I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s109-110.

L44
ROLA KOŚCI PODCHRZĘSTNEJ W PATOGENEZIE I W LECZENIU CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW

Badurski J.E.
Centrum Osteoporozy Osteoporozy i Chorób Kostno – Stawowych w Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2, Białystok

Słowa kluczowe: kość podchrzęstna, osteoarthritis
Key words: subchondral bone, osteoarthritis

Metabolizm kości podchrzęstnej w OA cechują trzy komponenty: (a) przyspieszona przebudowa z nadprodukcją macierzy kostnej o (b) zmniejszonej mineralizacji i wykazującej paradoksalnie (c) cechy sklerotyczne (1). Przyczyn szuka się zarówno w zmienionej funkcji osteoblastów, jak i w oddziaływaniu systemowych i/lub czynników lokalnych (2).
W morfologicznych badaniach klinicznych opisano oznaki zarówno wzrostu tworzenia jak i nasilenia resorpcji kości. Podobnie wykazano wzrost wydalania biochemicznych markerów obu tych procesów. W bioptatach kości wykazuje się na ogół nadmiar kolagenu typu II, TGF-beta, IGF-1, i IGF-2, lecz mniej minerałów oraz podobną zawartość wiązań krzyżowych. Za rolą osteoblastów w patologii OA świadczy odkrycie Westcotta i wsp., w którym medium z hodowli osteoblastów kości beleczkowej podchrzęstnej pobranej w OA, degradowało prawidłową chrząstkę stawową (3). Nie wykluczone, że dzieje się tak pod wpływem stymulacji osteoblastów przez IL-1, IL-6 i onkostatynę M. Z drugiej strony, wyniki badań epidemiologicznych wskazały na nasilenie klinicznych i radiologicznych cech osteoartrozy kolan w miarę wzrostu resorpcji kości, szczególnie warstwy podchrzęstnej.
Powyższe oznaki wspólnego metabolizmu kości i chrząstki znalazły pełne potwierdzenie po odkryciu w nich roli układu OPG – RANK – RANKL. W kościach – poza ogólnie działającymi hormonami i miejscowo działającymi cytokinami – układ ten stanowi jeden z trzech mechanizmów osteoklastogenezy nasilającej resorpcję. Aktywizacja receptora NF-kappaB (RANK) na powierzchni jednojądrzastego prekursora osteoklastu przez jego liganda (RANKL) umocowanego na osteoblaście, wiedzie do dojrzewania tych pierwszych i do nasilenia resorpcji kości. Osteoprotegeryna (OPG) konkuruje z RANKL o receptor, i jest w stanie ten proces hamować. W ludzkiej chrząstce stawowej wykazano ekspresję genów dla RANK, RANKL i OPG, ale podany z zewnątrz RANKL nie wywołuje typowych skutków aktywacji RANK w cytoplazmie chondrocytu. Uczynnia się natomiast pod wpływem zewnętrznych cytokin prozapalnych, jak IL-1β czy TNF-α. Uruchamia wtedy reakcję transkrypcyjną do produkcji IL-1β, TNF-α, syntetazy tlenku azotu (iNOS), mataloproteinaz, jak MM-13, chemokin i cyclooksygenazy-2 (COX-2), narzędzi pośredniej i bezpośredniej degradacji chrząstki. Zaktywizowany RANK nasila równocześnie resorpcję kości i jest uważany za centralny rozrusznik sterujący procesami destrukcyjnymi chrząstki stawowej. Zjawiskiem nieznanym jest sytuacja odwrotna, jaki mają wpływ antyresorbanty na układ OPG/RANK/RANKL, ale hamując osteoklasty, obniżają równocześnie dojrzewanie i aktywność osteoblastów z wszystkimi w/w skutkami.
Leki hamujące resorpcję kości stosowane w leczeniu osteoporozy, jak kalcytonina, ranelinian strontu, alendronian, rizendronian, zolendronian, i wykazany ostatnio raloksyfen (4) hamują wydalanie markerów degradacji chrząstki. Niektóre z nich wykazały działanie stymulujące chondrocyty, bądź hamujące degradację chrząstki u zwierząt (5) i/lub kliniczny efekt p/artrotyczny u kobiet po menopauzie (6). Kość podchrzęstna może więc stać się celem leczniczym w chorobie zwyrodnieniowej stawów.
Piśmiennictwo:
1. Lajeunesse D: Osteoarthritis Cartilage 2004,12:S34-S38.
2.Grynpas MD z wsp.: Calcif Tissue Int 1991,49:20.
3.Westacott CL z wsp.: Arthritis Rheum 1997,40:1282.
4. Daniluk S z wsp.: 2005 (przyg. do druku).
5. Badurski JE z wsp. Calcif Tissue Int 1991,49:27.
6. Badurski JE z wsp. 2005 (przyg. do druku).

L44
THE ROLE OF SUBCHONDRAL BONE IN PATHOGENESIS AND TREATMENT OF OSTEOARTHRITIS

Badurski J.E.
Centrum Osteoporozy Osteoporozy i Chorób Kostno – Stawowych w Białymstoku, ul. Waryńskiego 6/2, Białystok, Poland

Keywords: subchondral bone, osteoarthritis

(English version of the abstract not submitted)

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s110-111.

L45
PREVENTION OF SURGICAL JOINT REPLACEMENT IN THE LONG-TERM FOLLOW-UP OF RECENT DISEASE-MODIFYING DRUG TRIALS IN OSTEOARTHRITIS

Dr. Annefeld M.
Corporate Scientific Development, Rottapharm S.p.A., Via Valosa di Sopra, 9 Monza, Italy

Key words: osteoarthritis; glucosamine sulfate (GS); joint replacement

Glucosamine sulfate has been shown to prevent radiographic joint space narrowing (JSN) and to relieve symptoms of knee OA in two randomised, placebo-controlled, double-blind, 3-year trials (Reginster et al, Lancet 2001; Pavelka et al, Arch Intern Med 2002).
In order to establish whether the effects observed could predict longer-term benefit on hard clinical endpoints, systematic contact was attempted with all patients from the two studies, to assess the occurrence of lower limb OA-related surgery and evolution of joint structure changes. Around 80% of patients from the original cohorts could be retrieved after an average follow-up of about 5 years after the end of the trials.
In the first study there were 9/91 (9.9%) patients previously on glucosamine sulfate undergoing surgery, vs. 17/86 (19.8%) on placebo, with 11 and 20 events in the two groups, respectively, i.e. a 48% risk reduction on the drug: RR=0.52 (95% CI: 0.26 to 1.02, p=0.05). When the analysis was restricted to knee and/or hip replacements, the considerable 44% decrease in risk was of marginal statistical significance due to the low numbers (p=0.14). To increase this signal, the second study looked only at patients who had been in the trial for at least 12 months: 11/67 previously on placebo (16.4%) and 3/69 on glucosamine sulfate (4.3%) underwent total knee replacement, i.e. a 73% decrease in risk with previous exposure to the drug: RR=0.27 (0.08 to 0.91, p=0.021).
In both trials, patients previously receiving glucosamine sulfate still tended to have less JSN on the overall 8-year observation period. This was significant in the first study (p=0.018), where these glucosamine sulfate patients still exhibited also an improvement of pre-trial WOMAC symptom scores, better quality of life (SF-36) and a pharmacoeconomics questionnaire suggested use of fewer health resources during the previous year.
These data indicate that treatment of knee OA for up to 3 years with glucosamine sulfate may prevent joint surgery in the further follow-up and may modify the course of the disease as evaluated by hard clinical endpoints.

L45
ZAPOBIEGANIE ENDOPROTEZOPLASTYCE W CHOROBIE ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW W DŁUGOTERMINOWEJ OBSERWACJI WE WSPÓŁCZESNYCH BADANIACH KLINICZNYCH LEKÓW MODYFIKUJĄCYCH CHOROBĘ

Dr. Annefeld M.
Corporate Scientific Development, Rottapharm S.p.A., Via Valosa di Sopra, 9 Monza, Włochy

Słowa kluczowe: choroba zwyrodnieniowa stawów, siarczan glukozaminy (GS); endoprotezoplastyka

W 2 randomizowanych, kontrolowanych placebo, podwójnie zaślepionych, trzyletnich badaniach klinicznych (Reginster et al, Lancet 2001; Pavelka et al, Arch Intern Med 2002) wykazano, że siarczan glukozaminy w badaniu radiologicznym zapobiega zwężaniu szpary stawowej oraz zmniejsza dolegliwości spowodowane chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych.

Aby ustalić czy w punktach oceny końcowej zaobserwowane wyniki mogłyby zapowiadać długotrwałe korzyści, utrzymywano systematycznie kontakt z pacjentami z obu badań, w celu ustalenia częstości występowania zabiegów operacyjnych kończyn dolnych związanych z chorobą zwyrodnieniową, a także ewolucję zmian w strukturze chrząstki.
Po średnio 5-letnim okresie obserwacji po zakończeniu badań uzyskano dane od około 80% pacjentów z oryginalnych kohort. W pierwszym badaniu było 9/91 (9.9%) pacjentów wcześniej leczonych glukozaminą, którzy zostali poddani zabiegom operacyjnym, vs. 17/86 (19.8%) pacjentów z grupy placebo, z odpowiednio 11 i 20 zdarzeniami w obu grupach, to oznacza 48% redukcję ryzyka w grupie leczonej: RR=0.52 (95% CI: 0.26 do 1.02, p=0.05). Kiedy analiza była zawężona do endoprotezoplastyki kolana i/lub biodra brany pod uwagę 44% spadek ryzyka miał marginalną znamienność statystyczną ze względu na zbyt mała ilość danych (p=0.14). Aby zwiększyć oznaczalność w drugim badaniu poszukiwano tylko tych pacjentów, którzy byli włączeni do badania przez co najmniej 12 miesięcy: endoprotezoplastykę stawów przeszło 11/67 pacjentów z wcześniejszej grupy placebo (16.4%) i 3/69 z grupy siarczanu glukozaminy (4.3%), co oznacza 73% zmniejszenie ryzyka u osób wcześniej leczonych: RR=0.27 (0.08 do 0.91, p=0.021).
W obydwu badaniach klinicznych pacjenci wcześniej przyjmujący siarczan glukozaminy wciąż mieli mniejszą szerokość szpary stawowej w trakcie całego 8 letniego okresu obserwacji. Było to charakterystyczne w pierwszym badaniu (p=0.018), gdzie pacjenci z grupy siarczanu glukozaminy wciąż wykazywali także poprawę punktacji w badaniu przedklinicznym WOMAC, lepszą jakość życia (SF-36), a także kwestionariusz farmakoekonomiczny sugerował używanie mniejszej ilości środków leczniczych w ciągu ostatniego roku.
Te dane wskazują na to, że leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych do 3 lat siarczanem glukozaminy może zapobiegać endoprotezoplastyce stawów w długotwałym okresie obserwacji oraz może modyfikować przebieg choroby jak określono w punktach oceny końcowej.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s111-113.

L47
ALLOPLASTYKA STAWU KOLANOWEGO – WSKAZANIA I WYNIKI LECZENIA

Tadeusz S. Gaździk
Katedra i Oddział Kliniczny Ortopedii Śląskiej AM, Sosnowiec

Słowa kluczowe: alloplastyka kolana, wyniki leczenia

Pomysł uzyskania poprawy ruchomości stawu kolanowego poprzez zastąpienie uszkodzonych jego powierzchni narodził się w XIX wieku. Rozwój nowoczesnych, całkowitych protez stawu kolanowego rozpoczął się jednak dopiero przed 40 laty. W chwili obecnej stosowane są różnego typu implanty (jednoprzedziałowe, kłykciowe, związane) w zależności od stanu klinicznego oraz stopnia zniekształcenia stawu. Najprościej protezy stawu kolanowego można podzielić na odtwarzające powierzchnie stawowe oraz zawiasowe. Te dwie grupy protez można dalej dzielić. Wśród protezy odtwarzających powierzchnie stawowe można wyróżnić implanty jednoprzedziałowe oraz kłykciowe. Te ostatnie mogą być zakładane z zachowaniem, resekcją oraz substytucją więzadeł krzyżowych. Protezy zawiasowe mogą być wolne i związane. Wolne umożliwiają pewien zakres ruchów rotacji oraz przemieszczeń szpotawych i koślawych. Protezy związane posiadają stałą, sztywną oś ruchów. W ostatnich latach dobre wyniki kliniczne uzyskano po zastosowaniu protez jednoprzedziałowych u wybranych grup chorych, implanty związane lub zawiasowe stosowane są w operacjach rewizyjnych oraz w przypadku znacznego zaburzenia struktury i funkcji stawu. W niektórych przypadkach, zarówno w czasie alloplastyk pierwotnych, jak i rewizyjnych stosuje się protezy wykonywane dla konkretnego chorego. Protezy kłykciowe mogą być osadzane na cemencie lub techniką bezcementową.
Głównym wskazaniem do wykonania alloplastyki stawu kolanowego jest konieczność zniesienia dolegliwości bólowych spowodowanych przez zawansowane zmiany zwyrodnieniowe, w przypadku braku lub obecności znacznego zniekształcenia stawu. Zawsze konieczne jest precyzyjne wykluczenie innych przyczyn dolegliwości bólowych kończyny i kolana (bólów korzeniowych, biodra lub chorób naczyń krwionośnych). Przed leczeniem operacyjnym konieczne jest wyczerpanie możliwości postępowania zachowawczego poprzez podawanie środków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, fizykoterapię oraz zmianę sposobu życia. Ponieważ alloplastyka stawu kolanowego posiada ograniczoną żywotność, która w znacznym stopniu zależy od poziomu aktywności fizycznej, wykonuje się głównie u osób starszych. Oczywiście jest ona wskazana również u młodych chorych w przypadku znacznego ograniczenia funkcji stawu lub przy zajęciu przez proces chorobowy licznych stawów.
Główne przeciwwskazania do alloplastyki stawu kolanowego to: przebyte lub aktywne ropne zapalenie, ogniska zapalne w innych okolicach organizmu, uszkodzenie lub znaczne zaburzenie funkcji aparatu wyprostnego kolana, tyłowygięcie stawu w następstwie osłabienia siły mięśniowej oraz obecność niebolesnej dobrze funkcjonującej artrodezy. Najczęstsze powikłania alloplastyki kolana to: choroba zakrzepowo-zatorowa, infekcje, obluzowanie aseptyczne, ból.
W chwili obecnej dobre wyniki po alloplastyce kolana uzyskuje się po 10 latach w 92-96% przypadków, a po 15 i 20 latach odpowiednio u 95% i 91% chorych.

L47
KNEE ARTHROPLASTY – INDICATIONS AND RESULTS OF TREATMENT

Tadeusz S. Gaździk
Katedra i Oddział Kliniczny Ortopedii Śląskiej AM, Sosnowiec, Poland

Key words: knee arthroplasty, results of treatment

The concept of improving knee joint function by modifying the articular surfaces has received attention since the 19th century. The evolution of total knee replacement is in its modern form about 40 years old. A range of protheses (unicondylar, bicondylar, and hinged) were used according to the preoperative condition and deformity. Most simply, a prothesis can be a surface replacement or a constraint design. These two categories may be further subdivided. Surface replacements comprise unicondylar and bicondylar designs. Bicondylar protheses can be cruciate ligament retaining, cruciate ligament excising, or cruciate ligament substituting. Constrained protheses can be loose or rigid. Loose designs allow some degree of rotation and varus-valgus rock. Rigid designs have a fixed-axis metal hinge. In recent years, successful results have been obtained with unicondylar protheses in selected patients, and the use of both constrained and hinged protheses have found a place in the surgical armamentarium for revision and complex primary surgery. In same cases are needed custom protheses for primary and revision surgery. Total condylar protheses can be cemented or cementless designs.
The primary indication for total knee arthroplasty is to relieve pain caused by severe arthritis, with or without significant deformity. Other sources of knee and leg pain (radicular pain, hip pain, vascular disease) must be sought and systematically excluded. Before surgery is considered, conservative treatment measures should be exhausted, including anti-inflammatory medications and activity modifications. Because knee replacement has a finite expected survival that is adversely affected by activity level, it generally is indicated in older patients with more sedentary lifestyles. It is clearly indicated in younger patients who have limited function because of systemic arthritis with multiple joint involvement.
Contraindications to total knee arthroplasty include recent or current knee sepsis, a remote source of ongoing infection, extensor mechanism discontinuity or severe dysfunction, recurvatum deformity secondary to muscular weakness, and the presence of a painless, well functioning arthrodesis. Most frequent complications of total knee arthroplasty are: thromboembolism, infection, aseptic failure, pain.
Long-term series have documented the longevity of the original condylar prothesis to be 92 -96% at 10 years, 95% at 15 years and 91% at 21 years.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s113-114.

L48
AKTYWNOŚĆ CHOROBY I NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ U CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW POWIKŁANE OSTEOPOROZĄ

Rupiński R., Filipowicz-Sosnowska A.
Klinika Reumatologii, Instytut Reumatologii im. E. Reicher w Warszawie, ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa

Słowa kluczowe: osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów, niepełnosprawność.

Wstęp
Osteoporoza jest częstym powikłaniem reumatoidalnego zapalenia stawów (rzs), wynikającym zarówno z istoty choroby, jak i stosowanego leczenia (kortykosteroidy).
Cel pracy
Celem pracy jest porównanie aktywności choroby i jakości życia w grupie chorych na rzs powikłane osteoporozą oraz grupie, w której nie postawiono tego dodatkowego rozpoznania.
Materiał i metody
Badaniem objęto grupę 131 (117 kobiet – 89,3%), pacjentów Kliniki Reumatologii, hospitalizowanych od czerwca do listopada 2004 z powodu zaostrzenia rzs. U 44 (33,6%) chorych z tej grupy, na podstawie przeprowadzonej wcześniej diagnostyki, rozpoznano osteoporozę. U 10 (7,6%) chorych stwierdzono ponadto złamania patologiczne (szyjka kości udowej, kręgosłup). Leczenie bisfosfonianami przy wypisie zastosowano bądź kontynuowano u 18 (13,7%) chorych. Oceniano kliniczne i laboratoryjne wskaźniki aktywności choroby, niepełnosprawność (kwestionariusz HAQ) oraz jakość życia (kwestionariusz SF-36).
Wyniki
Średnie dla wieku, liczby bolesnych i obrzękniętych stawów, DAS28, HAQ, VAS (ból), OB i CRP w badanej grupie, wynosiły odpowiednio: 57 lat (SD=13); 11,4 (SD=7,0); 5,0 (SD=4,0); 5,3 (SD=1,1); 1,7 (SD=0,7); 59 mm (SD=24), 43 mm/h (SD=26); 29 mg/L (SD=24). U chorych z osteoporozą stwierdzono: wyższą średnią wieku (p<0,0003); późniejszy okres radiologiczny (p<0,0002) i funkcjonalny (p<0,0001); częstsze występowanie nakładających się zmian zwyrodnieniowych (p<0,03), nadciśnienia tętniczego (p<0,04) i choroby wieńcowej (p<0,004); większą liczbę poprzednio stosowanych leków modyfikujących (p<0,03); wyższe wskaźniki DAS28 (p<0,05) i HAQ (p<0,006). Grupę chorych z osteoporozą leczonych bisfosfonianami charakteryzował niższy poziom odczuwania bólu (liczba bolesnych stawów – p<0,03; VAS dla bólu – p<0,05) w stosunku do pacjentów, u których nie stosowano takiego leczenia.
Wnioski
Częstość występowania osteoporozy u chorych na rzs wzrasta wraz z wiekiem oraz zaawansowaniem zmian destrukcyjnych w stawach. Wydaje się, że kluczowym czynnikiem przyspieszającym jej rozwój w przebiegu rzs, jest długotrwałe utrzymywanie się wysokiej aktywności choroby. Dalszych analiz wymaga możliwy przeciwbólowy efekt leczenia bisfosfonianami u chorych na rzs powikłane osteoporozą.

L48
DISEASE ACTIVITY AND DISABILITY IN RHEUMATOID ARTHRITIS PATIENTS WITH OSTEOPOROSIS

Rupiński R., Filipowicz-Sosnowska A.
Rheumatology Department, Institute of Rheumatology in Warsaw, Spartańska 1, 02-637 Warsaw, Poland

Keywords: osteoporosis, rheumatoid arthritis, disability

Background
Osteoporosis is one of the most common complication in the course of rheumatoid arthritis (RA). Osteoporosis (secondary) could be strongly influenced by the nature and treatment (steroids) of RA.
Objectives
The aim of this study was to compare disease activity and quality of life in the RA patients with and without osteoporosis.
Material and methods
131 consecutive patients (89.3% women) hospitalised between June and November 2004 in the Rheumatology Department were interviewed. In 44 (33.6%) RA patients osteoporosis was diagnosed, in 10 (7.6%) patients with concomitant pathologic fractures (femoral neck, spine). Treatment with bisphosphonates was continued or introduced in 18 (13.7%) patients. Clinical and laboratory data were recorded and calculated. Disability and quality of life were assessed by two questionnaires – HAQ and SF-36.
Results
The mean values for age, number of tender and swollen joints, DAS28, HAQ, VAS (pain), ESR, CRP in the study group were: 57 years (SD=13); 11,4 (SD=7,0); 5,0 (SD=4,0); 5,3 (SD=1,1); 1,7 (SD=0.7); 59 mm (SD=24), 43 mm/h (SD=26); 29 mg/L (SD=24), respectively. We found differences between RA patients with and without osteoporosis. In the osteoporosis group there were higher or more frequent: the average age (p<0.0003); radiological (p<0.0002) and functional (p<0.0001) score; concomitant osteoarthritis (p<0.03), arterial hypertension (p<0.04) and coronary heart disease (p<0.004); number of previous DMARDs (p<0.03); DAS28 (p<0.05) and HAQ (p<0.006) score. The RA patients treated with bisphosphonates reported less pain on examination (number of tender joints, p<0.03) and VAS (visual analogue scale for pain, p<0.05).
Conclusion
The frequency of osteoporosis among RA patients increases with higher age and radiological score. It seems that longstanding high disease activity play a crucial role in acceleration of osteoporosis in rheumatoid arthritis. Treatment with bisphosphonates in RA patients, especially its possible anti-pain effect, requires further investigations.
Abbreviations
RA – rheumatoid arthritis
DAS28 – Disease Activity Score
HAQ – Health Assessment Questionnaire
VAS – visual analogue scale
DMARDs – disease-modifying antirheumatic drugs

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s114-115.

L49
PATOGENEZA CHOROBY ZWYRODNIENIOWEJ STAWÓW W ŚWIETLE WSPÓŁCZESNYCH BADAŃ

Gburek Z., Goździk J.
Katedra i Klinika Rehabilitacji ŚAM w Katowicach-Ochojcu, ul. Ziołowa 45/47

Słowa kluczowe: choroba zwyrodnieniowa stawów, zapalenie okołostawowe, osteoarthrosis.

Definicja: chorobę zwyrodnieniową stawów można zdefiniować jako jałowe surowiczo wytwórcze zapalenie pojedynczego lub co najwyżej kilku stawów (w rozumieniu narządów), spowodowane fizycznym (nie na drodze apoptozy) uszkodzeniem chondrocytów i/lub włókien kolagenu, szczególnie, przyczepów ścięgnistych oraz więzadłowych, bez upośledzenia stanu ogólnego chorego.
Czynnikami uszkadzającymi chondrocyt mogą być nadmierny nacisk (otyłość), mikrokryształy, sole metali, uraz szczególnie, połączony z krwotokiem dostawowym. Wtedy z jednej strony z obumarłych chondrocytów zostają uwolnione enzymy lizosomalne zdolne do degradacji stawowych struktur kolagenowych z tworzeniem debris odpowiedzialnym za indukowanie i samopodtrzymywanie surowiczego zapalenia błony maziowej stawu, a z drugiej strony z uwolnionego z błon komórkowych kwasu arachidonowego, powstające pod wpływem reakcji cyklo- i lipooksygenacji prozapalne prostaglandyny (PGE-2), tromboksany (TX-2), leukotrieny (LTB-4) potęgują i przedłużają reakcję zapalną. W następstwie tych reakcji dochodzi do niszczenia matrix chrząstki stawowej i powstania chondromalacji, oraz zwyrodnieniowej szczelinowatości i jamkowatości z dodatkowym debris (błędne koło), a także pogorszenia właściwości biomechanicznych i amortyzujących. Powoduje to, że cząsteczki debris dostają się do warstwy podchrzęstnej, chrząstka jest gorzej odżywiana, a niedo-statecznie zamortyzowane siły nacisku na chrząstkę, są przenoszone na część podchrzęstną kości i w reakcji na zwiększone naciski kość odpowiada reakcją sklerotyczną i tworzeniem osteofitów.
W stawach o dużym zakresie ruchu, narażonych na szarpanie, elementem odpowiedzialnym za zainicjowanie lokalnego surowiczego zapalenia jest zerwane włókno kolagenu a miejscem przyczep do kości. Wynika to z budowy włókna kolagenu, w którym peptydy łączą się w łańcuch nie koniec do końca (NH2+- C00-) lecz bok do boku i przerwanie ciągłości włókna następuje zawsze w miejscu łączenia grupy monokarbonowej z grupą aminową. W takiej sytuacji na jednym końcu odsłania się elektroujemna grupa monokarbonowa zdolna do aktywowania czynnika Hagemana z następowym uruchomieniem kaskady mediatorów zapalenia i powstaniem miejscowego mikrowysięku (zależy to od wielkości powierzchni aktywującej). Takie lokalne zapalenie spowodowane przerwaniem włókna kolagenu szerzy się na ścięgno lub więzadło, zależnie od miejsca uszkodzenia, następnie na pochewkę ścięgnistą, kaletkę maziową, torebkę stawową, które klinicznie, na tym etapie, przedstawia obraz zapalenia okołostawowego.
Elementem faworyzującym powstanie choroby zwyrodnieniowej stawów będzie osłabienie reparacyjnych funkcji chondrocytów i komórek produkujących włókna kolagenu ścięgien i więzadeł a z drugiej strony nadmierna skłonność do reakcji zapalnych stawów w starszym wieku.

L49
PATHOGENESIS OF DEGENERATIVE JOINT DISEASE IN THE LIGHT OF MODERN INVESTIGATIONS

Gburek Z., Goździk J.
Katedra i Klinika Rehabilitacji ŚAM, ul. Ziołowa 45/47, Katowice-Ochojec, Poland

Keywords: degenerative joint disease, periarthritis, ostoarthritis

Definition: degenerative joint disease can to define as aseptic, serous, proliferative monoarthritis or at most oligoarthritis (the joint you can see as an organ) caused by physical lesions of chondrocytes (no apoptosis) and/or collagen fibres, especially, tendon or ligament insertions, without patient’s general handicap.
Chondrocytes injuring factors can be overload (obesity), microcrystals, salts of metal, injury specially connected with intraarticular bleeding. Then, from chondrocytes death, lysosomal enezymes, efficient to make degradation of articular collagen structures and to produce debris responsible for initiation and selfperpetual serous synovitis, are released. On the other hand arachidonic acid released from cellular membranes under the infuence of cyclo- and lipooxygenation will produce proinflammatory prostaglandins (PGE-2), thromboxans (TX-2), leucotriens (LTB-4) which will increased and prolonged joint inflammation. During this reactions matrix of the articular cartilage is damaged and produce chodromalacia, chondrofissuration and chondrolacunation with debris (vicious circle), which are caused of biomechanical function worsening of it. Furthemore articular cartilage, then, is worse nurished because of modification synovial fluids nutritional values and debris that penetrate into subchondral bone area. It results in joint cartilage hipoamortyzation, osseous sclerotisation and proliferation (osteophytes).
In the joints on a large range mouvement, exposed on breakage, then local serous inflammation is initiated by broken collagen fibre in tendon or ligament into the osseous insertion. That is resulted from specific collagen fibres construction (peptides of collagen fibres no aggregate end to end (NH2+ – C00-) but side to side), therefore collagen fibre always breaks between monocarbonic and ammonium groups. In this situation monocarbonic-group, as an electronegative end, can Hageman’s factor activates and iniciates inflammation on the mediators cascade pathway. This local iflammation into tenedon or ligament, capsule tendinous, bursa synovialis, capsule articularis develops thereby clinically shows as a periarthritis.
Favour factors for degenerative joint disease will be chondrocytes and cells producing collagen fibres reparative function decreased and on the other hand tendency of older people to joint inflammation.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s115-116.

L50
ŚRUBY KANIULOWANE – ALTERNATYWNE LECZENIE OSTEOPOROTYCZNYCH ZŁAMAŃ SZYJKI KOŚCI UDOWEJ

Ciesielczyk B.
Oddział Chirurgiczny Szpitala Miejskiego im. Franciszka Raszei w Poznaniu

Słowa kluczowe: złamania osteoporotyczne, złamania kości udowej, śruby kaniulowane

Wstęp
Przeważa pogląd, że w leczeniu osteoporotycznych złamań szyjki kości udowej powinno się wykonać alloplastykę połowiczą lub całkowitą. Spowodowane jest to pogorszeniem wraz z wiekiem ukrwienia głowy kości udowej, a tym samym ryzykiem wystąpienia jałowej martwicy. Jednoczesne poszukuje się metod osteosyntezy pozwalających na zachowanie głowy kości udowej. Jedną z takich metod jest osteosynteza śrubami kaniulowanymi.
Cel pracy
Celem pracy jest ocena przeżycia głowy kości udowej po zespoleniu złamanej szyjki śrubami kaniulowanymi, określenie powikłań i wyników leczenia.
Materiał.
W latach 2000-2004 leczono 110 chorych z osteoporotycznym złamaniem szyjki kości udowej. Wykonano 78 (70,9%) alloplastyk stawu biodrowego i 32 (29,1%) zespolenia śrubami kaniulowanymi. Wiek chorych zakwalifikowanych do zespolenia wynosił od 51 do 84 lat.
Metoda
Analizowano grupę chorych po zespoleniu szyjki kości udowej śrubami kaniulowanymi (n=32). Do zespolenia kwalifikowano chorych z I ° i II ° złamań wg Gardena. Zespolenie wykonano w ciągu pierwszych 12 godzin po złamaniu. W 3 i 12 miesięcy po operacji u wszystkich żyjących wykonano scyntygrafię kości. Powikłania i wyniki leczenia określono na podstawie badań kontrolnych w poradni przyszpitalnej.
Wyniki
4 chorych wymagało reoperacji; 2 z powodu migracji śrub kaniulowanych, l z powodu braku zrostu, i z powodu jałowej martwicy głowy kości udowej. U wszystkich tych chorych wykonano wtórną alloplastykę połowiczą. U pozostałych 28 chorych scyntygrafia wykazała przeżycie głowy kości udowej. Ocena funkcjonalna chorych wykazała wyniki leczenia i powikłania porównywalne z grupą leczoną pierwotną alloplastyką stawu biodrowego. Zmarło 2 chorych, obydwoje po reoperacjach.
Wnioski
Zespolenie śrubami kaniulowanymi złamania szyjki kości udowej I° i II ° wg. Gardena jest metodą godną polecenia; pozwala na przeżycie głowy kości udowej, także u chorych w wieku podeszłym.

L50
CANNULATED SCREWS FIXATION AS AN ALTERNATIVE TREATMENT OF FEMORAL NECK OSTEOPOROTIC FRACTURES

Ciesielczyk B.
Surgical Department, Franciszek Raszeja Memory Hospital, Poznan, Poland

Keywords: osteoporotic fractures, femur fractures, cannulated screws

Introduction
There seems to be a well established conviction that treatment of osteoporotic fractures of the femoral neck requires either total or hemiarthroplasty of the hip joint. This may be justified by age related impairment of blood supply to the femoral head which increases the risk of femoral head aseptic necrosis. At the same time, there is intensive search for the methods of osteosynthesis which would allow for the femoral head to remain intact. One such method is osteosynthesis with cannulated screws.
Aim of the study
The aim of this study has been to evaluate the femoral head survival rate following its fracture and fixation with cannulated screws, as well as to assess the complications and effects of such treatment.
Study material
In the years 2000-2004 110 patients with osteoporotic fractures of the femoral neck underwent treatment. Out of this population 78 (70.9%) patients had arthroplasty of the hip joint and 32 (29.1%) were treated with cannulated screws fixation. The former group age range was 51 to 84 years.
Methods
The analysis was done on the group of patients who underwent fixation with cannulated screws (n=32). Only patients with Garden-I and Garden-II fracture qualified for cannulated screws fixation which was performed not later than 12 hours after the fracture incident. After 3 and 12 months from the surgery all the patients had bone scintigraphy performed. Complications and effects of the treatment were evaluated based on the hospital and out patient clinic records.
Results
Of the analysed population 4 patients required reoperation because of migration of the cannulated screws (2 patients), absence of synostosis (1) and femoral head aseptic necrosis (1). As a result, all those patients had reparative hemiarthroplasty of the hip joint performed. Scintigraphy confirmed the survival of the femoral head in the remaining 28 patients. Functional evaluation of the patients yielded the results that were comparable with those of the primary hip arthroplasty. Two patients died, both of whom had been reoperated.
Conclusions
Fixation of Garden-I and Garden-II femoral neck fractures with cannulated screws is a therapeutic method certainly worth recommending also in the elderly, as it offers the chance of femoral head survival in this population of patients.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s117.

L51
ULTRADŹWIĘKOWA OCENA PALICZKÓW RĄK U KOBIET ĆWICZĄCYCH TAI CHI

Bolanowski M.,1 Pluskiewicz W.,2 Adamczyk P.,3 Bolanowski J.4
1 Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, A.M. Wrocław
2 Zakład Chorób Metabolicznych Kości, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, ŚAM Katowice
3 Katedra i Klinika Nefrologii i Endokrynologii Pediatrycznej, ŚAM Katowice
4 Katedra Fizjoterapii, AWF Wrocław

Słowa kluczowe: osteoporoza, paliczki, ilościowa ultrasonografia, ćwiczenia Tai Chi, kobiety

Celem pracy była ocena właściwości szkieletu u kobiet ćwiczących Tai Chi. Wyniki badania USG paliczków 115 kobiet w wieku 55.94 ± 10.23 lat porównano z wynikami 1030 kobiet odpowiednio dobranych względem wieku, budowy ciała i statusu menopauzalnego. Grupa kontrolna nie uprawiała regularnej aktywności fizycznej. Czas trwania ćwiczeń nie różnił się zależnie od wieku ćwiczących. Badanie wykonano przy pomocy metody USG aparatem DBM Sonic 1200 (IGEA, Włochy). Zależna od amplitudy szybkość przechodzenia fali ultradźwięków (Ad-SoS) przez paliczki rąk wykazywała większe wartości w całej grupie ćwiczących niż w grupie kontrolnej (2013 ± 77.3 vs. 1981 ± 81.8 m/s, p = 0.00009). U premenopauzalnych ćwiczących Ad-SoS nie różniła się od grupy kontrolnej, lecz taka różnica widoczna była u kobiet postmenopauzalnych (1946 ± 60.8 vs. 1975 ± 59.4 m/s). Stwierdzono statystycznie istotną korelację Ad-SoS i czasu trwania ćwiczeń w całej grupie i wśród kobiet postmenopauzalnych (r = 0.24, p= 0.01 oraz r = 0.29, p = 0.01, odpowiednio). Intensywność ćwiczeń nie wpływała na wartość Ad-SoS. Wiek wpływał na Ad-SoS istotnie słabiej u kobiet ćwiczących niż w grupie kontrolnej (r = -0.64 i -0.74, odpowiednio). Analiza regresji wykazała ujemny wpływ wieku oraz dodatni wpływ czasu ćwiczeń na wartość Ad-SoS.
Wniosek: ćwiczenia Tai Chi z racji korzystnego wpływu na szkielet mogą być polecane w profilaktyce osteoporozy postmenopauzalnej.

L51
QUANTITATIVE ULTRASOUND AT THE HAND PHALANGES IN WOMEN EXERCISING TAI CHI

Bolanowski M.,1 Pluskiewicz W.,2 Adamczyk P.,3 Bolanowski J.4
1 Department of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Wrocław Medical University, Wroclaw, Poland
2 Metabolic Bone Diseases Unit, Department of Internal Diseases, Diabetology and Nephrology, Silesian School of Medicine, Katowice, Poland
3 Department and Clinic of Pediatrics, Pediatric Nephrology and Endocrinology, Silesian School of Medicine, Katowice, Poland
4 Department of Physiotherapy, University of Physical Education, Wrocław, Poland

Keywords: osteoporosis, phalanges, quantitative ultrasound, Tai Chi exercises, women

The aim of the study was assessment of skeletal status in women exercising Tai Chi program. A group of 115 women at mean age 55.94 ± 10.23 y. was compared with a control group of 1030 women matched for age, body size and menopausal status. The controls did not report any regular physical activity. Duration of exercises did not differ in regard to age of exercising women. Skeletal status was evaluated using quantitative ultrasound (QUS) measurements performed with DBM Sonic 1200 (IGEA, Italy). Amplitude-dependent Speed of Sound (Ad-SoS) at hand phalanges had greater values in a whole group of exercising subjects than in controls (2013 ± 77.3 vs. 1981 ± 81.8 m/s, p = 0.00009). In premenopausal women Ad-SoS did not differ in comparison to controls, but in postmenopausal women Ad-SoS differed versus value of Ad-SoS in controls (1946 ± 60.8 vs. 1975 ± 59.4 m/s). There was a statistically significant correlation between Ad-SoS and exercise duration in whole group and postmenopausal women (r = 0.24, p= 0.01 and r = 0.29, p = 0.01, respectively). Intensity of exercises did not influence Ad-SoS values. Age affected Ad-SoS significantly weaker in exercising women than in controls (r = -0.64 and -0.74, respectively). A stepwise, multiple regression analysis showed that age had negative influence on Ad-SoS and duration of the use of Tai Chi exercises remained a protective factor.
In conclusion, due to its beneficial effect on skeletal status, Tai Chi exercises may be recommended in the prevention of postmenopausal osteoporosis.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s118-119.

P01
POLIMORFIZMY PVUII I XBAI GENU ER  A WARTOŚCI BMD U DOROSŁYCH KOBIET I MĘŻCZYZN W POPULACJI POLSKIEJ – BADANIE EPOLOS

Kruk M.,1 Jaworski M.,1 Łukaszkiewicz J.,9 Karczmarewicz E.,1 Biliński P.,2 Czerwiński E.,3 Lewiński A.,4 Marcinowska-Suchowierska E.,5 Milewicz A.,6 Spaczyński M.,7 Uitterlinden A.,8 Lorenc R.S.1 i grupa EPOLOS

1) Department of Biochemistry and Experimental Medicine, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland
2) Orthopaedic and Traumatology Clinic, The Ludwik Rydygier Medical University, Bydgoszcz, Poland
3) Dept. of Orthopaedics, Jagiellonian University, Cracow, Poland
4) Regional Centre of Menopause and Osteoporosis, Dept. of Thyroidology, Clinical Hospital No 3, Lodz, Poland.
5) Dept. of Internal Medicine, Postgraduate Medical Education Centre, Orłowski Hospital, Warsaw, Poland
6) Dept. and Clinic of Endocrinology and Diabetology, Wrocław University of Medicine, Wroclaw, Poland
7) Dept. of Gynecology and Obstetrics, Division of Gynecological Oncology, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznan, Poland
8) Department of Internal Medicine, Erasmus University, Rotterdam, The Netherlands
9) Department of Biochemistry, Pharmaceutical Division, Medical Academy, Warsaw, Poland

Wprowadzenie
Osteoporoza jest powszechną chorobą charakteryzującą się obniżonymi wartościami BMD, upośledzeniem mikroarchitektury kości oraz zwiększonym ryzykiem złamań. Pomimo, że choroba dotyczy głównie kobiet, cierpią na nią także mężczyźni. Czynniki genetyczne odgrywają ważną rolę w patogenezie osteoporozy i wiele doświadczeń wykazało istnienie związków między różnymi genami, a parametrami kostnymi. Gen kodujący receptor estrogenowy α (ERα), niezbędny do działania hormonów estrogenowych, jest jednym z najszerzej badanych genów kandydujących, mający wpływ na status kostny.
Cel
Celem badania było zidentyfikowanie relacji pomiędzy polimorfizmami PvuII i XbaI w obrębie genu ER i wartościami BMD u dorosłych mężczyzn i kobiet w populacji polskiej.
Metody
Grupa badana liczy 1426 osób, dorosłych mężczyzn i kobiet, w wieku 20 – 80 lat, wybranych losowo z populacji polskiej w 7 ośrodkach. DNA izolowano z krwi obwodowej przy użyciu zestawów Gentra Isolation Kit. Polimorfizmy genów badano z użyciem łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR). Do wyodrębnienia genotypów ERα zastosowano równocześnie dwa enzymy restrykcyjne: XbaI oraz PvuII. Wartości BMD mierzono w lokalizacjach biodrowych: Femoral Neck, Trochanter, Total Hip oraz w lokalizacji kręgosłupa lędźwiowego L2-L4, techniką DEXA (Lunar DPX-L). Z analiz (ANOVA) wykluczono pacjentów z chorobami układowymi.
Wyniki
Częstość występowania genotypów ER u kobiet była następująca: [px,px]26%, [px,PX]36,3%, [PX,PX]13,4%, [PX, Px]7,5%, [Px,px]14,8%, [Px,Px]2%; haplotypy: 1 (px) 51,5%, 2 (PX) 35,3%, 3 (Px) 13,2%, a u mężczyzn była: [px,px] 23,6%, [px,PX] 37,5%, [PX,PX] 16,3%, [PX,Px] 9,6%, [Px,px] 12,1%, [Px,Px] 0,9%; haplotypy: 1 (px)=48,4%, 2 (PX)=39,8%, 3 (Px)=11,8%). Haplotyp 4 (pX) nie został zidentyfikowany w populacji polskiej. Nie znaleziono znamiennych statystycznie zależności pomiędzy polimorfizmami PvuII i XbaI a różnicami w wartościach BMD u kobiet dla żadnej z lokalizacji. Analiza polimorfizmów genu ER u mężczyzn wykazała, że nosiciele haplotypu 2(PX) mają o 3,6% wyższe wartości BMD w lokalizacji Total Hip (p<0,04) i o 4,6% wyższe wartości BMD w lokalizacji Trochanter (p<0.01), po normalizacji na wiek. Żaden z badanych polimorfizmów nie był związany z BMD w lokalizacji kręgosłupa lędźwiowego L2-L4.
Wnioski
Haplotyp 2(PX) jest powiązany z wyższymi wartościami BMD u mężczyzn
w populacji polskiej w lokalizacjach biodrowych, ale nie w kręgosłupie lędźwiowym. Polimorfizmy PvuII i XbaI nie wykazują związków z wartościami BMD u kobiet w populacji polskiej zarówno w lokalizacjach biodrowych jak i kręgosłupie lędźwiowym.

*The EPOLOS Study group: Adamczewski Z.4), Bielecka L.1), Dańska A.7), Gesing A.4), Głoskowska-Koptas R.4), Jedziniak A.6), Jędrzejuk D.6), Karczmarewicz E.1), Kasprzyk M.3), Kobylińska M.1), Koptas W.4), Łukaszkiewicz J. 8), Marcinkowska M.4), Matusik H.1), Michalak M.7), Niżyńska A.6), Olejnik M.7), Olszewski K.2), Pawłowski P.2), Płudowski P.1), Sewerynek E.4), Skorupa E.1), Skowrońska-Jóźwiak E.4), Suchowierska J.5), Śniegowski M.2), Świerczyńska-Machura D.4), Tałałaj M.5), Wiktorska J.4), Wolański R.2), Zacharska G.5), Zasada K.4), Ziajska A.6), Zygmunt A.4)

Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2005-2006, jako projekt badawczy. Grant MNiI nr 2 P05A 142 28

P01
PVUII AND XBAI POLYMORPHISMS OF ER GENE AND BONE MINERAL DENSITY IN ADULT WOMEN AND MEN IN POLISH POPULATION – THE EPOLOS STUDY

Kruk M.,1 Jaworski M.,1 Łukaszkiewicz J.,9 Karczmarewicz E.,1 Biliński P.,2
Czerwiński E.,3 Lewiński A.,4 Marcinowska-Suchowierska E.,5 Milewicz A.,6
Spaczyński M.,7 Uitterlinden A.,8 Lorenc R.S.1 and the EPOLOS group.

1) Department of Biochemistry and Experimental Medicine, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland
2) Orthopaedic and Traumatology Clinic, The Ludwik Rydygier Medical University, Bydgoszcz, Poland
3) Dept. of Orthopaedics, Jagiellonian University, Cracow, Poland
4) Regional Centre of Menopause and Osteoporosis, Dept. of Thyroidology, Clinical Hospital No 3, Lodz, Poland.
5) Dept. of Internal Medicine, Postgraduate Medical Education Centre, Orłowski Hospital, Warsaw, Poland
6) Dept. and Clinic of Endocrinology and Diabetology, Wrocław University of Medicine, Wroclaw, Poland
7) Dept. of Gynecology and Obstetrics, Division of Gynecological Oncology, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, Poznan, Poland
8) Department of Internal Medicine, Erasmus University, Rotterdam, The Netherlands
9) Department of Biochemistry, Pharmaceutical Division, Medical Academy, Warsaw, Poland

Introduction
Osteoporosis is common disease characterized by decreased values of bone mineral density (BMD), defects of bone microarchitecture and increased risk of fractures. Nevertheless the disease happens mostly in women even so men suffer osteoporosis as well. Genetic factors play important role in pathogenesis of osteoporosis and many studies demonstrated relationships between genes and bone status parameters. ERα gene is one of well investigated, candidate genes, attending bone status.
Objective
The aim of this study was to verify if polymorphisms of ER gene are accompanied by changes in BMD in women and men in polish population.
Methods
The study group comprised 1426 subjects, adult females and males, in age range 20-80 years, randomly selected in 7 centres from polish population. DNA was isolated from peripheral blood with using Gentra Isolation Kits. Polymorhisms were evaluated with RFLP technique, and determined by restrictive enzymes: PvuII and XbaI simultaneously. BMD of the Femoral Neck, Trochanter, Total Hip and Lumbar Spine L2-L4 were evaluated by DXA (Lunar DPX-L). Subjects with systemic disorders were excluded for statistical examination (ANOVA).
Results
The frequency of ESR1 genotypes in women was: [px,px]26%, [px,PX]36,3%, [PX,PX]13,4%, [PX, Px]7,5%, [Px,px]14,8%, [Px,Px]2%; haplotypes: 1(px) 51,5%, 2(PX) 35,3%, 3(Px) 13,2% and in men was: [px,px] 23,6%, [px,PX] 37,5%, [PX,PX] 16,3%, [PX,Px] 9,6%, [Px,px] 12,1%, [Px,Px] 0,9% haplotypes: 1(px)=48,4%, 2(PX)=39,8%, 3(Px)=11,8%; 4(pX) haplotype was not found. There was no observed statistically significant association between PvuII and XbaI and BMD values for any in women. Analysis of ER gene polymorphisms in men shown that carriers of PX(2) haplotype have statistically significant, 3,6% higher BMD values for Total Hip (p<0,04) and 4,6% for Trochanter (p<0,01), both normalized for age. None of investigated polymorphisms associated with BMD Lumbar Spine.
Conclusions
We conclude that the heliotype 2 (PX) is associated with higher BMD in men from the Polish population, in several hip locations, but not in lumbar spine. Polymorphisms PvuII and XbaI are not associated with both lumbar spine and hip locations BMD values in women from Polish population.

*The EPOLOS Study group: Adamczewski Z.4), Bielecka L.1), Dańska A.7), Gesing A.4), Głoskowska-Koptas R.4), Jedziniak A.6), Jędrzejuk D.6), Karczmarewicz E.1), Kasprzyk M.3), Kobylińska M.1), Koptas W.4), Łukaszkiewicz J. 8), Marcinkowska M.4), Matusik H.1), Michalak M.7), Niżyńska A.6), Olejnik M.7), Olszewski K.2), Pawłowski P.2), Płudowski P.1), Sewerynek E.4), Skorupa E.1), Skowrońska-Jóźwiak E.4), Suchowierska J.5), Śniegowski M.2), Świerczyńska-Machura D.4), Tałałaj M.5), Wiktorska J.4), Wolański R.2), Zacharska G.5), Zasada K.4), Ziajska A.6), Zygmunt A.4)

The Study financially supported from government sources in years 2005-2006, as research project. Grant MNiI nr 2 P05A 142 28

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s120-121.

P02

CZY AKTYWUJĄCA CYKLAZĘ ADENYLANOWĄ FRAKCJA PARATHORMONU (CAP) UCZESTNICZY W PATOGENEZIE OSTOPOROZY U KOBIET W WIEKU STARSZYM?

Franek E.,¹ Piwowarska I.,² Bułanowski M.,² Więcek A.,² Kokot F.²

¹ Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii CSK MSWiA, Warszawa

² Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii Śl. AM, Katowice

Słowa kluczowe: osteoporoza starcza, CAP

Wstęp i cel pracy

Zwiększone wydzielanie PTH w wieku starszym jest jedną z przyczyn zwiększonej resorpcji kości i, w konsekwencji, występującej w tym wieku osteoporozy. W ostatnich latach odkryto istnienie dwóch subfrakcji PTH – peptydy aktywujące (CAP) i hamujące (CIP) cyklazę adenylanową, Nie wiadomo jednak, czy CAP i CIP odgrywają role w patogenezie osteoporozy wieku starszego.

Materiał i metoda

Przebadano 29 kobiet w wieku powyżej 70 lat, z T-score części ultradystalnej kości promieniowej mniejszym od – 2.5 (średni wiek 74.8±3.4 y, BMI 26.0±3.9 kg/m², klirens kreatyniniy 59.9±12.9 ml/min/1.73m², Ca 2.33±0,25 mmol/l), i 31 kobiet z T-score większym niż– 2.5 (średni wiek 73.6±3.4 y, BMI 26.7±3.8 kg/m², klirens kreatyniny 59.3±20.6 ml/min/1.73m², Ca 2.4±0,13 mmol/l). Do badania nie włączano chorych z wtórnymi postaciami osteoporozy, ani też palaczy tytoniu. Średnia BMD części ultradystalnej kości promieniowej w pierwszej grupie wynosiła 0,271±0,053 g/cm², w drugiej zaś 0,313±0,049 g/cm² (p<0.0001). Mediana T-score wynosiła odpowiednio -3.48 and – 1.4.

U każdej chorej oceniano stężenie intact (i) PTH, CAP and CIP w surowicy, a także wyliczano iloraz CAP/CIP. BMD kości promieniowej oceniano przy pomocy metody DEXA (Lunar). Do porównań pomiędzy grupami używano testu Mann-Whitney’a.

Wyniki

Chore z niskim BMD nie różniły się od osób z grupy kontrolnej stężeniem iPTH (32.1±16.7 vs. 25.8±19.4 pg/ml, p=0.066) i CIP (10.8±6.8 vs. 9.9±7.6 pg/ml) w surowicy, jednakże stężenie CAP w surowicy (21.3±10.7 vs. 15.9±12.4 pg/ml, p<0.05) i iloraz CAP/CIP (2.19±0.83 vs. 1.73±0.90 pg/ml, p<0.05) były znamiennie wyższe w grupie chorych z niskim BMD.

Wniosek

Aktywująca cyklazę adenylanową frakcja PTH (CAP) może uczestniczyć w patogenezie osteoporozy u starszych kobiet.

P02

IS CYCLASE-ACTIVATING PARATHORMONE FRACTION (CAP) INVOLVED IN THE PATHOGENESIS OF OSTEOPOROSIS IN ELDERLY WOMEN?

Franek E.¹, Piwowarska I.², Bułanowski M.², Więcek A.², Kokot F.²

¹ Dept of Internal Diseases and Endocrinology, Central Clinical Hospital of Ministry for Internal Affairs, Warszawa,

² Dept of Nephrology, Endocrinology and Metabolic Diseases, Silesian University School of Medicine, Katowice

Keywords: senile osteoporosis, CAP

Introduction and aim

Aging causes an increase of parathormone (PTH) secretion and subsequently, increased bone resorption. This is a main cause of senile osteoporosis. In last years, two subfractions of PTH were discovered – cyclase activating and cyclase inhibiting peptides (CAP and CIP). It is not known, however, whether CAP and CIP play a role in the pathogenesis of senile osteoporosis.

Material and methods

To answer this question we examined 29 elderly women (>70 years of age) with T score of ultradistal radius lower than – 2.5 (mean age 74.8±3.4 y, BMI 26.0±3.9 kg/m², creatinine clearance 59.9±12.9 ml/min/1.73m², serum Ca 2.33±0,25 mmol/l), and 31 women with T score higher than – 2.5, appropriately matched with regard to age, BMI and kidney function (mean age 73.6±3.4 y, BMI 26.7±3.8 kg/m², creatinine clearance 59.3±20.6 ml/min/1.73m², serum Ca 2.4±0,13 mmol/l). Mean BMD of the ultradistal radius was 0,271±0,053 g/cm² in the first group and 0,313±0,049 g/cm² in the second one (p<0.0001), and median T score -3.48 and – 1.4, respectively. Patients with secondary osteoporosis and smokers were not included.

In every patient serum concentration of intact PTH, CAP and CIP were assessed, and CAP/CIP ratio was calculated. BMD of the ultradistal radius was assessed using dual energy x-ray absorptiometry (DXA, Lunar). The Mann-Whitney test was used to compare the groups.

Results

Patients with low BMD did not differ from those with higher BMD with regard to serum iPTH (32.1±16.7 vs. 25.8±19.4 pg/ml, p=0.066) and CIP (10.8±6.8 vs.  9.9±7.6 pg/ml) concentrations, however, serum CAP concentration (21.3±10.7 vs. 15.9±12.4 pg/ml, p<0.05) and CAP/CIP ratio (2.19±0.83 vs. 1.73±0.90 pg/ml, p<0.05) were significantly higher in the low BMD group.

Conclusion

Cyclase-activating parathormone fraction (CAP) may be involved in the pathogenesis of osteoporosis in elderly women.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s1121-122.

P03
GOSPODARKA WAPNIOWA A STĘŻENIE HORMONÓW KALCIOTROPOWYCH W SUROWICY KOBIET NAŁOGOWO PALĄCYCH PAPIEROSY

Brzóska M.M.,* Rogalska J., Roszczenko A., Gałażyn-Sidorczuk M., Moniuszko-Jakoniuk J.
Zakład Toksykologii, Akademia Medyczna w Białymstoku, ul. Mickiewicza 2C, 15-222 Białystok, Polska
*mmbr@poczta.onet.pl

Słowa kluczowe: wapń, hormony kalciotropowe, palenie papierosów, kobiety

Nałogowe palenie papierosów stanowi czynnik ryzyka osteoporozy, zwłaszcza u kobiet w zaawansowanym wieku. Uważa się, iż jednym z potencjalnych mechanizmów, na drodze których palenie może przyczyniać się do rozwoju schorzeń kostnych jest wpływ składników dymu tytoniowego na metabolizm witaminy D i gospodarkę wapniową. Mechanizmy te nie są jednak wystarczająco poznane.
Celem niniejszej pracy była ocena wpływu nałogowego palenia papierosów na stężenie hormonów kalciotropowych i gospodarkę wapniową u kobiet. Hormony te odgrywają bowiem kluczową rolę w regulacji gospodarki wapniowej i metabolizmu tkanki kostnej.
Badania przeprowadzono u kobiet w wieku 35 – 50 lat, mieszkanek Białegostoku. Kobiety palące (n = 30) wypalały nie mniej niż 20 papierosów dziennie, przez co najmniej 10 lat. Grupę kontrolną (n = 23) stanowiły kobiety nigdy niepalące i nienarażone biernie na dym tytoniowy. W surowicy krwi oznaczono stężenie 25-hydroksywitaminy D (25OHD; zestawem ELISA, Biomedica), 1,25-dihydroksywitaminy D (1,25(OH)2D; zestawem ELISA, Immundiagnostic), parathormonu (PTH; zestawem EIA, Immundiagnostic) i kalcytoniny (CT; zestawem ELISA, Biomerica). Ponadto, w surowicy i moczu oznaczono stężenie wapnia (Ca; metodą spektrometrii atomowo – absorpcyjnej, Hitachi Z-5000) i kreatyniny (zestawem diagnostycznym POCh) oraz obliczono frakcjonowane wydalanie Ca (FECa). Badania przeprowadzono za zgodą Lokalnej Komisji Etycznej.
U palaczek papierosów odnotowano niższe stężenie 1,25(OH)2D (o 43%) i CT (o 63%) w surowicy w porównaniu z kobietami niepalącymi. Stężenie 25OHD było wyższe (o 65%) u palaczek, natomiast stężenie PTH nie różniło się pomiędzy kobietami palącymi i niepalącymi. Nałogowe palenie papierosów nie miało wpływu na stężenie Ca w surowicy i moczu oraz FECa. U kobiet palących nie stwierdzono korelacji pomiędzy stężeniem Ca a stężeniami hormonów kalciotropowych w surowicy. Odnotowano natomiast ujemną korelację pomiędzy latami palenia a stężeniem CT (r = – 0.473, P < 0.001) oraz wyraźną tendencję do korelacji pomiędzy latami palenia a stężeniem 25OHD (r = 0.262, P = 0.058) i 1,25(OH)2D (r = – 0.263, P = 0.057).
Zmiany stężeń hormonów kalciotropowych w surowicy wskazują, iż nałogowe palenie papierosów może wpływać na mechanizmy zaangażowane w regulację gospodarki wapniowej i metabolizmu tkanki kostnej, a zwłaszcza na metabolizm witaminy D. Obniżenie stężenia 1,25(OH)2D w surowicy palaczek z jednoczesnym wzrostem stężenia 25OHD może wskazywać na zaburzenie nerkowej produkcji 1,25(OH)2D na drodze hydroksylacji 25OHD. W przeprowadzonych badaniach wyraźnie wykazano, iż nałogowe palenie papierosów zaburza metabolizm witaminy D u kobiet przed 50 r.ż.

Badania finansowano z Grantu KBN (Nr 6PO5D 093 20).

P03
CALCIUM METABOLISM AND SERUM CONCENTRATION OF CALCIOTROPIC HORMONES IN CIGARETTE SMOKING WOMEN

Brzóska M.M.*, Rogalska J., Roszczenko A., Gałażyn-Sidorczuk M., Moniuszko-Jakoniuk J.
Department of Toxicology, Medical University of Białystok, Mickiewicza 2C str., 15-222 Białystok, Poland
*mmbr@poczta.onet.pl

Keywords: calcium, calciotropic hormones, cigarette smoking, women

Cigarette smoking has been recognized as a serious risk factor for osteoporosis, mainly in aged women. It has been thought that the mechanisms of the damaging influence of smoking on the skeleton involve the cigarette smoke components-induced disorders in vitamin D and calcium (Ca) metabolism. However, these mechanisms have not been successfully explained until now.
The present study was aimed to estimate the effect of habitual cigarette smoking on the serum concentration of calciotropic hormones and Ca metabolism in women. Calciotropic hormones play a crucial role in the regulation of Ca and bone tissue metabolism.
The study was performed on smoking (n = 30) and non-smoking (n = 23) women (age 35 – 50), chosen based on a special questionnaire from inhabitants of Białystok. Only women that consumed 20 and more cigarettes per day for at least 10 years were included in this study. Control women were never-smokers and they were not passive-smokers. Serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D (25OHD; ELISA kit, Biomedica), 1,25-dihydroxyvitamin D (1,25(OH)2D; ELISA kit, Immundiagnostic), parathormone (PTH; EIA kit, Immundiagnostic) and calcitonin (CT; ELISA kit, Biomerica) were determined. The serum and urinary concentrations of Ca (atomic – absorption spectrometry; Hitachi Z-5000) and creatinine (diagnostic kit, POCh) were measured as well and the fractional urinary Ca excretion (FECa) was calculated. The study was approved by the local Ethic Committee.
In cigarette smokers, the serum concentrations of 1,25(OH)2D and CT were lower (by 43% and 63%, respectively) compared to non-smokers. The serum concentration of 25OHD was higher in smokers (by 65%), whereas PTH concentration did not differ between smoking and non-smoking women. The habitual smoking had no effect on the serum and urinary Ca concentrations and the FECa. In smoking women, there was no statistically significant correlation between the serum concentrations of Ca and calciotropic hormones. However, a negative correlation occurred between the duration of the smoking habit and CT in serum (r = – 0.473, P < 0.001). Moreover, a dependence between the duration of the habit and the serum concentrations of 25OHD (r = 0.262, P = 0.058) and 1,25(OH)2D (r = – 0.263, P = 0.057) clearly tended to be statistically significant.
The changes in the serum concentration of calciotropic hormones indicate that habitual cigarette smoking may affect the mechanisms involved in the regulation of Ca and bone tissue metabolism, including especially vitamin D metabolism. The decrease in the serum 1,25(OH)2D concentration with simultaneous increase in the 25OHD concentration may suggest that smoking affects the renal production of 1,25(OH)2D from 25OHD. The results of the present study give clear evidence that habitual cigarette smoking disturbs the metabolism of vitamin D in women.

This study was supported by the Grant (No. 6PO5D 093 20) from the Committee for Scientific Research (KBN, Poland).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s1122-123.

P04
OSTEOPROTEGRYNA, sRANKL A METABOLIZM KOSTNY U KOBIET Z WRZODZEIEJĄCYM ZAPALENIEM JELITA GRUBEGO (WZJG)

Krela-Kaźmierczak I., Łykowska-Szuber L., Linke K.
Katedra i Klinika Gastroenterologii i Żywienia Człowieka Akademii Medycznej w Poznaniu

Słowa kluczowe: Osteoporoza, sRANKL

Wstęp
Zaburzenia w systemie sRANKL/RANK/OPG mogą prowadzić do rozwoju osteoporozy w przebiegu CU.
Cel pracy
Ocena: Tkanki Tłuszczowej (TT), Beztłuszczowej Masy Ciała (BMC), Wskaźnika Masy Ciała (BMI), Gęstości Mineralnej Kości (BMD), rozpuszczalnego aktywatora receptora jądrowego ligandu NF-kappa B (soluble receptor activator of nuclear factor kappa B ligand sRANKL) i osteoprotegryny (OPG) w zależności od czasu trwania i aktywności CU.
Metoda
Mierzono: TT, BMC, BMI metodą bioelektrycznej impedancji, BMD metodą DEXA. Stężenie: sRANKL i OPG w surowicy oznaczono metodą ELISA u n=20 kobiet z CU w wieku średnim 41,913,6.
Wyniki
Podział na grupy: I prawidłowa masa kostna (neck) n=13/65% (Tscore:-0,42+/-0,53; Zscore:-0,09+/-0,56), II osteopenia i osteoporoza (neck) n=7/35% (Tscore:-1,81+/-0,48; Zscore:-1,26+/-0,76) /p<0,001/ III prawidłowa masa kostna L2-4 n=11/55% (Tscore:-0,53+/-0,61; Zscore:-0,3+/-0,78), IV osteoporoza i osteopenia L2-4 n=9/45% (Tscore:-1,37+/-0,9; Zscore:-0,74+/-1,0) /p<0,05/. Cała grupa: BMI: 24,55+/-4,42 kg/m2, TT: 21,39+/-9,16 kg, BMC: 43,27+/-4,83 kg, [c]: sRANKL 0,62+/-1,21pmol/l, OPG 3,21+/-1,56 pmol/l [I,II,III,IV ns]. BMD szyjki kości udowej i L2-L4 zależało od czasu trwania choroby. Stężenie sRANKL zależało znamiennie od czasu trwania CU. OPG korelowało istotnie z BMI, TT, BMC i z czasem trwania remisji CU oraz z BMD szyjki kości udowej.
Wnioski
Osteopenia and osteoporoza są częste w przebiegu CU. Czas trwania i aktywność choroby są czynnikiem ryzyka niskiej BMD. Resorpcja kostna może być związana z nasileniem procesu zapalnego oraz dysproporcją pomiędzy OPG i sRANKL.

P04
OSTEOPROTEGRIN, SRANKL AND BONE MINERAL DENSITY IN WOMEN WITH ULCERATIVE COLITIS

Krela-Kaźmierczak I., Łykowska-Szuber L., Linke K.
Department of Gastroenterology and Human Nutrition, University of Medical Sciences, Poznań, Poland

Keywords: Osteoporosis, sRANKL, ulcerative colitis

Background
Osteoporosis is complication of ulcerative colitis (UC). Abnormalities of sRANKL/RANK/OPG system lead to disturbances of bone remodeling and osteoporosis.
Aims
Evaluation of: Fat Mass (FM), Lean Body Mass (LBM), Body Mass Index (BMI) Bone Mineral Density (BMD), soluble receptor activator of nuclear factor kappa B ligand (sRANKL) and osteoprotegrin (OPG) in women with UC.
Methods
We assess: FM, LBM, BMI by bioelectrical impedance methods; BMD by DEXA sRANKL, OPG serum concentrations [c] by ELISA in n=20 women with UC mean age 41,913,6.
Results
We divided patients into groups: I – normal neck n=13/65% (Tscore:-0,42+/-0,53; Zscore:-0,09+/-0,56), II – osteoporosis and osteopenia neck n=7/35% (Tscore:-1,81+/-0,48; Zscore: -1,26+/-0,76) /p<0,001/ III – normal L2-4 n=11/55% (Tscore:-0,53+/-0,61; Zscore:-0,3+/-0,78), IV – osteoporosis and osteopenia L2-4 n=9/45% (Tscore:-1,37+/-0,9; Zscore:-0,74+/-1,0) /p<0,05/. All patients: BMI: 24,55+/-4,42 kg/m2, FM: 21,39+/-9,16 kg, LBM: 43,27+/-4,83 kg, [c] of: sRANKL 0,62+/-1,21pmol/l, OPG 3,21+/-1,56 pmol/l [I,II,III,IV – ns]. BMD in neck as in L2-L4 was depended on course of UC (p<0,01). Course of UC correlated with sRANKL (r=-0,505). OPG correlated with BMI (r=0,553), fat (r=0,470), LBM (r=0,646) and with time of remission UC (r=0,634) and neck Zscore (r=0,811).
Conclusions
Osteopenia and osteoporosis is frequent in UC.Disease course and active disease would be risk factors of low BMD. Osteoporosis is associated with bone resorption in connecting with excessive intestinal inflammation and abnormalities between OPG and sRANKL.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s1123-124.

P05
CHARAKTERYSTYKA KOŚCI BELECZKOWEJ W OPARCIU O ZAAWANSOWANĄ ANALIZĘ OBRAZÓW CT

Kubik T.,1 Głuszko P.,2 Rokita E.2
1 Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Reymonta 4, 30-059 Kraków
2 Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Słowa kluczowe: obrazowanie CT, struktura kości beleczkowej, segmentacja

Pomiar powierzchniowej gęstości mineralnej kości (BMD) oparty na absorpcjometrii promieniowania rentgenowskiego dwóch energii (DXA) jest obecnie najczęściej używaną metodą diagnostyczną do oceny zmian osteoporotycznych. Metoda ta dostarcza użytecznej w praktyce klinicznej informacji w pojedynczym lub powtarzalnych pomiarach, lecz użycie BMD jako znacznika zmian w tkance kostnej jest obarczone różnymi wadami. Dlatego często pomiary własności tkanki kostnej są wykonywane w oparciu o technikę tomografii komputerowej wysokiej rozdzielczości (CT). W niniejszej pracy wykorzystano zaawansowaną analizę dwuwymiarowych (2D) obrazów kręgów uzyskanych techniką CT. Przyjęta hipoteza robocza zakłada, że architektura kości beleczkowej wewnątrz trzonu kręgu nie jest homogeniczna. W konsekwencji własności mechaniczne kręgu zależą od struktury w obszarze 'krytycznym’, który można zidentyfikować w oparciu o 2D obrazy tomograficzne.
Badaniom poddano serię 20 kręgów L3 pobranych od osób zmarłych płci męskiej. Pomiary BMD zostały wykonane densytometrem Lunar DPX-IQ. Następnie cały materiał został poddany badaniom tomografem komputerowym Somatom Sensation 10 przy wykorzystaniu ustawień parametrów w oparciu o protokół pomiaru: ucho wewnętrzne. Wszystkie obrazy uzyskano w płaszczyźnie prostopadłej do fizjologicznej osi kręgów. W kolejnym kroku została przeprowadzona segmentacja na kość beleczkową oraz szpik kostny w oparciu o algorytm wzrostu regionów. Na zakończenie dla każdego obrazu obliczono wartości następujących parametrów: charakterystyka eulera, prawdopodobieństwo dyskoneksji, średnica struktury, SV/GV (’star volume’ jamek szpikowych do całkowitej objętości), ilość punktów struktury, ilość wierzchołków struktury, ilość krawędzi struktury, ilość końców beleczek, ilość przecięć beleczek, ilość punktów prostych beleczek. Obliczenia wykonano wykorzystując własne oprogramowanie.
Uzyskane na podstawie obrazów 2D CT wyniki potwierdzają, że uwzględnione parametry różnicują między sobą poszczególne przekroje w kręgu. Największe zaobserwowane różnice dochodzą do 50%. Metoda wymaga dalszych badań w celu weryfikacji możliwości zastosowania w praktyce klinicznej.

P05
TRABECULAR BONE CHARACTERIZATION BASED ON ADVANCED ANALYSIS OF CT IMAGE

Kubik T.,1 Głuszko P.,2 Rokita E.2
1Institute of Physics of Jagiellonian University, Reymonta 4, 30-059 Krakow
2 Collegium Medicum of Jagiellonian University

Keywords: CT imaging, trabecular bone structure, segmentation

The established procedure for assessing osteoporosis-related changes in trabecular bone is a bone mineral density (BMD) measurement using dual energy x-ray absorptiometry (DXA). This method give clinically useful information in single or repeat measurements but the use of BMD as the marker of bone changes possesses some drawbacks. Therefore, bone samples are very often subjected to high resolution computed tomography (CT) examinations. In the present studies, we used the advanced analysis of the two-dimensional (2D) CT images of the vertebral bodies. Working hypothesis assumes that trabecular bone architecture within vertebral body is not homogeneous. The mechanical properties of the vertebra depends on the structure of a critical region which may be identified on the basis of 2D CT images.
The 20 lumbar vertebrae L3 harvested from human cadavers were used. The BMD measurements were performed using Lunar DPX-IQ densitometer. Next, all specimens were subjected CT method using Somatom Sensation 10 scanner with using parameter settings based on inner ear scanning protocol. All images were collected as perpendicural to the axis of vertebra. Segmentation of the each image into the trabecular bone and bone marrow was performed by region growing algorithm. Finally structural parameters: the euler characteristic, the probability of disconnection, the perimeter of structure, the mean star volume to global volume of marrow space, the number of structure points, the number of structure vertices, the number of structure egdes, the number of termini trabeculae, the number of cross trabeculae, the number of simple trabeculae were calculated. All calculations were performed with algorithms developed in our laboratories.
The examinations of 2D CT images confirmed that the parameters under consideration differ from section to section. The maximum observed discrepancies approach 50%. It means that the critical region may be easy to identified. The clinical applications of the described procedure needs further investigations.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s124-125.

P06
PROSPEKTYWNE BADANIA STANU KOŚĆCA I STANU FUNKCJONALNEGO U CHORYCH PO UDARZE MÓZGU

Pluskiewicz W.1, Pietraszkiewicz F.2, Drozdowska B.3, Adamczyk P.4
1 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Zakład Chorób Metabolicznych Kości, Zabrze, Śląska Akademia Medyczna, Katowice.
2 Oddział Rehabiltacji, Nowa Sól.
3 Katedra i Zakład Patomorfologii, Zabrze, Śląska Akademia Medyczna, Katowice
4 Katedra i Klinika Pediatrii, Nefrologii I Endokrynologii Dzieci, Zabrze, Śląska Akademia Medyczna, Katowice.

Słowa kluczowe: badanie funkcjonalne, gęstość mineralna kości, ilościowa metoda ultradźwiękowa

U chorych po udarze mózgu z powodu unieruchomienia i/lub zaburzeń neurologicznych może dochodzić do zaburzeń stanu kośćca. Celem pracy była ocena stanu funkcjonalnego i stanu szkieletu u 21 chorych po udarze mózgu (10 kobiet i 11 mężczyzn) w średnim wieku 61,8+/-10,1 badanych 35+/-43 i 47+/-43 miesięcy po pierwszym udarze mózgu. Stan szkieletu oceniano badaniami gęstości mineralnej (BMD g/cm2) kości piętowej i przedramienia aparatem PIXI (Lunar, USA) i badając ilościową metodą ultradźwiękową paliczki dłoni (Ad-SoS, m/s) aparatem DBM Sonic 1200, (IGEA, Włochy). Stan funkcjonalny oceniano przy pomocy Wskaźnika Barthel. Średnie wartości BMD przedramienia i Ad-SoS wyjściowo i po roku były istotnie niższe po stronie po udarze względem strony zdrowej (p<0,05), a BMD kości piętowej nie różniły się. BMD przedramienia nie zmieniało się w czasie obserwacji po stronie chorej, a uległo istotnemu obniżeniu po stronie zdrowej (p<0,05), a BMD pięty obniżyło się po stronie chorej (p<0,05). Ad-SoS nie uległ w czasie trwania obserwacji istotnym zmianom. Stosując pojęcie minimalnej znamiennej zmiany (Least Significant Change -LSC) istotny spadek zanotowano u 48% chorych (strona zdrowa), 57% (strona chora) dla pięty, u 38% chorych obustronnie dla Ad-SoS oraz u 28% chorych obustronnie dla przedramienia. Podczas obserwacji Wskaźnik Barthel wzrósł istotnie z 77+/-22 do 87+/-16 (p<0,05), ale nie wykazywał związków z wynikami pomiarów szkieletu. W celu oceny czy prospektywne zmiany zmiany wartości Wskaźnika Barthel (BI) wpływały na zmiany wyników pomiarów szkieletu (BMD, Ad-SoS) przeprowadzono analizę korelacji BI z BMD i Ad-SoS i uzyskano istotną korelację BI z BMD kości piętowej po stronie chorej (r=-0,43, p=0,05). Czas od udaru nie wpływał na Wskaźnik Barthel Index i wyniki pomiarów szkieletu.
Podsumowując, u chorych po udarze mózgu zaburzenia szkieletowe kończyn górnych mają charakter trwały, a roczna obserwacja wykazała obniżenie BMD kości piętowej mimo równoległej poprawy stanu funkcjonalnego.

P06
A LONGITUDINAL ASSESSMENT OF SKELETAL AND FUNCTIONAL STATUS IN PATIENTS WITH LONG-STANDING STROKE

Pluskiewicz W.1, Pietraszkiewicz F.2, Drozdowska B.3, Adamczyk P.4
1 Department and Clinic of Internal Diseases, Diabetology and Nephrology – Metabolic Bone Diseases Unit, Zabrze, Silesian School of Medicine in Katowice, Poland
2 Department of Rehabilitation, Nowa Sól, Poland
3 Department and Chair of Patomorphology, Zabrze, Silesian School of Medicine in Katowice, Poland
4 Department and Clinic of Nephrology, Endocrinology and Metabolic Disorders of Childhood, Zabrze, Silesian School of Medicine in Katowice, Poland

Keywords: functional status, BMD, quantitative ultrasounds

Skeletal status in subjects after stroke may be affected due to immobilization and/or neurological disorders connected with a stroke. The aim of the study was to assess skeletal and functional status in a group of 21 subjects (10 females and 11 males) in mean baseline age of 61.8+/-10.1 years evaluated 35+/-43 and 47+/-43 months after a first stroke. Skeletal status was assessed by densitometric measurements at the forearm and calcaneus using PIXI (Lunar, USA) and quantitative ultrasound measurements at hand phalanges using DBM Sonic 1200 (IGEA, Italy) which measures Amplitude-dependent Speed of Sound (Ad-SoS, m/s). Functional status was evaluated by Barthel Index. The mean values, at the baseline and follow up of forearm and ultrasound variables were significantly lower at affected limb (p<0.05) and no differences were noted for calcaneus measurements. In a longitudinal observation the mean forearm measurements at affected limb did not drop while at the opposite site a significant decrease was observed (p<0.05), calcaneal measurement showed a decrease only at affected limb (p<0.05) and no differences occurred for ultrasound measurements. The values of the least significant change (LSC) for skeletal measurements were used in order to detect longitudinal changes in individual patients. The percentage of subjects with a significant drop in BMD values exceed those with a significant increase and was 48% (non-affected side) and 57% (affected) for calcaneus, 38% (both sides) for ultrasound and 28% (both sides) for forearm. During a period of the study the value of Barthel Index increased significantly from 77+/-22 to 87+/-16 (p<0.05) and did not correlate with skeletal variables at the baseline and follow up. In order to establish weather a longitudinal change in BI (BI) influenced longitudinal changes in skeletal variables (BMD, Ad-SoS) a correlation analysis was performed, and a correlation was noted only betweenBI and BMD for calcaneus at affected side (r=-0.43, p=0.05). A time since stroke did not influence Barthel Index and skeletal variables.
Concluding, in subjects with long-standing stroke a skeletal status was permanently affected within upper limbs, and in a longitudinal observation aggravation was noted mainly for calcaneus despite parallel improvement in functional status expressed by Barthel Index.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s125-126.

P07
STARZENIE SIĘ UKŁADU RUCHU KOBIET W BADANIACH IZOKINETYCZNYCH I DENSYTOMETRYCZNYCH

Bolanowski M.,1 Skrzek A.2
1 Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, A.M. we Wrocławiu, ul. Pasteura 4, 50-367 Wrocław
2 Wydział Fizjoterapii, A.W.F. Wrocław

Słowa kluczowe: układ ruchu, badania izokinetyczne, densytometria, starzenie się

Starzenie się jest kompleksowym procesem cechującym się własną specyfiką i dynamiką. Obniżona wytrzymałość kości łącznie ze zmniejszoną wydolnością fizyczną i upadkami są najczęstszymi przyczynami złamań osteoporotycznych w starszej populacji. Celem badania była analiza procesu starzenia się układu ruchu przez badania izokinetyczne w powiązaniu z oceną densytometryczną.
Badanie przeprowadzono wśród 288 kobiet podzielonych na 4 grupy wiekowe (40-49, 50-59, 60-69, 70-79 lat). Badanie izokinetyczne polegało na ocenie zginaczy oraz prostowników grzbietu i kolan. Badano szybkości kątowe dla zginaczy i prostowników grzbietu 90º/s i 120º/s, a dla mięśni kolan 60º/s i 180º/s. Gęstość kości bliższej nasady uda oceniano metodą DXA.
Stwierdzono zmniejszenie parametrów siły mięśniowej (szczytowy moment siły, całkowita praca, średnia moc, maksymalny przeciętny moment szczytowy) oraz wydłużenie czasu osiągnięcia szczytowego momentu w poszczególnych grupach wiekowych odzwierciedlające pogorszenie wydolności mięśniowej zależnej od wieku. Ponadto stwierdzono zależności parametrów siłowo-prędkościowych mięśni kolan i grzbietu z wynikami badań densytometrycznych. Dodatnie korelacje obserwowano między parametrami siłowymi a BMD, zaś ujemne między parametrami prędkościowymi a BMD.
Potwierdzono zależne od starzenia się pogorszenie parametrów siłowo-prędkościowych mięśni kolan i grzbietu u starszych kobiet. Wraz z wiekiem obniżały się parametry siłowe a wzrastały prędkościowe. Większe pogorszenie czynnościowe występowało w grupie zginaczy niż prostowników, szczególnie stawów kolanowych. Równocześnie obserwowano stopniowe obniżanie się z wiekiem wartości BMD bliższej nasady uda wykazujące zależność z badanymi parametrami siłowo-prędkościowymi.

P07
THE AGEING PROCESS OF MOTION ORGAN IN WOMEN ASSESSED BY ISOKINETIC AND DENSITOMETRIC STUDIES

Bolanowski M.1, Skrzek A.2
1 Department of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Wrocław Medical University, Pasteura 4, 50-367 Wrocław, Poland
2 Department of Physiotherapy, Wrocław University of Physical Education, Wrocław, Poland

Keywords: motion organ, isokinetic studies, densitometry, aging

Human aging is a complex process with its own specifics and dynamics. The decreased bone strength together with impaired physical efficiency followed by falls are the most important causes of osteoporotic fractures in the elderly population. The aims of the study were: the analysis of the aging process in the human active motion organ by isokinetic studies, description of the involution process in bones by densitometry and searching for the possible relations between them.
The study was carried out in 288 women divided into 4 age groups (40-49, 50-59, 60-69, 70-79 years). Isokinetic studies: the tests of spinal and knee extensors and flexors were carried out. The following angular velocities in concentric strength tests were assessed: for the spinal muscles: extension and flexion at angular velocities of 90º/s and 120º/s, and for the knee muscles: extension and flexion at angular velocities of 60º/s and 180º/s. Bone mineral density was measured in the proximal femur by DXA.
We observed the decline in the values of strength parameters studied (peak torque, total work, average power, maximal average peak torque) and the increase of the time to reach peak torque in particular groups of age reflect the worsening muscular work opportunities according to age. Moreover, numerous statistically significant correlations between strength-velocity parameters of spinal and knee muscles and densitometric results were shown. There were positive correlations between strength parameters and BMD, and negative ones between velocity parameters and BMD studied.
We documented the aging-related worsening of strength-velocity parameters of knee and spinal muscles in older women. Strength parameters decrease, and velocity ones increase with aging. The greater deterioration of the function was observed in flexors than in the extensors, especially in the knees. The parallel observation was gradual decrease in proximal femur BMD showing statistically significant correlations with strength-velocity parameters studied.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s126-128.

P08
JAKOŚĆ ŻYCIA U CHORYCH Z OSTEOPOROZĄ

Horst – Sikorska W., Celczyńska – Bajew L., Warmuz – Stangierska I., Dąbrowski S.
Zakład Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej w Poznaniu, ul. Dąbrowskiego 79, 60 – 529 Poznań
e-mail: zmrw2l@amp.edu.pl

Wstęp
Osteoporoza powoduje dolegliwości bólowe, deformacje sylwetki i jest przyczyną złamań kości. Stan ten wpływa na pogorszenie jakości życia osoby dotkniętej chorobą. Celem leczenia osteoporozy jest zapobieganie złamaniom kości, ponieważ to zdarzenie w najbardziej istotny sposób decyduje o dalszym rokowaniu. Założeniem pracy była ocena w jaki sposób choroba wpływa na jakość życia pacjentów.
Cel
Ocena jakości życia pacjentów z osteoporozą
Materiał i metody
Jakość życia oceniano na podstawie ankiety, którą wypełniały pacjentki z Poradni Osteoporozy przy SPSK nr 2 w Poznaniu. Wiek ankietowanych pacjentek wynosił od 55 do 80 lat (średnia wieku 68,5). Kwestionariusz składał się z 5 części, zawierających 21 pytań. Każda z ankietowanych pacjentek mogła na każde pytanie zaznaczyć więcej niż 1 odpowiedź.
Wyniki
Spośród wszystkich ankietowanych pacjentek Poradni Osteoporozy 58 % chorowało ponad 5 lat, 30% poniżej 5 lat, pozostałe ponad 1 rok, ale mniej niż 5 lat..
Ból związany z wysiłkiem fizycznym zgłaszało 46% ankietowanych. Występowanie tych dolegliwości przez kilka dni w miesiącu podawało 27%, a przez kilka dni w tygodniu 24%. Środków przeciwbólowych nie stosowało 21% chorych, 21% stosowała je często, a 55 % sporadycznie.
Osteoporoza u 58% pacjentek doprowadziła do zmniejszenia wzrostu, u 49% do widocznych deformacji szkieletu ( kręgosłupa). Złamania kości stwierdzano u 30% chorych.
Choroba miała wpływ na aktywność życiową pacjentek – utrudniając wykonywanie codziennych czynności: 79 % pacjentek nie jest w stanie robić samodzielnie zakupów, 61% ma problemy z pokonywaniem schodów, ponad połowa (52 %) z szybkim poruszaniem się, 49% odczuwa dolegliwości bólowe, nawet podczas spoczynku.
Osteoporoza wpłynęła na zmianę stylu życia. Ponad połowa ( 52 %) prowadzi oszczędzający tryb życia, 46 % więcej uwagi poświęca zdrowiu, 39 % częściej odwiedza lekarza,
W opinii 61 % pacjentek choroba spowodowała zmniejszenie sprawności fizycznej. Ćwiczenia fizyczne za konieczne dla utrzymania kondycji uznało 52 % badanych, jednak z drugiej strony aż 39 % uważa, że ćwiczenia fizyczne są dla nich ryzykowne. Choroba wpłynęła negatywnie na układy rodzinne tylko u 18% pacjentek.
Chore starają się prowadzić życie towarzyskie(55 %), podróżować ( 55 %), korzystać z rozrywek ( 36%). W badanej grupie zawodowo pracowało 27% pacjentek.
Szczególnego podkreślenia wymaga fakt znacznie obniżonej samooceny i samopoczucia chorych. Pacjentki nie spodziewają się poprawy stanu zdrowia (33%), zgłaszają bezsenność (64%), zmęczenie (61%), przygnębienie (39%), wahania nastroju (36%), lęki (33%).
Wiedza pacjentek na temat choroby była wystarczająca u 39 % chorych, u 36% oceniana jako dostateczna, ale nadal 25% pacjentek uznawało swoją wiedzę za niewystarczającą.
Wśród analizowanej grupy osteoporoza jest postrzegana jako przyczyna niekorzystnych zmian w życiu (66%), a aż 79 % badanych uważa ją za bardzo niebezpieczną.
Za najskuteczniejszą metodę leczenia osteoporozy chore uznają farmakoterapię (52 %), ćwiczenia fizyczne (49 %), dietę (39%) i fizykoterapię (33 %).
Wnioski
1. W ocenie pacjentek choroba wpłynęła w znaczący sposób na sprawność ruchową, ograniczając ich aktywność życiową, wywołując zmiany w sylwetce oraz dolegliwości bólowe
2. Choroba wpłynęła niekorzystnie na samopoczucie pacjentek, powodując obniżenie nastroju, bezsenność, zmęczenie
3. Wiedza pacjentek na temat osteoporozy jest wystarczająca, aby zmotywować je do intensywnego leczenia, ale nadal większość z nich preferuje farmakoterapię.

P08
QUALITY OF LIFE IN WOMEN WITH POSTMENOPAUSAL OSTEOPOROSIS

Horst – Sikorska W., Celczyńska – Bajew L., Warmuz – Stangierska I., Dąbrowski S.
Department of Family Medicine University of Medical Sciences in Poznań, ul. Dąbrowskiego 79, 60 – 529 Poznań, Poland
e- mail: zmrw2l@amp.edu.pl

The bone pain, deformation of figure and bone fracture are the main reasons of deterioration of quality of life in osteoporosis. The main aim of osteoporosis treatment is prevention of bone fractures. The influence of osteoporosis on quality of life in postmenopausal women was main research in our study.
Aim
Assessment of quality of life in women with postmenopausal osteoporosis
Material and methods:
Quality of life was evaluated by questionnaire, contains 21 multiple – choice questions. The patients’ average age was 68,5 year( 55-80 year)
Results
From among all patients 58% have osteoporosis over 5 years. Appearance of bone pains, during exercises in a few days in the month, was occurred in 46% patients, but only 21% of them didn’t take any pain relief drugs. Osteoporosis was the main reason of decreasing of height in 58%, deformation of figure in 49% and bone fracture in 30% of patients. Also in 61% of patients osteoporosis was the cause of decreasing of patient’s fitness.
In the opinion of 52% patients exercises were considered to keep physical good shape, but 39% of patients think, that physical exercises are too risky for them. Most of our patients noticed decreasing of self- estimate and mood. 33% of patients don’t expect improvement of their health. Many of them suffered from sleeplessness (64%), fatigue (61%), depression (39%) and fears (33%).
Osteoporosis is main reason of changing patient’s life style. Over the half of patients(52%) lead spare life style, 46% take their health into consideration, 39% of patients frequently make appointments.
The knowledge about osteoporosis treatment and prevention was enough in 39%of patients, but still 25% of our study group know a little about osteoporosis.
In the opinion of 52% of our patients osteoporosis treatment with drugs is the most effective.
Conclusions
1. In the patients’ opinion osteoporosis limited their life activity, caused changing of figure and bone pains.
2. Disease has influence on patient’s self- estimate – is the cause of sleeplessness, fatigue, depression.
3. The patients’ knowledge about osteoporosis is enough to motivate them to intensive treatment, but still most of them prefer drugs as a most effective way.