V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 111

P08

PREVALENCE OF RISK FACTORS OF OSTEOPOROSIS, RISK OF FRACTURES AND QUALITY OF LIFE IN INDIVIDUALS WHO HAVE SURVIVED FEMORAL NECK FRACTURE

Sarycheva A.

Grodno state medical university

Keywords: QL(quality of life), IQLI(integral QL index)

Aim. The aim of the study was to estimate the prevalence of clinical risk factors for osteoporosis and calculate a 10-year probability of a major osteoporosis-related fracture and to assess the quality of life (QL) in those who have survived a femoral neck fracture.

Materials and methods. In February 2011 we questioned 12 subjects (11 females and 1 male) aged 72,7±13,3 years who suffered femoral neck fracture in 2008-2009 yr. All subjects performed the adapted IOF osteoporosis risk test (18 questions). The QL was estimated by means of the computerised NAIF method. The integral QL index (IQLI) including six constituents- physical mobility, emotional state, sexual function, social status, cognitive function and economic status- was calculated in percents. QL was considered slightly reduced if IQLI amounted 75-100%, moderately reduced if IQLI was 50-74,9% and considerably reduced if IQLI was lower than 49,9%. A 10-year fracture risk was assessed by FRAXTM (polish population) which included evaluation of the body mass index (BMI) and presence of clinical risk factors for a fracture (densitometry was not performed). The risk of a major osteoporotic fracture higher than 11% was considered high. Statistical analysis of the results was done with the help of the program «STATISTIKA 7.0».

Results. 11 subjects were non-working pensioners, only one individual was still at work. 25% subjects had higher education, 75% had specialized secondary education. The most common somatic pathology was arterial hypertension – 78%, less common – ischemic heart disease – 46%. None of the respondents had conditions leading to secondary osteoporosis or took glucocorticosteroids in the past. All subjects had pains in the back, bones and visual impairment.

Nonmodifiable risk factors of osteoporosis included bone fractures after a minor trauma after 50 years – 75%, height reduction of 3 cm and more after 40 years – 67%, fracture of femoral neck in parents – 8%, menopause before 45 years in women – 46%, ovariectomy before 50 years – 9%. Modifiable risk factors included fear of falling – 83%, low daily physical activity – 58%.

50 % respondents couldn’t stand milk and dairy products, 42% stayed in the fresh air for less than 10 minutes daily which resulted in insufficient calcium intake and vitamin D production, 8% were smokers.

BMI averaged 25,1±2,9 kg/m2. A 10-year risk by FRAX™ for major osteoporotic fracture averaged 14,5±9,1%, for hip fracture 6,4±5,4%.

IQLI in the group was moderately reduced – 50,8±7,7%, and in 6 subjects – considerably reduced due to low physical mobility and emotional state.

Conclusions. Thus individuals with a femoral neck fracture in the past history were present with modifiable risk factors for osteoporosis, high 10-year risk of fractures and reduced QL. All respondents needed administration of anti-osteoporotic agents, calcium and vitamin D irrespective of the results of densitometry.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 114

P16

VITAMIN D DEFICIENCY IN PATIENTS WITH OSTEOPOROSIS

Povoroznyuk V., Balatska N.

D.F. Chebotarev Institute of gerontology, NAM Ukraine

Keywords: vitamin D, osteoporosis, bone, fracture

Objectives. Vitamin D is important for calcium absorption and bone mineralization which is positively associated with bone mineral density. There is a direct relationship between BMD and fracture risk, with a decrease in bone strength and density associated with an increased incidence rate of fractures. Given the relationship between vitamin D and bone mineralization, optimal vitamin D status is essential for minimization of fracture risk.

Aim. The aim of study was to determine the frequency of vitamin D-deficiency and insufficiency in patients with osteoporosis.

Materials and methods. There were examined 283 patients with systemic osteoporosis aged 40-94 years who were treated in department of age-related changes of  musculoskeletal diseases D.F. Chebotarev Institute of gerontology. The average age of women – 65.26±0.60 yrs, men – 65.25±2.12 yrs. 25(OH)D and iPTH level was evaluated by electrochemiluminescence method (Elecsys 2010, Roche). Vitamin D deficiency was defined as level of 25(OH)D below 50 nmol/l, and vitamin D insufficiency as concentration of 25(OH)D of 50–75 nmol/l. Bone mineral density was measured by DXA.

Results. The study shows that vitamin D deficiency was diagnosed in 80.7% patients with systemic osteoporosis, insufficiency – in 11.5% examined. Secondary hyperparathyroidism was diagnosed in 13.9% cases. It was found significant correlations between 25(OH)D amount and bone mineral density at the level of Ward’s zone (r=0.14, p<0.04), trochanter (r=0.18, p<0.01), proximal femur (r=0.16, p<0.02), lower extremities (r=0.14, p<0.04), forearm 33% (r=0.13, p<0.05). 82.2% patients with low-energy fractures has got vitamin D deficiency. In examined with vertebral fractures deficiency of vitamin D was registered in 86.5%.

Conclusions. The revealed high frequency of vitamin D deficiency in patients with systemic osteoporosis make doctors to pay attention to 25(OH)D status and update the doses of vitamin D supplements in Ukraine.

P16

NIEDOBORY WITAMINY D U PACJENTÓW Z OSTEOPOROZĄ

Povoroznyuk V., Balatska N.

D.F. Chebotarev Institute of gerontology, NAM Ukraine

Słowa kluczowe: witamina D, osteoporoza, kość, złamanie

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s134-135.

P14
STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA ZALECEŃ PRZEWLEKŁEJ TERAPII ALENDRONIANEM PRZEZ PACJENTÓW LECZONYCH Z POWODU OSTEOPOROZY

Sewerynek E.,1,2,3 Skowrońska-Jóźwiak E.,2,3 Oszczygieł K.,1,2,3 Zygmunt A.,3 Lewiński A.2,3
1 Zakład Metabolizmu Kostnego
2 Katedra i Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
3 Regionalny Ośrodek Menopauzy i Osteoporozy w Łodzi

Słowa kluczowe: przestrzeganie zaleceń lekarskich, osteoporoza, alendronian, przyczyny przerwania terapii

Wstęp
Wykazano, iż ponad 50% pacjentów leczonych z powodu chorób przewlekłych, w tym osteoporozy, przerywa terapię w ciągu pierwszego roku jej stosowania. Problem ten narasta z czasem trwania obserwacji. Stwierdzono, iż 13% pacjentów z osteoporozą w ogóle nie rozpoczyna leczenia, a ponad 20% przerywa terapię w ciągu pierwszych 4 miesięcy trwania choroby. W wyniku nieprawidłowego przestrzegania przez pacjentów wprowadzonej terapii osteoporozy zmniejsza się stopień poprawy gęstości mineralnej kości i zwiększa się ryzyko złamań.
Celem pracy była ocena stopnia przestrzegania zaleceń terapii przewlekłej przez pacjentów leczonych z powodu osteoporozy w naszej Poradni.
Materiał i Metody
Ocenie poddano 357 losowo wybranych historii chorób osób, które pierwszy raz były konsultowane w Regionalnym Ośrodku Menopauzy i Osteoporozy w roku 2003 i 2004. Analizą objęto pacjentów leczonych preparatem z grupy bisfosfonianów (alendronian). Wzięto pod uwagę czas trwania obserwacji, zakres kontynuacji, przyczynę przerwania stosowanego leczenia.
Wyniki
Na podstawie zanalizowanych historii chorób stwierdzono, iż z grupy pacjentów pierwszy raz zgłaszających się do naszej Poradni około 62% wymagało kontynuacji wcześniej wdrożonego leczenia. Pozostała grupa pacjentów wymagała zweryfikowania rozpoznania wcześniej postawionego na podstawie zdjęcia rentgenowskiego lub badań pozaosiowych (DXA przedramienia, USG pięty). Z analizy wynika, iż w okresie 1,5 rocznej obserwacji pacjentów leczonych alendronianem leczenie przerwało 20,4% pacjentów, natomiast w okresie obserwacji ½ rocznej 8,5%. Analizując przyczyny przerwania terapii stwierdzono, iż najczęściej wynikało ono z braku tolerancji ze strony przewodu pokarmowego (47,8), współistniejących chorób (8,7%), uciążliwości przyjmowania leku w terapii codziennej (13,1%), ceny leku (4,3%) oraz poprawy klinicznej (26,1%). Ważnym podkreślenia jest fakt, iż zarówno w jednym, jak i drugim okresie obserwacji stwierdzono porównywalną grupę pacjentów, którzy nie zgłosili się ponownie na konsultację lub z którymi jest brak kontaktu od co najmniej ½ roku do roku (odpowiednio: 15,6% dla obserwacji 1½ rocznej; 14,4% dla obserwacji ½ rocznej). Po weryfikacji telefonicznej stwierdzono, iż przeszło połowa pacjentów nie zgłaszających się nie kontynuuje zaleconego leczenia. Z naszych obserwacji wynika, iż 63% pacjentów w okresie obserwacyjnym przyjmowało jeden preparat, natomiast 37% osób było leczonych kilkoma preparatami, co wiązało się z nietolerancją leku, uciążliwością codziennego przyjmowania leku lub podyktowane było względami finansowymi.
Omówienie
Uzyskane wyniki wskazują na fakt częstego nieprzestrzegania zaleceń lekarskich przez pacjentów leczonych z powodu osteoporozy. Momentami krytycznymi decydującymi o przerwaniu leczenia są objawy uboczne związane z terapią, brak możliwości ciągłego kontaktu z lekarzem prowadzącym, brak subiektywnej poprawy klinicznej.
Wnioski
Nie wszyscy pacjenci leczeni z powodu osteoporozy kontynuują zalecone leczenie. Im dłużej trwa terapia tym większy jest odsetek pacjentów przerywających terapię. Choroba przewlekła wymaga wypracowania zasad współpracy pomiędzy prowadzącym lekarzem a pacjentem, której celem jest lepsze przestrzeganie zaleconych zasad postępowania terapeutycznego, co może odnieść wymierny skutek w postaci poprawy stanu klinicznego.

P14
THE PROBLEM OF ALENDRONATE TREATMENT IN ELDERLY WOMEN WITH POSTMENOPAUSAL OSTEOPOROSIS: COMPLIANCE

Sewerynek E.,1,2,3 Skowrońska-Jóźwiak E.,2,3 Oszczygieł K.,1,2,3Zygmunt A.,3 Lewiński A.2,3
1 Department of Bone Metabolism
2 Chair and Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, The Medical University of Lodz
3 The Regional Center of Menopause and Osteoporosis of Lodz, Poland

Keywords: osteoporosis, compliance, alendronate, adverse effects

Introduction
It has been shown that more than 50% of people with chronic diseases including osteoporosis, discontinue treatment during its first year. This problem increases with the time of observation. Additionally, it has been observed that 13% of women prescribed oral daily alendronate did not even start treatment, and 20% of patients discontinued during the first 4 months. Compliant patients have achieved increase in bone mass density and decrease the risk of fracture.
The aim of this study was to assess the alendronate compliance, continuance rates and adverse effects over the period of 18 months in clinical practice.
Material and Methods
Using a retrospective study of clinical histories (357) obtained in our Regional Center of Menopause and Osteoporosis, as well as telephone interviews with the patients, the compliance and continuance with alendronate therapy in postmenopausal patients were assessed.
Results
The analysis of clinical histories has shown that 62% of patients with osteoporosis were treated before, and after our initial consultation the treatment was continued. In the remaining group, after our initial consultation the treatment was stopped. Data from the study has shown that after 1½ year of observation 20.4% of patients and after ½ year 8.5% of patients discontinued their treatment as a results of intolerance (especially side effects from gastrointestinal tract) (47,8), health problems unrelated to osteoporosis (8,7%), inconvenience with the daily regimen (13,1%), cost (4,3%) and improvement of the clinical condition (26,1%). It is worth mentioning, that in both periods of observation (1½ and ½ year) almost the same percentage of people have stopped consultation in our Outpatient Clinic (15,6% and 14,4%, respectively). The telephone interviews with patients who stopped attending the Outpatient Clinic revealed, that more than 50% of them discontinued the treatment. During the time of observation 63% of the patients received the same medicine, whereas in 37% of patients – the treatment was changed due to intolerance, inconvenience or cost.
Conclusions
In the present study, alendronate compliance and continuance rate in the clinical practice of osteoporosis seems not to be satisfactory, time dependant The main reasons for discontinued treatment were: digestive events, problems with receiving prescriptions within the first 3 months of treatment, dissatisfaction with the clinical condition.
Osteoporosis is a chronic disease which needs long clinical observation and constant adherence to medication. Effective communication, and more frequent follow-up visit would greatly improve adherence with osteoporosis treatment modalities.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1158.

P13
INFLUENCE OF RISC FACTOR ON BONE MINERAL DENSITY IN OSTEOPENIC PATIENT WITH LUMBAL SPONDYLOARTHROPATY

Vasic B.1, Popovic B.1, Devecerski G.2, Milenovic N.1

1 Institute for Rheumatology, High School of Medicine, University of Novi Sad, Serbia
2 Clinic for Medical Rehabilitation, High School of Medicine, University of Novi Sad, Serbia

Key words: osteoporosis, risk factor, lumbar spondyloarthropaty

Introduction
Lumbal spondyloarthropaty (LS) is degenerative disease of low spine which affects all element of vertebral dynamic segment. LS is characterized by appearance of bone apposition which can produced pain, compression on nerve root, reduce mobility this segment of spine and also reduced globally patient daily activity which can produced many complication. As a complication of patient inactivity is reduced Bone Mineral Density (BMD) and further osteoporosis.
Aim
The aim of study was to establish how risk factors influence on BMD in osteopenic patient with LS.
Material and methods
We examined 82 patients age 64.29 (46-86), with most predominant female. All patients had arthritic changes on radiography of lumbal spine which was verified and now in grade I to III of Kellgren & Lawrence radiographic scale. Analysis of BMD was performed with „Sahara” ultrasound osteodesitometry. We used Body Mass Index (BMI) scale, National Health Center Statistic Criteria and self-evaluation of health by patients.
Results
Average body mass was 73.83 kg (SD±5.19) and body height was 1.62 cm (SD±0.66) which was indicated that our patient was globally short. Average BMI was 28.156kg/m2 which indicate that we had overweight patient. We found that 53.24% of patient exposed daily more than 15 minutes on sun and 63.41% drink more than 200ml of milk and eat milk product. Estimated BMD was 0.361g/cm2, average T-score was -1.98 and value of Z-score was -1.08. We found very statistically significant correlation (r=0.546; p=0.000) between daily walking activity, less than 2 km per day which was acceptable to patient with LS, in 41.57% of patient and T-score which indicted important role of walking as long as be possible in increasing BMD. Also we found statistically significant negative correlation (r=-0.329; p=0.035) between T-score and reduction in body high which was more than 3 cm which point on worse prognosis in patient who during LS decreased body height. Statistically significant better result we found in group of patient treated with hondroprotective drugs.
Conclusion
Daily physical activity and more adequate intake calcium can improve BMD in patient with LS. Our suggestion is that hondroprotectiv drug has to be included in therapeutic scheme which in combination with physical activity can give better result in increasing BMD.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W78)

Odległe wyniki operacyjnego leczenia kręgozmyków zwyrodnieniowych metodą tylnego odbarczenia kręgosłupa i stabilizacji z przednim międzytrzonowym usztywnieniem

Piotr Łuczkiewicz , Andrzej Smoczyński , Maciej Smoczyński
Katedra i Klinika Ortopedii Akademii Medycznej w Gdańsku ul.Nowe Ogrody 4-6 80-803 Gdańsk

W pracy przedstawiono wyniki kliniczne i rentgenowskie operacyjnego leczenia chorych z kręgozmykiem zwyrodnieniowym w 10 letnim okresie obserwacji. W okresie tym w Klinice Ortopedii AM w Gdańsku operowano 32 chorych metodą tylnego odbarczenia i stabilizacji za pomocą implantu pedunkularnego oraz przedniego międzytrzonowego usztywnienia kręgosłupa lędźwiowego. Dla oceny wyników klinicznych zastosowaliśmy 17 – punktowy kwestionariusz oceny dolegliwości bólowych kręgosłupa [LBOS] oraz przeprowadziliśmy analizę zdjęć rentgenowskich wykonanych w projekcji przednio – tylnej i bocznej oraz czynnościowych kręgosłupa lędżwiowego oceniających ruchomość w sąsiednich do usztywnienia odcinkach kręgosłupa. W badanej grupie 27 chorych, 8 chorych oceniło wynik leczenia jako bardzo dobry, 14 chorych jako dobry, 4 zadowalający 5 i 1 zły. U wszystkich chorych uzyskano spondylodezę. .
Praca ukierunkowana jest na ocenę odległych wyników operacyjnego leczenia ze szczególnym uwzględnieniem czynników wpływających na powstawanie zmian zwyrodnieniowych i niestabilności w sąsiednich do usztywnienia segmentach ruchowych kręgosłupa lędźwiowego.

Informujemy, że znane są już tematy wykładów plenarnych które odbędą się w ramach nadchodzącego spotkania IOF w Krakowie. Abstrakty przysyłać można do 29.01.2018. Jednocześnie przypominamy, że lekarze z Polski uprawnieni są do nizszego fee w wysokości 200 euro. 

Kongres rozpocznie się wykładem Prof R. Rizzoli’ego pod tytułem „Best clinical papers published in 2017”.

Wśród pozostałych zaplanowanych wykładów znalazły się tematy tj.:
 - FRAX: 10 years later (C. Cooper)
 - Cortical bone: fracture risk and treatment target (E. Seeman)
 - New perspectives in osteoarthritis management (P. Conaghan)
 - Management of iatrogenic osteoporosis (P. Hadji)
 - Inflammation and musculoskeletal aging (E. McCloskey)
 - New perspectives in frailty and sarcopenia management (F. Landi)
 - Microbiota and bone disease (R. Rizzoli)
 - Obesity, osteoporosis diagnosis and fracture risk (P.R. Ebeling)
 - How to manage imminent fracture risk (T. Thomas)
 - Combined and sequential therapies in osteoporosis (M. R. McClung)

Więcej informacji odnośnie programu Kongresu pod adresem www.

26.11.2016, Warszawa

Miejsce spotkania:
Hotel Mercure Warszawa Centrum
ul. Złota 48/54
00-120 Warszawa

Przewodniczący Komitetu Naukowego:
Prof. dr hab. n. med. Jacek Kowalczewski

Organizator:
Klinika Ortopedii i Reumoortopedii CMKP SPSK im. Prof. Adama Grucy

Program:

Więcej informacji oraz rejestracja na stronie www.

P09

SKŁADOWE MASY CIAŁA I ZŁAMANIA OSTEPOROTYCZNE U KOBIET PO MENOPAUZIE 

Nowak N.¹, Konstantynowicz J.², Badurski J.¹

¹Centrum Leczenia Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku

²Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 

Słowa kluczowe: masa kostna, wskaźnik masy ciała, tkanka tłuszczowa, złamania

Wstęp. Powszechnie znany i nie budzący wątpliwości wzrost ryzyka złamań osteoporotycznych w miarę spadku BMI i równolegle BMD, wskazuje na istotną rolę tkanki tłuszczowej w metabolizmie kości. Osiągnięciem ostatnich lat jest zwrócenie uwagi na odmienną aktywność metaboliczną depozytów tkanki tłuszczowej o różnej lokalizacji, a szczególnie brzusznej. Naturalną potrzebą jest skonfrontowanie rutynowych narzędzi charakteryzujących właściwości kości z parametrami charakteryzującymi tkankę tłuszczową w nadziei uzyskania dodatkowej informacji mogącej służyć pomocą w diagnostyce ryzyka złamań.

Cel. Główne założenia obejmowały zbadanie powiązań pomiędzy wskaźnikami antropometrycznymi, składem ciała mierzonym metodą DXA, a ryzykiem złamań osteoporotycznych u kobiet po menopauzie, z uwzględnieniem innych wybranych klinicznych czynników ryzyka. W związku z potwierdzonym niekorzystnym wpływem niskiego BMI na cechy ilościowe szkieletu i ryzyko OP u kobiet, za cel pracy przyjęto sprawdzenie hipotezy, że odmienne cechy antropometryczne – otyłość i nadmierne otłuszczenie organizmu – mogą być związane z niższym ryzykiem złamania po menopauzie.

Materiał i metody. Badania przeprowadzono u 300 niewyselekcjonowanych kobiet w średnim wieku 66 lat kierowanych do Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w celach diagnostycznych. Kwestionariusz osobowy zawierał dane demograficzne i antropometryczne, w tym BMI, obwód talii i bioder z wyliczeniem współczynnika WHR, informacje o klinicznych czynnikach ryzyka złamań umożliwiających jego ocenę narzędziem FRAX. Densytometrycznie metodą DXA oceniono gęstość kości w całym szkielecie, kręgosłupie L1-L4 i w biodrze oraz zawartość i odsetek tkanki tłuszczowej i nietłuszczowej (Lean) w rutynowych lokalizacjach z uwzględnieniem stosunku Andro/Gyno. Analizę statystyczną oparto o model logitowy porównujący wartości badanych parametrów powyżej i poniżej mediany oraz zależności pomiędzy nimi a ryzykiem złamań, jak również testem t-Studenta porównanie ich u osób z i bez przebytych złamań.

Wyniki. Pacjentki z WHR > mediany są o pięć lat starsze i mają blisko dwukrotnie większe szanse wystąpienia złamania niskoenergetycznego w porównaniu do pacjentek z WHR < mediany (OR=1,8; 95%CI=[0,96; 3,5], p=0,065) przy braku różnic w Total T-score. Wynik jest istotny na brzegowym poziomie istotności.

Pacjentki z Total T-score > mediany mają o połowę mniejsze szanse wystąpienia złamania niskoenergetycznego w porównaniu do pacjentek z Total T-score < mediany (OR=0,5; 95%CI=[0,26; 0,94], p=0,031).

Pozostałe cechy nie mają związku ze wzrostem ryzyka złamań niskoenergetycznych, p>0,1.

Porównanie wszystkich badanych parametrów pomiędzy osobami z i bez złamań wykazało typowe cechy: kobiety ze złamaniami odznaczały się niższą BMD od kobiet bez złamań (T-score FN -2,18 i T-score Total – 2,15 vs T-score FN -1,71 i T-score Total – 1,75) i znacząco wyższym ryzykiem następnego złamania mierzonego narzędziem FRAX (złamania biodra – 5,7% i złamań głównych 18,8% vs 3,0% i 11,6% odpowiednio).

Wnioski.

1. U zbadanych 300 kobiet w średnim wieku 66 lat, z BMD w granicach osteopenii i średnim BMI 26,8 kg/m², wartości większe od mediany: wieku, BMI, tłuszczu całkowitego i jego komponentów, wskaźnika Andro/Gyno i mięśni, nie wpłynęły na ryzyko złamania.

2. Osoby z mniejszym od mediany BMD-Total miały mniejsze, a osoby z większym od mediany WHR – większe zagrożenie złamaniem.

3. Przemawia to za negatywną rolą tłuszczu brzusznego, którego nadmiar może oddziaływać osteopenizująco, obniżając BMD i jakość kości.

4. Badaniem u każdej pacjentki wskaźnika WHR można uzyskać dodatkową informację kliniczną o czynniku zwiększającym ryzyko złamań.

P09

BODY COMPOSITION AND OSTEOPORTIC FRACTURES IN POSTMENOPAUSAL WOMEN   

Nowak N.¹, Konstantynowicz J.², Badurski J.¹

¹Centrum Leczenia Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku

²Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Key words: bone mass, body mass index, fat tissue, fractures

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 111-112

P09

PORÓWNANIE RYZYKA ZŁAMANIA NISKOENERGETYCZNEGO OBLICZONEGO ZA POMOCĄ ALGORYTMU FRAX VS NGUYENA NA PRZYKŁADZIE POLSKICH KOBIET Z OSTEOPOROZĄ POMENOPAUZALNĄ

Dytfeld J., Marcinkowska M., Ignaszak-Szczepaniak M., Horst-Sikorska W.

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Pracownia Chorób Metabolicznych Kości, UM Poznań

Słowa kluczowe: osteoporoza, złamanie, czynniki ryzyka

Wstęp. O ryzyku klinicznym osteoporozy stanowią złamania niskoenergetyczne. Identyfikacja licznych klinicznych czynników ryzyka złamania może pomóc prawidłowo kwalifikować do leczenia. Pomocą mogą służyć tzw. kalkulatory ryzyka złamania – rekomendowany przez WHO FRAX lub/oraz algorytm Nguyena. Różnice pomiędzy nimi polegają na uwzględnieniu innych czynników ryzyka, z czego najważniejszą odrębnością wydaje się być uwzględnienie upadków w kalkulatorze Nguyena.

Cel. Celem pracy była ocena zgodności dwóch kalkulatorów ryzyka w kwalifikacji do leczenia przeciwzłamaniowego.

Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 212 kobiet (śr. wiek 67,4 ± 8,6 lat), pacjentek Poradni Endokrynologicznej przy Samodzielnym Szpitalu Klinicznym nr 2 w Poznaniu, z rozpoznaną nieleczoną osteoporozą, w tym 143 z przebytym złamaniem niskoenergetycznym lub ubytkiem wzrostu> 4cm. U chorych przeprowadzono wywiad pod kątem czynników ryzyka złamania oraz badanie przedmiotowe. Wykonano densytometrię bliższego końca kości udowej (bkku) metodą rentgenowskiej absorpcjometrii dwuwiązkowej (dual X–ray absorptiometry – DEXA) aparatem LUNAR (Lunar DPX-L, Lunar Inc.). Następnie dokonano kalkulacji 10- ryzyka złamania dla kobiet bez przebytego złamania oraz ze złamaniem przy użyciu dwóch kalkulatorów: FRAX (hip/major, wersja brytyjska) oraz Nguyena. Wartości ryzyka porównano oraz odniesiono je do progów terapeutycznych rekomendowanych w Polsce: 3% dla ryzyka złamania bkku oraz 20% dla całkowitego ryzyka złamania.

Wyniki. Wśród kobiet bez przebytego złamania, ryzyko złamania bkku wg FRAX-hip wyniosło 1,7±2,7%, a wg Nguyena – 3,6% ± 3,9, ryzyko jakiegokolwiek złamania wg FRAX-major 8,1±4,7%, natomiast wg Nguyena – 14,8 ± 7,3%. Były to wartości istotnie niższe w porównaniu ryzykiem obliczonym dla kobiet po przebytym złamaniu. Dla oceny czułości metody liczono ryzyko złamania u kobiet po przebytym osteoporotycznym złamaniu kości; dla kobiet po złamaniu 20% próg ryzyka kwalifikujący do leczenia przekroczylo 9,0% pacjentek, jeśli ryzyko obliczono przy pomocy FRAX major, wobec 67,8% wg Nguyena. Zgodność obu metod, jako odsetek kobiet kwalifikowanych do leczenia jednoczesnie przez obie metody wyniósł dla całej grupy 6,6% jeśli brano pod uwagę ryzyko jakiegokolwiek złamania, a 22,1% jeśli ryzyko złamania bkku.

Wnioski. 1. Upadki są istotnym czynnikiem ryzyka złamania niskoenergetycznego, nieujętym w rekomendowanym przez WHO kalkulatorze FRAX. 2. Wśród Polek w wieku pomenopauzalnym ryzyko wyliczone za pomocą brytyjskiej wersji kalkulatora FRAX pozwala na wyodrębnienie jedynie niewielkiego odsetka kobiet (9%), ktore mimo przebytego złamania kwalifikują się do leczenia przeciwosteoporotycznego. 3. Należy rozważyć wprowadzenie polskiej wersji kalkulatorów ryzyka złamań. 4. Zgodność obu kalkulatorów w kwalifikacji do leczenia przeciwzłamaniowego w Polsce jest niska.

P09

COMPARISON OF 10-YEAR FRACTURE RISK CALCULATED BY FRAX OR NGUYEN ALGORITHM IN POLISH WOMEN WITH POSTMENOPAUSAL OSTEOPOROSIS

Dytfeld J., Marcinkowska M., Ignaszak-Szczepaniak M., Horst-Sikorska W.

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Pracownia Chorób Metabolicznych Kości, UM Poznań

Keywords: osteoporosis, fracture, risk factors

Objectives. Low-energy fractures determine the burden of osteoporosis. Proper identification of clinical risk factors for fracture may help to qualify for treatment. Assistance may be given from fracture risk calculators – FRAX and Nguyen algorithm. They differ in taking into account alternative risk factors, of which the most distinctive are falls, taken into account in Nguyen calculator.

Aim. To evaluate the conformity of two risk calculators in qualification for anti-fracture treatment.

Materials and methods. The study included 212 women (mean age 67.4 ± 8.6 years), patients of the Endocrinology Outpatient Clinic at the University Hospital No. 2 in Poznan, diagnosed with osteoporosis. The group included 143 females with a history of low-energy fracture and/or height deficit > 4cm. The patients were interviewed for risk factors for fracture, each of them underwent Physical examination. Dual X-ray absorptiometry (DEXA) of the proximal femur (hip) was performed with LUNAR device (Lunar DPX-L, Lunar Inc.). The calculation of 10- year fracture risk was done both for women with and without a history of fracture using two calculators: FRAX (hip / major, UK version), and Nguyen. Risk values were then compared and referred to recommended in Poland thresholds for treatment: >3% for hip fracture risk and >20% for the absolute fracture risk.

Results. Among women without a history of fracture, hip fracture risk calculated by FRAX-hip and Nguyen was 1.7 ± 2.7%, and 3.6% ± 3.9, respectively. Any fracture risk was 8.1 ± 4,7% by FRAX major, and 14.8 ± 7.3% by Nguyen. Risk values were significantly lower than those calculated for women with a history of fracture. To assess the sensitivity of the method risk was calculated in women with a history of fracture; 20% threshold to qualify for treatment was surpassed by 9.0% of patients if the risk was calculated using the FRAX major, compared to 67.8% by Nguyen. Conformity of both methods, defined as the percentage of women equally eligible to be treated by both methods was in whole studied group 6.6% for any fracture risk, and 22,1% for hip fracture risk.

Conclusions. 1. Falls are a significant risk factor for low-energy fractures, not included in WHO-recommended FRAX calculator 2. Among Polish postmenopausal women fracture risk calculated with UK version of FRAX allows to indentify only a small (9%) percentage of women who, due to a history of fracture, are anyhow eligible for antiosteoporotic treatment 3. Introduction of Polish version of a fracture risk calculator should be considered. 4. Conformity of FRAX and Nguyen’s calculators in qualification for the anti-fracture treatment in Poland is low.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 114-115

P17

CALCIUM AND VITAMIN D INTAKE BY PERIMENOPAUSAL WOMEN WITH ARTERIAL HYPERTENSION

Kezhun L., Yankouskaya L.

Grodno State Medical University, Belarus

Keywords: calcium, Vitamin D, perimenopausal women

Objectives. At present there is a number of studies indicating the associations between Calcium(Ca), Vitamin D metabolism and arterial hypertension (AH), especially during perimenopausal period.

Aim. To estimate dietary Ca and Vitamin D intake and the value of their concentration in blood plasma of perimenopausal women with AH II degree.

Materials and methods. 95 women have been examined (average age 48.4±5.3 years). They were divided into 2 groups. Group I included 35 women without AH, group II – 60 women with AH II degree. To assess Ca and Vitamin D intake the actual three days’ diet was analyzed and the calculation was made by the computer system “Dietary intake test” (Kiev, Ukraine). The level of Vitamin D (25(OH)D3) in blood plasma was estimated by chemiluminescent method in 21 women from group I and in 32 women from group II. The level of 25(OH)D3 of lower than 50 nmol/L was considered Vitamin D deficiency, while that of 51-75 nmol/L was considered insufficient. The level above 75 nmol/L was proposed optimal. The statistical processing was performed by means of «STATISTICA 7.0».

Results. The examined women from groups I and II varied significantly with their weight (71.5±10.5kg versus 85 [73;95]kg, p=0,007), in body mass index (26.4±3.6 kg/m² versus 31.5±6.1 kg/m², p=0.009) and in the level of systolic blood pressure (120 [110;125] mmHg versus 160 [150;160] mmHg, p=0.00001) and that of diastolic blood pressure (80 [70;80] mmHg versus 100 [92.5;100] mmHg, p=0.0004).

The examined groups did not vary with average intake of Ca (561.6 ± 176.5mg/day in group I and 525.9±231.7 mg/day in group II) and Vitamin D (0.4[0.16; 1.56] mg/day in group I and 0.26[0.1;2.09] mg/day in group II). Only 5.7% women in group I and 3.3% women in group II consumed 1000-1300 mg Ca daily. The incidence of calcium consumption of less than 500 mg/day was 1.4-fold higher in group II than in group I. Only 8.6% women from group I and 6.7% women from group II consumed 5 µg/day (200 IU) of Vitamin D, and it was the minimum daily intake of Vitamin D.

The concentration of 25(OH)D3 in blood plasma was higher (p=0.02) in group I (43.5±17.8 nmol/L versus 32.5±18.1 nmol/L, respectively). 25(OH)D3 deficiency was revealed in 61.9% women from group I and in 84.4% women from group II. Insufficiency was in 33.3% women from group I and in 12.5% women from group II. We determined the correlation between 25(OH)D3 concentration in blood plasma and the level of systolic blood pressure (r=-0.61; p<0.05), height (R=0.36; p<0.05), between Ca intake and that of Vitamin D (R=0.40; p<0.05) in group II.

Conclusions. The absolute majority of perimenopausal women with AH II degree consume inadequate amount of Ca and Vitamin D daily. Vitamin D deficiency was revealed in 61.9% perimenopausal women without AH and in 84.4% perimenopausal women with AH II degree.

P17

PRZYJMOWANIE WAPNIA I WITAMINY D PRZEZ KOBIETY W WIEKU OKOŁOMENOPAUZALNYM Z NADCIŚNIENIEM TĘTNICZYM

Kezhun L., Yankouskaya L.

Grodno State Medical University, Belarus

Słowa kluczowe: wapń, witamina D, kobiety w wieku okołomenopauzalnym

Conclusions: This analysis strongly supports data from other populations indicating that low body mass index is also associated with low bone mass

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s135-137.

P15
25-OH WITAMINA D3 I WĘGLAN WAPNIA HAMUJĄ UBYTEK MASY KOSTNEJ U PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁYM WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY I MARSKOŚCIĄ POZAPALNĄ

Buratowska J.,2 Tałałaj M.,1 Marcinowska-Suchowierska E.,1 Horban A.2
1 Klinika Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych CMKP, Szpital im. prof. W. Orłowskiego, ul. Czerniakowska 231, 00-416Warszawa
2 IV Oddział Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego, Warszawa

Słowa kluczowe: wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, gęstość mineralna kości, 25-OH witamina D

Wstęp
Przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby (PZW) prowadzą do upośledzenia funkcji hepatocytów i mogą przyczyniać się do rozwoju marskości wątroby (MW). Narastająca niewydolność wątroby powoduje m.in. upośledzenie hydroksylacji witaminy D, zaburzenie jelitowo-wątrobowego krążenia jej metabolitów oraz ograniczenie syntezy transportujących ją białek. Niedobór aktywnych metabolitów witaminy D prowadzi do zmniejszenia wchłaniania Ca z przewodu pokarmowego i może przyczyniać się do rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc, osteoporozy i/lub osteomalacji.
Celem pracy była ocena homeostazy Ca-P-Mg i metabolizmu witaminy D u chorych z PZW i MW oraz określenie efektywności 25-OH witaminy D3 (25OHD3) i CaCO3 w zapobieganiu ubytkowi masy kostnej u tych pacjentów.
Materiał i metodyka
Prospektywnymi, trwającymi 12 miesięcy badaniami objęto 40 pacjentów w wieku 20 – 74 lata (średnio 54 lata), w tym 20 kobiet i 20 mężczyzn. U 29 chorych postawiono rozpoznanie PZW, natomiast u 11 pacjentów stwierdzono cechy MW, o etiologii wirusowej. Czynnikami etiologicznymi choroby były: w 13 przypadkach HBV, u 25 chorych HCV, a u 2 osób HBV + HCV.
Na podstawie BMD w szyjce kości udowej podzielono pacjentów na dwie grupy:
Grupa 1 – T-score  -1,0 : 17 chorych (15-PZW, 2-MW) – grupa kontrolna;
Grupa 2 – T-score < -1,0: 23 pacjentów (14-PZW, 9-MW), którym podawano 25OHD3 w dawce 25 g/dobę oraz CaCO3 w dawce 2 g/dobę;
Wyniki (wyrażone jako wartości średnie ±SE)
W trakcie 12-miesięcznej obserwacji stężenie 25-OHD nie uległo zmianie u pacjentów z PZW, natomiast obniżyło się z 15,9 ±1,4 ng/ml do 7,2 ±0,6 ng/ml, p<0,001 u chorych z MW, w tym również u pacjentów przyjmujących 25-OHD3 (z 17,0 ±1,5 ng/ml do 7,4 ±0,7 ng/ml, p<0,001). Stosowanie 25-OHD3 i CaCO3 nie wpłynęło na stężenia Ca, Mg i aktywność ALP w surowicy krwi, spowodowało natomiast wzrost stężenia P z 3,2 mg/dl do 3,4 mg/dl. Leczenie to zapobiegło również, obserwowanemu w grupie 1 wzrostowi FUCa/Kr (z 0,09 ±0,01 do 0,12 ±0,01). U pacjentów grupy kontrolnej obserwowano w ciągu roku obniżenie BMD w szyjce kości udowej z 1,069 0,035 g/cm2 do 1,033 0,033 g/cm2, p<0,01, natomiast BMD kręgosłupie lędźwiowym nie uległo istotnej zmianie. Podawanie 25-OHD3 i CaCO3, pozwoliło zahamować ubytek tkanki kostnej w szyjce kości udowej i spowodowało wzrost BMD z 0,997 0,026 g/cm2 do 1,013 0,026 g/cm2, p<0,05 w kręgosłupie lędźwiowym. Ten korzystny wpływ terapii obserwowano również w grupie 9 chorych z MW.
Wnioski
Stosowanie 25-OHD3 i CaCO3 u pacjentów z PZW i MW utrzymuje na niezmienionym poziomie BMD w szyjce kości udowej oraz zwiększa BMD w kręgosłupie, mimo obniżenia stężenia 25-OHD w surowicy krwi u chorych z MW.

P15
25-OH VITAMIN D3 AND CALCIUM CARBONATE INHIBIT BONE MASS LOSS IN PATIENTS WITH CHRONIC VIRAL HEPATITIS AND LIVER CIRRHOSIS

Buratowska J.,2 Tałałaj M.,1 Marcinowska-Suchowierska E.,1, Horban A.2
1 Department of Family and Internal Medicine, Postgraduate Medical Ed.Centre, Warsaw, Poland
2 4th Department of The Hospital of Infection Diseases, Warsaw, Poland

Keywords: viral hepatitis, liver cirrhosis, bone mineral density, 25-OH vitamin D

Introduction
Chronic viral hepatitis (VH) leads to deterioration of hepatocyte function and can contribute to the development of liver cirrhosis (LC). Worsening hepatic insufficiency results, among other things, in a deterioration of hydroxylation of vitamin D, disturbances in entero-hepatic circulation of its metabolites and a reduction in synthesis of vitamin D transporting proteins. A deficiency in active metabolites of vitamin D decreases intestinal Ca absorption and can contribute to the development of secondary hyperparathyroidism, osteoporosis and osteomalacia.
The purpose of the study was to assess Ca-P-Mg homeostasis and vitamin D metabolism in patients with VH and LC as well as to determine the efficiency of 25-OH vitamin D3 (25OHD3) and CaCO3 in prevention of bone mass loss in these patients.
Materials and methods
40 patients aged 20 – 74 years (mean age: 54 years), 20 women and 20 men were included into a prospective, 12 month study. In 29 patients the diagnosis of VH was stated, while in 11 patients the symptoms of LC of viral etiology were found. Etiological agents of the disease were: in 13 cases HBV, in 25 patients HCV, and in 2 persons HBV + HCV.
Based on the results of BMD of femoral neck the patients were divided into 2 groups:
Group 1 – T-score  -1.0: 17 patients (15-VH, 2-LC) – control group;
Group 2 – T-score < -1.0: 23 patients (14-VH, 9-LC), treated with 25OHD3 in a dose of 25 g/day and CaCO3 in a dose of 2 g daily;
Results (expressed as mean ±SE)
During a 12 month observation serum concentration of 25-OHD has not changed in patients with VH, while it has decreased from 15.9 ±1.4 ng/ml to 7.2 ±0.6 ng/ml, p<0.001 in patients with LC, including patients treated with 25-OHD3 (from 17.0 ±1.5 ng/ml do 7.4 ±0.7 ng/ml, p<0.001). Therapy with 25-OHD3 and CaCO3 did not influence serum concentrations of Ca, Mg and ALP activity, but it resulted in an increase in serum P from 3,2 mg/dl to 3,4 mg/dl. The treatment prevented an increase in FUCa/Kr observed in group 1 (from 0.09 ±0.01 to 0.12 ±0.01). During one year of the study a decrease in BMD of femoral neck from 1.069 0.035 g/cm2 to 1.033 0.033 g/cm2, p<0.01, was found in patients of the control group, while BMD of the lumbar spine did not change. Treatment with 25-OHD3 and CaCO3 resulted in an inhibition of bone tissue loss in femoral neck and in an increase in BMD from 0.997 0.026 g/cm2 to 1.013 0.026 g/cm2, p<0.05 in the lumbar spine. This advantageous effect of therapy was observed in a group of 9 patients with LC as well.
Conclusions
Treatment with 25-OHD3 and CaCO3 in patients with VH and LC prevents the decrease in BMD in femoral neck and increases BMD in the lumbar spine in spite of reduction in serum 25-OHD concentration in patients with LC.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1158-159.

P14
OCENA WPŁYWU PRZYJMOWANIA HEPARYN DROBNOCZĄSTECZKOWYCH I/LUB LEKÓW PRZECIWPŁYTKOWYCH NA MINERALNĄ GĘSTOŚĆ KOŚCI U CHORYCH DIALIZOWANYCH

Grzegorzewska A. E., Młot-Michalska M.

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych

Słowa kluczowe: dializa, heparyna, leki przeciwpłytkowe, mineralna gęstość kości

Wobec doniesień o wpływie heparyn drobnocząsteczkowych (HP) i leków przeciwpłytkowych (PPL) na mineralną gęstość kości (BMD) celem naszych badań było sprawdzenie, czy dializowani chorzy przyjmujący powyższe leki (grupa I) charakteryzowali się inną BMD niż chorzy nie przyjmujący w/w leków (grupa II).
Grupa I składała się z 14 chorych (wiek 64,7  16,0 lat, 4 leczonych hemodializą – HD, 10 – dializą otrzewnową – DO, długość dializowania 22,7, 7,9 – 59,6 miesięcy), którzy przyjmowali regularnie HP (4 chorych na HD) i/lub PPL (10 chorych na DO, 1 na HD) przez co najmniej 2 lata. Grupa II obejmowała 16 chorych w wieku 48,7  16,2 lat, dializowanych przez 16,3, 6,3 – 45,5 miesięcy. Obie grupy porównano pod względem BMD mierzonej w szyjce kości udowej i odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a także stężenia parathormonu w surowicy, pH krwi, wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowej i stanu odżywienia.
Grupa I wykazała niższe parametry mierzone w szyjce kości udowej niż grupa II: BMD (0,711  0,100 g/cm2 vs 0,904  0,124 g/cm2; p = 0,000), wskaźnik T (-2,38; -4,06 – -1,27 vs –0,71; -3,05 – 2,37; p = 0,000), wskaźnik Z (-1,34; -2,36 – -0,15 vs 0,12; -1,0 – 2,97; p = 0,001), BMD jako % szczytowej masy kostnej (69,1  9,0% vs 94,4  16,6%; p = 0,000), BMD jako % normy wiekowej (81,6  9,7% vs 103,4  18,5%; p = 0,000). Po zweryfikowaniu powyższych wyników względem płci, wieku, picia kawy oraz przyjmowania leków nasennych, niesteroidowych przeciwzapalnych i przeciwpadaczkowych, a w przeszłości sterydów różnice te pozostały statystycznie istotne. Innych statystycznie istotnych różnic między grupami nie stwierdzono.
Uzyskane wyniki wskazują, że chorzy dializowani przyjmujący stale HP i/lub PPL mają niższe wskaźniki BMD mierzone w szyjce kości udowej, wobec czego wymagają częstszego monitorowania BMD niż chorzy nie przyjmujący w/w leków.

P14
ASSESSMENT OF THE INFLUENCE OF LOW MOLECULAR WEIGHT HEPARIN AND/OR ANTI-PLATELETS DRUGS ON BONE MINERAL DENSITY IN DIALYSIS PATIENTS

Grzegorzewska A.E., Młot-Michalska M.

Chair and Department of Nephrology, Transplantology and Internal Diseases, Karol Marcinkowki University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Key words: anti-platelets drugs, bone mineral density, dialysis, heparin

Reports indicating influence of low molecular weight heparins (LMWH) and anti-platelet drugs (APD) on bone mineral density (BMD) have provoked us to check if dialysis patients receiving these drugs (group I) are characterized by different BMD than patients not-receiving aforementioned medication (group II).
Group I consisted of 14 patients (age 64.7  16.0 years, 4 on hemodialysis – HD, 10 on peritoneal dialysis – PD, dialysis vintage 22.7, 7.9 – 59.6 months), who were receiving regularly LMWH (4 HD patients) and/or APD (10 PD patients, 1 HD patient) for at least two years. Group II consisted of 16 PD patients at the age of 48.7  16.2 years, dialyzed for 16.3 (6.3 – 45.5) months. BMD assessed in the femoral neck and the lumbar spine, serum concentration of parathyroid hormone, blood pH, parameters of calcium-phosphate balance and nutritional state were evaluated and compared in both groups.
Group I displayed significantly lower parameters measured in the femoral neck than group II: BMD (0.711  0.100 g/cm2 vs 0.904  0.124 g/cm2, p = 0.000), T-score (-2.38; -4.06 – -1.27 vs –0.71; -3.05 – 2.37, p = 0.000), Z-score (-1.34; -2.36 – -0.15 vs 0.12; -1.0 – 2.97, p = 0.001), BMD as % peak bone mass (69.1  9.0% vs 94.4  16.6%, p = 0.000), BMD as % age norm (81.6  9.7% vs 103.4  18.5%; p = 0.000). After adjustment to gender, age, coffee drinking and receiving sedatives, nonsteroidal anti-inflammatory and anti-epilepsy drugs and using steroids in the past, these differences remained statistically significant. There were no other significant differences in examined parameters between groups.
The obtained results indicate that dialysis patients receiving regularly LMWH and/or APD show lower BMD parameters measured in the femoral neck, therefore they require more frequent monitoring of BMD than patients not receiving the foregoing drugs.