V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 132-133

P28

WYSTĘPOWANIE NIEDOBORU WITAMINY D3 U DZIECI ZE ZŁAMANIAMI NISKOENERGETYCZNYMI

Karpiński M.¹, Popko J.¹, Żelazowska-Rutkowska B.², Wysocka J.²

¹Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej UDSK 15-274 Białystok ul. J. Waszyngtona 17

²Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UDSK

Słowa kluczowe: złamania niskoenergetyczne, niedobór witaminy D

Wstęp. W ostatnich latach obserwujemy narastającą liczbę złamań u dzieci zwłaszcza niskoenergetycznych. Postuluje się różne czynniki ryzyka wystąpienia tych złamań: mała aktywność fizyczna, otyłość, obniżona gęstość mineralna kości, obniżone stężenie witaminy D3. Niedobór witaminy D3 jest związany ze zwiększonym ryzykiem złamań osteoporotycznych u dorosłych, natomiast brak jest jednoznacznych dowodów na związek między obniżonym stężeniem witaminy D3, a złamaniami u dzieci. Postanowiliśmy w sposób prospektywny ocenić grupę dzieci ze złamaniami niskoenergetycznymi.

Cel. Czy istnieje zależność między stężeniem witaminy D3 w surowicy, a wystąpieniem złamania niskoenergetycznego?

Materiał i metody. Do badania zakwalifikowaliśmy 150 dzieci, które były hospitalizowane w naszej Klinice od marca 2010 roku z powodu złamania niskoenergetycznego. W wywiadzie pytaliśmy rodziców o tygodniowe spożycie mleka, napojów gazowanych, aktywność fizyczną, przyjmowane leki, wcześniejsze złamania. Każdemu z naszych pacjentów, oznaczaliśmy stężenie witaminy D3 (25-OH) w surowicy. Ponadto oznaczyliśmy stężenie witaminy D3 u 60 pacjentów hospitalizowanych z innych przyczyn, bez złamania w wywiadzie. Wskaźnik Cole`a służył do określenia prawidłowej masy ciała.

Wyniki. W badanej grupie stężenie witaminy D3 tylko u 2 pacjentów mieściło się w granicy normy – odpowiednio 31ng/ml i 39ng/ml (norma 30-60ng/ml), co stanowiło mniej niż 1,5% przebadanych dzieci. 12,5% pacjentów miało stężenie witaminy D3 ≤ 4ng/ml czyli awitaminozę D3. 15% pacjentów mieściło się w przedziale 5-10ng/ml, natomiast aż 56% pacjentów w przedziale od 10-20ng/ml. Pozostali pacjenci (16%) wykazywało stężenie witaminy D3 pomiędzy 20 a 30 ng/ml. Analiza rozkładu średniego stężenia witaminy D3 w poszczególnych porach roku wykazała najniższe stężenie w miesiącach wczesnowiosennych i systematyczny wzrost wartości stężeń, aż do osiągnięcia maksymalnych wartości w miesiącach zimowych. W grupie kontrolnej odnotowaliśmy średnie stężenie witaminy D3 o 30% wyższe niż w grupie badawczej o każdej porze roku

Wnioski. 1. Dzieci ze złamaniami niskoenergetycznymi mają obniżone stężenie witaminy D3 w surowicy. 2. Średnie wartości stężenia witaminy D3 w surowicy rosną w przeciągu roku osiągając maksymalne wartości w miesiącach zimowych. 3. Wskazana jest suplementacja witaminy D3 zimą i wiosną.

P28

PREVALENCE OF VITAMIN D3 INSUFFICIENCY IN CHILDREN WITH LOW-ENERGY FRACTURES

Karpiński M.¹, Popko J.¹, Żelazowska-Rutkowska B.², Wysocka J.²

¹Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej UDSK 15-274 Białystok ul. J. Waszyngtona 17

²Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UDSK

Keywords: low energy fractures, vitamin D insufficiency

Objectives. In recent years the growing number of fractures, of forearm particularly, in children is observed. Different risk factors of low-energy fracture occurrence are postulated. Those are low physical activity, obesity, lowered bone mineral density, lowered level of vitamin D3 plasma concentration. It is known that vitamin D3 deficiency is associated with increased risk of osteoporotic fractures in adults. However, unequivocal evidence for the connection between lowered concentration of vitamin D3 and fractures in children is still to be found. It was decided to estimate the group of children with low-energy fractures in a prospective way.

Aim. The present study seeks to provide correlation between low-energy fractures and prevalance of vitamin D3 insufficiency.

Materials and methods. 150 children who experienced low-energy fracture and were hospitalized in our Department since March 2010 were qualified to study. In the questionnaire distributed among parents questions concerning weekly milk and carbonated drinks consumption, physical activity, drugs taken, and previous fractures were asked. Concentration of vitamin D3 (25-OH) were determined in every patient. Furthermore, we measured witamin D3 serum concentration in 60 patients hospitalized due to other reasons without fracture in medical history. Cole’s indicator served the purpose of proper weight estimation.

Results. Only two patients in study group (less than 1,5%) had vitamin D3 concentration in the limit of norm respectively 31ng/ml and 39ng/ml (normal limits are 30 – 60 ng/ml). In 12,5% of patients concentration of vitamin D was ≤ 4ng/ml, (avitaminosis). Vitamin D3 concentration in 15% of patients varied between 5-10 ng/ml, while as much as in 56% of patients between 10-20 ng/ml. The value of vitamin D3 concentration varying between 20 to 30 ng/ml was determined in the remaining group of patients (16%). Analyse of average values of vitamin D3 concentration in particular seasons revealed the lowest concentration in early spring and systematic grow of values till they reach maximum in winter. In control group we state average values 30 % higher in every season than in test group.

Conclusions. 1. Children with low-energy fractures are characterized with lowered serum vitamin D3 concentration. 2. Average values of serum vitamin D3 concentration increase during the year reaching its maximum values in winter. 3. Supplementation of witamin D3 in winter and early spring is advisable.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 137-138

P36

STUDY OF CALCANEONAVICULAR JOINT

Voloshin V.

Lugansk State Medical University, Human Anatomy Department, Ukraine

Keywords: calcaneonavicular joint, radiography, variations

Objectives. Calcaneonavicular joint is defined as abnormal coalescence of the calcaneus with the tarsal navicular bone. The normal morphologic relationship of the calcaneus with the navicular bone can be described as a slender gap between the two articulated bone structures. The scientific literature about calcaneonavicular morphology has been based primarily on retrospective findings of association between radiographically or surgically proved calcaneonavicular coalition in particular patients and a previously defined clinical syndrome in those patients. The purpose of the present study was to determine radiographically demonstrated variations in calcaneonavicular morphology.

Aim. Variations in calcaneonavicular morphology depicted on the medial oblique view were classified into four groups according to morphologic type, and the prevalence of each type was calculated. We compared the prevalence of each type in male and in female cadavers.

Materials and methods. One-way analyses of variance were used to compare mean ages of patients for each type and mean calcaneonavicular gaps for each type.

Results. 94 from 105 variations (89.52%) were characterized by a wide calcaneonavicular gap and smooth, rounded, and well-defined calcaneal and navicular cortices (first morphological type). Joint produced by synchondrosis (second morphological type) (6.74%) were characterized by a narrow calcaneonavicular gap, flattening and widening of the calcaneus where it approaches the navicular, and smooth, regular, and well-defined cortical surfaces. Joint produced by syndesmosis (third morphological type) (3.74%) were characterized by a narrow calcaneonavicular gap, flattening and widening of the calcaneus where it approaches the navicular, and rough, irregular, and poorly defined calcaneal and navicular cortices. There were no cadavers with type 4 morphology (synostosis). The combined prevalence of types 2 and 3 was 10.48%.

The numbers of male and female cadavers with all morphologycal types were approximately equal (p=0.876), and there was no statistically significant correlation between any of these three morphologic types and age (p=0.334). The calcaneonavicular gap was significantly narrower in types 2 and 3 than in type 1 (p=0.01), which was characterized as the normal morphology.

Conclusions. Most joints that we studied were characterized by a wide calcaneonavicular gap and smooth, rounded, and well-defined calcaneal and navicular cortices.

P36

PROBLEMATYKA STAWU PIĘTOWO-ŁÓDKOWATEGO

Voloshin V.

Lugansk State Medical University, Human Anatomy Department, Ukraine

Słowa kluczowe: staw piętowo-łódkowaty, radiografia, odchylenia

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s108.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s25.

P026
ILOŚCIOWE MONITOROWANIE PRZEBIEGU GOJENIA ZŁAMAŃ Z ZASTOSOWANIEM SYSTEMU RODIA. METODA ROZSZERZENIA ZASTOSOWANIA DENSYTOMETRII RENTGENOWSKIEJ
Wojciech Glinkowski1,2, Maciej Kornacki 3

1Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Akademii Medycznej w Warszawie;
2Zakład Anatomii Prawidłowej Akademii Medycznej w Warszawie;
3Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii
02-005 Warszawa ul. Lindleya 4

System RODIA wykorzystywany do ilościowej analizy ocyfrowanych radiogramów zastosowano do rozszerzenia możliwości ilościowego badania densytometrycznego. Badanie umożliwia monitorowanie przebiegu gojenia złamań trzonów kości długich wykorzystując porównania wartości względnych gęstości optycznych.
Opisana metoda pozwala też na wskazanie prognozy zakończenia gojenia złamania. Istnieje możliwość prowadzenia badań prospektywnych, w których analizowane są obrazy cyfrowe kości pacjentów poddanych badaniu densytometrycznemu aparatem wykorzystującym wiązkę wachlarzowatą. Badanie przeprowadzane jest dwutorowo. Po pierwsze polega ono na: analizie indywidualnej i oznaczeniu wartości BMD powyżej, poniżej i w szczelinie złamania, a po drugie analizie towarzyszącego badaniu obrazu cyfrowego kości. Obrazy graficzne zapisywane w formacie TIFF konwertowane są do plików w formacie GIF89 przy zastosowaniu bezstratnej kompresji. Wykorzystanie do badań wyników badań densytometrycznych wyrażonych w g/cm2 daje możliwość standaryzacji warunków wykonania badania i zamianę podejścia z relatywnego na nierelatywne. Dane wejściowe dla systemu RODIA w postaci pliku graficznego konwertowane są do dwuwymiarowej macierzy współrzędnych i wartości gęstości optycznej piksela. Zastosowanie systemu RODIA do obrazów TIFF pochodzących z densytometrii pozwala na obserwowanie charakterystyki przebiegu krzywych tempa zrostu, a porównanie do wyników densytometrii umożliwia ilościowe oznaczenia gęstości minerałów powstającej kostniny co zwiększyć może zakres możliwości badawczych densytometrii.

P026
APPLICATION OF THE RODIA SYSTEM FOR MONITORING OF QUANTITATIVE FRACTURE HEALING – A METHOD OF X-RAY DENSITOMETRY ENHANCEMENT
Wojciech Glinkowski1,2, Maciej Kornacki3,

1Department of Orthopedics and Traumatology of Locomotor, Medical University Warsaw,
2Department of Anatomy, Medical University Warsaw,
3Faculty of Biology, University of Warsaw, 02-005 Warszawa ul. Lindleya 4, Poland

The RODIA System used for quantitative analysis of digitalized radiograms was used to enhance quantitative densitometric examination. Evaluation allows to monitor the progress of fracture healing of long bones employing a comparison of relative values of optical density. The described method gives an opportunity to predict the end of fracture healing. There is a possibility to lead prospective studies, where digital images of patient bones evaluated with densitometry by a fan beam device. Evaluation is performed in two ways. At first the image of the fractured bone is custom analyzed. An evaluation of BMD is performed at a level above, below and within the fracture gap. Next a graphic file attached to bone scan is assessed. The graphic files are saved in the TIFF format and than converted into GIF89 lossy compression file.
Use of the densitometric examination expressed in g/cm2 allows to standardize the examination and change the relative approach to irrelative. Input data into the RODIA system as an image file was converted into a two-dimensional matrix of coordinates and each pixel represented a value of optical density. Application of RODIA System to TIFF files from densitometry allows to assess quantitatively the course characteristics of fracture healing. Comparing the results of densitometry allows to present quantitatively bone mineral density to enhance bone densitometry.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s159-160.

P34
OSTEOPENIA IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH SCLERODERMA

Shevchenko N.S.
Institute of Children and Adolescents Health Care, prosp. 50-letia VLKSM, 52-a, Kharkiv 61153, Ukraine

Keywords: osteopenia, children and adolescents, scleroderma, bone mineral density

Scleroderma is a widespread rheumatic disease and its incidence nowadays steadily increases. Scleroderma is one of the diffuse diseases of connective tissue which some forms can be cured without glucocorticoids.
In 16 children and adolescents with scleroderma (mean age 12.29±0.93 years, duration of the disease – 3.85±1.02 years, 62.51% were girls) not receiving corticosteroids there was studied mineral density (BMD) by means of single-photonic absorptiometry in distal and proximal regions of the radius, as well as mineral metabolism of components in connective tissue structures. Certain decrease in bone mass was revealed in the majority of patients (53.85%). The incidence of osteopenia in distal part of the radius was 46.15% and in proximal part it reached 50.00%. BMD in distal region was decreased significantly in girls aged 6 – 7 years in comparison with the control group: 0.19 g/cm² vs 0.25 g/cm² (p<0.01); of 8 to 11 years: 0.21 g/cm² vs 0.26 g/cm² (p<0.05). In boys aged 13-15 years: 0.26 g/cm² vs 0.34 g/cm² (p<0.01). BMD in proximal region of the radius in girls aged 12-15 years come to 0.43 g/cm² vs 0.54 g/cm² (p<0.05); of 16 to 18 years: 0.38 g/cm² vs 0.60 g/cm² (p<0.01); in boys aged 13-15 years 0.46 g/cm² vs 0.59 g/cm² (p<0.05). According to Z criterion distal BMD was -1.47±0.26; proximal BMD totaled -1.60±0.15. In 16.77% of patients there was diagnosted ostheoporosis (Z criterion was more than 2.5 standard deviations).
The degree of osteopenic syndrome severity was not connected with the form of the disease (local or systemic scleroderma), character and extent of dermatologic alterations, viscerites, as well as with the disease duration.
The investigation revealed a frequent decrease in blood calcium and glycosaminoglycanes, an increase in alkaline phosphatase and oxyproline levels in excreted urine.
Osteopenia in children and adolescents with scleroderma confirms the systemic damage of connective tissue and similarity of pathogenetic mechanisms in different forms of the disease. For the purpose of prophylaxis and treatment of osteopenia in adolescents with scleroderma there is recommended inclusion of such medical means as ergocalciferol metabolites and calcium in treatment complex alongside with physiotherapeutic methods and physical drill for such patients.

P34
OSTEOPENIA U DZIECI I MŁODZIEŻY ZE SKLERODERMIĄ

Shevchenko N.S.
Institute of Children and Adolescents Health Care, prosp. 50-letia VLKSM, 52-a, Kharkiv 61153, Ukraine

Słowa kluczowe: osteopenia, dzieci i młodzież, sclerodermia, gęstość mineralna kości

Sklerodermia jest bardzo rozprzestrzenionym schorzeniem reumatycznym, którego występowanie stale wzrasta. Sklerodermia jest jedną z uogólnionych chorób tkanki łącznej, której niektóre formy mogą być leczone lekami glukokortykosteroidowymi.
Badniu poddano 16 osób (dzieci i młodzież) ze sklerodermią, w tym 62.51% dziewcząt w średnim wieku 12.29±0.93 lat i czasem trwania choroby 3.85±1.02 lat, nie przyjmujących sterydów. Oceniono BMD w przedramieniu w lokalizacjach distal radius i proximal radius metodą absorpcjometrii rentgenowskiej pojedynczej wiązki, a także metabolizm mineralny komponentów struktury tkanki łącznej. U większości pacjentów (53.85%) wykazano pewne obniżenie BMD. Występowanie osteopenii w lokalizacji distal radius wyniosło 46.15% zaś w proximal radius osiągnęło 50.00%. BMD w dalszej części przedramienia było znacząco obniżone u dziewcząt w wieku 6-7 lat w porównaniu do grupy kontrolnej 0.19 g/cm² vs 0.25 g/cm² (p<0.01); w wieku 8-11 lat: 0.21 g/cm² vs 0.26 g/cm² (p<0.05). U chłopców w wieku 13-15 lat: 0.26 g/cm² vs 0.34 g/cm² (p<0.01). BMD w bliższej częsci przedramienia u dziewcząt w wieku 12-15 lat wyniosło 0.43 g/cm² vs 0.54 g/cm² (p<0.05); w wieku 16 – 18 lat: 0.38 g/cm² vs 0.60 g/cm² (p<0.01); u chłopców w wieku 13-15 lat 0.46 g/cm² vs 0.59 g/cm² (p<0.05). BMD według kryterium Z-score w dalszej części przedramienia wyniosło -1.47±0.26; a w bliższej części przedramienia Z-score wynosił -1.60±0.15. U 16.77% pacjentów zdiagnozowano osteoporozę (Z-score wynosił wiecej niż 2.5 SD).
Stopień cięzkości osteopenii nie był powiązany z formą choroby (sklerodermia miejscowa czy ogólnoustrojowa), charakterem i zasięgiem zmian dermatologicznych, narządowych oraz z czasem trwania choroby.
Badania wykazały częsty spadek poziomu wapnia i glukozaminoglikanów we krwi oraz wzrost fosfatazy alkalicznej i poziomu oksyproliny w moczu.
Osteopenia u dzieci i młodzieży ze sklerodermią potwierdza ogólnoustrojowe uszkodzenia tkanki łącznej i podobieństwo patologicznych mechanizmów różnych form choroby. W celu profilaktyki i leczenia osteopenii u dzieci i młodzieży ze sklerodermią rekomenduje sie włączenie takich środków leczniczych jak metabolity witaminy D oraz wapń w leczeniu kompleksowym jednocześnie z fizjoterapią i ćwiczeniami fizycznymi.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1178-179.

P33
MARKERY KOŚCIOTWORZENIA I RESORPCJI KOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY Z MUKOWISCYDOZĄ

Ambroszkiewicz J.1, Gajewska J.1, Sands D.2, Milanowski A.2, Laskowska-Klita T.1

1 Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: p/o dr n. biol. Joanna Gajewska
2 Klinika Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Milanowski

Słowa kluczowe: markery kościotworzenia, markery resorpcji kości, mukowiscydoza, dzieci, młodzież

Wstęp
Mukowiscydoza (CF) jest wieloukładową chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Z piśmiennictwa wynika, że u większości dorosłych pacjentów chorujących na mukowiscydozę dochodzi do obniżenia gęstości mineralnej kości i zwiększonej częstości złamań. Spowodowane jest to zaburzeniami w metabolizmie kostnym dotyczącymi przede wszystkim nadmiernej resorpcji kości w stosunku do kościotworzenia. Problem zaburzeń w układzie kostnym dotyczy nie tylko dorosłych pacjentów z mukowiscydozą, ale również dzieci. Jednakże doniesienia literaturowe są nieliczne, a wyniki niejednoznaczne.
Celem pracy była ocena tempa procesów kościotworzenia i resorpcji kości u dzieci i młodzieży chorych na mukowiscydozę z zastosowaniem wybranych markerów obrotu kostnego: osteokalcyny (OC), kostnej frakcji fosfatazy alkalicznej (BALP) i C-końcowego usieciowanego telopeptydu kolagenu typu I (CTX).
Materiał i metody
Badaniami objęto 55 pacjentów w wieku 2-20 lat z rozpoznaną i potwierdzoną mukowiscydozą leczonych w Poradni Mukowiscydozy Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Objawy niewydolności trzustki wykazywało 50 spośród badanych dzieci. Stężenie wapnia i fosforu w całej grupie badanej mieściły się w zakresie wartości referencyjnych. Spośród badanych wyodrębniono grupę 25 dzieci (13 dziewcząt, 12 chłopców) w wieku 2-10 lat (grupa I) oraz grupę 30 pacjentów (15 dziewcząt, 15 chłopców) w wieku 11-20 lat (grupa II). Grupę kontrolną stanowiło 56 zdrowych dzieci i młodzieży w tych samych przedziałach wiekowych, u których nie stwierdzono chorób związanych z metabolizmem kostnym. Oznaczenia markerów obrotu kostnego w surowicy krwi dzieci wykonano metodami immunoenzymatycznymi z wykorzystaniem wysokospecyficznych przeciwciał monoklonalnych.
Wyniki
W grupie dzieci z CF (grupa I) obserwowano wyższą aktywność BALP niż u dzieci zdrowych (131.8  25.1 vs 108.2  22.3 U/L, p<0.01), natomiast niższą wartość drugiego markera kościotworzenia – OC (71.5  29.2 vs 101.5  19.4 ng/mL, p<0.01). Średnie stężenie markera związanego z procesem resorpcji – CTX było niższe u dzieci chorych na CF w porównaniu do grupy dzieci zdrowych i wynosiło: 1729  441 ng/L vs 1970  299 ng/L (p<0.01). W grupie młodzieży (grupa II) stwierdzono utrzymywanie się wyższej aktywności BALP u pacjentów w porównaniu do zdrowych rówieśników (111.9  25.1 vs 79.3  22.3 U/L, p<0.01) oraz obniżonego poziomu OC (59.2  29.2 vs 91.7  19.4 ng/mL, p<0.01). Nieznacznie niższe było też stężenie CTX: 1619  441 ng/L vs 1714  299 ng/L (p<0.01).
Wnioski
Wstępne wyniki naszych badań sugerują, że zarówno u dzieci jak i młodzieży chorych na mukowiscydozę występują nieprawidłowości w metabolizmie kostnym dotyczące zarówno procesu kościotworzenia jak i resorpcji kości. Biochemiczne markery obrotu kostnego oznaczane czułymi i nieinwazyjnymi
metodami mogą być użyteczne we wczesnej diagnostyce zaburzeń metabolizmu kostnego u pacjentów z mukowiscydozą.

P33
BONE FORMATION AND RESORPTION MARKERS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH CYSTIC FIBROSIS

Ambroszkiewicz J.1, Gajewska J.1, Sands D.2, Milanowski A.2, Laskowska-Klita T.1

1 Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: p/o dr n. biol. Joanna Gajewska
2 Klinika Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Milanowski

Key words: bone formation markers, bone resorption markers, cystic fibrosis, children, adolescents

Background
Cystic fibrosis (CF) is the most common lethal autosomal recessive genetic disease. Scientific studies show that adult patients with CF have bone metabolism disturbances mostly caused by increased bone resorption in relation to bone formation. This problem has not been sufficiently resolved in children with CF. There are little data and the results are ambiguous.
The aim of this study was to assess bone formation and resorption processes in children with cystic fibrosis with biochemical bone turnover markers: osteocalcin (OC), bone alkaline phosphatase (BALP), C-terminal cross-linked telopeptide of type I collagen (CTX) and osteoprotegerin (OPG).
Patients and methods
We examined 55 children with CF in age 2-10 years treated in the Institute of Mother and Child in Warsaw. The control group consisted of 28 healthy children in the same age range. Bone turnover markers were determined in serum using immunoenzymatic methods.
Results
In patients with CF we observed increased BALP activity compared to healthy children (133.5 ± 27.6 vs 108.4 ± 22.1 U/L, p<0.01) whereas the value of the second marker of bone formation – OC in this group was lower (62.6  26.5 vs 101.7  20.4 ng/mL, p<0.001). Mean concentration of markers related to bone resorption was lower in patients with CF in comparison to the group of healthy children and amounted to CTX: 1639  461 ng/L vs 1972  304 ng/L (p<0.01) and to OPG: 3.4  1.2 pmol/L vs 4.4  0.8 pmol/L (p<0.05, respectively.
Conclusion
Our preliminary results suggest that children with cystic fibrosis have bone demineralization and imbalance between formation as well as bone degradation process. However, to explain the pathomechanism of those abnormalities more thorough research on a larger group of patients is needed.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W65)

Piotr Rogala

Katedra i Klinika Ortopedii Akademii Medycznej w Poznaniu. Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. L. Łabaziewicz Adres do korespondencji: 60-615 Poznań ul. Podolska 6

Nasi chorzy żyją coraz dłużej i coraz częściej wymagają realloplastyki. Okres przeżycia obecnych endoprotez wynosi około 15 lat. Proponuję zmienić filozofię naszego dotychczasowego myślenia z rozwiązań coraz to dłuższych i potężniejszych rewizyjnych endoprotez, do modelu zminimalizowanego. Obecnie rozwijająca się mikrotechnologia i nanotechnologia powinna umożliwić nam takie rozwiązanie. Najnowszym trendem leczenia ortopedycznego w alloplastyce biodra powinny być możliwości bezcementowej fiksacji w najbardziej fizjologicznej formie. Najistotniejszym aspektem dobrego umocowania endoprotezy jest żywa tkanka kostna leżąca pod implantami, uszkadzana często przez rozwiercanie i cementowanie. Moją propozycją jest rozwiązanie pośrednie pomiędzy standardowym obecnie trzpieniem lub panewką, a kapoplastyką. .
RYS HISTORYCZNY Przedstawię aktualne do dnia dzisiejszego modele endoprotez (bracia Judet, Thompson, A.T. Moore, Haboush, MeKee i Watson Farrar, Müller, Peter Ring Sivash, Charnley). Znaleźliśmy jeden model Mathew i Goldstein z Ann Arbor, Michigan U.S. (28.11.1983r. – U.S. Patent 555812). Celem rozwiązania mojego modelu endoprotezy jest maksymalne zwiększenie powierzchni adhezyjnej implantu do kości. Panewkowe i głowowe elementy implantu (endoprotezy stawu biodrowego) składają się z palisadowo ustawionych ostrosłupów, których brzegi podstaw stykają się ze sobą. .
ANALIZA MATEMATYCZNA I BIOMECHANICZNA: .
Przeprowadziłem analizę matematyczną i badanie biomechaniczne nowego modelu endoprotezy. Obliczenia wykazują, że nowe rozwiązanie wykazuje siedmiokrotne zwiększenie powierzchni adhezyjnej w stosunku do części nośnej zarazem poślizgowej endoprotezy. Badania powierzchni standardowych modeli endoprotez nie uzyskuje takiej adhezji (jedynie 3-4 krotne zwiększenie powierzchni). .
WNIOSKI Zalety nowego modelu endoprotezy to: 1. Uzyskanie tzw. „biologicznej ciszy” pomiędzy kością a implantem, 2. Dobry biomechaniczny komfort dla sił grawitacyjnych przenoszonych pomiędzy implantem a kością (1:7), 3. Maksymalne zmniejszenie ryzyka obluzowania pomiędzy implantem a powierzchnią adhezyjną kości, 4. Prawdopodobne jest znacznie dłuższe przeżycie endoprotezy z proponowanym rozwiązaniem modelu, 5. Oszczędzające postępowanie operacyjne, 6. Łatwiejsza ewentualna wymiana endoprotezy, 7. Bardziej przyjazny układ biomechaniczny nowego modelu endoprotezy, który jest bardziej dostosowany do warunków fizjologicznych kości. Rozwiązanie patentowe: .
1. Urząd Patentowy R.P. patent nr 174976 wydany dn. 06.11.1998r. pt. Piotr Rogala : Sposób i endoproteza do implantacji w chirurgii kostnej. .
2. United States Patent , No 5,911,759 date of patent: Jun. 15, 1999, Piotr Rogala: Acetabulum endoprosthesis and head. .
3. European Patent, No EP 0 782 418 B1, date of publication : 22.12.1999, Piotr Rogala title : Endoprosthesis – Endoprothese – Endoprothese.

Zachęcamy do zapoznania się z artykułami opublikowanymi w ostatnim numerze Postępów Nauk Medycznych. Prace opublikowane w numerze 10/2016 poświęcono chorobom metabolicznym oraz witaminie D. Redaktorami prowadzącymi numeru byli Prof. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska oraz dr hab. med. Paweł Płudowski.

Wśród opublikowanych artykułów znalazły się:

Wstęp
Ewa Marcinowska-Suchowierska, Paweł Płudowski – s. 704

PRACE ORYGINALNE/ORIGINAL PAPERS

Vitamin D status and disease activity in patients with rheumatoid arthritis
Witamina D i aktywność choroby u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów
Vladyslav Povoroznyuk, Omelyan Synenky, Nataliya Balatska, Paweł Płudowski – s. 705-708

Czynniki wpływające na stężenie witaminy D w surowicy dzieci łódzkich w wieku wczesnoszkolnym z nadmiarem masy ciała
Factors affecting serum vitamin D concentration in schoolchildren, from Łódź, with excess body weight
Anna Łupińska, Danuta Chlebna-Sokół – s. 709-715

Zróżnicowanie objawów klinicznych wrodzonej łamliwości kości u dzieci – trudności diagnostyczne na podstawie doświadczeń własnych
Diversity of clinical symptoms of osteogenesis imperfecta in children – diagnostic difficulties based on own experience
Agnieszka Rusińska, Elżbieta Jakubowska-Pietkiewicz, Izabela Michałus, Olga Kurnatowska, Ewa Rychłowska, Karolina Beska, Danuta Chlebna-Sokół – s. 716-722

Vitamin D supplementation in elderly nursing home residents
Suplementacja witaminy D u osób w wieku podeszłym leczonych w zakładzie opiekuńczo-leczniczym
Małgorzata Kupisz-Urbańska, Elżbieta Kozak-Szkopek, Krzysztof Galus – s. 723-725

Porównanie komercyjnych automatycznych i manualnych metod oznaczania stężenia 25(OH)D oraz 1,25(OH)2D – doświadczenia laboratorium szpitala pediatrycznego uczestniczącego w międzynarodowym systemie kontroli jakości DEQAS
Comparison of commercially available automated and manual 25(OH)D and 1,25(OH)2D assays – experience of pediatric hospital laboratory participating in DEQAS proficiency testing
Marek Wójcik, Edyta Czekuć-Kryśkiewicz, Barbara Parafiniuk, Ewa Skorupa, Alina Kępka, Paweł Płudowski – s. 726-733

OPIS PRZYPADKU/CASE REPORT

Wrodzona łamliwość kości typu II − korzystne zmiany w diagnostyce i leczeniu. Opis przypadku
Type II osteogenesis imperfecta – favourable changes in diagnostics and treatment. Case report
Elżbieta Jakubowska-Pietkiewicz, Wanda Siemiątkowska-Stengert, Danuta Chlebna-Sokół – s. 734-737

PRACE POGLĄDOWE/REVIEW PAPERS

Profilaktyka i leczenie niedoboru witaminy D – wybór właściwych rekomendacji
Best practices for the management of vitamin D deficiency
Paweł Płudowski, Waldemar Misiorowski, Jerzy Konstantynowicz, Jacek Łukaszkiewicz, Ewa Marcinowska-Suchowierska – s. 738-746

Vitamin D – skin synthesis revisited
Nowe spojrzenie na syntezę skórną witaminy D
Jacek Łukaszkiewicz – s. 747-749

Differences in the metabolism of vitamin D in sarcoidosis
Odmienności metabolizmu witaminy D w sarkoidozie
Tomasz Targowski – s. 750-752

Vitamin D in rheumatoid arthritis
Witamina D w reumatoidalnym zapaleniu stawów
Anna Raczkiewicz, Witold Tłustochowicz – s. 753-755

Vitamin D toxicity
Zatrucie witaminą D
Ewa Marcinowska-Suchowierska, Paweł Płudowski – s. 756-759

Krzywica niedoborowa – aktualne spojrzenie na epidemiologię, leczenie i zapobieganie
Nutritional rickets – revisited
Paweł Płudowski, Thomas D. Thacher, Irina N. Zakharova, Justyna Czech-Kowalska, Jerzy Konstantynowicz – s. 760-766

Expanded criteria for diagnosis of osteoporosis
Poszerzenie kryteriów rozpoznania osteoporozy
Edward Czerwiński, Jolanta Osieleniec, Małgorzata Berwecka – s. 767-769

Vitamin D supplementation in glucocorticoid induced osteoporosis
Suplementacja witaminy D w osteoporozie indukowanej glikokortykosteroidami
Piotr Głuszko – s. 770-772

Vitamin D3 and falls
Witamina D3 a upadki
Małgorzata Berwecka, Jarosław Amarowicz, Edward Czerwiński – s. 773-776

Calcium consumption in diet of elderly patients – literature review
Spożycie wapnia z dietą u osób starszych – przegląd literatury
Maja Warzech, Edward Czerwiński – s. 777-780

Vitamin K2 and osteoporosis – facts and myths
Witamina K2 i osteoporoza – fakty i mity
Michał Stuss, Ewa Sewerynek – s. 781-786

The role of inflammatory factors in pathogenesis of postmenopausal osteoporosis
Rola czynników zapalnych w patogenezie postmenopauzalnej osteoporozy
Dariusz Boroń, Małgorzata Kasprzyk-Żyszczyńska, Krzysztof Januszyk, Bogusław Czerny, Adam Kamiński, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Andrzej Klejewski – s. 787-794

KOMENTARZ/COMMENT

Komentarz do prac
prof. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska, dr hab. med. Paweł Płudowski, prof. nadzw. – s. 795-796

Comment
Professor Ewa Marcinowska-Suchowierska, MD, PhD, Associate Professor Paweł Płudowski, MD,

Wszystkie artykuły dostępne są również zbiorczo pod adresem www

P29

OCENA PROGU NERKOWEGO DLA FOSFORANÓW ORAZ WYDALANIA WAPNIA I FOSFORANÓW NIEORGANICZNYCH Z MOCZEM U DZIECI URODZONYCH PRZEDWCZEŚNIE I/LUB Z NISKĄ URODZENIOWĄ MASĄ CIAŁA

Halaba Z.¹, Stępień J.², Adamczyk P.³, Sławska H.³, Ziomek G.⁴

¹Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

²Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 2 w Jastrzębiu Zdroju

³Śląski Uniwersytet Medyczny

⁴Szpital Specjalistyczny nr 2 w Bytomiu

Słowa kluczowe: choroba metaboliczna kości, wcześniactwo, próg nerkowy dla fosforanów, wydalanie wapnia i fosforanów z moczem

Wstęp. Niedobór wapnia i fosforanów jest udokumentowanym czynnikiem etiologicznym choroby metabolicznej kości noworodków. Do czynników ryzyka należy leczenie diuretykami, sterydami, kofeiną, długotrwałe żywienie pozajelitowe i zmniejszona aktywność ruchowa. Za wczesny objaw choroby uznaje się wzrost wydalania wapnia z moczem, powiązany z niskim stężeniem fosforanów nieorganicznych w surowicy.

Cel. Oszacowanie wartości progu nerkowego dla fosforanów (TP/GFR) u dzieci urodzonych pomiędzy 23. a 32. tygodniem życia płodowego, w okresie do 40. tygodnia życia postkoncepcyjnego.

Ocena, czy wartość progu nerkowego dla fosforanów u dzieci urodzonych pomiędzy 23.-26. tygodniem ciąży różni się istotnie od wartości u dzieci urodzonych pomiędzy 27.-32. tygodniem ciąży.

Ocena, czy leczenie aminoglikozydami, sterydami, kofeiną, diuretykami, ibuprofenem, suplementacja fosforanami czy podaż wzmacniacza pokarmu kobiecego, wpływają na wydzielanie wapnia i fosforanów nieorganicznych z moczem.

Materiał i metody. Badaniami objęto 49 noworodków, urodzonych pomiędzy 23. a 32. tygodniem życia płodowego (8 urodzonych pomiędzy 23.-26. tygodniem, 41 urodzonych pomiędzy 27.-32. tygodniem), przyjętych do Oddziału Noworodków (trzeci stopień referencyjności) Szpitala Specjalistycznego nr 2 w Bytomiu.

Oznaczano równoczasowo stężenia: wapnia całkowitego, fosforanów nieorganicznych i kreatyniny w surowicy krwi i w pojedynczej próbce moczu, przeciętnie w odstępach 2 tygodniowych, począwszy od 3. tygodnia życia (około 3, 5, 7, 9 tygodnia życia).

Próg nerkowy dla fosforanów (TP/GFR) obliczano ze wzoru:

TP/GFR=Sp – UpxScr/Ucr

Oceniano wydalanie wapnia i fosforanów nieorganicznych z moczem w oparciu o stosunek wapnia do kreatyniny i fosforanów nieorganicznych do kreatyniny, co pozwala na zniwelowanie wpływu objętości moczu i stężenia oznaczanych substancji w badanej próbce moczu.

Wyniki. Wartości TP/GFR pomiędzy 3. a 5. tygodniem po urodzeniu były istotnie statystycznie niższe w grupie urodzonych pomiędzy 23. a 26. tygodniem życia płodowego (1,22±0,05 mmol/l, 1,48±0,37 mmol/l) w porównaniu do grupy urodzonych pomiędzy 27. A 32. tygodniem ciąży (1,98±0,77, p<0,001; 1,95±0,38 mmol/l, p<0,01). W 7. tygodniu po porodzie wartości TP/GFR nie różniły się istotnie statystycznie pomiędzy grupą dzieci urodzonych w 23.-26. tygodniu ciąży (1,82±0,26 mmol/l), a grupą urodzonych pomiędzy 27. A 32. tygodniem ciąży (1,88±0,25, p>0,6). Analiza kowariancji ANCOVA wykazała, że istotny statystycznie (p<0,04) wpływ na wydalanie z moczem fosforanów nieorganicznych wywiera wartość progu nerkowego dla fosforanów. Na wzrost wydalania wapnia istotny statystycznie wpływ wywiera leczenia kofeiną (p<0,007), diuretykami (p<0,03), ibuprofenem (p<0,003). Stosowanie wzmacniacza pokarmu kobiecego BMF (p<0,02) i suplementacja fosforanami  (<0,006) są czynnikami znamiennie statystycznie zmniejszającymi kalciurię.

Wnioski. Dzieci urodzonych pomiędzy 23.-26. tygodniem ciąży, w pierwszych 5 tygodniach życia, mają prawie dwukrotnie niższe wartości TP/GFR w porównaniu do urodzonych pomiędzy 27.-32. tygodniem ciąży, co może prowadzić u nich do nadmiernej utraty fosforanów z moczem, nawet w przypadku hipofosfatemii.

Wydalanie wapnia z moczem, w grupie skrajnie niedojrzałych noworodków jest wysokie i istotnie statystycznie wyższe w porównaniu do noworodków bardziej dojrzałych. Utratę wapnia z moczem znamiennie zwiększa leczenie kofeiną, diuretykami i ibuprofenem, a ogranicza suplementacja fosforanami i podaż wzmacniaczy pokarmu kobiecego.

 P29

THE ASSESSMENT OF THE RENAL THRESHOLD FOR PHOSPHATE AND URINARY EXCRETION OF CALCIUM AND PHOSPHATE IN PRETERM AND/OR LBW INFANTS

 Halaba Z.¹, Stępień J.², Adamczyk P.³, Sławska H.³, Ziomek G.⁴

¹Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu

²Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 2 w Jastrzębiu Zdroju

³Śląski Uniwersytet Medyczny

⁴Szpital Specjalistyczny nr 2 w Bytomiu  

Key words: metabolic bone disease, prematurity, renal phosphate threshold, urinary calcium and phosphate excretion

Objectives. Most commonly, metabolic bone disease (MBD) occurs as a result of inadequate calcium and phosphorus stores exacerbated by inadequate intake. The etiology of MBD is multifactorial with numerous associated risk factors, including exposure to medications that can alter mineral levels (diuretics, steroids, caffeine), long-term parenteral nutrition and immobilization.

Aim. To assess the renal threshold for phosphate (TP/GFR) in infants born between 23–32 weeks gestation up to 40 weeks of postmenstrual age.

To compare TP/GFR levels in infants of 23–26 weeks GA to those in infants of 27–32 weeks GA.

To study the effect of aminoglycoside, steroids, caffeine, diuretics and ibuprofen treatment and supplementation of phosphate and breast-milk fortifiers on urinary excretion of calcium and phosphate.

Materials and methods. The study population was drawn from preterm babies born at The Specialist Hospital nr 2 in Bytom, a tertiary neonatal unit. We retrospectively evaluated case notes of 49 infants (gestation 23–32 weeks), 8 infants of 23–26 weeks GA and compared them to 41 infants of 27–32 weeks GA.

Urine and blood samples were obtained every 2 weeks from the 3^rd to 9^th week of life. TP/GFR was calculated from simultaneous measurements of urinary phosphate, urinary creatinine, serum phosphate, and serum creatinine employing the formula:

TP/GFR=Sp – UpxScr/Ucr

Urinary excretion of calcium and phosphate were determined as the urinary calcium and phosphate creatinine ratio because creatinine corrects for varying urine volumes that depend on fluid intake.

Results. TP/GFR values at 3 and 5 weeks postnatally were lower in infants of 23-26 weeks GA (1.22±0.05, 1.48±0.37 mmol/l, respectively) than in infants of 27-32 weeks GA (1.98±0.77, p<0.001; 1.95±0.38 mmol/l, p<0.01, respectively). In the 7^th week after birth TP/GFR values in infants of 23-26 weeks GA (1.82±0.26) were not statistically different to those of 27-32 weeks GA group (1.88±0.25, p>0.6).

In analysis of covariance ANCOVA urinary phosphate excretion showed significant association (p<0.04) with the level of the renal threshold for phosphate only. There was a significant positive association between urinary calcium excretion and caffeine (p<0.007), and diuretics (p<0.03), and ibuprofen (p<0.003) treatment. Supplementation of phosphate (p<0.006) and breast-milk fortifiers (p<0.02) significantly decreased urinary calcium excretion.

Conclusions. Infants of 23-26 weeks gestation have low TP/GFR values in the first 5 weeks after birth compared to infants of 27–32 weeks GA, that may lead to excessive urinary phosphate excretion even in the case of low phosphate levels.

Urinary calcium excretion in extremely preterm babies is high and significantly higher compared to more mature babies.

Urinary calcium excretion is significantly increased by caffeine, diuretics and ibuprofen treatment and decreased by supplementation of phosphate and breast-milk fortifiers.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 133-135

P29

ANALIZA FUNKCJONALNA MINERALIZACJI SZKIELETU U DZIECI Z NISKĄ I PRAWIDŁOWĄ MASĄ KOSTNĄ

Golec J., Rusińska A., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: niska masa kostna, mechanostat, analiza funkcjonalna

Wstęp. Według teorii mechanostatu Frosta najważniejszym czynnikiem modulującym szkielet jest czynnik mechaniczny. W oparciu o tezy tej teorii Rauch i Schonau opracowali model funkcjonalnego rozwoju kośćca, w którym udowodnili współzależność układu szkieletowego i mięśniowego. Według tego modelu wzrost i konsolidacja szkieletu jest przejawem adaptacji mechanicznej tkanki kostnej do wzrastających gradientów obciążeń generowanych przez tkankę mięśniową. W konsekwencji układ szkieletowy osiąga optymalną masę i gęstość tkanki kostnej. W Polsce Jaworski i Płudowski opracowali ciągłe normy gęstości kości i składu tkanek miękkich oraz interakcji między nimi (mechanostatu).

Cel. Celem pracy była analiza funkcjonalna zależności pomiędzy tkanką kostną i mięśniową u dzieci z niską i prawidłową masą kostną.

Materiał i metody. W pracy przeprowadzono analizę funkcjonalną mineralizacji szkieletu u 149 dzieci z rozpoznaną niską masą kostną i u 99 z prawidłową gęstością mineralną kośćca, które stanowiły grupę porównawczą. U wszystkich dzieci przeprowadzone było badanie densytometryczne szkieletu w projekcji total body i spine. Niską masę kostną rozpoznawano, gdy wskaźniki Z-score BMD były <-1,01. Następnie w obydwu grupach dzieci w oparciu o wyniki badania DXA wyliczono wartości średnie i odchylenia standardowe dla wszystkich parametrów niezbędnych do przeprowadzenia analizy funkcjonalnej wg równań dla wieku, wysokości i masy ciała zaproponowanych przez Płudowskiego i Jaworskiego oraz wyliczono dla nich wskaźniki Z-score. Analizowane były takie parametry jak TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW a także FM/LBM. Wyliczono wartości średniej arytmetycznej wskaźników Z-score dla powyższych parametrów w grupie z niską i prawidłową masą kostną. Oceniono istotność różnic pomiędzy grupami. Analiza statystyczna była przeprowadzona za pomocą programu SPSS wersja 14. Różnice pomiędzy grupami uznano za istotne statystycznie przy p<0,05.

Wyniki. Stwierdzono niższe średnie wartości wskaźników Z-score dla analizowanych parametrów w grupie dzieci z niską masą kostną w porównaniu do grupy odniesienia. Różnice te dla większości parametrów były istotne statystycznie. Dzieci z grupy badanej miały mniejszą średnią zawartość tkanki tłuszczowej i mięśniowej, przy czym stwierdzono znaczny niedobór masy mięśniowej w stosunku do wysokości ciała, co według założeń teorii mechanostatu prowadzi do obniżonego gradientu obciążeń generowanych ze strony mięśni wobec kości. W grupie z niską masą kostną obserwowano także niższe wartości parametru

Z-score TBBMC/LBM (tzw. indeksu wytrzymałości kości), co świadczy o większej podatności kości na złamania.

Wnioski. 1. Analiza funkcjonalna mineralizacji szkieletu u badanych dzieci w oparciu o opracowanie Płudowskiego i Jaworskiego potwierdziła wzajemną zależność tkanki mięśniowej i kostnej. 2. Wykazano, iż niska masa kostna u dzieci może mieć związek ze zbyt słabym obciążeniem szkieletu ze strony mięśni, a brak prawidłowej adaptacji układu kostnego do obciążeń generowanych przez mięśnie prowadzi do większej podatności kości na złamania. 3. Wydaje się, iż analiza funkcjonalna może znaleźć zastosowanie w diagnostyce i monitorowaniu wielu chorób kości oraz służyć do oceny ryzyka złamania. 

Praca częściowo finansowana w ramach projektu badawczego Nr N N407 060938.

P29

THE FUNCTIONAL ANALYSIS OF THE BONE MINERALIZATION IN CHILDREN WITH LOW AND NORMAL BONE MASS

Golec J., Rusińska A., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Keywords: functional analysis, low bone mass, mechanostat

Objectives. According to machanostat theory of Frost the most important skeleton modulating factor is mechanical. On the basis of this theory Rauch and Schonau worked out the functional model of skeleton development in which they proved the interdependence between skeletal and muscular system. According to this model the growth and consolidation of the skeleton is the manifest of mechanical adaptation of bones to the increasing strain gradient generated by muscles. As a consequence the skeletal system gains the optimal mass and bone mineral density. In Poland Jaworski and Płudowski worked out the constant norms for bone mineral density and soft tissues composition and their intereaction (the mechanostat).

Aim. The aim of the study was the functional analysis of the interdependence between the bones and muscles in children with low and normal bone mass.

Materials and methods. The study comprised the functional analysis of bone mineralization in 149 children with low and 99 children with normal bone mass (who belonged to comparison group). All patients underwent the densitometry examination (DXA) in total body and spine projection. The low bone mass was revealed if Z-score indices were below <1,01. Next in both groups on the basis of the DXA results the medium values and standard deviation of all parameters of functional analysis were calculated with the usage of the equations worked out by Jaworski and Płudowski. Then Z-score indices were calculated. The parameters like TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW and FM/LBM were analyzed. The medium values of all Z-score indices in both groups were estimated. The level of significance for differences between groups was assessed. The statistical analysis was conducted with SPSS program. The statistically significant differences between groups were stated for p<0.05.

Results. The study revealed lower medium values of Z-score indices for all measured parameters in children with low bone mass than in children from the comparison group. The differences between groups were mostly statistically significant. The children from the examined group had lower content of fatty and muscle tissue than the children from the comparison group and children with low bone mass had lack of the muscle tissue with reference to height (what according to mechanostat theory leads to lower strain of muscles on bones). This group of children had also lower values of Z-score indices of TBBMC/LBM parameter (the bone resistance index) what proves the greater fracture susceptibility.

Conclusions. 1. The functional analysis of skeleton mineralization in examined children according to Płudowski and Jaworski study proved the interdependence between skeletal and muscular system. 2. It was observed that the appearance of low bone mass in children may be connected with lower muscles–bones impact and improper adaptation of skeleton to muscle strain causes greater fracture susceptibility. 3. The functional analysis may be useful in diagnosing and monitoring of many bone metabolic diseases and in fractures predicting.

Acknowledgements: The study was partly financed as a grant No N N407 060938.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 138-139

P37
OCENA ZMIAN SPRAWNOŚCI UKŁADU MIĘŚNIOWEGO U DZIECI LECZONYCH HORMONEM WZROSTU ZA POMOCĄ PLATFORMY DIAGNOSTYCZNEJ LEONARDO

Płudowski P., Jaworski M., Ginalska-Malinowska M., Janas R.

Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej

Instytut „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

Słowa kluczowe: hormon wzrostu, somatotropinowa niedoczynność przysadki, zespół Turnera, dzieci, sprawność układu mięśniowego, mechanografia

Wstęp. Terapia hormonem wzrostu jest skuteczna w niskorosłości związanej z somatotropinową niedoczynnością przysadki i zespołem Turnera. Zwiększa szybkość wzrastania i zwiększa rozmiary ciała. Pozostaje jednak kwestią otwartą, czy zwiększeniu rozmiarów ciała towarzyszy adekwatny wzrost sprawności układu mięśniowego.

Cel. Celem pracy była ocena zmian sprawności układu mięśniowego u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki i zespołem Turnera w czasie leczenia hormonem wzrostu.

Materiał i metody. W badaniu uczestniczyła grupa 33 dzieci w wieku 10,7+/-2,8 roku, w tym 25 z somatotropinową niedoczynnością przysadki (wiek 11,2+/-2,9) i 8 z zespołem Turnera (wiek 9,2+/-2,1). Pacjenci byli kwalifikowani do leczenia hormonem wzrostu na podstawie standardowego postępowania diagnostyczno-leczniczego. Pomiary wykonano przed wdrożeniem terapii hormonem wzrostu oraz po 3 i 6 miesiącach leczenia.

Sprawność układu mięśniowego oceniano na podstawie pojedynczego skoku obunóż. W badaniach zastosowano platformę pomiarową Leonardo z oprogramowaniem w wersji 4.2. Urządzenie mierzy dynamikę sił, jakimi pacjent oddziałuje na podłoże w trakcie skoku. Na podstawie danych pomiarowych oprogramowanie wylicza dwa współczynniki określające sprawność układu mięśniowego odniesione do normy: Z-score Efficiency oraz Z-score Esslinger Fitness Index.

Zmiany parametrów w czasie oceniono testem t-Studenta dla grup powiązanych. Jako kryterium istotności statystycznej przyjęto wartość p<0,05. Zastosowano oprogramowanie Statistica 10 PL.

Wyniki. W momencie rozpoczęcia leczenia średnie (+/-SD) wartości Z-score u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki wynosiły -0,99+/-1,62 dla Efficiency i -1,88+/-1,42 dla Esslinger Fitness Index oraz -2,87+/-1,14 dla Efficiency i -1,52+/-0,65 dla Esslinger Fitness Index u dziewcząt z zespołem Turnera.

U dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki w czasie 6 miesięcy terapii hormonem wzrostu stwierdzono brak statystycznie istotnych zmian Z-score Efficiency (średnia zmiana między punktem 0 a 6 mies.=0,04, n.s.), zaobserwowano natomiast przyrost wartości Z-score Esslinger Fitness Index (średnia zmiana=0,40; p<0,05).

U dziewcząt z zespołem Turnera w czasie 6 miesięcy terapii hormonem wzrostu zaobserwowano statystycznie znamienny przyrost Z-score Efficiency (średnia zmiana=0,69, p<0,05), przyrost Z-score Esslinger Fitness Index był niewiele mniejszy (średnia zmiana=0,56, p=0,058), ale nie osiągnął progu istotności statystycznej, prawdopodobnie ze względu na małą liczebność grupy (n=8).

Wnioski. Można stwierdzić, że po rozpoczęciu terapii hormonem wzrostu u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki Efficiency wzrasta tak samo szybko jak u rówieśników, natomiast Esslinger Fitness Index przyrasta u tych dzieci szybciej niż w grupie równowiekowej.

Natomiast u dziewcząt z zespołem Turnera po rozpoczęciu leczenia hormonem wzrostu zarówno Efficiency jak i Esslinger Fitness Index przyrastają szybciej niż u rówieśników.

Może to sugerować, że pod wpływem terapii hormonem wzrostu u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki i zespołem Turnera dochodzi do wyrównawczego wzrostu sprawności układu mięśniowego.

P37

PHYSICAL FITNESS IN CHILDREN TREATED WITH GROWTH HORMONE BY JUMPING MECHANOGRAPHY – LEONARDO

Płudowski P., Jaworski M., Ginalska-Malinowska M., Janas R.

Department of Biochemistry, Radioimmunology and Experimental Medicine

The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland

Keywords: growth hormone, growth hormone deficiency, Turner syndrome, children, physical fitness, mechanography

Objectives. Growth hormone therapy is efficient in growth retardation caused by Turner syndrome (TS) and growth hormone deficiency (GHD). Administration of growth hormone increases growth velocity and body size. However it is unknown if increasing of body size is accompanied by adequate increasing in muscle function.

Aim. The aim of this study was evaluation of changes in physical fitness in children with GHD and TS after start of growth hormone therapy.

Material and methods. The study group comprised of 33 children aged 10.7+/-2.8 yrs, including 25 with GHD (11.2+/-2.9 yrs) and 8 with TS (9.2+/-2.1 yrs). Measurement were done before start of growth hormone therapy and after 3 and 6 months of therapy.

Physical fitness was evaluated basing on single two leg jump. Leonardo GRFP (Novotec Medical GmbH, Germany) was used with software version 4.2. Leonardo measures dynamics of ground reaction forces and calculates two parameters: Z-score of Efficiency and Z-score of Esslinger Fitness Index, basing on reference data.

Statistical analysis was done with using Statistica 10 PL software. Paired t test was used, p level below 0.05 was considered as significant.

Results. Before start of the treatment, mean (SD) in children with GHD was -0.99 (1.62) for Efficiency Z-score and -1.88 (1.42) for Esslinger Fitness Index Z-score; and -2.87 (1.14) and -1.52 (0.65) in girls with TS, respectively.

In children with GHD, mean change after 6 months of therapy was 0.04 (n.s.) for Efficiency Z-score and 0.40 (p<0.05) for Esslinger Fitness Index Z-score. In girls with TS mean changes were 0.69 (p<0.05) and 0.56 (p=0.058), respectively. Mean change for Esslinger Fitness Index Z-score was relatively high, however did not reach significance level due to small number of patients (n=8).

Conclusions. In children with GHD after start of growth hormone therapy Efficiency increases as fast as in reference data. On the contrary, Esslinger Fitness Index increases faster than in reference data. In girls with TS both, Efficiency and Esslinger Fitness Index, increase faster than in reference data.

It may suggest, that owing to growth hormone therapy, attain to catch up of physical fitness.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s109.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s25.

P027
ZAWARTOŚĆ TRANSFORMUJĄCEGO CZYNNIKA WZROSTU ß-1 W BIOPTATACH KOSTNYCH U CHORYCH ZE ZŁAMANIEM SZYJKI KOŚCI UDOWEJ

Marcin Zgoda, Dariusz Chmielewski
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Akademii Medycznej w Warszawie.02-005 Warszawa, ul. Lindley’a 4

Celem pracy jest ocena stężenia TGF-ß1 w bioptatach bliższego końca kości udowej u chorych ze złamaniem szyjki kości udowej.
Materiał stanowią bioptaty kości gąbczastej pobrane z okolicy szyjki kości udowej od 24 pacjentów ze złamaniem szyjki kości udowej, w czasie operacji alloplastyki połowiczej (22 chorych) lub totalnej (2 osoby) stawu biodrowego. Grupę kontrolną stanowi 13 analogicznych próbek pobranych w czasie operacji alloplastyki totalnej stawu biodrowego u 13 chorych z idiopatyczną chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Wszyscy chorzy wyrazili świadomą zgodę na udział w badaniu, zgodnie z protokołem zatwierdzonym przez Komisję do Badań na Ludziach przy Akademii Medycznej w Warszawie. Średni wiek chorych z grupy badanej wynosił 78,2 lat (od 63 do 95 lat). Średni okres od urazu do pobrania próbek wynosił 7,6 dnia (od 0 do 28 dni). Po homogenizacji bioptatów oznaczone zostało stężenie TGF-ß1 metodą ELISA z wykorzystaniem testu Quantikine Human TGF- ß1 Immunoassay (R&D Systems, Minneapolis, USA), oraz białka całkowitego przy użyciu testu BCA-Protein Assay Reagent (Pierce, Beijerland, Holandia), jednoczasowo w grupie badanej i kontrolnej.
Średnia zawartość TGF-ß1 w bioptatach kostnych w grupie badanej była wyższa w porównaniu z grupą kontrolną i wynosiła odpowiednio: 2,405 pg/µg białka (od 1,025 do 3,925) i 1,095 pg/µg białka (od 0,468 do 1,580). Zaobserwowano spadek zawartości TGF-ß1 w bioptatach wraz z wydłużeniem okresu unieruchomienia chorych od urazu do operacji. Nie zauważono istotnych zmian w zawartości TGF-ß1 w zależności od wieku pacjentów.

P027
CONTENT OF TRANSFORMING GROWTH FACTOR B-1 IN BONE SAMPLES OBTAINED FROM PATIENTS WITH FEMORAL NECK FRACTURES

Marcin Zgoda, Dariusz Chmielewski,
Department of Orthopaedics and Traumatology, The Medical University of Warsaw, 02-005 Warsaw, ul. Lindley’a 4, Poland

The aim of this study is to determine the skeletal content of TGF- B1 in bone samples of the proximal femur obtained from patients following a femoral neck fracture.
Material consists of 24 samples of cancellous bone from the proximal femur collected during hemiarthroplasty (22 cases) or total hip replacement (2 cases) from 24 patients with femoral neck fracture. 13 samples of cancellous bone from patients with idiopathic osteoarthritis of the hip harvested during total hip replacement serve as a control. All patients gave informed consent to participate in the study, according to the protocol approved by the Human Subjects Review Group of the Medical University of Warsaw. The average age of the patients with fracture was 78,2 years ( from 64 to 95). The mean time from the fracture occurrence to the collection of the samples was 7,3 days (range 0 to 28 days). After homogenisation the TGF-B1 concentration was measured using Quantikine Human TGF-B1 Immunoassay (R&D Systems, Minneapolis, USA) and total protein content with BCA-Protein Assay Reagent (Pierce, Beijerland, Holland) in both groups simultaneously.
The content of TGF-B1 in bone samples of patients with femoral neck fractures was higher than in the control group: 2,405 pg/mg protein (from 1,025 to 3,925) versus 1,095 pg/mg protein (from 0,468 to 1,580) respectively. We observed the decrease of TGF-B1 content with prolonged immobilisation after injury. No significant differences in TGF-B1 content in relation to age of the patients were observed.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s161-162.

P35
PRÓBA OCENY ROZKŁADU ODDZIAŁYWAŃ W MIĘŚNIACH STABILIZUJĄCYCH POSTAWĘ U DZIECI Z OSTEOPOROZĄ IDIOPATYCZNĄ I OBJAWOWĄ

Dobosiewicz K.1, Okrajni J.2, Jędrzejewska A.1, Dumała J.1, Czernicki K.1, Jędrzejek H.1, Szota M.1, Dyner-Jama I.1, Flak M.1
1 Katedra i Klinika Rehabilitacji, Śląska Akademia Medyczna
2 Katedra Mechaniki i Technologii Przeróbki Plastycznej, Politechnika Śląska

Osteoporoza dziecięca sprawia trudności diagnostyczne z uwagi na zróżnicowany i niecharakterystyczny obraz kliniczny. Pierwszym objawem jest ból stóp i brak propulsji chodu, występuje przenoszenie ciężaru ciała na piętę z odciążeniem śródstopia i palców oraz wygórowane odruchy ścięgniste, co skłania do rozpoznania chorób nerwowo-mięśniowych i stanów zapalnych OUN. Przedłużająca się diagnostyka oraz unieruchomienie związane z bólem powoduje dalszy proces odwapnienia kości (zwłaszcza guza piętowego) i pogłębianie zaburzeń postawy ciała i chodu.
Cel pracy
Analiza łańcucha stato-kinetycznego kończyn i tułowia podczas osiowego obciążania szkieletu u dzieci z osteoporozą idiopatyczną. W pracy koncentrowano się na biomechanicznych aspektach zmiany obciążania kończyn dolnych i konsekwencjach tego w postawie ciała w aspekcie rehabilitacji.
Materiał
W okresie 15-letnim w Klinice Rehabilitacji hospitalizowano 15 dzieci w tym: 9 z osteoporozą idiopatyczną, i 6 z osteoporozą objawową, w przebiegu nadczynności tarczycy -3 i przytarczyc – 3.
Metoda: w pracy przedstawiono próbę ujęcia modelowego uwzględniającego najistotniejsze elementy układu mięśniowo-szkieletowego biorące udział w stabilizacji postawy. Model ten opiera się na przybliżeniu kości szkieletu za pomocą układu sztywnych elementów skończonych połączonych przegubami oraz cięgien reprezentujących mięśnie.
Wyniki i omówienie
Opracowano zależności matematyczne opisujące stan równowagi sił w poszczególnych stawach kończyn, miednicy oraz tułowiu w uwarunkowanej bólem postawie i chodzie. Niewielkie zmiany położenia względem siebie i względem środka ciężkości ciała, kości piszczelowej, udowej, miednicy, a przede wszystkim stopy, w sposób istotny wpływają na wielkość obciążeń poszczególnych mięśni jak również obciążeń samych kości.
Przeniesienie obciążenia na guz piętowy oraz zewnętrzną część stopy, przy towarzyszącym przeproście w stawie kolanowym, powoduje odciążenie i następowy zanik mięśnia brzuchatego łydki, przy równoczesnym obniżeniu docisku osiowego w kości piszczelowej z jej następowym odwapnieniem, co wykazano posługując się prostym schematem układu trójprzegubowego, będącego modelem dolnej części kończyny. Wynika z tego możliwość rehabilitacji uwzględniająca korekcję ustawienia w/w elementów i likwidacji patologicznego sprzężenia zwrotnego wywołanego bólem.
Po analizie patologicznego łańcucha statokinetycznego postawy u dzieci z osteoporozą idiopatyczną stwierdzono, że w biomechanice ustawienia tułowia biorą udział dwa elementy:
• wadliwe obciążanie stóp: ustawienie piętowe – wywołujące przeprost w stawach kolanowych, nadmierne przodopochylenie miednicy, zwiększenie lordozy lędźwiowej i spłycenie kyfozy. Wiąże się to z koniecznością kompensacji w/w mechanizmów przez zmianę położenia środka ciężkości ciała.
• zmniejszenie kyfozy piersiowej i powstanie garbu żebrowego przedniego związane jest z równomiernym zmniejszeniem wysokości kolumny przedniej i tylnej kręgosłupa ze względu na scieńczeniem beleczek kostnych bez zmiany ich ilości i obecności sztywnego elementu rusztowania klatki piersiowej, jakim jest mostek.
Opisane mechanizmy mają istotne znaczenie w procesie rehabilitacji, w której stosowano ćwiczenia opracowane przez Prof. Dobosiewicz, uzyskując pełną sprawność ruchową u pacjentów z osteoporozą idiopatyczną w czasie 4-5 lat, a z objawową w okresie 2 lat.
Wnioski
W rehabilitacji dzieci z osteoporozą zasadnicze znaczenie mają:
• likwidacja bólu
• przywrócenie prawidłowego napięcia mięśni posturalnych
• przywrócenie prawidłowej biomechaniki postawy i chodu

P35
RESPONSE DISTRIBUTION IN POSTURE STABILISING MUSCLES IN CHILDREN WITH IDIOPATHIC AND SYMPTOMATIC OSTEOPOROSIS – ATTEMPT OF EVALUATION

Dobosiewicz K.1, Okrajni J.2, Jędrzejewska A.1, Dumała J.1, Czernicki K.1, Jędrzejek H.1, Szota M.1, Dyner-Jama I.1, Flak M.1
1 Department of Rehabilitation, Medical University of Silesia
2 Department of Mechanics and Metalforming, Faculty of Material, Science, Metalling and Transport, Silesian University of Technology, Gliwice, Poland

Introduction
Juvenile osteoporosis causes significant diagnostic problems related to diverse and non-specific clinical evidence. Its first symptoms: pain localised in feet and lack of gait propulsion, often accompanied by excessive tendon reflexes, is often overlooked in early diagnostics and eventually leads to improper diagnosis, including neuromuscular diseases or inflammatory states of the CNS. Delayed diagnostics and immobilisation caused by pain aggravate further process of decalcification, especially of calcanean tuber, and deterioration of body posture and gait pattern.
Aim of the study
The study was aimed on analysis of a statokinetic chain of a lower limb and trunk during axial skeleton load in children suffering from juvenile and adolescent idiopathic osteoporosis. Current work is focused on biomechanical aspects of load changes in lower limbs and related alterations in body posture in view of rehabilitation.
Material
During 15 year period 15 children in various stages of osteoporosis were hospitalised in the Department of Rehabilitation, including 9 suffering from juvenile idiopathic osteoporosis and 6 with symptomatic osteoporosis (3 in the course of hyperthyroidism and 3 with hyperparathyroidism).
Method
Current study presents an attempt to create biomechanical model considering most important elements of musculo-skeletal system responsible for posture stabilization. Musculoskeletal system was approximated with rigid elements connected by joints to simulate bones and their connections and elastic pulls to approximate muscles. Calculations were carried on utilising finite elements method. Model was charged with vertical force acting upon standing and walking. Adequate mathematical formulas, describing balance of forces in the trunk, pelvis and particular joints of lower limbs, were worked out for a chosen model under normal and altered by pain conditions of posture.
Results
Analysis of pathological stato-kinetic chain of posture in children with osteoporosis revealed presence of two fundamental factors influencing position of trunk:
– improper load of feet: carrying body load mostly on heels to relieve instep and toes causes hyperextension in knee joints, redundant inclination of pelvis, lumbar hyperlordosis and thoracic hypokyphosis. These changes require further compensation by alteration of the centre of gravity.
– shallowing of thoracic kyphosis and rising of anterior rib hump is related to parallel decreasing of height of anterior and posterior column of the spine. Such situations occur because of thinning of bone trabeculae without trabeculae quantity loss and biomechanical influence of the sternum, which forms rigid element of a chest framework.
Described mechanisms play important role in the course of rehabilitation. Exercises evolved by Professor K. Dobosiewicz were successfully employed, to be effective in recovery of patients with idiopathic osteoporosis after 4-5 years, and symptomatic osteoporosis after 2 years.
Conclusion
Rehabilitation of children with idiopathic or symptomatic osteoporosis should be focused on:
– suppression of pain
– restoration of normal tension of postural muscles
– restoration of normal posture and pattern of gait.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s179-180.

P34
FEATURES OF ANTHROPOMETRIC INDEXES AND STATUS OF BONE TISSUE OF CHILDREN OF SOCIAL RISK GROUP

Sirotchenko T., Bezkaravayny B., Akimochkina N.

State Medical Universities, Luhansk, Donetsk, Ukraine

Keywords: children, anthropometry, bone tissue, densitometry

Deterioration of the state of environment and some social factors have an impact on the functional state of the bone system (especially on the state of bone mineral density), namely on the possibility of development of osteopenia of the children of socially dangerous categories. The task of pediatrician consists in early diagnostics of these children’s disorders that gives possibility of conducting their adequate therapy and prophylaxis. Among main factors which can influence the development of bone tissue are smoking, disorders of nutrition, social factors – financial difficulties, asocial family, bad habits of parents, low physical activity, presence of chronic diseases of gastroenterology and cordially – vascular types are important. We have determined the high rating of factors, which represent the state of mouth cavity and disorders of bearing.
The estimation of bone mineral density was conducted with screening method (183 orphans – I group; 40 – children of asocial families – II group; 30 – students of general schools – control group). Densitometry was conducted in the area of heel bone, where spongy bone tissue predominates. We studied the parameters of speed of extension the ultrasonic wave in bone tissue – SOS (Speed of Sound), BUA (Broadband Ultrasound Attenuation) and index of bone quality (%) – BQI that determines elasticity and density of bone tissue. These indexes give the possibility to estimate the state of spongy bone tissue. Z-score is used for determination of degree of abnormality of the structural state of bone tissue. Value of Z – score to -1SD is a norm, value from-1SD to -2,5SD is possible to consider as osteopenia. We defined that children of I and II groups have a little higher indexes of SOS, BUA and BQI (relative to control group), but this difference was not reliable. Interest was caused only by the dynamics index of the Z-score as the index of the structural state of bone tissue of children. All indexes of Z-score were in an interval to -2, 0 SD, in other words, in the area of osteopenia, but we defined the dependence of Z-score index on the basic anthropometric indexes. It was clear to us, that the anthropometric indexes of the children with normal bone density were higher than those of children with osteopenia. Children (I and II groups) in 67,8% and 56,9% cases have signs of osteopenia. The indexes of Z-score for the children of the 1st group hesitated from -1,6 SD to -2,1SD on the average, and for the children of the 2nd group arrived at to -2,4SD. Children of control group had high indexes of Z-score only in 37,8% of the cases, but this index did not exceed -1,4SD for girls and -1,6SD for boys on the average. This results cause alarm, because they detect the disorders of plastic processes more than in the half of children from the group of social risk. Development of effective measures, directed on preservation and strengthening of health of the children of social risk group, is to be based not only on information about the common state of health of this contingent, but also on the individual features of physical development and state of bone tissue.