramach pierwszej sesji (Suplementacje w osteoporozie) prof. E.Marcinowska-Suchowierska przedstawiła obowiązujące wytyczne w zakresie suplementacji witaminą ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji niedoboru. Niedobór witaminy D, często obserwowany wśród mieszkańców Europy Środkowej, jest istotny również w kontekście profilaktyki upadków o czym mówiła w swoim referacie mgr M.Berwecka. Z uwagi na wątpliwości w zakresie bezpieczeństwa stosowania wapnia w terapii pacjentów w starszym wieku wykład przedstawił Prof. J.Przedlacki. W swoim referacie prof. podkreślił że obecnie dostępne dowody naukowe nie potwierdzają zwiększonego ryzyka epizodów sercowo-naczyniowych u pacjentów przyjmujących wapń w zalecanych dawkach suplementacyjnych. Podobne wątpliwości budzi stosowanie dodatkowej suplementacji witaminą K. W swoim wystąpieniu dr W.Misiorowski podkreślił, że przy aktualnym stanie wiedzy (brak określonego zakresu stężeń referencyjnych, zalecanego dziennego spożycia) rutynowa suplementacja witaminą K nie jest globalnie zalecana.
     Druga sesja, była poświęcona długotrwałej terapii osteoporozy. Prof. E.Czerwiński podkreślił problem następującego obniżenia gęstości mineralnej kości po odstawieniu denosumabu i konieczność zapobiegawczego podawana dożylnych bisfosfonianów. Prof. M.Korkosz przedstawił możliwości terapii sekwencyjnej obu grup leków wskazując, że denosumab stosowany po bisfosfonianach daje dalszy wzrost BMD. Prof. E.Marcinowska-Suchowierska stwierdziła, że liczba chorych z wielochorobowością i wielolekowością wzrasta z wiekiem i leczeniem osteoporozy co zwiększa ryzyko upadku i złamania. Prof. E.Sewerynek pokreśliła, że wyników terapii doustnej należy zweryfikować po 5 latach a dożylnej po 3. Wskazała na wzrost ryzyka złamań atypowych po zbyt długim okresie leczenia. Prof.  P.Głuszko  przedstawił Polskie Wytyczne w zakresie leczenia osteoporozy posteroidowej . 
W kolejnej, trzeciej sesji omawiającej nowe rozwiązania w leczeniu osteoporozy, Prof. S.Papapoulos przedstawił aktualny stan wiedzy w zakresie romosozumabu (inhibitor sklerostyny). Lek ten został zatwierdzony, do leczenia kobiet w wieku pomenopauzalnym ze zwiększonym ryzykiem złamania, w USA, Kanadzie i Japonii,  ale nie w Europie. Podobne ograniczenia w odniesieniu do abalaparatydu zasygnalizował w swoim referacie Prof. E.Franek. Mimo obiecujących wyników badań klinicznych lek ten pozostaje poza rynkiem europejskim. Oba leki stanowią obiecującą opcję terapeutyczną w terapii sekwencyjnej, która w ostatnich latach szczególnie zyskuje na znaczeniu o czym mówiła w swoim wykładzie J. Osieleniec. Szczególnie interesujący wykład przestawił Prof. S.Cummings zestawiając dostępne metaanalizy i przeglądy naukowe celem odpowiedzi na pytanie czy efekty terapeutyczne leczenia osteoporozy mają przełożenie na śmiertelność pacjentów. 
      Podobnie jak w leczeniu osteoporozy, także w diagnostyce na przestrzeni ostatnich lat zaobserwować można rozwój nowych technik. Postępy w diagnostyce osteoporozy były tematem kolejnej, czwartej sesji. Przydatność algorytmu zwanego Trabecular Bone Score (TBS) zaprezentował dr J. Amarowicz wykazując jego znaczenie przy określaniu ryzyka złamania u pacjentów zaklasyfikowanych jako pacjenci bez osteoporozy (zazwyczaj nie objęci leczeniem farmakologicznym). Złamania wtórne pozostają największym wyzwaniem dla lekarzy leczących osoby ze zwiększonym ryzykiem. Z tego też powodu ważne jest wykorzystanie wszystkich dostępnych narzędzi celem lepszej stratyfikacji ryzyka złamań zarówno pierwotnych jak i wtórnych. W swoim wykładzie na temat kalkulatora ryzyka złamania FRAX Prof. J.Kanis (były Prezydent International Osteoporosis Foundation) przedstawił obiecujące wyniki badania SCOOP (Screening of Older wOmen for the Prevention of fractures). Wyniki te potwierdzają potrzebę i zasadność prowadzenia badań przesiewowych przy użyciu małoinwazyjnych rozwiązań tj. FRAX w redukcji złamań szyjki kości udowej. Złamania te stanowią największe obciążenie dla służby zdrowia (ze wszystkich złamań osteoporotycznych) a także dla pacjentów. Bardzo poważnym problemem wśród starszych pacjentów pozostają złamania kręgosłupa, z których 60% przebiega bezobjawowo. W swoim wykładzie Prof. P.Leszczyński zaprezentował szczególną przydatność metody VFA (Vertebral Fracture Assesment) w diagnostyce złamań trzonów kręgów 2 i 3° wg Genanta. Sesję zamknęły dwa wystąpienia dotyczące wykorzystania nowej metody ultrasonograficznej multispektrometrii częstotliwości radiowej (REMS) w rozpoznawaniu. Zgodnie z przedstawionymi referatami metodę REMS cechuje duża zgodność z wynikami BMD w obrębie bliższego końca kości udowej oraz kręgosłupa lędźwiowego. Jednocześnie aparatura jest znacznie tańsze niż standardowe aparaty densytometryczne i nie generuje promieniowania. Jednocześnie niewielka ilość badań z wykorzystaniem REMS świadczy o tym, że metoda wciąż wymaga dopracowania.
     Wychodząc naprzeciw problemom związanym z powikłaniami leczenia osteoporozy zorganizowano osobną sesję podsumowującą obecny stan wiedzy w tym zakresie. Problem złamań atypowych (AFF) przedstawił Prof. E.Czerwiński, który w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że ryzyko AFF można znacząco zmniejszyć stosując przerwy w leczeniu (możliwość redukcji ryzyka nawet o 70%). Sposoby zapobiegania polekowej martwicy kości szczękowych (MRONJ) przedstawiła Prof. G.Pawelec-Wyszyńska. Druga część sesji poświęcona byłą leczeniu złamań kręgosłupa (VF) oraz kompleksowemu zespołowi bólu regionalnego (CRPS). Prof. M.Jabłoński zwrócił uwagę na rosnącą liczbę zabieg chirurgicznych (wertebroplastyka i kyfoplastyka) wykonywanych po VF mimo iż odległe wyniki po ich zastosowaniu są porównywalne z efektami leczenia zachowawczego. W swoim wystąpieniu profesor podkreślił, że konieczne jest ograniczenie stosowania wertebro- i kyfoplastyk do ściśle określonych przypadków. Przyjęte w 2019 roku standardy postępowania diagnostycznego i leczniczego w zakresie Kompleksowego Zespołu Bólu Regionalnego (Ch. Sudecka) przedstawił Prof. A.Żyluk. 
     Pierwszy dzień zakończyła sesja Dyskusji Okrągłego Stołu, która cieszyła się dużym zainteresowaniem ze strony uczestników. Zaplanowana na godzinę sesja „Problemy w leczeniu osteoporozy w Polsce” musiała zostać przedłużona o 50 min.  
       Drugi dzień obrad otworzyła sesja „Osteoporoza nie tylko postmenopauzalna”. Z uwagi na szerokie spektrum potencjalnych przyczyn osteoporozy wtórne stanowią istotny problem diagnostyczny. Wychodząc naprzeciw problemowi Prof. E.Franek przedstawił algorytm diagnostyczny w endokrynopatiach, podkreślając szczególne znaczenie wywiadu chorobowego. Mimo iż osteoporoza u mężczyzn spotkana jest znacznie rzadziej niż u kobiet to wciąż stanowi istotny problem zdrowia publicznego. Na Kongresie ten temat przybliżył słuchaczom dr W.Misiorowski. Zwrócił on uwagę, że częste diagnozowanie osteoporozy wtórnej u mężczyzn związane jest z rzadkim kierowaniem mężczyzn na rutynowe badanie densytometryczne. Jak zwrócono uwagę lekarze mogą wykazywać tendencję do dokładniejszego poszukiwania przyczyn wtórnej osteoporozy u mężczyzn niż u kobiet. Brak natomiast dowodów klinicznych na to że występują one częściej u którejś z płci. Postępowanie w zaburzeniach mineralnych i kostnych w przewlekłej chorobie nerek przedstawił prof. A.Więcek. Szczególnym zainteresowaniem słuchaczy cieszył się wykład dr hab. E.Kalinki o osteoporozie spowodowanej farmakoterapią w przebiegu raka piersi i prostaty. Wykład podkreślił potrzebę edukacji w wielodyscyplinarnych środowiskach medycznych zajmujących się onkologicznymi pacjentami z wtórna osteoporozą. Przybliżenia tematu osteoporozy w układowych chorobach tkanki łącznej podjęła się dr J.Osieleniec. Złożony charakter tego zjawiska związany z przewlekłym procesem zapalnym, stosowanym leczeniem oraz innymi niezależnymi od pierwotnej choroby czynnikami powoduje, że stanowi ona duże wyzwanie terapeutyczne. Podkreślono, że najskuteczniejsza jest profilaktyka w postaci modyfikacji terapii tak by nie przyczyniała się ona do spadku BMD. 
     Sesja ósma miała na celu podsumowanie obecnej wiedzy na temat leczenia osteoartrozy ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych wytycznych. Podsumowania tych ostatnich podjął się Prof. J-Y. Reginster (Przewodniczący European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis and Musculoskeletal Diseases – ESCEO). Prof. J-Y_Reginster przedstawił algorytm terapeutyczny uaktualniający ten opublikowany w 2014 przez ESCEO. Wykład zawierał odniesienia zarówno do leczenia farmakologicznego jak i rehabilitacyjnego. Prof. podkreślał, że wskazaniem do leczenia operacyjnego stawu kolanowego jest niepowodzenie leczenia zachowawczego lub znaczące obniżenie jakości życia pacjenta. Temat został pogłębiony przez Prof. D.Białoszewskiego i prof. J.Jaworek. Krytyczny przegląd literatury dokonany prze Prof. D.Białoszewskiego wykazał że brak obecnie rzetelnych dowodów naukowych przemawiających na korzyść stosowania leków modyfikujących postęp choroby zwyrodnieniowej stawów, preparatów zawierających czynniki wzrostu czy prekursorowych komórek mezenchymalnych. Postępowanie rehabilitacyjne w profilaktyce i terapii choroby zwyrodnieniowej omówiła w swoim referacie Prof. J.Jaworek. Podkreśliła ona potrzebę holistycznego podejścia. 
        Kolejna sesja była okazją do omówienia narastającego problemu sarkopenii i starzenia się społeczeństwa. W trakcie 4 wykładów autorzy przedstawili problem starzejącego się społeczeństwa i związanej z tym procesem problemem polipragmazji (wielochorobowości), różne definicje sarkopenii wraz z metodami diagnostycznymi i postępowaniem terapeutycznym. Mgr M. Berwecka zaprezentowała różne definicje sarkopenii w dwie najczęściej uznawane (EWGSOP 2010 i 2018). Wykład przedstawił wyzwania jakie się wiążą ze zmianą wcześniejszej definicji ze szczególnym uwzględnieniem epidemiologii. Jednocześnie co podkreślała też w swoim wykładzie mgr M. Warzecha należy pamiętać że sarkopenia została włączona do ICD10 dopiero w 2016 roku. W swoim referacie Prof. V. Povoroznyuk przedstawił metody profilaktyki i leczenia sarkopenii ze szczególnym uwzględnieniem suplementacji witaminą D. Wszyscy wykładowcy w sesji sygnalizowali potrzebę przeprowadzenia dobrze zaprojektowanych dużych badań epidemiologicznych na różnych populacjach. 
       Sesja o spadku liczby leczonych na osteoporozę pacjentów otworzył wykład Konsultanta krajowego ds. reumatologii – Prof. M. Brzosko, który przedstawił aktualny stan leczenia osteoporozy w Polsce. W swoim wystąpieniu prof. Brzosko omówił dostępność do lekarzy i poradni specjalistycznych w podziale na poszczególne województwa. Uzupełnieniem do wystąpienia był wykład prof. W. Glinkowskiego opisujący epidemiologię złamań bliższego końca kości udowej w Polsce. Wg autorów wystąpienia zaobserwować można niekorzystny trend wzrostowy śmiertelności po tym złamaniu, wyższy w stosunku do danych z innych krajów europejskich. Potencjalne przyczyny co do tego co może mieć wpływ na liczbę nieleczonych na osteoporozę wskazał w swoim wystąpieniu dr P. Borowy. Jak przedstawiono w referacie liczba leczonych jest w dużym stopniu skorelowana ze wzrostem PKB ale także dostępność najnowszych terapii i poziom wiedzy na temat osteoporozy wśród lekarzy ale także pacjentów. Rozwiązaniem problemu spadku leczonych na osteoporozę jak wykazał dr J. Amarowicz może być wdrażanie systemów opartych o koordynatora (Fracture Liaison Services – FLS). Systemy te wykazały się dużą skutecznością w redukcji złamań wtórnych oraz wysoką kosztoefektywnością niezależnie od kraju w którym były wdrażane. Zarysy wdrażania FLS w Polsce w oparciu o środki z Ministerstwa Zdrowia przedstawił Prof. P.Głuszko. Uczestnicy mieli okazję dowiedzieć się na jakie są założenia programu i na jakim etapie aktualnie znajduje się on w poszczególnych częściach kraju. 
     W ramach ostatniej sesji przedstawiono duże zróżnicowanie tematów związanych z chorobami kości. Wśród przedstawionych tematów znalazła się genetyka i jej możliwa rola w przewidywaniu ryzyka złamania, wrodzona łamliwość kości, markery obrotu kostnego, sarkoidoza oraz łączenie algorytmu TBS i FRAX. 

     W trakcie całego Kongresu uczestnicy mieli dostęp do tłumaczenia symultanicznego (polski i angielski). Uczestnicy otrzymali streszczenia w formie elektronicznej oraz Program Końcowy w wersji wydrukowanej. Streszczenia zostały opublikowane na Polskim Portalu Osteoporozy (osteoporoza.pl). Kongres odbywał się pod auspicjami International Osteoporosis Foundation. Objęty był Honorowym Patronatem Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Prof. dr hab. n. med. Wojciecha Nowaka. Dodatkowo objęty był patronatem medialnym przez Medycynę Praktyczną, Polski Portal Osteoporozy, Rynek Zdrowia, oraz Rehabilitację w praktyce. 
 

                                                                                                          Przygotował: Dr Jarosław Amarowicz