1

P33 LECZENIE DOŻYLNĄ POSTACIĄ KWASU IBANDRONOWEGO – DONIESIENIE WSTĘPNE

III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 24-26.09.2009
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:149-150.
 
 
P33
LECZENIE DOŻYLNĄ POSTACIĄ KWASU IBANDRONOWEGO
– DONIESIENIE WSTĘPNE
 
Plebański R.1, Synder M.1, Stuss M.2, Sewerynek E.2
 
1 Klinika Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
2 Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
 
Słowa kluczowe: osteoporoza, ibandronian, terapia dożylna.
 
Starzejące się społeczeństwo, złe nawyki żywieniowe oraz brak dostatecznej aktywności fizycznej to kluczowe elementy wpływające na rozwój osteoporozy w XXI w. Osteoporoza jest chorobą podstępną, przez wiele lat ubogoobjawową, często pierwszym objawem jest złamanie kości. Czy potrafimy ją leczyć, czy leki stosowane w leczeniu tej choroby są skuteczne i bezpieczne- są to pytania na które lekarze z wielu krajów próbują odpowiedzieć poszukując coraz bardziej skutecznych metod walki z tą chorobą.
Celem pracy jest przedstawienie wstępnych danych dotyczących leczenia pacjentów chorych na osteoporozę dożylną formą bisfosfonianów (kwas ibandronowy w dawce 3 mg podawany co 3 miesiące).
W okresie 03.2008-03.2009 zakwalifikowaliśmy do leczenia dożylnego osteoporozy 65 osób w tym 2 mężczyzn (wiek 19-88 lat ;średnia 68 lat ). Wszystkie te osoby nie mogły przyjmować terapii doustnych głównie z przyczyn gastroenterologicznych. U 23% osób leczenie stanowiło kontynuację wcześniej wdrożonej terapii, głównie doustnej bisfosfonianami podawanymi co tydzień. Do leczenia zakwalifikowano osoby na podstawie wywiadu chorobowego oraz badania DXA szyjki kości udowej oraz kręgosłupa.
Leki podawane były w cyklach co 3 miesiące podczas hospitalizacji. Każdorazowo monitorowaliśmy stan ogólny chorego na podstawie wywiadu oraz badań laboratoryjnych, w tym oceny gospodarki wapniowo-fosforanowej, markerów obrotu kostnego (NTX, osteokalcyna). Oceniono także zdjęcia RTG kręgosłupa odcinka lędźwiowo-krzyżowego i piersiowego w początkowym okresie obserwacji.
Wnioski: Ponieważ większość pacjentów nie przeszła jeszcze całego (rocznego) cyklu leczenia i nie wykonano kontrolnych badań DXA, to doniesienie wstępne oparte jest na obserwacjach podczas kolejnych hospitalizacji oraz na badaniach laboratoryjnych wykonywanych podczas tych wizyt. Jednak pierwsze obserwacje pozwalają stwierdzić, że pacjenci dobrze tolerują leczenie (zanotowano tylko 1 przypadek martwicy żuchwy). Ta forma terapii sprzyja dobremu przestrzeganiu zaleceń lekarskich. Przemijające objawy grypopodobne występujące u ok. 50% osób po podaniu leku, nie spowodowały przerwania leczenia. Pacjenci nie doznali złamań w trakcie leczenia.
 
 
P33
INTRAVENOUS IBANDRONATE THERAPY IN OSTEOPOROSIS
– A PRELIMINARY REPORT
 
Plebański R.1, Synder M.1, Stuss M.2, Sewerynek E.2
 
1 Clinic of Orthopaedics and Paediatric Orhopaedics, Medical University of Lodz, Lodz, Poland
2 Department of Endocrine Disorders and Bone Metabolism, Medical University of Lodz, Lodz, Poland.
 
Key words: osteoporosis, ibandronate, intravenous therapy.
 
The ageing population, wrong nutrition habits and the lack of satisfactory physical activity are the key elements which are at the base of osteoporosis incidence in the 21st Century. Osteoporosis is an insidious disease, poorly symptomatic for many years, where bone fracture is very often the first sign. Are we able to treat it? Do the drugs, we use in various therapies of the disease, meet our expectations, regarding therapeutic efficacy and patient’s safety? These the questions around which numerous specialists from many countries have been focusing their continuous search for more and more effective methods of fighting the disease.
The goal of the report is a presentation of preliminary outcomes of treatment, involving osteoporotic patients, administered i.v. bisphosphonate therapy (ibandronate in dose of 3 mg, applied in 3-month intervals).
During the period between March 2008 and March 2009, 65 subjects (including 2 males) were qualified to i.v. treatment of osteoporosis (their age: 19-88 years, the mean age: 68 years). All of the enrolled patients did not tolerate oral therapies, mainly for gastric reasons. In 23% of the subjects, the studied therapy was a continuation of an earlier treatment, predominantly oral, weekly bisphosphonate therapy. The qualification criteria included medical history and hip and spine DXA.
The drugs were administered in hospital environment in 3-month cycles. Each time, patient’s general condition was monitored, following history and laboratory tests, including assessments of calcium-phosphate metabolism and bone turnover markers (NTX, osteocalcin). The initial observation period included also radiographic evaluations of sacro-lumbar and thoracic spine.
Conclusions: Since the majority of the patients have not yet completed the entire (annual) treatment cycle and no DXA follow up examinations have been performer, this preliminary report has been based on observations from subsequent hospital visits and laboratory tests performed on those occasions. However, following the initial observations, it may be stated that the patients tolerate the therapy very well (only one case of mandibular necrosis was found). This mode of therapy is also favourable for the general adherence to physician’s recommendations Transient, flu-like symptoms, experienced by approximately 50% of the patients after the drug administration, did not cause any withdrawal from the therapy. Neither did any patient suffer from bone fracture during the study period.
 



Odległe rezultaty leczenia złamań rzepek

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W50)

J. Lorkowski, W. Gołda, J. Marchewczyk
Klinika Ortopedii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Adres: Kopernika 19 a, 31-501 Kraków

W latach 1986-1999 w Klinice Ortopedii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie hospitalizowano 57 chorych (16 kobiet i 41 mężczyzn) ze złamaniem rzepki, w wieku od 17 do 87 lat (średnio 52,6). Badaniem radiologicznym i śródoperacyjnym rzepki stwierdzano jej złamanie poprzeczne u 13 chorych, złamanie kilkuodłamowe u 22 chorych i złamanie wieloodłamowe (rozkawałkowanie) u 6 chorych. Najczęściej stosowanym sposobem leczenia było zespolenie z użyciem popręgu Webera (32 chorych). U pozostałych chorych usunięto zniszczony fragment rzepki (7 osób), zespolono rzepkę metodą cerclage (2 osoby), zastosowano inne metody operacyjne (13 osób) lub leczenie zachowawcze (3 osoby). Do odległego badania kontrolnego zgłosiło się 21 osób (7 kobiet i 14 mężczyzn). Okres obserwacji wynosił od 1 do 12 lat (średnio 6,6). Wszyscy pacjenci ocenili odległy wynik leczenia jako dobry lub bardzo dobry. Dolegliwości bólowe nie występowały lub występowały okresowo u 15 osób, u 4 pacjentów pojawiały się podczas chodzenia po schodach, u pozostałych 2 występowały w sposób ciągły, były jednak mało nasilone. Zakres ruchu zgięcia w stawie kolanowym wynosił od 80 do 155 stopni (średnio 141,4). Śladowy przykurcz zgięciowy stawu kolanowego stwierdzono w 1 przypadku. Porównując kończyny po złamaniu rzepki z kończynami zdrowymi stwierdzono zmniejszenie obwodu w połowie długości uda maksymalnie o 5 cm (średnio 1 cm). Całkowicie sprawny chód stwierdzano u 19 badanych osób. W badaniu radiologicznym stawu kolanowego stwierdzono zaawansowane pourazowe zmiany zwyrodnieniowe u 10 pacjentów, średnio zaawansowane u 8, prawie całkowity brak zmian zwyrodnieniowych u 3 badanych osób. Wniosek: Powstające po złamaniu rzepki pourazowe zmiany jej kształtu widoczne w badaniu radiologicznym są niewspółmiernie duże w stosunku do obrazu klinicznego.




Podsumowanie najważniejszych doniesień z ASBMR 2016 już dostępne!

Zachęcamy do zapozniania się z podsumowaniem najważniejszych doniesień naukowych z tegorocznego Kongresu ASBMR. Dodatkowo dostępne są komentarze podsumowujące, o które poproszono 8 specjalistów z różnych części świata.

Prezentacja dostępna jest do ściągnięcia przez osoby posiadające konto na stronie www International Osteoporosis Foundation
tutaj
Główne tematy podsumowania zawierają się w zagadnieniach tj. leczenie osteoporozy, złamania i upadki, sarkopenia, kości a nowotwory, kości a żywienie w cukrzycy, wapń i witamina D, rzadkie schorzenia kości, mikroarchitektura kostna, epidemioogia a genetyka, podstawowe badania naukowe.

Dodatkowo w obrębie dwóch sympozjów poruszono tematy:
– Istotność kości beleczkowej na przestrzeni długości życia;
– Wykorzystanie oceny ryzyka złamania przy ustalaniu planu leczniczego: kosztoefektywność i przydatność.




SERUM LEPTIN AFFECTS THE GEOMETRICAL BUT NOT BIOMECHANICAL PROPERTIES OF FEMORAL DIAPHYSIS IN YOUNG RATS WITH EXPERIMENTAL CHRONIC RENAL FAILURE


VI Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 25-26.09.2015

 


P34

SERUM LEPTIN  AFFECTS THE GEOMETRICAL BUT NOT BIOMECHANICAL PROPERTIES OF FEMORAL DIAPHYSIS IN YOUNG RATS WITH EXPERIMENTAL CHRONIC RENAL FAILURE

Pawlak K.1, Znorko B.1, Oksztulska-Kolanek E.1, Domaniewski T.1, Rogalska J.2, Brzóska M.M.2, Pawlak D3

1Zakład Farmakoterapii Monitorowanej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2Zakład Toksykologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

3Zakład Farmakodynamiki, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Key words: chronic renal failure, leptin,  bone geometry, bone  biomechanical properties


Objectives. Patients with chronic kidney disease mineral and bone disorder (CKD-MBD) suffer from bone disease characterized by decreased bone quantity and quality starting early during the course of CKD. CKD-MBD may also be characterized by impaired bone strength and geometry leading to an increased incidence of low-trauma fractures. Leptin is a small polypeptide hormone produced in fat tissue that plays an important role in controlling bone metabolism. It is a potent inhibitor of bone formation acting indirectly through the central nervous system. However, leptin also acts as a local factor produced by osteoblasts, with the ability to modulate bone resorption and formation through direct effects on bone cells.

Aim. We used the experimental 5/6 nephrectomy model of chronic renal failure (CRF) to explain, if serum leptin levels can affect bone geometrical and biomechanical properties in young, growing rats

Material and methods. Forty 4 weeks-old Wistar male rats were randomly allocated to sham-operation (Controls, n=16) or 5/6 nephrectomy (CRF, n=24). After one (CRF1) and three months (CRF3) of CFR development the animals were sacrificed, serum samples were collected and femurs were excised for three-point bending test.

Results. Serum leptin concentrations were significantly lower in CRF in comparison with controls after 1 month (p<0.05) and particularly after 3 months (p<0.01) of CRF development. After adjusting for body weight, the values of: femoral weight, length, the anterior-posterior periosteal and endosteal diameters, the medial-lateral periosteal and endosteal diameters, cortical wall thickness (WT), cortical index (CI),  cross-sectional area (CSA),  cross-sectional moment of inertia (CSMI) and mean relative wall thickness (MRWT) were significantly greater in femurs from the CRF rats compared to the controls. These  differences were particularly seen in the third month of disease progression. Yield load (Fy)  has been significantly decreased, whereas work to failure (W) and yield stress (ϭy) were increased in the femurs of CRF rats compared to controls. In controls, serum leptin was strongly and inversely associated with the majority of femoral geometrical parameters (except CSMI). In CRF, the inverse association was only observed between leptin and the femoral diameters. There was no association between leptin levels and biomechanical properties of femur in CRF as well as in control rats.

Conclusions. In young, rapidly growing rats serum leptin affects bone geometrical but not biomechanical properties in controls as well as in experimental chronic renal failure. However, in CRF rats with reduced leptin concentrations, this effect was less pronounced than in healthy animals.

 

 

P34

LEPTYNA MODYFIKUJE GEOMETRIĘ KOŚCI UDOWEJ BEZ WPŁYWU NA JEJ WŁAŚCIWOŚCI BIOMECHANICZNE W MODELU PRZEWLEKŁEJ NIEWYDOLNOŚCI NEREK U MŁODYCH SZCZURÓW

Pawlak K.1, Znorko B.1, Oksztulska-Kolanek E.1, Domaniewski T.1, Rogalska J.2, Brzóska M.M.2, Pawlak D3.

1Zakład Farmakoterapii Monitorowanej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

2Zakład Toksykologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

3Zakład Farmakodynamiki, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Słowa kluczowe: przewlekła niewydolność nerek, leptyna, geometria kości, właściwości biomechaniczne kości




ARTROGRYPOZA U TROJGA NOWORODKÓW – OPIS PRZYPADKU

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 140-141

 

P34

ARTROGRYPOZA U TROJGA NOWORODKÓW – OPIS PRZYPADKU

Rusińska A., Golec J., Michałus I., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: artrogrypoza, choroby wrodzone, noworodki

Wstęp. Artrogrypoza to heterogenna grupa wrodzonych zaburzeń narządów ruchu charakteryzująca się występowaniem wrodzonych wielostawowych przykurczy, sztywnością stawów kończyn oraz kręgosłupa, którym towarzyszy hipoplazja mięśni, kości i tkanek miękkich. Częstość jej występowania to 3:1000 urodzeń, w większość przypadków występuje sporadycznie, rzadko opisywane jest dziedziczenie autosomalne recesywne. Artrogrypoza występuje najczęściej jako izolowana jednostka chorobowa, choć może być także częścią wrodzonych wielonarządowych zaburzeń uwarunkowanych genetycznie. W jej patogenezie największą rolę odgrywa przede wszystkim unieruchomienie płodu w określonym położeniu z upośledzeniem ruchomości stawów płodu, co po pewnym czasie prowadzi do przykurczów zgięciowych lub wyprostnych. W mechanizmie powstawania przykurczów największą rolę odgrywają zmiany w zakresie mięśni, ale także obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego, jak również stawów, więzadeł i kości. Etiologia artrogrypozy jest nieznana, jako możliwe czynniki wpływające na jej występowanie podawane są uwarunkowania hormonalne, infekcyjne, miejscowe zaburzenia przepływu krwi, urazy, leki oraz ograniczenia mechaniczne, takie jak macica dwurożna, małowodzie czy ciąża wielopłodowa.

Cel. W pracy przedstawiono diagnostykę, różnicowanie i metody rehabilitacji artrogrypozy u trojga noworodków.

Materiał i metody. Omówiono najważniejsze objawy kliniczne, przebieg choroby oraz odchylenia w badaniach obrazowych.

Wyniki. Zaprezentowano zarys najpopularniejszych metod rehabilitacji oraz charakterystykę zabiegów operacyjnych najczęściej wykonywanych u pacjentów z tą jednostką chorobową.

Wnioski. Wykazano, iż pacjenci z artrogrypozą wymagają kompleksowej i wielospecjalistycznej opieki medycznej. 

Praca częściowo finansowana przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi w ramach działalności statutowej Nr 503-10-902.

 

P34

ARTHROGRYPOSIS IN THREE NEONATES – CASE REPORT

Rusińska A., Golec J., Michałus I., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Keywords: arthrogryposis, congenital diseases, neonates


Objectives. Arthrogryposis is a heterogenic group of congenital disturbances of motoric system in which joins contractures and stiffness and muscles and bones hipoplasia are observed. The frequency of arthrogryposis is 3:1000 of births and most cases appear sporadically although the autosomal recessive inheritance is also described. It can be also a part of congenital multiorgan disturbances genetically determined. In the pathogenesis of arthrogryposis the main role plays the immobilization of foetus with the joins flexibility impairment what causes the contractures. They are related to muscle, neurological, bones and ligaments disorders. The etiology of arthrogryposis is unknown although the influence of hormonal disturbances, infections, injuries, medications, local blood flow disturbances and mechanical restrictions like bicornal uterus, multiple pregnancy and oligohydramnios are considered.
Aim. The study shows the diagnosing, differentiation and rehabilitation of arthrogryposis in three neonates. Materials and methods. The main clinical symptoms, course of the disease and X-ray changes are discussed. Results. The most popular methods of rehabilitation and surgical treatment are presented.Conclusions. The study proves that patients with artrogryposis require complex and specialized medical treatment.

The study was partly supported by the Medical University of Lodz Grant No 503-10-902.




OSTEOPOROZA U CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s114.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s26-27.

 
 
P032
OSTEOPOROZA U CHORYCH Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK
 
Zbigniew Nowak1, Witold Tłustochowicz2 i Zofia Wańkowicz1.
1 Klinika Nefrologii ze Stacją Dializ CSK WAM Warszawa,
2 Klinika Gastrologii CSK WAM Warszawa.
Adres do korespondencji : Zbigniew Nowak Klinika Nefrologii ze Stacją Dializ CSK WAM 00-909 Warszawa ul. Szaserów 128.
 
 
Częstość występowania osteoporozy (O) u chorych z przewlekłą niewydolnością nerek (pnn) jest różna w zależności od badanej populacji i metody badania. Celem pracy była ocena występowania O wśród chorych dializowanych (D) i w okresie przeddializacyjnym (pD) Badaniu poddano 134 chorych (72 M, 62K) z pnn, w tym 97 osób (52M, 45K) w grupie D, i 37 osób (20M, 17K) grupie pD. Średni wiek badanych wynosił 55± 14 lat. Czas dializoterapii wynosił od 6 do 94 miesięcy. 52 chorych było leczonych hemodializami (HD), 45 metodą ciągłej ambulatoryjnej dializy otrzewnowej (CADO). Pomiaru gęstości mineralnej kości (BMD) dokonano metodą DEXA aparatem Lunar DPX – L w zakresie: kręgosłupa lędźwiowego, bliższego odcinka kości udowej, przedramienia. Wyniki badania przedstawiono w postaci wskaźnika T-score zgodnie z zaleceniami WHO. Analizie poddano zależność wartości BMD od płci, miejsca pomiaru, przyczyny i czasu trwania niewydolności nerek, oraz poziomu iPTH w surowicy krwi.
Wyniki:
T-score w      L1-L4 NS    Szyjka *    Przedramię UD * Przedramię 33%*
 grupa D -1,02±0,96 SD -1,73±1,12 SD -2,10±1,46 SD    -1,83±1,19 SD
 grupa pD -0,22±0,78 SD -0,74±0,88 SD -0,57±0,73 SD    -0,98±0,81 SD
W grupie kobiet najczęściej rozpoznawano osteoporozę na podstawie badania przedramienia (30/62 – co stanowi 48%); odpowiednio D vs pD 26 vs 4 co stanowi 58%vs 23%. Natomiast w grupie mężczyzn najczęściej rozpoznawano osteoporozę na podstawie badania szyjki kości udowej (19/72 co stanowi 26%); odpowiednio D vs pD 16 vs.3 co stanowi 30% vs 15%. Grupa D charakteryzowała się dłuższym okresem trwania niewydolności nerek (8,4 lat vs 4,1 lat) i wyższym średnim poziomem iPTH (358pg/ml vs 193pg/ml) w stosunku do pD. Nie stwierdzono istotnych różnic w BMD w zależności od przyczyny niewydolności nerek ani metody dializoterapii (CADO vs HD).
Wnioski: osteoporoza jest rozpoznawana częściej u chorych leczonych dializami w porównaniu do chorych w okresie przed dializacyjnym. Wynika to z wyższego poziomu iPTH i dłuższego okresu trwania niewydolności nerek. Nie stwierdzono podobnej zależności w stosunku do metody dializy oraz przyczyny niewydolności nerek.
 

 

P032
OSTEOPOROSIS IN PATIENTS WITH CHRONIC RENAL FAILURE
Zbigniew Nowak1, Witold Ttustochowicz2 and Zofia Wankowicz1,
1Klinika Nefrologii ze Stacja Dializ CSK WAM Warszawa,
2Klinika Gastrologii CSK WAM Warszawa
The prevalence of osteoporosis (O) in patients with chronic renal failure (chrf) depends on the studied population and as well as the method of BMD measurements. The aim of the study was to evaluate the prevalence of O among dialysed (D) and pre-dialysed patients(pD). A total number of 134 subjects ( 72M, 62F) were enrolled in the study. 97 subjects (52M, 45F) were in D group whereas 37 subjects (20M, 17F) were in the pD group. Mean age was 55±14. The duration of dialysotherapy varied from 6 to 94 months. 52 patients were treated with hemodialysis (HD) and 45 with continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD). The BMD was measured by DEXA (Lunar DPX-L) in the following regions: L1-L4, femoral neck and forearm. The results were presented as a T-score according to WHO criteria. We analysed the influence of the following factors on BMD: gender, ROI, duration and etiology of renal failure and as well as the serum iPTH level.
T-score
 

L1-L4ns

 

Femur*
Forearm UD*
Forearm 33%*
Dialysed Predialysed
-1,02±0,96 SD -0,22±0,78 SD
-1,73±1,12 SD -0,74±0,88 SD
-2,10±1,46 SD -0,57±0,73 SD
-1,83±1,19 SD -0,98±0,81 SD
 
In females the most sensitive region for detection of O. appeared to be the forearm (30 subjects from 62-48%). In males the most sensitive region appeared to be the femoral neck (19 subjects from 72-26%). In dialysed patients the prevalence of O was higher in comparison with predialysed patients (F 58% vs 23% and M 30% vs 15%). Group D had a significantly longer duration of chrf (8,4 vs 4,1 years) and higher levels of iPTH in comparison with the predialysis patients (358pg vs 193pg). The method of dialysotherapy and etiology of chrf did not correlate with values of BMD.



HAMOWANIE WYDALANIA WSKAŹNIKA DEGRADACJI CHRZĄSTKI PO 12 MIESIĄCACH LECZENIA RALOKSYFENEM […]

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s167-168.


P40
HAMOWANIE WYDALANIA WSKAŹNIKA DEGRADACJI CHRZĄSTKI PO 12 MIESIĄCACH LECZENIA RALOKSYFENEM KOBIET Z GONARTROZĄ I OSTEOPENIĄ

Daniluk S.,1 Badurski J.E.,1 Busłowska J.,2 Holiczer W.,3 Dobreńko A.,1 Jeziernicka E.,1 Nowak N.1
1 Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2; Białystok
2 Szpital Wojewódzki w Białymstoku;
3 Politechnika Białostocka

Słowa kluczowe: gonarthritis, raloksyfen, markery kostne i chrzęstne

Większość leków antyresorpcyjnych stosowanych w osteoporozie hamuje wydalanie wskaźników degradacji chrząstki, a niektóre pobudzają chondrocyty i wywierają protekcyjny wpływ na eksperymentalne artropatie u zwierząt. Spośród nich, estrogeny i raloksyfen (RLX) z grupy SERM nie tylko hamują resorpcję kości, ale i oddziałują receptorowo na chondrocyty. O ile hamujący wpływ estrogenów i HRT na postęp osteoartrozy kolan jest już dobrze udokumentowany, o tyle brak doniesień o podobnym działaniu RLX.
Celem pracy była ocena wpływu 12-miesięcznego leczenia raloksyfenem kobiet w średnim wieku z osteopenią i chorobą zwyrodnieniową kolan (gonartrozą, ch.z.k.) na wskaźniki degradacji chrząstki i markery przebudowy kości.
Badanie przeprowadzono u 65 kobiet w wieku 52-79, średnio 65,4 lat, z rozpoznaną – wg kryteriów ACR i w 1-3 stopniu zaawansowania wg Kellgrena i Lawrensa – ch.z.k., z niską masą kostną (BMD o T-score pomiędzy –1.- i –2.5 w sz.k.u. i w kręgosłupie L1-L4), bez przeciwwskazań do leczenia raloksyfenem. Pacjentki losowo przydzielano do grupy kontrolnej (C), przyjmującej wapń z wit. D, bądź do grupy leczonej (E) j.w. plus 60 mg raloksyfenu, RLX (EVISTA f-my Eli Lilly) dziennie, w przybliżonym stosunku liczbowym 1:2. Uczestniczki obu grup przyjmowały wapń do dawki dziennej 1200 mg, witaminę D3 800 I.U, oraz w razie bólu, tramadol 1-2 x 50 mg/dobę. Ocenę wpływu RLX na chrząstkę stawową oparto o pomiary wydalania z moczem specyficznego dla chrząstki C-terminalnego tetrapeptydu kolagenu typu II (CTX-II) i w przeliczeniu na kreatyninę w moczy (CTX-II/Kr) oraz oligometrycznego białka macierzy chrzęstnej (COMP) metodą ELISA. Przebudowę kości monitorowano: izoenzymem kostnym fosfataza zasadowej (FOS), osteoprotegeryną (OP), C-terminalnym tetrapeptydem kolagenu typu I (CTX-I) i rozpuszczalnym aktywatorem receptora NF-kappa-B (sRANKL) metodą ELISA. Pacjentki badano i w/w wskaźniki badano przed i po 3, 6 i 12 miesiącach leczenia.
Wyniki: Regresyjna analiza zmian w czasie wykazała statystycznie znamienny spadek OP, CTX-II, CTX-II/Kr w grupie E, przy braku jakichkolwiek zmian markerów w C. Wobec stanu sprzed leczenia, spadek wydalania CTX-II jak i CTX-II/Kr po 12 miesiącach wyniósł odpowiednio30% i 40% w grupie E. Nie wykazano różnic w czasie i pomiędzy grupami C i E w markerach metabolizmu kostnego, ani ich korelacji z wskaźnikami degradacji chrząstki, ani w zachowaniu się COMP. Wykazano jednocześnie (1) istotne statystycznie różnice między średnimi indeksów klinicznych WOMAC i CTX-II i CTX-II/Kr w grupie E i C.
Wniosek: Statystycznie istotny spadek wydalania CTX-II i CTX-II/Kr, przy równoczesnym, znamiennym obniżeniu indeksu WOMAC u osób leczonych (E), wobec braku podobnych zmian w grupie kontrolnej (C), przemawia za leczniczym wpływie RLX na zmniejszenie degradacji chrząstki, przy równoczesnej poprawie funkcji kolan i zmniejszeniu dolegliwości. Nie ujawniła się interakcja pomiędzy metabolizmem chrząstki i kości.
Piśmiennictwo: 1. Badurski J., Daniluk S.: XIII Zjazd PTOA i PFO Kraków 2005.


P40
DEPRESSION OF CHONDRAL DEGRADATION MARKER RELEASE AFTER 12 MONTH OF RALOXIFENE TREATMENT IN WOMEN WITH OSTEOPENIA AND KNEE OSTEOARTHRITIS

Daniluk S.,1 Badurski J.E.,1 Busłowska J.,2 Holiczer W.,3 Dobreńko A.,1 Jeziernicka E.,1 Nowak N.1
1 Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2; Białystok, Poland
2 Szpital Wojewódzki w Białymstoku, Bialystok, Poland
3 Politechnika Białostocka, Poland

Keywords: gonarthritis, raloxifene, bone and cartilage markers

(English version of the abstract not submitted)




CZAS OCZEKIWANIA JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA POOPERACYJNĄ JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTÓW PODDANYCH […]

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s184-185.

P39
CZAS OCZEKIWANIA JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA POOPERACYJNĄ JAKOŚĆ ŻYCIA PACJENTÓW PODDANYCH PIERWOTNEJ ENDOPROTEZOPLASTYCE STAWU BIODROWEGO

Stolarczyk A.1,2, Nagraba Ł.1, Mitek T.1

1 Klinika Ortopedii i Rehabilitacji II Wydział Lekarski Akademia Medyczna w Warszawie
2 Zakład Rehabilitacji Klinicznej Oddziału Fizjoterapii II Wydział Lekarski Akademia Medyczna w Warszawie

Wstęp
Jak wynika z poruszającego ten temat piśmiennictwa światowego, ostateczny efekt kliniczny leczenia metoda protezoplastyki zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest czas od wystąpienia pierwszych objawów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego do operacji.
Cel
Celem pracy jest ocena wpływu czasu oczekiwania na protezoplastykę od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych choroby zwyrodnieniowej na pooperacyjną jakość życia.
Materiał metoda
Materiał pracy stanowili pacjenci poddani operacji totalnej protezoplastyki stawu biodrowego w okresie od stycznia 2001 do maja 2006 roku.
Retrospektywna analiza objęła dokumentację medyczną pacjentów ze szczególnym uwzględnieniem chorób przewlekłych oraz BMI. Jakość życia ocenioną używając skali WOMAC
Pacjentów podzielono na grupy w zależności od czasu oczekiwania na THR
Grupa I – czas oczekiwania do 1 roku
Grupa II – czas oczekiwania od 1 do 2 lat
Grupa III – czas oczekiwania od 2 do 3 lat
Grupa IV – czas oczekiwania powyżej 3 lat
Wszystkie grupy były porównywalne co do wieku i BMI.
Wyniki
W skali oceny jakości życia Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index pacjenci z grupy I uzyskali lepsze średnie wyniki niż pacjenci z grup II, III i IV.
Wnioski
Długi czas oczekiwania pacjentów cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego na pierwotną protezoplastykę stawu biodrowego istotnie negatywnie wpływa na efekty kliniczne leczenia.

P39
WAITING TIME FOR ELECTIVE TOTAL HIP ARTHROPLASTY: INFLUENCE ON POSTOPERATIVE QUALITY OF LIFE AND PASSIVE RANGE OF MOTION IN HIP JOINT

Stolarczyk A.1,2, Nagraba Ł.1, Mitek T.1

1 Klinika Ortopedii i Rehabilitacji II Wydział Lekarski Akademia Medyczna w Warszawie, Poland
2 Zakład Rehabilitacji Klinicznej Oddziału Fizjoterapii II Wydział Lekarski Akademia Medyczna w Warszawie, Poland

Introduction
The final clinical effect of total hip replacement is due to the time from occurrence of the first symptoms of degenerative joint disease of the hip to the operation and also a passive range of motion in hip joint. It is an objective element of evaluation measured during medical examination and complements the quality of life evaluation in global clinical effect assessment.
The aim of the study was to evaluate the influence of waiting time for elective total hip arthroplasty on patients’ postoperative quality of life and passive range of motion.
Materials
From January 2001 to May 2006 113 patients were included into study (67 females, 46 males) in the mean age 67 years (42-88).
Methods
Retrospective analysis included patients’ medical data with a special consideration of chronic diseases and BMI. Additional data was acquired through anamneses and surveys. Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index was used.
Patients were divided into groups according to waiting time for THR
Group I – waiting time up to 1 year
Group II – waiting time from 1 to 2 years
Group III – waiting time from 2 to 3 years
Group IV – waiting time above 3 years
Mean age and mean BMI of patients in all groups were comparable.
Results
In WOMAC scale patients of group I acquired better mean results than patients of groups II, III, and IV. In WOMAC scale evaluated pain intensity was higher when arthroplasty waiting time was longer than 1 year, but the difference in limb function in all groups did not show statistically significant.
Passive range of motion in hip joint evaluated by physical examination correlated with results acquired by patients in WOMAC index.
Conclusions
Prolonged waiting time for elective total hip arthroplasty has a negative influence on clinical effects of the treatment.
Waiting time for THR shorter than 1 year is a predictor of higher postoperative quality of life as well as better passive range of motion, whereas waiting time longer than 1 year is connected with worse clinical outcome. This is also true for waiting times of 1 to 2, 2 to 3 and above 3 years, what should be taken into consideration before the operation.




P34 STOPIEŃ PRZESTRZEG ZALECEŃ PRZEWLEKŁEJ TERAPII ALENDRONIANEM 70 PRZEZ PACJENTKI LECZONE Z POWODU

 
III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 24-26.09.2009
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:150-151.
 
 
P34
STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA ZALECEŃ PRZEWLEKŁEJ TERAPII ALENDRONIANEM 70 PRZEZ PACJENTKI LECZONE Z POWODU OSTEOPOROZY
 
Sewerynek E.1,2, Stuss M.1,2, Małkowski B.2, Karzewnik E.3 i regionalna grupa programu Scholaris (Tabaszewska M., Lasota M., Krupińska G., Glądalska A.), Horst-Sikorska W.4
 
1 Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi;
2 Poradnia Leczenia Osteoporozy Szpitala Klinicznego im. WAM w Łodzi;
3 Poradnia Endokrynologiczna Wojewódzkiego Szpitala w Piotrkowie Tryb.
4 Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
 
Wstęp. Wykazano, iż ponad 50% pacjentów leczonych z powodu chorób przewlekłych, w tym osteoporozy, przerywa terapię w ciągu pierwszego roku jej stosowania. Problem ten narasta z czasem trwania obserwacji. Stwierdzono, iż 13% pacjentów z osteoporozą w ogóle nie rozpoczyna leczenia, a ponad 20% przerywa terapię w ciągu pierwszych 4 miesięcy trwania choroby. Wykazano, iż przestrzeganie przez pacjentów wprowadzonej terapii osteoporozy poprawia gęstość mineralną kości i zmniejsza ryzyko złamań.
            Celem pracy była ocena, w rocznym badaniu prospektywnym, stopnia przestrzegania zaleceń terapii przewlekłej preparatem alendronian 70 przez pacjentki leczone z powodu osteoporozy.
Materiał i Metody. Ocenie poddano 153 pacjentki w wieku od 48 do 89 lat z rozpoznaną osteoporozą leczone alendronianem 70mg, jeden raz w tygodniu, przez okres roku. Wzięto pod uwagę czas trwania choroby, ciągłość i systematyczność przyjmowania leków oraz przyczynę przerwania stosowanego leczenia.
Wyniki. Ułatwienie pacjentowi kontaktu z lekarzem, stały dostęp do leku oraz częste wizyty w znaczny sposób poprawiają stosowanie się pacjentów do zaleceń. Podczas trwania badania przesterzeganie zasad terapii u wszystkich uczestniczek badania był wysoki i łącznie wyniósł 93,9%. Najczęstszą przyczyną przerwania leczenia były objawy niepożądane stosowanego preparatu. Wiek oraz wykształcenie nie miały wpływu na przestrzeganie terapii. Najgorsze wyniki uzyskano w grupie pacjentek leczonych z powodu osteoporozy dłużej niż 5 lat, szczególnie w podgrupie u której włączono alendronian 70 pierwszy raz lub podjęto leczenie po przerwie.
Omówienie. Uzyskane wyniki wskazują na fakt lepszego przestrzegania zaleceń lekarskich przez pacjentów leczonych z powodu osteoporozy w trakcie dobrego monitorowania i terapii preparatem cotygodniowym. Momentami krytycznymi decydującymi o przerwaniu leczenia były objawy uboczne związane z terapią.
Wnioski. Nie wszyscy pacjenci leczeni z powodu osteoporozy kontynuują zalecone leczenie. Im rzadziej podawany lek i lepsze monitorowanie tym większy odsetek pacjentek kontynuujących terapię co potwierdzono w przeprowadzonym badaniu.
 
 
P34
THE DEGREE OF COMPLIANCE TO RECOMMENDATIONS OF CHRONIC THERAPY WITH ALENDRONATE 70 IN PATIENTS TREATED FOR OSTEOPOROSIS
 
Sewerynek E.1,2, Stuss M.1,2, Małkowski B.2, Karzewnik E.3 and regional group of Scholaris study (Tabaszewska M., Lasota M., Krupińska G., Glądalska A.), Horst-Sikorska W.4
 
1 Department of Endocrine Disorders and Bone Metabolism Medical University of Łódź;
2 Outpatient Clinic of Osteoporosis in Łódź;
3 Outpatient Clinic of Endocrinology in Piotrków;
4 Family Medicine Department, University of Medical Sciences, Poznań
 
Introduction. It has been shown that more than 50% of subjects with chronic disease, including osteoporosis, discontinue treatment during its first year. This problem increases with the time of observation. Additionally, it has been observed that 13% of women, prescribed oral daily alendronate, did not even start the treatment, while 20% of patients discontinued the therapy during the first 4 months. Compliant patients have achieved increased bone mass density with a simultaneous decrease of fracture risk.
The aim of this study was to assess the adherence to alendronate 70 over the period of 12 months in women with postmenopausal osteoporosis.
Material and Methods. Based on a prospective study of 153 patients, the compliance to alendronate 70 therapy was assessed in postmenopausal women, observed during one year.
Results. Facilitation of patient’s contacts with physician, continuous access to prescribed medication and frequent visits considerably improve the patients’ adherence to prescribed recommendations. During the study period, the compliance of all the study participants was high, amounting to total score of 93.9%. The most common reasons for incompliance to treatment were adverse effects of applied agent. Neither the patients’ age nor education level had any effect on the actual compliance level. The lowest compliance was found in the group of patients treated for osteoporosis longer than 5 years, especially in the subgroup where alendronate 70 was either introduced for the first time or readministered after discontinuation.
Conclusions. The received results showed that the better adherence to alendronate 70 therapy could depend on good monitoring and less frequent dose regimen.



Powikłania w leczeniu złamań śródstawowych stawu kolanowego

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W51)

Prof. dr hab. med. Stanisław Mazurkiewicz
Katedra i Klinika Ortopedii AM, ul. Nowe Ogrody 4/6 80-803 Gdańsk

Najczęstszym powikłaniem po leczeniu złamań śródstawowych stawu kolanowego jest ograniczenie ruchomości. Za wszelką cenę należy uzyskać pełny wyprost i dążyć do uzyskania jak największego zakresu zgięcia stawu kolanowego. Omówiono sposoby leczenia i między innymi z wykorzystaniem chirurgii artroskopowej oraz aparatu CPM. .
Przyczyną występowania wczesnych zmian zwyrodnieniowych jest najczęściej niepełne odtworzenie powierzchni stawowej w czasie repozycji złamań śródstawowych. Przedstawiono możliwości oceny powierzchni stawowych z wykorzystaniem techniki artroskopowej. Podkreślono konieczność stosowania przeszczepów w przypadkach dużej kompresji odłamów, umożliwiającej pełne odtworzenie kształtu powierzchni stawowej. Zwrócono uwagę na nowoczesne metody zespolenia odłamów, które umożliwiają stosowanie wczesnego ruchu. Natomiast zbyt wczesne obciążanie prowadzić może do wtórnych przemieszczeń, które w istotny sposób mogą wpłynąć na ostateczny niekorzystny wynik leczenia. W leczeniu złamań śródstawowych kolana należy pamiętać o możliwościach uszkodzeń dużych naczyń krwionośnych w obrębie dołu podkolanowego oraz nerwu strzałkowego. .
Przedstawiono również sposoby operacyjnego leczenia utrwalonych powikłań po leczeniu złamań śródstawowych ze szczególnym uwzględnieniem osteotomii korekcyjnych, alloplastyki stawu kolanowego oraz usztywnienia stawu kolanowego. .
Przy okazji usuwania materiałów zespalających u chorych po leczeniu złamań śródstawowych powinno wykonywać się artroskopię, która umożliwia ocenę powierzchni stawowej oraz wykonanie „debridement” stawu kolanowego.




WCO-IOF-ESCEO 2018 w Krakowie – strona www z Programem Wstępnym już dostępna!

Zachęcamy do zapoznania się z Programem Wstępnym (w załączeniu) kongresu WCO-IOF-ESCEO który odbędzie się w Krakowie w dniach 19-22.04.2018 roku w Krakowie.


Wszystkie informacje odnośnie spotkania znaleźć można pod adresem www.
Aktualizowana wersja programu dostępna jest bezpośrednio pod adresem www.

Historia WCO-IOF-ESCEO Krakow 2018:
Na odbywającej się konferencji w Maladze władze IOF oficjalnie ogłosiły, że coroczny WCO-IOF-ESCEO w 2018 roku odbędzie się w Polsce w dniach 19-22.04.2018.

Polskie Towarzystwo Osteoartrologii w sierpniu 2015 r złożyło aplikację o przyznanie lokalizacji WCO 2018 w Krakowie. Podczas VI Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy w Krakowie, Prof. John Kanis i Prof. Jean-Yves Reginster zwiedzili Centrum Kongresowe ICE, jak również główne hotele, znajdujące się w jego pobliżu. Następnie pojawili się w Krakowie przedstawiciele głównego organizatora Kongresu, którzy obejrzeli pozostałe hotele i Teatr Słowackiego, który został wytypowany na miejsce uroczystego otwarcia Kongresu. Aplikacje o organizację Kongresu złożyły również takie miasta jak: Barcelona, Bolonia, Bruksela, Genewa, Lizbona, Londyn i Nicea. IOF podjął decyzję po zasięgnięciu opinii CNS (Towarzystwa zrzeszone w IOF) oraz firm farmaceutycznych.

Na zebraniu IOF w Maladze, w kwietniu b.r., na którym Prof. Edward Czerwiński przedstawił założenia organizacyjne, Prof. Jean-Yves Reginster pokreślił, że ICE jest najpiękniejszym Centrum Kongresowym jakie widział (a dodatkowym atutem są m.in. trzy duże hotele w najbliższym sąsiedztwie oraz bliskość centrum miasta).

Przewidywany jest udział około 4000 uczestników. Informacje :http://www.wco-iof-esceo.org/

Kongresy WCO-IOF-ESCEO, obok ASBMR należą do najważniejszych wydarzeń naukowych w zakresie chorób mięśniowo-szkieletowych na świecie. W ramach tegorocznego Kongresu, który odbył się w Maladze, uczestnicy zgłosili 1250 abstraktów – co stanowi najwyższy wynik w historii Kongresów. Uczestnicy mogli liczyć na 15 punktów CME za uczestnictwo w obradach.
Następny Kongres WCO-IOF-ESCEO odbędzie się we Florencji w dniach 23-24.03.2017.

Przy współpracy Krakow Convention Bureau (Urząd Miasta Krakowa, Wydział Promocji i Turystyki, Biuro Kongresów) oraz wsparciu organizatora Kongresu Firmy Humacom zorganizowaliśmy w Maladze promocję Kongresu WCO 2018 Kraków.
Nasze stoisko (zlokalizowane przy głównym ciągu komunikacyjnym), obsługiwała p. Monika Popiołek (pracownik KCB), która dbała o odpowiednią dystrybucję naszych materiałów reklamowych (ulotki kongresowe, informatory o Krakowie, Informatory o ICE), oraz udzielała szczegółowych informacji o naszym mieście. Ulotki reklamowe 2018 – były również umieszczone w materiach kongresowych uczestników. Ponadto na stoisku znajdował się telebim, na którym wyświetlany był film promocyjny o Krakowie i Centrum Kongresowym ICE. Dodatkową atrakcją były czerwone korale z Małopolskiej Organizacji Turystyki, które cieszyły się bardzo dużą popularnością (na stoisku cały czas panował wzmożony ruch).Promocję należy uznać za wyjątkowo udaną. Nasze stoisko cieszyło się nadzwyczaj dużym zainteresowaniem, a duża liczba uczestników z całego świata wyrażała swoje zadowolenie, że WCO odbędzie się po raz pierwszy w Polsce, gdzie większość z nich jeszcze nigdy nie była.




STOSOWANIE UROSELEKTYWNYCH Ρ1A-ADRENOLITYKÓW ZAPOBIEGA ZABURZENIOM PRZEBUDOWY KOŚCI WYWOŁANYM ORCHIDEKTOMIĄ U SZCZURÓW



VI Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 25-26.09.2015

 


P35

STOSOWANIE UROSELEKTYWNYCH Ρ1A-ADRENOLITYKÓW ZAPOBIEGA ZABURZENIOM PRZEBUDOWY KOŚCI WYWOŁANYM ORCHIDEKTOMIĄ U SZCZURÓW

Miozga R., Cegieła U., Pytlik M., Piskorz S.

 

Katedra i Zakład Farmakologii, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Słowa kluczowe: uroselektywne α1A-adrenolityki, właściwości mechaniczne kości, tamsulosyna, silodosyna, szczury orchidektomizowane, niedobór androgenów

Wstęp. Wpływ współczulnego układu nerwowego na kości wiąże się głównie z aktywacją lub blokowaniem receptorów β-adrenergicznych, zwłaszcza podtypu β2. Badania in vitro dowodzą jednak, że także receptory α1-adrenergiczne (α1-AR) pełnią ważną rolę w regulacji wzrostu i funkcjonowania osteoblastów, a leki aktywujące α1-AR mogą wpływać na przebudowę kości w sposób zależny od rytmu okołodobowego. W tym badaniu wykazano, że blokada α1A-AR wpływa na przebudowę kości w sposób zależny od poziomu androgenów.

Cel. Celem pracy było zbadanie wpływu tamsulosyny i silodosyny, uroselektywnych antagonistów α1A-AR, na przebudowę kości u szczurów z obecnością oraz z deficytem androgenów wywołanym orchidektomią.

Materiał i metody. Trzymiesięczne szczury szczepu Wistar były orchidektomizowane (ORX) lub operowane pozornie (Sham) w znieczuleniu ogólnym ketaminą i ksylazyną, a po 7 dniach zostały podzielone na sześć grup (n=10): szczury kontrolne operowane pozornie, szczury operowane pozornie otrzymujące tamsulosynę lub silodosynę, szczury kontrolne orchidektomizowane, szczury orchidektomizowane otrzymujące tamsulosynę lub silodosynę. Tamsulosyna (0,1 mg/kg) i silodosyna (0,3 mg/kg) były podawane dożołądkowo sondą raz dziennie, przez 9 tygodni (6 dni w tygodniu). Masa kości i minerału, zawartość wapnia i fosforu w minerale kostnym, parametry histomorfometryczne w kości zbitej i gąbczastej, poziomy osteokalcyny i C-końcowych telopeptydów kolagenu typu I w surowicy krwi, właściwości mechaniczne przynasady kości piszczelowej oraz trzonu i szyjki kości udowej były oceniane po 10. tygodniach od wykonania operacji ORX lub Sham.

Wyniki. Niedobór androgenów wywołany orchidektomią zwiększał tempo obrotu metabolicznego kości nasilając resorpcję kości gąbczastej i zbitej. W kości gąbczastej istotnie zmniejszyła się szerokość beleczek kostnych w nasadzie i przynasadzie kości udowej, a w kości zbitej przyrost trzonu kości piszczelowej od okostnej i jamy szpikowej oraz powierzchnia kości korowej. Efektem wzrostu resorpcji było istotne zmniejszenie masy minerału, zawartości wapnia i fosforu w kościach oraz istotne osłabienie właściwości mechanicznych przynasady kości piszczelowej i trzonu kości udowej.

Wpływ tamsulosyny i silodosyny na przebudowę kości był zależny od poziomu androgenów. Stosowanie tamsulosyny lub silodosyny u szczurów z obecnością androgenów nie wpływało istotnie na przebudowę kości, natomiast u szczurów orchidektomizowanych przeciwdziałało zmianom indukowanym niedoborem androgenów zapobiegając pogorszeniu właściwości mechanicznych kości gąbczastej i zbitej. Działanie prewencyjne silodosyny było silniejsze niż tamsulosyny i korelowało z selektywnością blokowania α1A-AR.

Wnioski. Podsumowując, blokada α1A-AR przez tamsulosynę lub silodosynę zapobiegała zaburzeniom przebudowy kości indukowanym niedoborem androgenów u szczurów.

 

P35

ADMINISTRATION OF UROSELECTIVE Ρ1A-BLOCKERS PREVENT DISORDERS OF BONE REMODELING INDUCED BY ORCHIDECTOMY IN RATS

Miozga R., Cegieła U., Pytlik M., Piskorz S.

Katedra i Zakład Farmakologii, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Key words: uroselective α1A-blokers, bone mechanical properties, tamsulosin, silodosin, orchidectomized rats, androgen deficiency

Objectives. The effect of the sympathetic nervous system on bone is mainly related to the activation or blocking of β-adrenergic receptors, especially of β2 subtype. However, in vitro studies show that α1-adrenergic receptors (α1-AR) also play an important role in the regulation of growth and function of osteoblasts, and the drugs activating α1-AR may affect bone remodeling in a manner dependent on the circadian rhythm. It is demonstrated in the present study, that α1A-AR blockade affects bone remodeling in a manner dependent on the level of androgens.

Aim. The aim of the present study was to investigate the effect of tamsulosin and silodosin, uroselective α1A-AR antagonists, on bone remodeling in rats with the presence of androgens and with androgen deficiency induced by orchidectomy.

Materials and methods. Three-month-old Wistar rats were orchidectomized (ORX) or sham-operated under ketamine-xylazine anesthesia, and, after 7 days, divided into 6 groups (n=10): sham-operated control rats, sham-operated rats receiving tamsulosin or silodosin, orchidectomized control rats, orchidectomized rats receiving tamsulosin or silodosin. Tamsulosin (0.1 mg/kg) and silodosin (0.3 mg/kg) were administered by a gastric tube once daily, for 9 weeks (6 days a week). Bone mass and mineral mass, calcium and phosphorus content in the bone mineral, histomorphometric parameters of compact and cancellous bone, serum osteocalcin and C-terminal telopeptide of collagen type I levels, and mechanical properties of the tibial metaphysis and femoral diaphysis and neck were determined after 10 weeks of ORX or sham operation.

Results. Androgen deficiency induced by orchidectomy increased the bone turnover rate, increasing the resorption of cancellous and compact bone. In cancellous bone, the trabeculae width in the epiphysis and metaphysis of the femur, and in compact bone, the growth on the periosteal and marrow cavity side and the marrow cavity area in the tibia significantly decreased. The increase in bone resorption resulted in a significant decrease in the mass of mineral, and calcium and phosphorus content in the bone mineral, as well as significant weakening of mechanical properties of the tibial metaphysis and femoral diaphysis.

The effect of tamsulosin and silodosin on bone remodeling was dependent on the level of androgens. The use of tamsulosin or silodosin in rats with the presence of androgens did not significantly affect bone remodeling, whereas it counteracted the effects induced by androgen deficiency, preventing deterioration of mechanical properties of cancellous and compact bone. The preventive effect of  silodosin was stronger than that of tamsulosin, and correlated with a selectivity of α1-AR blockade.

Conclusions. In conclusion, blockade of α1A-AR by tamsulosin or silodosin prevented bone remodeling disorders induced by androgen deficiency in rats.





OSTEOPROTEGERYNA I RANKL JAKO REGULATORY TEMPA OBROTU KOSTNEGO U DZIECI CHORYCH NA MUKOWISCYDOZĘ

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 141-142

 


P35

OSTEOPROTEGERYNA I RANKL JAKO REGULATORY TEMPA OBROTU KOSTNEGO U DZIECI CHORYCH NA MUKOWISCYDOZĘ

Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Sands D., Chełchowska M., Laskowska-Klita T.

Instytut Matki i Dziecka

Słowa kluczowe: osteoprotegeryna, RANKL, obrót kostny, mukowiscydoza, dzieci

Wstęp. Mukowiscydoza (CF) jest wieloukładową chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Z piśmiennictwa wynika, że u większości dorosłych pacjentów chorujących na mukowiscydozę dochodzi do obniżenia gęstości mineralnej kości i zwiększonej częstości złamań. Spowodowane jest to zaburzeniami w metabolizmie kostnym dotyczącymi przede wszystkim nadmiernej resorpcji kości w stosunku do kościotworzenia. Całkowite tempo przebudowy kośćca zależy od równowagi pomiędzy ekspresją osteoprotegeryny (OPG) i liganda receptora aktywatora jądrowego czynnika kappaB (RANKL). Gdy równowaga ta przesuwa się w stronę OPG, przewagę uzyskują procesy kościotworzenia, natomiast gdy w stronę RANKL, przeważa resorpcja, co ostatecznie prowadzi do utraty masy kostnej. Zagadnienia dotyczące markerów obrotu kostnego, w tym osteoprotegeryny i receptora RANKL, nie były do tej pory systematycznie badane u pacjentów z mukowiscydozą.

Cel. Celem pracy była ocena procesów kościotworzenia i resorpcji kości z zastosowaniem biochemicznych markerów metabolizmu kostnego u dzieci chorych na mukowiscydozę.

Materiał i metody. Badaniami objęto 35 pacjentów (18 dziewcząt, 17 chłopców) w wieku 5-13 lat (średnia 9.0±3.2 lat) z potwierdzoną mukowiscydozą leczonych w Poradni Mukowiscydozy Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Wszyscy pacjenci wykazywali objawy niewydolności trzustki, byli klinicznie stabilni i mieli zaleconą dietę suplementowaną preparatami wielowitaminowymi. Grupę kontrolną stanowiło 35 dzieci zdrowych (19 dziewcząt, 16 chłopców) w tym samym wieku (średnia 8.9±2.8 lat), u których nie stwierdzono chorób związanych z metabolizmem kostnym. Do badań biochemicznych pobierano krew od dzieci będących na czczo w godzinach rannych. W uzyskanej surowicy krwi oznaczano stężenie wapnia i fosforanów metodami kolorymetrycznymi, 25 hydroksywitaminy D metodą chemiluminescencyjną, a markerów metabolizmu kostnego (kostnej frakcji fosfatazy zasadowej – BALP, izoenzymu 5b winianoopornej kwaśnej fosfatazy – TRAP5b, OPG i RANKL) metodami immunoenzymatycznymi.

Wyniki. Średnie stężenie wapnia i fosforanów u wszystkich badanych dzieci mieściło się w zakresie wartości referencyjnych. Stężenie 25-hydroksywitaminy D było niższe u pacjentów z CF (19.5±7.1 ng/ml) w porównaniu do zdrowych dzieci (25.4±8.9 ng/ml) (p<0.01). U dzieci chorujących na mukowiscydozę zaobserwowano istotnie wyższy poziom markera kościotworzenia – BALP (141.1±33.2 U/L) niż u zdrowych rówieśników (111.6±32.0 U/L) (p<0.001). Średnie stężenie markera resorpcji – TRAP5b było porównywalne w obu grupach dzieci (12.2±2.4 U/L u chorych oraz 13.5±3.4 U/L u zdrowych). U pacjentów z CF stężenie OPG wykazywało nieco niższe wartości (4.17±0.96 pmol/l vs 4.40±0.93 pmol/l), natomiast RANKL było około 2-krotnie wyższe w porównaniu do grupy kontrolnej. Stąd, stosunek OPG/RANKL był prawie dwukrotnie niższy u pacjentów z CF (0.64) niż u dzieci zdrowych (1.12).

Wnioski. Uzyskane wyniki badań wskazują na występowanie zaburzeń w równowadze pomiędzy procesami tworzenia i resorpcji kości u pacjentów chorych na mukowiscydozę. Szczególnie dotyczy to podwyższenia poziomu RANKL, który może wpływać na wzmożenie procesów resorpcyjnych. Pacjenci z mukowiscydozą są grupą ryzyka wystąpienia osteopenii i osteoporozy, dlatego też powinni pozostawać pod kompleksową opieką medyczno-żywieniową.


P35

OSTEOPROTEGERIN AND RANKL AS REGULATORS OF BONE REMODELING IN CHILDREN WITH CYSTIC FIBROSIS

Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Sands D., Chełchowska M., Laskowska-Klita T.

Instytut Matki i Dziecka

Słowa kluczowe: osteoprotegerin, RANKL, bone turnover, cystic fibrosis, children

Wstęp. Cystic fibrosis (CF) is the most common lethal autosomal recessive genetic disease. Scientific studies show decreased bone mineral density and increased fracture frequency in most adult patients with CF. It is mainly caused by increased bone resorption in relation to bone formation. The overall rate of bone remodeling depends on the balance between osteoprotegerin (OPG) and receptor activator of nuclear factor kappaB ligand (RANKL) expression. When this balance favours OPG, bone resorption is inhibited and bone formation dominates, but when it favours RANKL, bone resorption predominates and leads to bone loss. There has been no systematic study on biochemical biomarkers, including osteoprotegerin and RANKL receptor, in patients with cystic fibrosis.

Cel. The aim of this study was to assess bone formation and resorption processes in cystic fibrosis patients using biochemical bone metabolism markers.

Materiał i metody. We examined 35 children (18 girls, 17 boys) in the age 5-13 years (mean age 9.0±2.1 years) with diagnosed CF treated at the Department of Pediatrics of the Institute of Mother and Child in Warsaw. All the patients had exocrine pancreatic insufficiency, were clinically stable, and were receiving standard multivitamin supplementation. The control group consisted of 35 healthy subjects (19 girls, 16 boys) in the same age (mean age 8.9 ±2.8 years), who did not suffer from bone metabolism diseases. Blood samples were taken from fasting patients and healthy subjects and serum was prepared for biochemical analysis. Concentrations of calcium and phosphate were determined by colorimetric methods, vitamin D by chemiluminescence immunoassay and bone biomarkers (bone alkaline phosphatase – BALP, isoenzyme 5b of tartrate-resistant acid phosphatase -TRAP5b, OPG and RANKL) by immunoenzimatic methods.

Wyniki. Mean serum concentration of calcium and phosphate in patients and healthy children were within the reference ranges. The level of 25-hydroxyvitamin D was lower in patients with CF (19.5±7.1 ng/ml) compared to control children (25.4±8.9 ng/ml) (p<0.01). We observed a statistically significant increase of BALP activity (bone formation marker) in cystic fibrosis patients (141.1±33.2 U/L) compared to their healthy counterparts (111.6±32.0 U/L) (p<0.001). Mean concentration of bone resorption marker TRAP5b was comparable in both groups of children (12.2±2.4 U/L in CF and 13.5±3.4 U/L in controls). The level of OPG was slightly lower (4.17±0.96 pmol/l vs 4.40±0.93 pmol/l) and RANKL nearly 2-fold higher in patients with CF than in the healthy ones. Hence, the ratio of OPG/RANKL was nearly two times lower in children with CF (0.64) compared to their healthy counterparts (1,12).

Wnioski. Our results indicate that in cystic fibrosis children an imbalance between bone formation and degradation processes occurrs. Particularly, an increase in serum RANKL concentration coexisting with lower level of OPG may lead to the intensification of resorption processes. Patients with CF are at risk of osteopenia and osteoporosis and they should be under a comprehensive medical and nutritional care.




STAN UKŁADU KOSTNEGO U OSÓB ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK LECZONYCH HEMODIALIZĄ LUB DIALIZĄ [..]

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s115.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s27.

 
 
 
P033
STAN UKŁADU KOSTNEGO U OSÓB ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK LECZONYCH HEMODIALIZĄ LUB DIALIZĄ OTRZEWNOWĄ
 
Wojciech Pluskiewicz1, Piotr Adamczyk1, Krystyna Szprynger1, Zenon Halaba2, Dariusz Karasek1, Maria Szczepańska1, Bogna Drozdzowska1.
1 Śląska Akademia Medyczna w Katowicach.
2NZOZ, Zabrze. Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, ul. 3 Maja 13/15, 41-800 Zabrze.
 
Celem pracy była ocena stanu szkieletu u 21 osób (12 płci żeńskiej i 9 płci męskiej o średnim wieku 16+/-3,8 lat, wzroście 1.46+/-0.18 m, masie ciała 43,8+/-14,9 kg) ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych hemodializą lub dializą otrzewnową (średni czas dializy 3,1+/-2,8 lat). Aparatem Lunar DPX-L oceniono gęstość mineralną kręgosłupa (spine-BMD [g/cm2]) i całego szkieletu (total body BMD, TB-BMD) oraz aparatem DBM Sonic 1200 zmierzono w paliczkach dłoni prędkość fali ultradźwiękowej zależną od amplitudy (Ad-SoS [m/s]).
Table 1. Średnie wartości (+/-SD) badanych parametrów.
 
Ad-SoS
Z-score
Spine BMD
Z-score
TB BMD
Z-score
Średnia +/-SD
1937 +/-78
-3,2 +/-4,3
0,915 +/-0,25
-1,32 +/-2,11
0,940 +/-0,12
-1,29 +/-1,31
Table 2. Korelacje pomiędzy badanymi parametrami.
 
Spine BMD
TB BMD
wiek
czas dializy
wzrost
masa ciała
Ad-SoS
r=0,53 p=0,01
r=0,59
p=0,004
NS
r=-0,58
p=0,006
r=0,57
p=0,006
NS
 
Spine BMD
r=0,83
p<0,001
NS
r=-0,45
p=0,04
r=0,55
p=0,009
r=0,50
p=0,02
TB -BMD
r=0,83
p<0,001
NS
r=-0,48
p=0,003
r=0,67
p=0,001
r=0,73
p<0,001
Wniosek: Wykazano znaczny wpływ choroby na stan szkieletu u osób ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych hemodializą lub dializą otrzewnową. Parametry densytometryczne i ultradźwiękowe były znamiennie niższe w porównaniu ze zdrową populacją w tym wieku i nie ujawniły normalnie obserwowanego, zależnego od wieku przyrostu ich wartości.
 
 
 
P033
SKELETAL STATUS IN SUBJECTS WITH END-STAGE RENAL FAILURE TREATED WITH HAEMODIALYSIS OR PERITONEAL DIALYSIS
Wojciech Pluskiewicz1, Piotr Adamczyk1, Krystyna Szprynger1, Zenon Halaba2, Dariusz Karasek1, Maria Szczepanska1, Bogna Drozdzowska1,1Silesian School of Medicine in Katowice, 2NZOZ, Zabrze, Clinic of Internal Dis., 3 Maja 13/15 str., 41-800 Zabrze, Poland
The aim of the study was to assess skeletal status in 21 subjects (12 females and 9 males) with end-stage renal failure treated with haemodialysis or peritoneal dialysis. Mean age was 16+/-3.8 years, mean height was 1.46+/-0.18 m, mean weight was 43.8+/- 14.9 kg, and mean dialysis duration was 3.1+/-2.8 years. Skeletal status was evaluated by bone mineral density (BMD [g/cm2]) measurements of the lumbar spine and total body (TB) using the Lunar DPX-L (USA) and by quantitative ultrasound of the phalanges using the DBM Sonic 1200 (Igea, Italy) which measures amplitude-dependent speed of sound (Ad-SoS [m/s]).
Table 1. Mean values of parameters measured.
Ad-SoS                Spine BMD TB BMD
Z-score                 Z-score                 Z-score
Mean ±SD 1937±78                           -3.2±4.3 0.915±0.25
-1.32±2.11 0.940±0.12 -1.29±1.31
Table 2. Correlations between parameters studied.
 
Spine BMD
TB BMD
age
dialysis duration
height
weight
Ad-SoS
r=0.53
r=0.59
NS
r=-0.58
r=0.57
NS
 
p=0.01
p=0.004
 
p=0.006
p=0.006
 
Spine
r=0.83
NS
r=-0.45
r=0.55
r=0.50
BMD
 
p< 0.001
 
p=0.04
p=0.009
p=0.02
TB BMD
r=0.83
NS
r=-0.48
r=0.67
r=0.73
 
>p< 0.001
 
 
p=0.003
p=0.001
p< 0.001
 
Conclusion: Skeletal status in subjects with end-stage renal failure treated with haemodialysis or peritoneal dialysis is strongly affected by the disease. Ultrasound and densitometric para­meters were decreased in comparison to the healthy population, and they did not reveal the normally observed age-dependent accretion.



ISTOTNE POPRAWY WSKAŹNIKÓW WOMAC I LEQUESNE PO ROCZNYM LECZENIU RALOKSYFENEM KOBIET […]

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s168-169.


P41
ISTOTNE POPRAWY WSKAŹNIKÓW WOMAC I LEQUESNE PO ROCZNYM LECZENIU RALOKSYFENEM KOBIET Z OSTEOPENIĄ I CHOROBĄ ZWYRODNIENIOWĄ KOLAN

Badurski J.E.,1 Daniluk S., Holiczer W.,2 Dobreńko A., Nowak N., Jeziernicka E.
1Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w 15-461 Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2, Białystok
2 Politechnika Białostocka, Wydział Elektryczny, Zakład Aparatury Medycznej

Słowa kluczowe: gonarthritis, raloksyfen

Procesy resorpcji i tworzenia kości są ściśle ze sobą sprzężone. Poprzez hamowanie aktywności osteoklastów hamuje się równocześnie rekrutację, dojrzewanie i aktywność osteoblastów, które obciąża się odpowiedzialnością za degradację chrząstki w wyniku aktywacji RANK przez RANKL. Niewykluczone, że dzieje się to dzięki nadprodukcji w nich cytokin prozapalnych w kości podchrzęstnej.
Zrozumiałe zainteresowanie budzi zjawisko równoczesnego wzrostu resorpcji kości z nasileniem klinicznych objawów choroby zwyrodnieniowej u kobiet zaraz po wypadnięciu funkcji jajników. Kieruje to uwagę na rolę estrogenów w obu tych procesach. Od innych antyresorbantów odróżnia je możliwość oddziaływania poprzez receptory, które znajdują się zarówno w osteoblastach i osteoklastach jak i w chondrocytach. Podobnie jest w przypadku specyficznych modulatorów receptora estrogenowego (SERM) oddziaływujących na te same receptory w kości i chrząstce. Równocześnie wykazaliśmy hamowanie wydalania markerów degradacji chrząstki (CTX-II/Kr) pod wpływem 12-miesięcznego leczenia raloksyfenem kobiet z osteopenią i chorobą zwyrodnieniową kolan (ch.z.k.) (1). I o ile wpływ estrogenowej terapii zastępczej (HTZ) w hamowaniu postępu OA u kobiet po menopauzie został przekonująco udokumentowany, o tyle podobne działanie leków z grupy SERM, w tym najlepiej poznanego raloksyfenu (RLX), czeka na zbadanie.
Celem badania była ocena klinicznych parametrów bólowo-czynnościowych WOMAC i Lequesne u przed i po 12 miesiącach przyjmowania raloksyfenu.
Badanie przeprowadzono u 65 kobiet w wieku 52-79, średnio 65,4 lat, z rozpoznaną – wg kryteriów ACR i w 1-3 stopniu zaawansowania wg Kellgrena i Lawrensa – ch.z.k., z niską masą kostną (BMD o T-score pomiędzy –1.- i –2.5 w sz.k.u. i w kręgosłupie L1-L4), bez przeciwwskazań do leczenia raloksyfenem. Pacjentki losowo przydzielano do grupy kontrolnej (C), przyjmującej wapń z wit. D, bądź do grupy leczonej (E) j.w. plus 60 mg raloksyfenu, RLX (EVISTA f-my Eli Lilly) dziennie, w przybliżonym stosunku liczbowym 1:2. Uczestniczki obu grup przyjmowały wapń do dawki dziennej 1200 mg, witaminę D3 800 I.U, oraz w razie bólu, tramadol 1-2 x 50 mg/dobę. Kliniczną ocenę objawów ze strony kolan oparto o indeksy WOMAC (2) i Lequesne (3).
Wyniki wskazały na wybitnie znamienną poprawę indeksu WOMAC (p=0.002), zaś testu Lequesne na granicy istotności (p=0.05), a testowy poziom prawdopodobieństwa dla korelacji między CTX-II/Kr a indeksem WOMAC wyniósł p=0.058.
Wniosek: Raloksyfen podawany kobietom przez 12 miesięcy spowodował zmniejszenie degradacji chrząstki przy równoczesnej poprawie klinicznej mierzonej indeksami WOMAC, i w mniejszym stopniu, indeksem Lequesne. Przemawia to za przeciwartrotycznym działaniem raloksyfenu.
Piśmiennictwo: 1. Daniluk S., Badurski J., z wsp. XIII Zjazd PTOA i PFO Kraków 2005. 2. Bellamy N: WOMAC osteoarthritis index.University of Western Ontario,1995. 3. Lequesne M.: Semin Arthritis Rheum 1991,20:48.

P41
SIGNIFICANT IMPROVEMENT OF WOMAC AND LEQUESNE INDICES AFTER 1-YEAR RALOXIFENE TREATMENT IN WOMEN WITH OSTEOPENIA AND KNEE OSTEOARTHRITIS

Badurski J.E.,1 Daniluk S., Holiczer W.,2 Dobreńko A., Nowak N., Jeziernicka E.
1Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w 15-461 Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2, Białystok, Poland
2 Politechnika Białostocka, Wydział Elektryczny, Zakład Aparatury Medycznej, Białystok, Poland

Keywords: knee osteoarthritis, raloxifene

(English version of the abstract not submitted)