I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s147-148.

P24
STATUS TKANKI KOSTNEJ I SPOŻYCIE WAPNIA Z PRODUKTÓW MLECZNYCH U MŁODZIEŻY OD 13 DO 18 LAT

Słowińska M.A.,1 Wądołowska L.,1 Cichon R.1,2
1 Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, ul. Słoneczna 44A, 10-718 Olsztyn
2 Katedra Żywienia i Dietetyki Akademii Medycznej w Bydgoszczy

Słowa kluczowe: młodzież, produkty mleczne, spożycie wapnia, status tkanki kostnej

Wstęp
Wyniki badań z ostatnich lat dowodzą, że osteoporoza u dzieci i młodzieży nie jest zjawiskiem rzadkim. Istotną rolę w profilaktyce i leczeniu tego schorzenia odgrywają czynniki środowiskowe, w tym racjonalne żywienie i prawidłowy tryb życia.
Cel pracy
Ocena gęstości mineralnej tkanki kostnej w powiązaniu z wielkością i strukturą spożycia wapnia z produktów mlecznych w grupie młodzieży w wieku od 13 do 18 lat.
Materiał i metodyka
Badania przeprowadzono w 2004 roku wśród 335 osób (163 chłopców i 172 dziewcząt) pochodzących z trzech środowisk: wsi, małego miasta i dużego miasta. Zwyczajowe spożycie 13 produktów mlecznych oszacowano metodą częstotliwości spożycia żywności za pomocą kwestionariusza ADOS-Ca. W oparciu o wyznaczoną ilość i częstotliwość spożycia produktów mlecznych w ciągu tygodnia oraz tabele wartości odżywczej wyliczono spożycie wapnia w mg/dzień i porównano z normą żywienia. Oceny masy ciała, na podstawie wskaźnika BMI (kg/m2), dokonano u 312 osób (154 chłopców i 158 dziewcząt), a oceny stanu tkanki kostnej u 254 osób (126 chłopców i 128 dziewcząt). Gęstość mineralną tkanki kostnej wyznaczono metodą ultrasonograficzną aparatem DBM Sonic Bone Profiler Igea (typ sondy 6-3233F.cal-A), określając prędkość fali ultradźwiękowej zależnej od amplitudy. Końcowy wynik pomiaru stanowił średnią prędkość fali ultradźwiękowej przechodzącej w obrębie nasad dalszych paliczków proksymalnych 4 palców dłoni dominującej, którą porównano z wartościami referencyjnymi (Z-score BMD i T-score BMD, tj. wskaźnika gęstości mineralnej tkanki kostnej). Strukturę tkanki kostnej i jej podatność na złamania opisano wskaźnikiem określającym prawdopodobieństwo wystąpienia złamania – UBPI. Zróżnicowanie analizowanych zmiennych w zależności od płci przeprowadzono za pomocą analizy wariancji, a rozkłady cech porównano testem chi2 przy p£0,05.
Wyniki
Przeciętne spożycie wapnia z produktów mlecznych wynosiło 821mg w grupie chłopców i 674mg w grupie dziewcząt. Przyjmując, wg wcześniejszych badań własnych, że produkty mleczne dostarczają 74% wapnia oszacowano, że całodzienne racje pokarmowe badanej młodzieży realizowały normę na wapń w 101% w grupie chłopców i w 83% w grupie dziewcząt. Pomimo zadowalającego przeciętnego spożycia wapnia stwierdzono u 39% chłopców i 46% dziewcząt potencjalne ryzyko niedoborów wapnia (spożycie poniżej 2/3 normy). Spośród analizowanych produktów mlecznych, głównymi źródłami wapnia okazały się: mleko, sery podpuszczkowe, jogurty i lody. Przeciętne wartości wskaźnika BMI w obu grupach płci wynosiły 21kg/m2. U 94% młodzieży wskaźnik Z-score BMI mieścił się w zakresie dwóch odchyleń standardowych. U 1,3% chłopców Z-score BMI kształtował się poniżej 2SD, a u 4% chłopców i 6% dziewcząt wynosił powyżej 2SD. Przeciętne wartości wskaźnika Z-score BMD wynosiły –0,6 u chłopców i –0,3 u dziewcząt. Na podstawie wskaźnika Z-score BMD, u 32% chłopców i 22% dziewcząt stwierdzono ryzyko osteopenii, a u 2% chłopców i 4% dziewcząt – ryzyko osteoporozy. W obu grupach płci średnie wartości wskaźnika UBPI wynosiły 0,7. Osłabioną strukturę kostną z ryzykiem osteopenii (UBPI<0,7) wyznaczono u 46% chłopców i 38% dziewcząt, a z ryzykiem osteoporozy (UBPI<0,3) u 1% badanej młodzieży. Dla niemal wszystkich analizowanych zmiennych nie potwierdzono zróżnicowania uwarunkowanego płcią (p>0,05).
Wnioski
Na każde dziesięć badanych osób, u czterech wykazano potencjalne ryzyko niedoborów wapnia. Głównymi źródłami wapnia, spośród analizowanych produktów mlecznych było mleko, sery podpuszczkowe, jogurty i lody. Pomimo zadowalających wartości wskaźnika masy ciała, u znaczącego odsetka młodzieży stwierdzono nieprawidłowy status tkanki kostnej. Około 30% osób wykazywało zbyt niską gęstość kośćca, a około 40% osób osłabioną jego strukturę.

P24
BONE MINERAL STATUS AND CALCIUM INTAKE FROM DAIRY PRODUCTS AMONG YOUTH AGED FROM 13 TO 18

Słowińska M.A.,1 Wądołowska L.,1 Cichon R.1,2
1 Department of Human Nutrition, University of Warmia and Mazury in Olsztyn, ul. Słoneczna 44A, 10-718 Olsztyn
2 Department of Nutrition and Dietetic, Medical University in Bydgoszcz, Poland

Keywords: bone mineral status, calcium intake, dairy products, youth

Introduction
Research results from recent years have revealed that osteoporosis among children and youth is not a rare phenomenon. A significant role in the prophylactics and treatment of that disease is played by environmental factors, including rational nutrition and proper life.
Aim of the work
The evaluation of bone mineral density in connection with the amount and structure of calcium intake from dairy products in a youth group aged from 13 to 18.
Materials and methods
The research was carried out in the year 2004 among 335 people (163 boys and 172 girls) inhibiting three environments: country, town and city. Habitual eating of 13 dairy products was assessed by means of the food consumption frequency method, using the ADOS-Ca questionnaire. On the basis of the determined amount and frequency of dairy products consumption during the week and nutritive value content tables the amount of calcium in mg/day was calculated and compared to the nutritional norm. The body mass evaluation, on the basis of the BMI (kg/m2), was made among 312 people (154 boys and 158 girls), and the bone mineral state evaluation among 254 people (126 boys and 128 girls). Bone mineral density was determined by means of the ultrasonographic method using the DBM Sonic Bone Profiler Igea (probe type 6-3233F.cal-A) apparatus, determining the ultrasonic wave speed depending on the amplitude. The final result of the measurement stated the mean ultrasonic wave speed crossing the further bottoms of the finger phalanx for four fingers of the main hand, which was compared with the reference values (the Z-score BMD and the T-score BMD, i.e. bone mineral density index). Bone mineral structure and its susceptibility to fractures was described using index that applies to fracture occurrence probability – UBPI (Ultrasound Bone Profile Index). The differentiation of the analyzed variables concerning sex was made using the variance analysis and features distributions were compared with the chi2 test at p£0.05.
Results
Mean calcium intake from dairy products amounted to 821mg in the boys’ group and 674mg in the girls’ group. Agreeing, according to earlier own research, that dairy products supply 74% of calcium, it was assessed that daily food rations of the analyzed youth fulfilled the calcium norm in 101% in the boys’ group and in 83% in the girls’ group. Despite satisfactory mean calcium intake it was revealed that 39% of boys and 46% of girls were under the potential risk of calcium deficiency (consumption below 2/3 of the norm). Among the analyzed dairy products, milk, hard cheese, yogurts and ice-cream were found to be the main calcium sources. The mean BMI in both sex groups amounted to 21kg/m2. Among 94% of youth the Z-score BMI was within two standard deviations. Among 1.3% of boys the Z-score BMI was below 2SD, and for 4% of boys and 6% of girls amounted to numbers over 2SD. The mean Z-score BMD values amounted to –0.6 for boys and –0.3 for girls. On the basis of the Z-score BMD, among 32% of boys and 22% of girls osteopenia risk was stated, and among 2% of boys and 4% of girls – osteoporosis risk. In both sex groups the UBPI mean values amounted to 0.7. The weak bone mineral structure with the osteopenia risk (UBPI<0.7) was calculated for 46% of boys and 38% of girls, and with osteoporosis risk (UBPI<0.3) for 1% of the analyzed youth. For almost all analyzed variables no differentiation taking into consideration sex was confirmed (p>0.05).
Conclusions
Four out of ten analyzed people were revealed to be under potential risk of calcium deficiency. The main calcium sources, among the analyzed dairy products, were milk, hard cheese, yogurts and ice-cream. Despite satisfactory values of the body mass index, among a significant percentage of youth the improper bone mineral status was stated. About 30% of people showed too low bone density, and about 40% had its structure weak.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s148-149.

P25
EARLY DIAGNOSTICS OF THE MINERAL IMPAIRMENT OF THE BONE TISSUE AT CHILDREN OF THE GROUP OF THE SOCIAL RISK

Sirotchenko T.A., Bezkaravayny B.A.
Lugansk State Medical University, Department of Hospital’s Pediatrics and Child’s Infectious Diseases, Lugansk, Ukraine

Keywords: children, bone system, osteopenia’s syndrome, physical development

Deterioration of the state of environment, social factors in considerable measure influence on structural and functional state of the bone system (decline of mineral closeness). It namely influences the possibility of development of the children’s osteopenia’s syndrome especially at the social dangerous categories. Task of pediatrician is the early diagnostic of the given impairment at children that gives possibility of conducting of their adequate therapy and prophylaxis. Since the X – ray study is not enough informing method on the initial stages of impairment, conducting of bone quantitative computed tomography is not always accessible because this apparatus is deficient in some regions. The question about the selection of contingent of children with high authenticity of the development of the osteopenia’s syndrome gets up for the subsequent deep inspection. One of objective criteria of the assessment of the state of the bone system are level of physical development, degree of its harmoniousness and proportion, assessment of indexes calcium and phosphoric exchange and markers of forming a bone.
The principles of age somatometry are used for the adequate estimation of the level of physical development of the bone system as an index of the anthropometry and determination of harmoniousness of child’s development. General constitution (somatotype) is examined as the genotype, realized both in the process of co-operation of individual constitutions and in the process of co-operation with an environment (factors physical and social). Stratification of somatotype on the basic components (traditionally length and weight of body) is used as genetic markers during prognostication of maturity physiology and somatic. They are very simple in determination and present during the change. The metrical chart offered by us contains basic somatometric’s indexes and their constituents in the type of standard anthropometric set from 21 indexes. This scheme can be used as an index of child’s biological development with the purpose of early revealing of rejections in a state of physical development.
There were 112 children who belonged to socially – dangerous category under our observation (girls – 64, boys – 48), age 7 – 15 years. All of the children had no the outward disturbance of physical development and disorders in the state of health. 30 healthy children from normal families were related to the control group. The age of the inspected children was select oriented on the beginning of the period of drawing out and activity of accumulation of bone weight. Standard anthropometric blank was used for conducting of somatometry by us, consisted of next somatometric’s indexes (weight, height, length of body, height and width of face, length of overhead and lower extremities, circle of head and thorax, circle of thigh and shoulder, calculation of anthropometric indexes). The deep review of children was conducted by doctors – by specialists (otolaringologist, orthopaedist, neurologist, revmocardiologist, stomatologist), data of anamnesis were studied thoroughly. We used these indexes of somatometry for the determination of variant of biological development of child (VBD) after own formula. This general index can testify to the tendency to the early ending of the process of growth at children with socially – dangerous category that needs the proper measures of prophylaxis.

L25
WCZESNA DIAGNOSTYKA UPOŚLEDZENIA MINERALIZACJI TKANKI KOSTNEJ U DZIECI Z GRUPY RYZYKA SPOŁECZNEGO

Sirotchenko T.A., Bezkaravayny B.A.
Lugansk State Medical University, Department of Hospital’s Pediatrics and Child’s Infectious Diseases, Lugansk, Ukraina

Słowa kluczowe: dzieci, system kostny, osteopenia, rozwój fizyczny

Pogorszenie środowiskowych, społecznych warunków jest istotnym czynnikiem mającym wpływ na strukturalny i funkcjonalny stan systemu kostnego (pogorszenie mineralnej integralności kości). Wpływa to przede wszystkim na możliwość rozwoju syndromu osteopenicznego (osteopenia’s syndrome) u dzieci, szczególnie pochodzących ze zdegenerowanych grup społecznych. Zadaniem pediatry jest wczesna diagnostyka danego upośledzenia u dzieci, co daje możliwość wdrozenia odpowiedniej terapii i profilaktyki. Badanie radiologiczne nie jest wystarczającą metodą do rozpoznawania wczesnych stadiów upośledzenia, zaś wykonywanie badań metodą ilościowej tomografii komputerowej nie jest zawsze możliwe z powodu braku dostepności aparatów w niektórych regionach. Zagadnienie wyboru grupy dzieci z wysokim prawdopodobieństwem rozwoju osteopenii pozostaje kwestią dla dalszych dogłębnych badań. Jednym z obiektywnych kryteriów oceny stanu systemu kostnego jest poziom rozwoju fizycznego, stopień jego zharmonizowania i proporcji, ocena gospodarki wapniowo – fosforanowej oraz markerów obrotu kostnego.
Do odpowiedniej oceny stopnia rozwoju fizycznego systemu kostnego używa się zasad somatometrii jako indeksu antropometrycznego i determinant harmonizacji rozwoju dziecka. Badany jest ogólny stan fizyczny (somatotyp) oraz genotyp, oba realizowane w korelacji z indywidualnym stanem fizycznym a także środowiskiem (czynniki fizyczne i socjalne). Do oceny dojrzałości fizjologicznej i somatycznej dziecka używa się tradycyjnie wysokości i wagi ciała. Są one proste do określenia i uwidaczniają się przy ewentualnych zmianach. Proponowana przez nas metryczka zawiera podstawowe indeksy somatometryczne i ich składowe w postaci standardowego zestawu antropometrycznego składającego się z 21 indeksów. Ten schemat może być używany jako indeks biologicznego rozwoju dziecka w celu wczesnego wykrycia nieprawidłowości w rozwoju fizycznym.
Obserwacji poddano 112 dzieci należacych do grupy ryzyka społecznego (dziewczęta – 64, chłopcy – 48), w wieku 7 – 15 lat. Żadne z dzieci nie miało widocznego zaburzenia rozwoju fizycznego ani stanu zdrowia. Do grupy kontrolnej włączono 30 zdrowych dzieci z normalnych rodzin. Wyselekcjonowano wiek badanych dzieci tak, by był zorientowany na początku okresu dojrzewania i aktywności akumulacji masy kostnej. Przy użyciu standardowego formularza antropometrycznego wykonaliśmy badania somatometryczne, które składały się z kolejnych indeksów somatometrycznych (waga, wysokość, długość korpusu ciała, długość i szerokość twarzy, długość kończyn dolnych i górnych, obwód głowy i klatki piersiowej, obwód uda i ramienia, kalkulacja indeksów antropometrycznych). Przeprowadzono wnikliwe badania przez lekarzy-specjalistów (otolaryngolog, ortopeda, neurolog, kardiolog, stomatolog), przeanalizowano także przypadki omdleń. Według własnych wytycznych powyższych indeksów somatometrycznych użyto do określenai wariantów biologicznego rozwoju dziecka (VBD). Ten ogólny indeks pozwala stwierdzić tendencję do wczesnego zakończenia procesu wzrastania u dzieci z grup ryzyka społecznego, co wymaga użycia odpowiednich środków i profilaktyki.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s150-151.

P26
BŁĘDY W INTERPRETACJI WYNIKÓW BADAŃ DENSYTOMETRYCZNYCH U DZIECI I ICH NASTĘPSTWA DLA PACJENTÓW

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Lublinie, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin

Słowa kluczowe: dzieci, młodzież, densytometria, błędy, konsekwencje

Wstęp
Badania densytometryczne stały się nieodzownym elementem diagnostycznym wykorzystywanym w praktyce ortopedycznej i internistycznej.
Z uwagi na dane epidemiologiczne wskazujące, iż istotne problemy związane z nieprawidłową mineralizacją kości pojawiają się głównie w okresie menopauzy lub andropauzy, zdecydowana większość badań dotyczy osób w średnim lub zaawansowanym wieku.
Nadal brak nawyku (i często przekonania) wykonywania badań densytometrycznych w pediatrii. W skali naszego kraju jedynie nieliczne ośrodki pediatryczne mają możliwość wykonania oceny gęstości mineralnej tkanki kostnej u swoich pacjentów. W dysproporcji do możliwości szpitalnych oddziałów pediatrycznych i poradni przyszpitalnych pozostaje potencjał stosunkowo licznych prywatnych poradni i gabinetów oferujących możliwość odpłatnego wykonania tego typu badań.
Fakt, iż badania densytometryczne w pediatrii są dość dużą rzadkością, a tylko stosunkowo niewielka liczba lekarzy umie poprawnie zinterpretować wynik badania densytometrycznego, może stać się przyczyną poważnych błędów diagnostycznych.
Cel pracy
Celem pracy jest przedstawienie przypadków dokumentujących tezę, iż diagnostyka densytometryczna i leczenia zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej powinny być prowadzone przez doświadczone zespoły lekarskie.
Materiał
Materiał stanowi dokumentacja medyczna obejmująca wyniki badań dostarczone przez pacjentów skierowanych do naszego ośrodka w celu weryfikacji rozpoznania i/lub kontynuacji leczenia zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej.
Wyniki
W niniejszej pracy przedstawiamy przykłady błędów diagnostycznych popełnionych w następstwie nieprawidłowego wykonania lub zinterpretowania wyniku badania densytometrycznego:
1. Zaniżenie wyniku Z-score u pacjenta ze znacznym opóźnieniem rozwoju fizycznego (wiek sylwetki 3 lata przy wieku metrykalnym 7 lat).
2. Zawyżenie wyniku Z-score u pacjenta z zespołem Marfana
3. Znaczne zawyżenie wyniku BMD i Z-score u pacjentki, u której gips łokciowy rzutował się na L1 i L2. 4. Zaniżenie wyniku z powodu błędnego ustalenia pozycji markerów przestrzeni międzykręgowych (markery ustawione automatyczne i nie skorygowane ręcznie).
W przypadku pierwszego i ostatniego pacjenta błąd oceny spowodował podjęcie leczenie nieistniejących zaburzeń mineralizacji. W przypadku dwóch pozostałych- znacznie opóźnienie rozpoznania i leczenia.
Wnioski
Analiza posiadanej dokumentacji medycznej pozwala na konstatację, iż głównymi źródłami błędów w interpretacji wyników badań densytometrycznych są:
1.-nieumiejętne posługiwanie się normami densytometrycznymi (przede wszystkim nieuwzględnienie konieczności skorygowania wyniku Z-score u pacjentów u których wiek biologiczny znacznie odbiega od metrykalnego)
2.-nieumiejętna ocena poprawności projekcji i wiarygodności wykonanego badania densytometrycznego.

P26
MISINTERPRETATIONS OF DENSITOMETRY FINDINGS IN CHILDREN AND THE CONSEQUENCES TO PATIENTS

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Department of Paediatric Endocrinology and Neurology, Skubiszewski Medical University
of Lublin, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin, Poland

Keywords: children, adolescents, bone densitometry, misdiagnosis, consequences.

Introduction
Bone densitometry has become the essential diagnostic tool used by orthopaedists and internists in their medical practices.
Because of epidemiologic data suggesting that the problems with bone mineralization come into sight mainly in grown up people, especially in the period of andropause and menopause, almost all densitometric procedures refer to rather elder people.
Densitometric investigations in paediatric practice are being proceeded rare, maybe it is a result of the lack of good medical standards.
Nowadays, in Poland, only some paediatric centres have possibilities to make good densitometric diagnoses. Of course, there are lots of commercial centres offering densitometric diagnoses, but there is the important problem which concerns the price and reliability of results of performed diagnostic procedures.
Because of the facts, the densitometric diagnoses are being performed in children rarely and only some paediatricians are able to interpret densitometric data properly, the risk of incidences of serious diagnostic mistakes should be considered.
Aim
We want to present examples of misdiagnoses to confirm the thesis, that densitometric diagnosis in children should be preformed by experienced medical teams.
Material
Our material consists of medical data brought by patients being admitted to the Department of Endocrinology because of diagnosed or suspected mineral bone content disturbances.
Results
We present some examples of such mistakes made because of improper densitometric examination or improper interpretation of densitometric results:
1. Understated Z-score value in the patent with considerable retarded physical development (anatomical and skeletal age: 3 years, calendar age: 7 years).
2. Overstated Z-score value in the patent with Marfan syndrome
3. Considerable overstated BMD and Z-score results in the girl with a plaster cast shadowing the L1 and L2 area. 4. Understated densitometric result because of improper localization of markers of scanned skeletal regions (outlines of scanning areas automatically positioned by Lunar software – auto-analysis; outlines non corrected by a physician performing bone mineral density examination)
In the cases of the first and the last mentioned patient, the mistakes caused misdiagnoses and mistreatments – attempting to cure non-existent disorders of bone mineralization. In the cases of two other patients –diagnoses and treatments were delayed.
Conclusions
The analysis of mentioned medical data suggests that the main causes of medical mistakes referring to the bone mineral density estimation results are as follows:
1.-incompetences in densitometric norm applications in paediatrics (uncritical use of Z-score data taken from patients with significant differences between biological and calendar ages)
2.-incompetences in checking the validity of densitometric examination (checking the validity of densitometric projection and localization of outlines of scanning areas).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s151-152.

P27
CLINICAL ASSESSMENT OF BONE MASS IN CHILDREN

Scheplyagina L.A., Moisseyeva T.Y., Kruglova I.V.
Research Center of Children Health, Russian Academy of Medical Sciences, Moscow, Russia

Keywords: bone mass, children, ages, physical development

Introduction
Bone mass values in children of the same age can significantly differ due to heterogeneity of growth processes. Hence, proper estimate of relationship between bone mass and body dimensions is of ultimate importance.
Aim of the study is to analyze dependency of bone mass indicators from body dimensions.
Material, Methods
In the framework of present study, 357 healthy children (194 boys and 163 girls) were examined. Children had no chronic pathology to deteriorate phosphoric calcium and bone tissue metabolism.
Single protocol was applied to examine children. Body height and body mass was measured. Bone mineral content (BMC) and bone mineral density (BMC) was estimated by dual X-ray absorptiometry (DXA) of lumbar part of spine (L2-L4) using device «DPX-MD+».
Dependences of BMC, BMD and Bone Area from age and body height and BMC, BMD form Bone Area were estimated. Data statistical processing was carried out using software package «Statistiсa 6» and «SPSS 11.6».Various techniques of regression analysis were applied too.
Results
Within age-specific groups significant variability of indicators of body height, BMC, BMD and Bone Area was established. It is demonstrated that BMC, BMD and Bone Area are closely interconnected with body height. Besides, close relationship between BMC, BMD and Bone Area was demonstrated. Regression analysis permitted to execute mathematical conversions of data array of for boys and girls which resulted in corresponding percentile tables of bone area by length and BMC and BMD values by bone area. Application of these tables permitted to estimate «proper» bone mineral content in respect to specific bone area regardless of age of child.
Conclusion
Application of contingency tables of anthropometric and densitometric indicators allows to specify causes of lower values of bone mineral content in children with deviations in physical and biologic development.

P27
KLINICZNA OCENA MASY KOSTNEJ U DZIECI

Scheplyagina L.A., Moisseyeva T.Y., Kruglova I.V.
Research Center of Children Health, Russian Academy of Medical Sciences, Moskwa, Rosja

Słowa kluczowe: masa kości, dzieci, wiek, rozwój fizyczny

Wstęp
Wartości masy kostnej u dzieci w tym samym wieku mogą się znacznie różnić z powodu różnorodności przebiegu procesu wzrastania. Dlatego najważniejsza jest odpowiednia ocena związku pomiędzy masą kości a wymiarami ciała.
Cel badania
Analiza zależności wskaźników masy kości od wymiarów ciała.
Materiał, metody
W ramach obecnej pracy badaniu poddano 357 zdrowych dzieci (194 chłopców i 163 dziewczynki). Dzieci nie cierpiały z powodu żadnej przewlekłej choroby upośledzającej metabolizm fosforanu wapnia i tkanki kostnej.
W badaniu dzieci zastosowano jeden schemat. Mierzono wysokość i masę ciała. Za pomocą metody podwójnej absorpcjometrii rentgenowskiej (DXA) aparatem DPX-MD+ dokonano pomiarów zawartości mineralnej kości (BMC) oraz gęstości mineralnej kości (BMD) w kręgosłupie lędźwiowym (L2-L4).
Oceniono zależność BMC, BMD oraz powierzchni kości od wieku i wysokości a także BMC i BMD od powierzchni kości. Dane statystyczne opracowano za pomocą programu „Statistica 6” oraz „SPSS 11.6”. Zastosowano różne metody analizy regresji statystycznej.
Wyniki
W poszczególnych grupach wiekowych wykryto znaczące zróżnicowanie wskaźników wysokości ciała, BMC, BMD i powierzchni kości. Uwidocznione zostało ścisłe powiązanie BMC, BMD i powierzchni kości z wysokością ciała a także pomiędzy BMC, BMD i powierzchnią kości. Analiza regresji pozwoliła na opracowanie matematycznej konwersji zakresu danych dla chłopców i dziewcząt, w rezultacie czego powstały odpowienie tablice percentylowe zależnosci powierzchni kosci od długości i BMC oraz wartości BMD od powierzchni kości. Zastosowanie tych tablic pozwoliło ocenić „prawidłową” zawartość mineralną kości z uwzględnieniem specyficznej powierzchni kości bez względu na wiek dziecka.
Wniosek
Zastosowanie tablic znaczników antropometrycznych i densytometrycznych pozwala zidentyfikować przypadki niskiej zawartości minerałów u dzieci z zaburzeniami rozwoju fizycznego i biologicznego.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s152-153.

P28
GĘSTOŚĆ MINERALNA KOŚCI, STAN ODŻYWIENIA I SKŁAD CIAŁA DZIECI Z OSTEOPENIĄ I OSTEOPOROZĄ

Rusińska A.,1 Chlebna-Sokół D.,1 Lewiński A.,2 Frasunkiewicz J.,1 Zygmunt A.2
1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Katedra Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, stan odżywienia, skład ciała, dzieci

Celem pracy jest ocena zależności pomiędzy stanem odżywienia i składem ciała a wskaźnikami gospodarki mineralnej u dzieci.
Pacjenci i metody
Badaniami objęto 324 dzieci w wieku 5-18 lat (185 chłopców i 139 dziewcząt). Były to dzieci z grup ryzyka osteoporozy, jak również bez obciążającego wywiadu, ale z obecnością objawów mogących sugerować zaburzenia mineralizacji kośćca. Wykonano badanie densytometryczne metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA), w projekcji Total body i Spine. Analizowano całkowitą zawartość wapnia w kośćcu (TBCa), zawartość minerałów w kośćcu (BMC), powierzchniową gęstość mineralną kośćca (BMD) i wskaźniki Z-score dla BMD w Total body i Spine oraz wyliczoną ze wzoru Krogera i wsp. objętościową gęstość mineralną kręgosłupa lędźwiowego (vBMD L2-L4 = BMD x 4/( π x w); gdzie w – średnia szerokość kręgów L2-L4); ponadto oceniono całkowitą zawartość tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej. Równocześnie przeprowadzono pomiary antropometryczne z uwzględnieniem wysokości i masy ciała, obwodu klatki piersiowej, talii, biodra, ramienia, uda i 4 fałdów skórno-tłuszczowych. Wyliczono wskaźnik masy ciała (BMI), współczynnik masy ciała (BMCoeff) oraz wskaźnik talia/biodro (WHR).
Wyniki
Zarówno u dzieci z prawidłową (n=127), jak i z obniżoną masą kostną (n=197; w tym 83 z osteoporozą i 114 z osteopenią), stwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy wskaźnikami gospodarki mineralnej a pomiarami antropometrycznymi, najwyższe współczynniki korelacji (R=0,78-0,91) wykazano dla wysokości i masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej i ramienia. U dzieci z niską masą kostną, w odróżnieniu od tych z prawidłową, nie obserwowano takich zależności dla wskaźnika Z-score. Spośród wyliczonych wskaźników odżywienia najsilniejszą dodatnią korelację ze stanem mineralizacji wykazywał współczynnik masy ciała. Beztłuszczowa masa ciała korelowała bardzo silnie z zawartością minerałów w kośćcu (zwłaszcza u chłopców), natomiast masa tłuszczowa korelowała słabiej (silniej u dziewcząt aniżeli u chłopców).
Wnioski
• Stan odżywienia i skład ciała są istotnymi modyfikatorami mineralizacji szkieletu u dzieci.
• Brak zależności pomiędzy wskaźnikami Z-score gęstości mineralnej kośćca a parametrami antropometrycznymi u dzieci z obniżoną masą kostną sugeruje obecność czynników zaburzających fizjologiczne mechanizmy regulacji uwapnienia szkieletu u tych pacjentów.
Praca częściowo finansowana ze środków budżetowych Ministerstwa Nauki i Informatyzacji jako projekt badawczy nr 3 P05E 05624.

P28
BONE MINERAL DENSITY, STATE OF NUTRITION AND BODY COMPOSITION IN CHILDREN WITH OSTEOPENIA AND OSTEOPOROSIS

Rusińska A.,1 Chlebna-Sokół D.,1 Lewiński A.,2 Frasunkiewicz J.,1 Zygmunt A.2
1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Keywords: bone mineral density, state of nutrition, body composition, children

The aim of the study was to evaluate the dependence between the nutrition state and body composition and the indices of mineral metabolism in children.
Patients and methods
The study included 324 children aged from 5 to 18 years (185 boys and 139 girls.) These were children from the osteoporosis risk group as well as children without any previous history of this disease but with symptoms suggesting mineralization disorders. Densitometric examination was performed by dual energy X–ray absorptiometry (DXA) in Total body and Spine. The study analyzed total bone calcium content (TBCa), bone mineral content (BMC), surface bone mineral density (BMD), the Z-score indices for BMD in Total body and Spine modes, and calculated volumetric bone mineral density of lumbar spine according to Kroger et al.(vBMD L2-L4 = BMD x 4/( π x w); where w – mean vertebrae L2-L4 width). Furthermore, total fat and fat-free content were also estimated. Anthropometric measurements were also carried out, including height, weight, chest circumference, waistline, hip circumference, arm and thigh circumference and 4 skin folds. Body mass index (BMI), body mass coefficient (BMCoeff) and waist-hip-ratio (WHR) were measured as well.
Results
Both in children with normal (n=127) and decreased bone mineralization (n=197; 83 patients with osteoporosis and 114 with osteopenia) statistically significant correlation between the indices of mineral metabolism and anthropometric measurements was observed; the highest correlation coefficient (R=0,78-0,91) was for weight, height and chest and arm circumference. In children with low bone mass, contrary to children with normal bone mass, this correlation for the Z-score index was not observed. Among all the calculated indices of nutritional state the body mass coefficient showed the strongest positive correlation with the mineralization state. Fat-free body mass correlated very strongly with mineral bone content, whereas fat body mass correlated less strongly.
Conclusions
• The nutrition state and body composition are important skeletal mineralization modifiers in children.
• There is no correlation between Z-score indices of bone mineral density and anthropometric parameters in children with decreased bone mass, suggesting the presence of factors disturbing physiological regulation mechanisms of skeletal calcification in these patients.
Acknowledgements
Tthe study was partly financed by Ministry of Science and Computerization, grant No 3P05E 05624.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s154-155.

P29
WPŁYW KORTYZOLU NA PRZEMIANĘ KOSTNĄ I HOMEOSTAZĘ WAPNIOWO-FOSFORANOWĄ U DZIEWCZĄT Z JADŁOWSTRĘTEM PSYCHICZNYM

Roztoczyńska D.,1 Dziatkowiak H.,1 Starzyk J.,1 Czerwiński E.2
1 Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii CMUJ, Wielicka 265, 30-663 Kraków
2 Krakowskie Centrum Medyczne, Kopernika 32, 31-501 Kraków

Słowa kluczowe: anorexia nervosa, osteoporoza, kortyzol

Celem pracy jest ocena wpływu kortyzolu na gęstość mineralną kości oraz na przemianę kostną i wapniowo-fosforanową u dziewcząt z J.P. Materiał. 36 dziewcząt z J.P. w wieku średnio 15.3 lat, ze wskaźnikiem masy ciała (BMI) średnio 15.95 kg/m2. W chwili rozpoczęcia obserwacji jedna z dziewcząt miesiączkowała pomimo utraty masy ciała, u 8 nie wystąpiła pierwsza miesiączka, u pozostałych 27 rozpoznano wtórny brak miesiączki trwający średnio 11.14 miesięcy. Trzyletni okres obserwacji zakończyły 33 dziewczęta.
Metody
U wszystkich chorych przed leczeniem oraz co 6 miesięcy wykonywano badanie przedmiotowe, ocenę BMI, pobierano krew w celu wykonania badań hormonalnych, biochemicznych oraz dla oznaczenia markerów kostnych. W surowicy oznaczono stężenie estradiolu. LH, FSH, PTH, IGF-1 oraz kortyzolu, w moczu dobowym stężenie kortyzolu. Parametry przemiany wapniowo-fosforanowej oceniano na podstawie stężenia wapnia całkowitego i zjonizowanego, fosforu, fosfatazy alkalicznej oraz białka całkowitego w surowicy, a w dobowej zbiórce moczu oceniono wydalanie wapnia i kreatyniny. Jednocześnie pobierano krew do oznaczeń markerów kostnych: N-MID-Osteokalcyny oraz Serum Cross Laps. Co 12 miesięcy oceniono gęstość mineralną kręgosłupa lędźwiowego w odcinku L2-L4, w projekcji AP, metodą DEXA (Lunar DPX-IQ), analizowano wskaźniki BMD, BMC, BMD i Z score.
Wyniki
Przed rozpoczęciem leczenia pacjentek wykazano znamienną statystycznie ujemną korelację pomiędzy stężeniem kortyzolu w moczu dobowym, a stężeniem estradiolu, LH, FSH, IGF-1 oraz wartością BMI i dodatnią korelację pomiędzy stężeniem kortyzolu w surowicy i w moczu, a stężeniem Serum Cross Laps. Po zakończeniu leczenia stwierdzono obniżenie poziomu kortyzolu w surowicy krwi oraz wysoce znamienne zmniejszenie stężenia kortyzolu w moczu dobowym. W okresie trzech lat leczenia nie wykazano znamiennej statystycznie korealcji pomiędzy stężeniem kortyzolu w moczu dobowym i surowicy, a wartością Z score, BMD, BMC i BMAD, natomiast wartości kortyzolu w surowicy krwi i w moczu korelowały ujemnie z wartością BMI oraz ze stężeniem estradiolu, IGF-1, LH i FSH w surowicy krwi. Stwierdzono także ujemną korelację pomiędzy stężeniem kortyzolu w dobowej zbiórce moczu a stężeniem wapnia całkowitego, fosfatazy alkalicznej i osteokalcyny w surowicy krwi.
Wnioski
Związana z wyniszczeniem hiperkortyzolemia u dziewcząt z J. P. wywiera negatywny wpływ na oś podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalną, przemianę wapniową i syntezę kostną, jak również powoduje nasilenie resorpcji kości w tej grupie chorych.

P29
THE EFFECT OF CORTISOL ON BONE AND CALCIUM – PHOSPHATE METABOLISM IN GIRLS IN ANOREXIA NERVOSA

Roztoczyńska D.,1Dziatkowiak H.,1 Starzyk J.,1 Czerwiński E.2
1 Department of Pediatric Endocriynology Polish-American Children Hospital Jagiellonian University CMUJ, Wielicka 265, 30-663 Krakow, Poland
2 Krakowskie Centrum Medyczne, Kopernika 32, 31-501 Krakow, Poland

Keywords: anorexia nervosa, osteoporosis, crtisol

The goal of the study is the analysis of the effect of cortisol on bone and calcium – phosphate metabolism in girls in anorexia nervosa.
Material
The analysis included 36 anorectic girls at the mean age of 15.3 years and with the mean duration of the disease of 12.02 months. Of this group, at the beginning of the observation period, one patient still menstruated despite her body mass loss, eight girls were pre-menarche, and the remaining 27 patients had secondary amenorrhea of the mean duration of 11.14 months. The mean body mass index was 15.95 kg/m2. The mean follow-up was 34.66 months; the 3-year observation period was accomplished in 33 girls.
Methods
Physical examination for BMI evaluation, laboratory and hormonal tests was performed every 6 months. Calcium-phosphate and bone metabolism were also assessed in all the patients based on the analysis of PTH and alkaline phosphatase levels, serum calcium and phosphorus, 24-hour calciuria, as well as the values of osteogenesis ( N-Mid-Osteocalcin) and bone resorption markers Serum Cross Laps). Hormonal testes included: estradiol, LH, FSH, IGFI and cortisol serum levels, and cortisol in 24 urine collection. Bone mineral density was determined in all the girls prior to follow-up and during the 3-year therapy. Spine densitometry in the AP projection was performed every 12 months, using a Lunar unit. The following indices were assessed: BMC, BMD, BMAD and Z score.
Results
In the initial period of the follow – up, a highly significant negative correlation was noted between serum and urine cortisol levels and Serum Cross Laps values. After the three-year treatment period, the serum cortisol levels decreased, and the 24-hour urine cortisol values decreased significantly. Within the 3year follow-up, no significant correlation was observed between serum and urine cortisol levels and: Z score, BMD, BMAD and BMC indices. On the other hand, while a significant negative correlation was demonstrated between serum and urine cortisol levels and: serum estradiol, LH, FSH, IGF-I and BMI values. A significant negative correlation was noted between 24-urine collection and calcium, alkaline phosphatase and N-Mid Osteocalcin levels.
Conclusions
Hipercortisolemia in anorectic patients is associated with low body mass, and has a negative effect on the hypothalamic-hypophyseal-gonadal axis and on osteogenesis, as well on intensification on bone resorption.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s155-156.

P30
OCENA BADANIA ULTRADŹWIĘKOWEGO KOŚCI PIĘTOWEJ ORAZ WSKAŹNIKÓW ROZWOJU BIOLOGICZNEGO U DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 10-13 LAT

Błaszczyk A.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci

Wstęp
W okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania organizmu obserwuje się istotne zwiększenie wymiarów szkieletu, co wiąże się przede wszystkim z szybkim przyrostem masy kostnej, szczególnie jej części mineralnej.
Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jaki jest stan mineralizacji kośćca i jego fizjologiczne uwarunkowania (wiek, płeć, wysokość i masa ciała, stan odżywienia, zaawansowanie w pokwitaniu) u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat i czy występują nieprawidłowości (i jakiego rodzaju) w tym zakresie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 300 dzieci, uznanych za zdrowe, w wieku 10-13 lat; 126 chłopców i 174 dziewczynki, uczęszczających do losowo wybranych szkół podstawowych z każdej dzielnicy Łodzi. U wszystkich dzieci przeprowadzono: przedmiotowe badanie lekarskie, pomiary masy ciała i wysokości dla wyliczenia na ich podstawie wskaźnika masy ciała, ocenę fazy dojrzewania płciowego wg Tannera oraz badanie ultradźwiękowe kości piętowej. Analizowano parametry: prędkość przechodzenia ultradźwięków (SOS), szerokopasmowe tłumienie ultradźwięków (BUA) oraz wyliczany na ich podstawie wskaźnik Stiffness, zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i względnych (wskaźnik Z-score). Za prawidłowe uznawano wyniki poszczególnych parametrów ultradźwiękowych mieszczące się w zakresie plus/minus 1,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku.
Wyniki
W badaniu ultradźwiękowym kości piętowej obniżenie Z-score co najmniej jednego parametru stwierdzono u 45,3% badanej populacji. Dla wartości bezwzględnych wszystkich parametrów ultradźwiękowych wykazano istotne statystycznie, dodatnie zależności od wieku badanych. Znamienne statystycznie, dodatnie korelacje pomiędzy wartościami parametrów ultradźwiękowych a masą i wysokością ciała oraz fazami dojrzewania płciowego, stwierdzono zarówno dla chłopców, jak i dziewczynek oraz łącznie w całej badanej grupie.
Wnioski
U 45% zdrowych dzieci uczęszczających do łódzkich szkół podstawowych, stwierdzono za pomocą metody ultradźwiękowej obniżenie gęstości mineralnej kośćca. Parametry badania ultradźwiękowego kości piętowej w grupie dzieci w wieku 10-13 lat zależą od wieku, masy i wysokości ciała, zaawansowania w pokwitaniu oraz stanu odżywienia. Jak wynika z przeprowadzonych badań metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej okazała się bardzo przydatna w badaniach przesiewowych dzieci i młodzieży.

Badania stanowią przedmiot pracy doktorskiej pt. „Ocena mineralizacji kośćca, stanu odżywienia i spożycia wybranych składników pokarmowych u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat”.

P30
EVALUATION OF QUANTITATIVE ULTRASOUND EXAMINATION OF CALCANEOUS AND DEVELOPMENTAL INDICES IN CHILDREN AGED 10-13 YEARS FROM LODZ

Błaszczyk A.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 4th Teaching Hospital, Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: quantitative ultrasound of calcaneous, children

Introduction
In the period of intensive growth and maturation rapid increase of skeletal size is observed. It is connected with accumulation of bone mass, mostly its mineral part.
The aim of the study was to answer questions about the skeletal mineralization and its physiological factors (age, gender, height, weight, nutritional state, stage of maturation) and abnormalities concerning it in the population of children from Lodz, aged 10-13 years.
Material and methods
The study comprised 300 healthy children, aged 10-13 years, 126 boys and 174 girls, from primary schools from every district of Lodz. In all children: medical examination, height and weight measurements to calculate body mass index, stage of maturation by Tanner scale and quantitative ultrasound of calcaneous (QUS) were performed. Such ultrasound parameters as: speed of sound (SOS), broadbound ultrasound attenuation and automatically calculated Stiffness index were analyzed as absolute and relative (Z-score) values. Results of ultrasound parameters ranged from minus to plus 1,0 for mean of sex and age were taken as normal (Z-score).
Results
Decrease of Z-score of at least one of ultrasound parameters was found in 45,3% of the studied children. Statistically significant, positive correlations between age and absolute values of QUS parameters were found. There were also statistically significant positive correlations of ultrasound parameters with weight, height and stage of maturation for boys, girls and for the whole group.
Conclusions
Decrease of bone mass assessed by QUS method was found in 45% of children from primary schools from Lodz. Ultrasound parameters of calcaneous in the group of children aged 10-13 years were correlated with age, weight, height, stage of maturation and nutritional state. The results of the conducted study suggest that QUS method of bone mass assessment is very useful for screening examinations in children and adolescents.

The results of this study are the part of doctoral dissertation “Evaluation of bone mineralization, nutritional state and dietary intake of chosen nutritional compounds in children aged 10-13 years from Lodz”.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s156-157.

P31
OBRAZ KLINICZNY ZABURZEŃ MINERALIZACJI SZKIELETU U DZIECI W PRZEBIEGU CHORÓB KOŚCI UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: niska masa kostna, dzieci, choroby kości uwarunkowane genetycznie

Wstęp
Choroby kości uwarunkowane genetycznie mogą prowadzić do obniżonej gęstości mineralnej kośćca, występowania objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, w tym złamań kości oraz postępujących deformacji kostno-stawowych.
Celem pracy była ocena objawów klinicznych i wyników badania densytometrycznego u dzieci z chorobami kości uwarunkowanymi genetycznie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 20 dzieci w wieku od 1 miesiąca do 18 lat; 11 chłopców i 9 dziewczynek. U 11 dzieci rozpoznano wrodzoną łamliwość kości (osteogenesis imperfecta-OI; u 9 typu I, u 2 – III), u 3 – dysplazje włókniste kości (u 2 – zespół McCune-Albrighta, u 1 – Jaffe-Lichtensteina), u 2 – kraniosynostozy oraz u pozostałych dzieci: zespół Turnera, Freemana-Sheldona, Buschke-Ollendorfa i Marfana. U wszystkich pacjentów przeprowadzono badanie lekarskie ze szczególnym uwzględnieniem objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. U dzieci powyżej 6 r.ż. wykonano ilościowe badanie gęstości mineralnej kości metodą DXA w programie total body i spine, a w młodszej grupie mineralizację oceniano na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Osteoporozę w badaniu DXA rozpoznawano gdy Z-score był poniżej –2,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku oraz obecne były objawy kliniczne, zaś osteopenię gdy Z-score mieścił się w granicach –1,0 a –2,0.
Wyniki
U pacjentów z typem I OI pierwsze złamanie kości wystąpiło przed ukończeniem 2 r.ż., u dzieci z III typem stwierdzono złamania już w okresie życia wewnątrzmacicznego. Maksymalnie stwierdzono 30 złamań u jednego pacjenta, u 3 wykazano obecność złamań kręgów. W sześciu przypadkach chorobę rozpoznano także u innych członków rodziny. W omawianej grupie dzieci z OI, u wszystkich pacjentów którym wykonano badanie DXA rozpoznano obniżenie gęstości mineralnej szkieletu: u 5 osteoporozę, u 1 – osteopenię. U wszystkich dzieci z o OI o ciężkim przebiegu rozpoznano deformacje kostne oraz zaburzenia chodu. W pozostałej grupie badanych dzieci odnotowano następujące objawy kliniczne: wadliwa postawa ciała u wszystkich pacjentów, deformacje kostne u 3 (z kraniosynostozami i zespołem Freemana-Sheldona), złamania kości w wywiadzie u 3 (dzieci z dysplazją włóknistą kości), bóle kostno-stawowe u 7. U 8 spośród tych dzieci stwierdzono niską masę kostną.
Wnioski
1. U dzieci z chorobami układu kostnego uwarunkowanymi genetycznie konieczna jest ocena gęstości mineralnej kości oraz objawów klinicznych, co ma istotne znaczenie dla ustalenia dalszego postępowania diagnostycznego i leczenia.
2. Rozpoznanie osteoporozy lub osteopenii u tych pacjentów jest wskazaniem do zastosowania terapii zwiększającej gęstość mineralną kości oraz zmniejszającej ryzyko złamań i deformacji kostnych

Praca częściowo finansowana ze środków budżetowych Ministerstwa Nauki i Informatyzacji
(projekt badawczy nr 3P05E05624) oraz ze środków przyznanych przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi (nr 502-11-211).

P31
CLINICAL COURSE OF SKELETAL MINERALIZATION DISTURBANCES IN CHILDREN WITH GENETIC BONE DISEASES

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: low bone mass, children, genetic bone diseases

Introduction
Genetically derived bone diseases may lead to lower bone mineral density, occurrence of clinical symptoms of skeletal-muscular system, eg. bone fractures and progressive skeletal deformities.
The aim of the study was to assess clinical symptoms and densitometric examination results in children with genetic bone diseases.
Material and methods
The study comprised 20 children, aged from 1 month to 18 years, 11 boys and 9 girls. In 11 children osteogenesis imperfecta (osteogenesis imperfecta-OI; in 9 – type I, in 2 – type III), in 3 – fibrous bone dysplasias (2 with McCune-Albright and 1 with Jaffe-Lichtenstein), in 2 – craniosynostoses and in the rest – Turner syndrome, Freeman-Sheldon, Buschke-Ollendorf and Marfan syndrome were diagnosed. In all children medical examinations were performed with particular consideration of symptoms related to skeletal-muscular system. In children over 6 years of age densitometric examinations by DXA method in total body and spine programs were done; in younger patients skeletal mineralization was assessed by X-ray. Osteoporosis was diagnosed, when beside clinical symptoms, densitometric Z-score results were below -2,0 of the number of standard deviations below the mean for sex and age, and osteopenia when Z-score ranged from -1,0 to -2,0.
Results
In children with type I OI first bone fracture occurred before 2 years of age, in patients with type III OI fractures were already found during fetal life. Maximum of 30 bone fractures were seen in one patient (with OI type I); in 3 of them vertebral fractures were observed. In 6 children familial report of OI was assessed. In all patients with OI subjected to DXA examinations, lower bone mineral density was found: in 5 osteoporosis and in one – osteopenia. In all children with severe course of OI skeletal deformities and gait disturbances were observed. In the rest of the patients with genetic bone diseases the following clinical symptoms were detected: faulty posture in all of them, skeletal deformities in 3 (with craniosynostoses and Freeman-Sheldon syndrome), bone fractures in 3 (all children with fibrous bone dysplasias), arthralgias and bone pain in 7. In 8 of these patients low bone mass was found.
Conclusions
In children with genetically derived bone diseases bone mineral density and clinical symptoms should be assessed to establish further diagnostic and therapeutic procedures.
Diagnosis of osteoporosis or osteopenia in these patients indicates the need of the treatment increasing bone mineral density and decreasing the number of bone fractures and possibilities of skeletal deformities.

The study was partly financed by Ministry of Science and Computerization grant
No 3P05E05624 and Medical University of Lodz grant No 502-11-211.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s158.

P32
OSTEOPOROSIS AND UNCOMPLICATED SPINAL FRACTURES IN CHILDREN

Shevchenko S.D.
Sytenko Institute of Spine and Joint Pathology Ukraine, Kharkiv

Keywords: osteoporosis, spine, fractures, children.

Spinal fractures in children are very frequent. Investigators note dependence of the fracture localization from the age. There is prevalence of the cervical spine trauma at the youngest age, at the middle age –thoracic spine trauma and at the adolescent period-lumbar spinal trauma (as in adults). This situation is connected with anatomical peculiarities of the vertebras and with maturation of the spine.
Mineral metabolism disturbance leads to decreasing of the bone solidity and in consequence of this lesser stress is need for spinal trauma. That is why we pay attention to osteoporosis in children with spinal fractures.
We have analyzed (with radiologist collaboration) roentgenograms of 101 patients with uncomplicated spinal fractures and concluded that in 56% of the patients was osteoporosis. We revealed boy’s prevalence at the age 8-14 years old in this group, and the girls were at the age 8, 10, 13 years old. More frequently we saw osteoporosis in girls.
Comparison of these number patients with compression spinal fractures showed that in 50% several vertebras were fractured in comparison with group of the patients without osteoporosis. The number of broken vertebras more than 4 in both groups was connected with complicity of the trauma. We did not find correlation between fracture localization and presence of the osteoporosis because of the same number patient in the both groups.
These findings allow us to conclude that spinal osteoporosis is not a sign which characterized spinal damage, but a sign of spinal tissue condition. This demands to include to the complex therapy medicinal products that improve mineral metabolism of the bone (Ca, Mg, P, Zn, D, C and others).

P32
OSTEOPOROZA I NIEPOWIKŁANE ZŁAMANIA KRĘGOSŁUPA U DZIECI

Shevchenko S.D.
Sytenko Institute of Spine and Joint Pathology Ukraine, Kharkiv, Ukraina

Słowa kluczowe: osteoporoza, kręgosłup, złamania, dzieci

Złamania kręgosłupa u dzieci są bardzo częste. Badacze zauważają zależność lokalizacji złamania od wieku. U najmłodszych dzieci przeważają urazy kręgosłupa szyjnego, u nieco starszych – kręgosłupa piersiowego, zaś u młodzieży urazy kręgosłupa lędźwiowego (podobnie jak u dorosłych). Zależność ta jezt związana z właściwościami anatomicznymi kręgów oraz ze stopniem dojrzałości kręgosłupa.
Metaboliczne zaburzenia mineralizacji prowadzą do zmniejszenia wytrzymałości kości, co w konsekwencji obniża siłę potrzebną do wywołania urazu. Z tego względu zwracamy szczególną uwagę na osteoporozę u dzieci ze złamaniami kręgosłupa.
Przeanalizowaliśmy (przy współpracy z radiologiem) rentgenogramy 101 pacjentów z niepowiklanymi złamaniami kręgosłupa i doszliśmy do wniosku, że 56% z pacjentów miało osteoporozę. W tej grupie chłopcy przeważali w wieku 8-14 lat, a dziewczęta były w wieku 8, 10 i 13 lat. Osteoporozę częściej stwierdzaliśmy u dziewcząt.
Porównanie tej liczby pacjentów z ze złamaniami kompresyjnymi wykazało, że u 50% złamanych było kilka kręgów w porównaniu do pacjentów bez osteoporozy. Liczba 4 i więcej złamanych kręgów w obu grupach była uzależniona od stopnia skomplikowania złamania. Nie znaleźliśmy korelacji pomiędzy lokalizacją złamania i obecnością osteoporozy, gdyż w obu grupach była taka sama liczba pacjentów.
Te dane pozwalają nam na konkluzję, że osteoporoza w kręgosłupie nie jest objawem charakteryzującym uszkodzenie kręgosłupa, ale objawem kondycji tkanki kostnej kręgosłupa. Wymaga to włączenia do kompleksowej terapii preparatów poprawiających metabolizm kostny (Ca, Mg, P, Zn, D, C i inne).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s159.

P33
OSTEOPOROSIS IN SCOLIOSIS

Shevchenko S.D., Ermak T.A., Spiliotina T.V.
Sytenko Institute of Spine and Joint Pathology AMS Ukraine, Kharkov

Keywords: a bony rarefication, a scoliosis

The development of scoliosis is associated with the congenital pathology of mineralisation and vertebral growth by many orthopaedists. Some signs of scoliosis progression are based on local osteoporosis measurement (Movshovich, Frakash-Kon).
The purpose of research was to reveal whether the local bony rarefacation. We observed 137 children with the scoliosis in age 6-15 years old.
On base of the data of densitometry of our patients (one-photon densitometer NK-364, Hungary) the bone mineral content (BMC) is established, that, bone mineral density (BMD) 62,8 % of patients was more than on 10 % less in comparison with age norm of children of the Kharkov population.
Frequency of revealing and range of osteopenia accrued with age of the patients and with increasis of degree of the deformity. It is revealed, that scoliosis authentically progresses in children with low mineral density of a bone.
In patients, who had radiological signs of progressing (Movshovich, Frakash-Kon), osteopenia was marked in 72 %.
Long-term supervision of patients with a scoliosis has not revealed restoration of BMC and BMD up to normal. It means that “peak” of bony mass in this category of children will be decreased.
From our data we think that:
1. The orthopedic a local bony rarefication usually pathology with accompanied common osteopenia.
2. The osteopenia can with a prognostic parameter of dynamics of the disease.
3. The therapy should be complex, with the correction of mineral metabolism.

P33
OSTEOPOROZA W SKOLIOZIE

Shevchenko S.D., Ermak T.A., Spiliotina T.V.
Sytenko Institute of Spine and Joint Pathology AMS Ukraine, Kharkov, Ukraina

Słowa kluczowe: zrzeszotnienie kości, skolioza

Zdaniem wielu ortopedów rozwój skoliozy jest związany z wrodzoną patologią mineralizacji i wzrostu kręgosłupa. Niektóre oznaki skoliozy można wykryć w lokalnej ocenie osteoporozy (Movshovich, Frakash-Kon).
Celem badania było wykrycie lokalnego zrzeszotnienia kości. Badanych było 137 dzieci ze skoliozą w wieku 6-15 lat.
Na podstawie badania densytometrycznego (densytometr pojedynczej wiązki NK-364, Węgry) oceniono zawartość mineralną kości (BMC) oraz to, że gęstość mineralna kości (BMD) u 62.8% pacjentów jest ponad 10% mniejsza w porównaniu do normy wiekowej dzieci z populacji Kharkov.
Częstość występowania i zakres osteopenii korelował z wiekiem pacjentów i ze wzrostem stopnia deformacji. Wykazano, że skolioza postępuje u dzieci z niską gęstością mineralną kości. U pacjentów, którzy mieli radiologiczne oznaki postępującej skoliozy (Movshovich, Frakash-Kon) osteopenię oznaczono w 72% przypadkach.
W odległej obsewacji pacjentów ze skoliozą nie odnotowano poprawy BMC i BMD do zakresu normy. Oznacza to, ze masa szczytowa kości u tych dzieci będzie zmniejszona.
Z naszych danych wnosimy, że:
1. Ortopedzi powinni wiazać lokalne zrzeszotnienie kości w skoliozie ze współistniejącą osteopenią.
2. Osteopenia może być parametrem prognostycznym w przewidywaniu dynamiki choroby.
3. Należy stosować kompleksową terapię zawierającą poprawę metabolizmu kostnego.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s159-160.

P34
OSTEOPENIA IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH SCLERODERMA

Shevchenko N.S.
Institute of Children and Adolescents Health Care, prosp. 50-letia VLKSM, 52-a, Kharkiv 61153, Ukraine

Keywords: osteopenia, children and adolescents, scleroderma, bone mineral density

Scleroderma is a widespread rheumatic disease and its incidence nowadays steadily increases. Scleroderma is one of the diffuse diseases of connective tissue which some forms can be cured without glucocorticoids.
In 16 children and adolescents with scleroderma (mean age 12.29±0.93 years, duration of the disease – 3.85±1.02 years, 62.51% were girls) not receiving corticosteroids there was studied mineral density (BMD) by means of single-photonic absorptiometry in distal and proximal regions of the radius, as well as mineral metabolism of components in connective tissue structures. Certain decrease in bone mass was revealed in the majority of patients (53.85%). The incidence of osteopenia in distal part of the radius was 46.15% and in proximal part it reached 50.00%. BMD in distal region was decreased significantly in girls aged 6 – 7 years in comparison with the control group: 0.19 g/cm² vs 0.25 g/cm² (p<0.01); of 8 to 11 years: 0.21 g/cm² vs 0.26 g/cm² (p<0.05). In boys aged 13-15 years: 0.26 g/cm² vs 0.34 g/cm² (p<0.01). BMD in proximal region of the radius in girls aged 12-15 years come to 0.43 g/cm² vs 0.54 g/cm² (p<0.05); of 16 to 18 years: 0.38 g/cm² vs 0.60 g/cm² (p<0.01); in boys aged 13-15 years 0.46 g/cm² vs 0.59 g/cm² (p<0.05). According to Z criterion distal BMD was -1.47±0.26; proximal BMD totaled -1.60±0.15. In 16.77% of patients there was diagnosted ostheoporosis (Z criterion was more than 2.5 standard deviations).
The degree of osteopenic syndrome severity was not connected with the form of the disease (local or systemic scleroderma), character and extent of dermatologic alterations, viscerites, as well as with the disease duration.
The investigation revealed a frequent decrease in blood calcium and glycosaminoglycanes, an increase in alkaline phosphatase and oxyproline levels in excreted urine.
Osteopenia in children and adolescents with scleroderma confirms the systemic damage of connective tissue and similarity of pathogenetic mechanisms in different forms of the disease. For the purpose of prophylaxis and treatment of osteopenia in adolescents with scleroderma there is recommended inclusion of such medical means as ergocalciferol metabolites and calcium in treatment complex alongside with physiotherapeutic methods and physical drill for such patients.

P34
OSTEOPENIA U DZIECI I MŁODZIEŻY ZE SKLERODERMIĄ

Shevchenko N.S.
Institute of Children and Adolescents Health Care, prosp. 50-letia VLKSM, 52-a, Kharkiv 61153, Ukraine

Słowa kluczowe: osteopenia, dzieci i młodzież, sclerodermia, gęstość mineralna kości

Sklerodermia jest bardzo rozprzestrzenionym schorzeniem reumatycznym, którego występowanie stale wzrasta. Sklerodermia jest jedną z uogólnionych chorób tkanki łącznej, której niektóre formy mogą być leczone lekami glukokortykosteroidowymi.
Badniu poddano 16 osób (dzieci i młodzież) ze sklerodermią, w tym 62.51% dziewcząt w średnim wieku 12.29±0.93 lat i czasem trwania choroby 3.85±1.02 lat, nie przyjmujących sterydów. Oceniono BMD w przedramieniu w lokalizacjach distal radius i proximal radius metodą absorpcjometrii rentgenowskiej pojedynczej wiązki, a także metabolizm mineralny komponentów struktury tkanki łącznej. U większości pacjentów (53.85%) wykazano pewne obniżenie BMD. Występowanie osteopenii w lokalizacji distal radius wyniosło 46.15% zaś w proximal radius osiągnęło 50.00%. BMD w dalszej części przedramienia było znacząco obniżone u dziewcząt w wieku 6-7 lat w porównaniu do grupy kontrolnej 0.19 g/cm² vs 0.25 g/cm² (p<0.01); w wieku 8-11 lat: 0.21 g/cm² vs 0.26 g/cm² (p<0.05). U chłopców w wieku 13-15 lat: 0.26 g/cm² vs 0.34 g/cm² (p<0.01). BMD w bliższej częsci przedramienia u dziewcząt w wieku 12-15 lat wyniosło 0.43 g/cm² vs 0.54 g/cm² (p<0.05); w wieku 16 – 18 lat: 0.38 g/cm² vs 0.60 g/cm² (p<0.01); u chłopców w wieku 13-15 lat 0.46 g/cm² vs 0.59 g/cm² (p<0.05). BMD według kryterium Z-score w dalszej części przedramienia wyniosło -1.47±0.26; a w bliższej części przedramienia Z-score wynosił -1.60±0.15. U 16.77% pacjentów zdiagnozowano osteoporozę (Z-score wynosił wiecej niż 2.5 SD).
Stopień cięzkości osteopenii nie był powiązany z formą choroby (sklerodermia miejscowa czy ogólnoustrojowa), charakterem i zasięgiem zmian dermatologicznych, narządowych oraz z czasem trwania choroby.
Badania wykazały częsty spadek poziomu wapnia i glukozaminoglikanów we krwi oraz wzrost fosfatazy alkalicznej i poziomu oksyproliny w moczu.
Osteopenia u dzieci i młodzieży ze sklerodermią potwierdza ogólnoustrojowe uszkodzenia tkanki łącznej i podobieństwo patologicznych mechanizmów różnych form choroby. W celu profilaktyki i leczenia osteopenii u dzieci i młodzieży ze sklerodermią rekomenduje sie włączenie takich środków leczniczych jak metabolity witaminy D oraz wapń w leczeniu kompleksowym jednocześnie z fizjoterapią i ćwiczeniami fizycznymi.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s161-162.

P35
PRÓBA OCENY ROZKŁADU ODDZIAŁYWAŃ W MIĘŚNIACH STABILIZUJĄCYCH POSTAWĘ U DZIECI Z OSTEOPOROZĄ IDIOPATYCZNĄ I OBJAWOWĄ

Dobosiewicz K.1, Okrajni J.2, Jędrzejewska A.1, Dumała J.1, Czernicki K.1, Jędrzejek H.1, Szota M.1, Dyner-Jama I.1, Flak M.1
1 Katedra i Klinika Rehabilitacji, Śląska Akademia Medyczna
2 Katedra Mechaniki i Technologii Przeróbki Plastycznej, Politechnika Śląska

Osteoporoza dziecięca sprawia trudności diagnostyczne z uwagi na zróżnicowany i niecharakterystyczny obraz kliniczny. Pierwszym objawem jest ból stóp i brak propulsji chodu, występuje przenoszenie ciężaru ciała na piętę z odciążeniem śródstopia i palców oraz wygórowane odruchy ścięgniste, co skłania do rozpoznania chorób nerwowo-mięśniowych i stanów zapalnych OUN. Przedłużająca się diagnostyka oraz unieruchomienie związane z bólem powoduje dalszy proces odwapnienia kości (zwłaszcza guza piętowego) i pogłębianie zaburzeń postawy ciała i chodu.
Cel pracy
Analiza łańcucha stato-kinetycznego kończyn i tułowia podczas osiowego obciążania szkieletu u dzieci z osteoporozą idiopatyczną. W pracy koncentrowano się na biomechanicznych aspektach zmiany obciążania kończyn dolnych i konsekwencjach tego w postawie ciała w aspekcie rehabilitacji.
Materiał
W okresie 15-letnim w Klinice Rehabilitacji hospitalizowano 15 dzieci w tym: 9 z osteoporozą idiopatyczną, i 6 z osteoporozą objawową, w przebiegu nadczynności tarczycy -3 i przytarczyc – 3.
Metoda: w pracy przedstawiono próbę ujęcia modelowego uwzględniającego najistotniejsze elementy układu mięśniowo-szkieletowego biorące udział w stabilizacji postawy. Model ten opiera się na przybliżeniu kości szkieletu za pomocą układu sztywnych elementów skończonych połączonych przegubami oraz cięgien reprezentujących mięśnie.
Wyniki i omówienie
Opracowano zależności matematyczne opisujące stan równowagi sił w poszczególnych stawach kończyn, miednicy oraz tułowiu w uwarunkowanej bólem postawie i chodzie. Niewielkie zmiany położenia względem siebie i względem środka ciężkości ciała, kości piszczelowej, udowej, miednicy, a przede wszystkim stopy, w sposób istotny wpływają na wielkość obciążeń poszczególnych mięśni jak również obciążeń samych kości.
Przeniesienie obciążenia na guz piętowy oraz zewnętrzną część stopy, przy towarzyszącym przeproście w stawie kolanowym, powoduje odciążenie i następowy zanik mięśnia brzuchatego łydki, przy równoczesnym obniżeniu docisku osiowego w kości piszczelowej z jej następowym odwapnieniem, co wykazano posługując się prostym schematem układu trójprzegubowego, będącego modelem dolnej części kończyny. Wynika z tego możliwość rehabilitacji uwzględniająca korekcję ustawienia w/w elementów i likwidacji patologicznego sprzężenia zwrotnego wywołanego bólem.
Po analizie patologicznego łańcucha statokinetycznego postawy u dzieci z osteoporozą idiopatyczną stwierdzono, że w biomechanice ustawienia tułowia biorą udział dwa elementy:
• wadliwe obciążanie stóp: ustawienie piętowe – wywołujące przeprost w stawach kolanowych, nadmierne przodopochylenie miednicy, zwiększenie lordozy lędźwiowej i spłycenie kyfozy. Wiąże się to z koniecznością kompensacji w/w mechanizmów przez zmianę położenia środka ciężkości ciała.
• zmniejszenie kyfozy piersiowej i powstanie garbu żebrowego przedniego związane jest z równomiernym zmniejszeniem wysokości kolumny przedniej i tylnej kręgosłupa ze względu na scieńczeniem beleczek kostnych bez zmiany ich ilości i obecności sztywnego elementu rusztowania klatki piersiowej, jakim jest mostek.
Opisane mechanizmy mają istotne znaczenie w procesie rehabilitacji, w której stosowano ćwiczenia opracowane przez Prof. Dobosiewicz, uzyskując pełną sprawność ruchową u pacjentów z osteoporozą idiopatyczną w czasie 4-5 lat, a z objawową w okresie 2 lat.
Wnioski
W rehabilitacji dzieci z osteoporozą zasadnicze znaczenie mają:
• likwidacja bólu
• przywrócenie prawidłowego napięcia mięśni posturalnych
• przywrócenie prawidłowej biomechaniki postawy i chodu

P35
RESPONSE DISTRIBUTION IN POSTURE STABILISING MUSCLES IN CHILDREN WITH IDIOPATHIC AND SYMPTOMATIC OSTEOPOROSIS – ATTEMPT OF EVALUATION

Dobosiewicz K.1, Okrajni J.2, Jędrzejewska A.1, Dumała J.1, Czernicki K.1, Jędrzejek H.1, Szota M.1, Dyner-Jama I.1, Flak M.1
1 Department of Rehabilitation, Medical University of Silesia
2 Department of Mechanics and Metalforming, Faculty of Material, Science, Metalling and Transport, Silesian University of Technology, Gliwice, Poland

Introduction
Juvenile osteoporosis causes significant diagnostic problems related to diverse and non-specific clinical evidence. Its first symptoms: pain localised in feet and lack of gait propulsion, often accompanied by excessive tendon reflexes, is often overlooked in early diagnostics and eventually leads to improper diagnosis, including neuromuscular diseases or inflammatory states of the CNS. Delayed diagnostics and immobilisation caused by pain aggravate further process of decalcification, especially of calcanean tuber, and deterioration of body posture and gait pattern.
Aim of the study
The study was aimed on analysis of a statokinetic chain of a lower limb and trunk during axial skeleton load in children suffering from juvenile and adolescent idiopathic osteoporosis. Current work is focused on biomechanical aspects of load changes in lower limbs and related alterations in body posture in view of rehabilitation.
Material
During 15 year period 15 children in various stages of osteoporosis were hospitalised in the Department of Rehabilitation, including 9 suffering from juvenile idiopathic osteoporosis and 6 with symptomatic osteoporosis (3 in the course of hyperthyroidism and 3 with hyperparathyroidism).
Method
Current study presents an attempt to create biomechanical model considering most important elements of musculo-skeletal system responsible for posture stabilization. Musculoskeletal system was approximated with rigid elements connected by joints to simulate bones and their connections and elastic pulls to approximate muscles. Calculations were carried on utilising finite elements method. Model was charged with vertical force acting upon standing and walking. Adequate mathematical formulas, describing balance of forces in the trunk, pelvis and particular joints of lower limbs, were worked out for a chosen model under normal and altered by pain conditions of posture.
Results
Analysis of pathological stato-kinetic chain of posture in children with osteoporosis revealed presence of two fundamental factors influencing position of trunk:
– improper load of feet: carrying body load mostly on heels to relieve instep and toes causes hyperextension in knee joints, redundant inclination of pelvis, lumbar hyperlordosis and thoracic hypokyphosis. These changes require further compensation by alteration of the centre of gravity.
– shallowing of thoracic kyphosis and rising of anterior rib hump is related to parallel decreasing of height of anterior and posterior column of the spine. Such situations occur because of thinning of bone trabeculae without trabeculae quantity loss and biomechanical influence of the sternum, which forms rigid element of a chest framework.
Described mechanisms play important role in the course of rehabilitation. Exercises evolved by Professor K. Dobosiewicz were successfully employed, to be effective in recovery of patients with idiopathic osteoporosis after 4-5 years, and symptomatic osteoporosis after 2 years.
Conclusion
Rehabilitation of children with idiopathic or symptomatic osteoporosis should be focused on:
– suppression of pain
– restoration of normal tension of postural muscles
– restoration of normal posture and pattern of gait.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s162-164.

P36
BÓLE KOSTNE I TRUDNOŚCI W PORUSZANIU SIĘ JAKO OBJAWY WIODĄCE W PRZEBIEGU ZABURZEŃ MINERALIZACJI KOŚĆCA U 2 CHŁOPCÓW

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej AM w Lublinie.
Adres do korespondencji: Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin

Słowa kluczowe: osteoporoza, Z -score, bóle kostne, zaburzenia chodu

Wstęp
Zaburzenia mineralizacji kości w wieku dziecięcym sprawiają wiele trudności diagnostycznych. Z powodu błędnego przekonania, iż problem zaburzeń mineralizacji kości jest marginalny w tej grupie wiekowej, pacjenci często przez wiele lat cierpią, nim zostanie postawione właściwe rozpoznanie.
Cel
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie przypadków potwierdzających tezę, iż należy dołożyć wszelkich starań, aby podnosić stan świadomości lekarskiej tak, aby w diagnostyce różnicowej bólów kostnych i zaburzeń motoryki u dzieci częściej uwzględniali także możliwość istnienia zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej.
Materiał, wyniki
Przedstawiamy krótki opis historii 2 chłopców, u których diagnostyka nie uwzględniająca zaburzeń mineralizacji kości nie pozwalała, przez długi czas, na postawienie właściwego rozpoznania.
1. Chłopiec M.S. lat 10 612.
Od 10 miesięcy uskarżał się na uporczywe bóle kończyn dolnych, osłabienie mięśniowe, pobolewania kręgosłupa. W wieku 9 8/12 lat rozpoznano u niego „skręcenie stawu skokowego lewego”, co stało się powodem czasowego ograniczenia aktywności ruchowej (3 tygodniowe unieruchomienie kończyny w opatrunku gipsowym). Unieruchomienie nie przyniosło pozytywnych rezultatów. Chłopiec zaczął skarżyć się na bóle obu kończyn dolnych, pojawiły się trudności w chodzeniu, które interpretowano jako zaburzenia równowagi. Pacjent był „obserwowany” przez lekarza rodzinnego, następnie konsultowany przez innych lekarzy. Stawiano kolejne rozpoznania: podejrzenie kolagenozy, podejrzenie boreliozy oraz sugestie polineuropatii.
Ostateczne rozpoznanie – idiopatyczna osteoporoza młodzieńcza. DEXA- BMD L2-L4: 0.531g/cm2; Z -score -normy polskie: -3.28 s.d. Z chwilą poprawy mineralizacji tkanki kostnej całkowite ustąpienie objawów subiektywnych.
2. Chłopiec L. M. lat 16.
Od 7 lat nasilające się bóle stawowe, potem kostne, brak łaknienia oraz znaczne wychudzenie (BMI 16.4 w wieku 16 lat). Od 7 lat diagnozowany przez ortopedów, internistów, reumatologa, pediatrów i rehabilitantów, pojawiały się także sugestie konieczności badania psychiatrycznego. Poza lekami przeciwbólowymi, okresowym unieruchomieniem (w tym łupkami gipsowymi) i witaminami nie stosowano żadnego leczenia. Z uwagi na narastające bóle stawowe, a następnie kostne pacjent ograniczał aktywność ruchową, co między innymi mogło być jednym z czynników wpływających na stopniowe pogłębianie się zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej (osteoporoza z unieruchomienia).
Rozpoznanie: osteoporoza w przebiegu zespołu Marfana. DEXA BMD L2-L4 Z-score = -2.6 s.d. W wyniku zastosowanego kilkunastomiesięcznego leczenia i wielokrotnie modyfikowanego schematu terapeutycznego bóle kostne ustąpiły niemal całkowicie (ostatnio: alendronian sodu, -calcidol, NaHCO3, preparaty Ca i Mg) Ustąpienie bólów kostnych wpłynęło pozytywnie na stan psychiczny pacjenta i wzrost jego aktywności ruchowej. Zaobserwowano też wzrost łaknienia (poprawa stanu psychicznego po złagodzeniu dolegliwości).
Wnioski
Przedstawione powyżej informacje stanowią bodziec do szerszego propagowania diagnostyki densytometrycznej u pacjentów pediatrycznych zgłaszających bóle kostne, a zwłaszcza u tych, u których współistnieją trudne do wyjaśnienia zaburzenia motoryki (głównie chodu).

P36
OSTEALGIAS AND DECRESED MOTOR ACTIVITY AS LEADING SYMPTOMS OF BONE MINERAL CONTENT DISORDERS IN 2 BOYS

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Department of Paediatric Endocrinology and Neurology, Skubiszewski Medical
University of Lublin, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin, Poland

Keywords: osteoporosis, Z -score, ostealgia, dysbasia.

Introduction
The cases of improper bone mineralization in children make a good deal of diagnostic problems. Because of the convincement, that these diseases are rare, the patients suffer for many years before the right diagnose is made out.
Aim
We present this paper to show the necessity of popularize densitometric methods as paediatric diagnostic procedures, especially in cases with the presence of symptoms suggesting bone mineralization disorders -such as ostealgia and decreased motor activity.
Subjects and results
We present short medical histories of 2 boys with bone mineralization problems suffering for a long time because of the lack of the proper medical diagnosis.
1. Boy M.S. at the age of 10 612.
He has been suffering from nagging pains in lower limbs, deficient muscular power and pains in spine for a period of 10 months. At the age of 9 812 the diagnosis “a sprain of left ankle“ was made, the left limb was plastered and the boy was told to reduce his physical activity for 3 weeks. This therapeutic method has not cured the boy and he started complain of pains in both lower limbs and of dysbasia. These symptoms were interpreted as problems with keeping the body balance. The boy has been diagnosed by some doctors. The diagnoses: suspicion of a collagen disease, borreliosis or polyneuropathy were suggested.
Finally, idiopathic juvenile osteoporosis was diagnosed. These were present all criteria described by Dent (the beginning before the puberty, pains in lower limbs and spine, deficient muscular power, dysbasia and the faulty posture).
The densitometric data were as follows: (DEXA) BMD L2-L4: 0.531g/cm2; (Z –score –polish norm: -3. 28 s.d.). Data from the anamnesis and results of additional investigations were sufficient to exclude the eventuality of secondary osteoporosis.
2. Boy L.M the age of 16.
For 7 years, the boy has been suffering arthralgias, then ostealgias and lack of appetite leading to malnutrition (body mass index 16.4).
For 7 years, the boy has been examined by orthopaedists, internists, a rheumato¬logist, paediatricians and rehabilitants. There have been presented suggestions to perform psychiatric examination. Our patient has been cured only with analgesics and vitamins. From time to time plaster casts were used to immobilize limbs.
Because of intensive pains his locomotion activities had been reduced causing (probably) decrement of bone mineralization (osteoporosis due to immobilisation).
Diagnosis: osteoporosis as a symptom of Marfan’s syndrome. BMD L2-L4 (DEXA) has been estimated at -2.-6 s.d. (significant decrement of mineral bone density).
As the effect of long-lasting and frequently modified therapy the pains have nearly subsided. The therapy (with bisphosphonates (alendronate), α-calcidol with calcium salts and NaHCO3 to force alkalinization) has reduced ostealgias and has had a positive influence on locomotion activity of the patient as well as on state of nutrition.
Conclusions
The informations (presented above) are the arguments for popularization of the densitometry as the very useful diagnostic procedure in paediatrics. These methods should be very useful as diagnostic tools in patients with ostealgias, especially with co-existent decreased motor activity (mainly dysbasia).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s164.

P37
ZAWARTOŚĆ TRANSFORMUJĄCEGO CZYNNIKA WZROSTU – BETA 1 W WARSTWIE PODCHRZĘSTNEJ GŁOWY KOŚCI UDOWEJ KORELUJE Z NASILENIEM ZMIAN ZWYRODNIENIOWYCH STAWU BIODROWEGO

Zgoda M.,1 Pączek L.,2 Bartłomiejczyk I.,.2 Chmielewski D.,1 Siemińska J.,3 Górecki A.1
1 Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Akademii Medycznej w Warszawie; 02-005 Warszawa; ul. Lindleya 4
2 Klinika Immunologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Warszawie
3 Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Akademii Medycznej w Warszawie

Słowa kluczowe: choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego; transformujący czynnik wzrostu-beta

Celem pracy była ocena zależności pomiędzy zawartością transformującego czynnika wzrostu-beta 1 (TGF-β1) w warstwie podchrzęstnej głowy kości udowej a stopniem nasilenia zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego w przebiegu choroby zwyrodnieniowej. Do badania włączono 24 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego. Bioptaty kostne pobrano w czasie operacji endoprotezoplastyki totalnej stawu biodrowego. Oznaczenie zawartości TGF-β1 przeprowadzono z wykorzystaniem metody immunoenzymatycznej ELISA. Stopień nasilenia zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego oceniano z wykorzystaniem klasyfikacji Kellgrena-Lawrence’a, oraz analizując minimalną szerokość szpary stawowej na zdjęciach rentgenowskich.
Zawartość TGF-β1 w przeliczeniu na białko całkowite była wprost proporcjonalna do stopnia nasilenia zmian zwyrodnieniowych. Średnia zawartość TGF-β1 w grupie chorych z najmniej nasilonymi zmianami zwyrodnieniowymi (zakwalifikowanymi do grupy II-giej wg klasyfikacji Kellgrena-Lawrence’a) wynosiła 0,86 pg/μg i była istotnie statystycznie niższa (p0,05) w porównaniu do grupy chorych z największym nasileniem zmiany zwyrodnieniowych (grupa IV), gdzie średnia zawartość TGF-β1 w warstwie podchrzęstnej głowy kości udowej wynosiła 1,72 pg/μg.
Uzyskane wyniki potwierdzają rolę TGF-β1 w etiopatogenezie zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego.

P37
THE CONTENT OF TRANSFORMING GROWTH FACTOR – BETA 1 (TGF-Β1) IN SUBCHONDRAL BONE OF THE FEMORAL HEAD CORRELATES WITH THE SEVERITY OF OSTEOARTHRITIS OF THE HIP

Zgoda M.,1 Pączek L.,2 Bartłomiejczyk I.,2 Chmielewski D.,1 Siemińska J.,3 Górecki A.1
1 Department of Orthopaedics and Traumatology of the Locomotor System; The Medical University of Warsaw
2 Department of Immunology, Transplantology and Internal Medicine; The Medical University of Warsaw
3 Department of Experimental and Clinical Physiology; The Medical University of Warsaw, Poland

Keywords: hip osteoarthritis; transforming growth factor-beta

The aim of the study was to determine the relationship between the content of Transforming Growth Factor-beta 1 (TGF-β1) in subchondral bone of the femoral head and the severity of osteoarthritic changes of the hip joint and in relation to minimal width of the joint space. 32 samples of subchondral bone were collected from patients with hip osteoarthritis during total hip replacement. The content of TGF-β1 was measured with the use of enzyme-linked immunoassay (ELISA).
We found statistically significant correlation between the content of TGF-β1 in subchondral bone and the severity of osteoarthritic changes. The content of TGF-β1 was directly proportional to the severity of osteoarthritic changes assessed by the Kellgren-Lawrence classification. The mean content of TGF-β1 in patients with minimal changes of the hip joint, classified as type II was 0,86 pg/μg, in comparison to the mean content of TGF-β1 in patients with severe osteoarthritis changes of the hip joint (group IV) where it was 1,72 pg/μg.
The results confirm the mutual role of TGF-β1 in the development of osteoarthritis of the hip joint.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s165-166.

P38
CARTILAGE OLIGOMETRICMATRIX PROTEIN (COMP) IN SUBJECTS WITH EARLY OSTEOARTHRITIS OF THE KNEE JOINTS

Tamm A.,1 Kumm J.,1 Tamm Ann, 1 Veske K.,2 Lintrop M.,2 Hansen Ü.
1 University of Tartu, Estonia, Tartu, Faculty of Medicine,
2 Tartu University Clinics, Department of Radiology, Estonia

Keywords: COMP, early knee osteoarthritis, population

Elevated serum COMP levels are considered to be predictive of progression of knee OA. At the same time COMP is not unique to cartilage but found also in tendons and synovia.
Aim
To examine links between serum COMP and clinical and radiological parameters in subjects with early OA of the knees.
Material
142 persons 32 – 55 years of age, mean 45 ± 6 (SD), 74% of those with knee problems of that age group from the list of one family physician, were studied. In 90% of the persons knee complaints had lasted over three months. Among them 83 (58%) were women and 59 (42%) were men.
Methods
(i) Person’s ability to use the knees was tested, and knee joints were investigated (ii) radiographically as well as (iii) sonographically. Radiographically, neither joint surface of the knee (tibiofemoral, TF and patellofemoral, PF) revealed any alterations in 25% of the subjects. First grade OA was found in 46% and second or third grade OA in 29% of the subjects. Advanced OA (II+III) occurred more frequently on PF joint surface (chi-square 31.3, P=0.000). Serum COMP levels were measured by an ELISA utilising two monoclonal antibodies against antigenic determinants on the human COMP molecule (AnaMar Medical, Lund). All the samples were determined twice with intra-assay coefficient of variation < 6 %.
Results
We did not observe correlations between the S-COMP levels and radiographic OA of TF nor PF compartments. More detailed analyses demonstrated significant difference in S-COMP levels for men and women (the medians 12.1 and 9.8 U/L, respectively, p= 0.0004). Among men there were relatively more persons having physically hard labour.
For women, S-COMP levels significantly correlated with age (rho = 0.322, p=0.003), tibial (rho= 0.287, p= 0.019) and PF osteophytes (0.235, p= 0.032), as well as with thickness of quadriceps tendon (left rho = 0.256, p = 0.035).
For men, only correlation between S-COMP and sonographic changes in menisci (rho 0.358, p= 0.025) was observed.
Using the combination of variables as presence of TF and PF osteophytes, thinning of the cartilage of PF facet and femoral intercondylar angle, the regression models permitted to predict 20-21 % of the variability of S-COMP in women. The model did not predict S-COMP for men. For them other parameters were acting.
Conclusions
1. Interpreting changes of S-COMP one must differentiate the results by gender.
2. Correlations between S-COMP level and osteophytes of the knee joint conform to the view that S-COMP elevates in case of early-stage OA.
3. Sonographic examination revealed a significant contribution of PF cartilage, tendon and menisci to the variability of S-COMP in women.
4. Our results confirm origin of COMP from several tissues.

P38
BIAŁKA OLIGOMETRYCZNE MACIERZY CHRZĄSTKI (COMP) U OSÓB Z WCZESNYMI ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI STAWÓW KOLANOWYCH

Tamm A.,1 Kumm J.,1 Tamm Ann, 1 Veske K.,2 Lintrop M.,2 Hansen Ü.
1 University of Tartu, Estonia, Tartu, Faculty of Medicine,
2 Tartu University Clinics, Department of Radiology, Estonia

Słowa kluczowe: oligomeryczne białko macierzy chrząstki COMP, wczesna choroba zwyrodnieniowa stawów, populacja

Podwyższony poziom COMP w surowicy uważa się za czynnik prognostyczny postępów choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych. Jednocześnie COMP nie występuje jedynie w tkance, ale również w ścięgnach i w mazi stawowej.
Cel
Zbadać związek pomiędzy COMP w surowicy a parametrami klinicznymi i radiologicznymi u osób z wczesną chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych.
Materiał
Zbadano 142 osoby w wieku 32-55 lat, średio 45 ± 6 (SD), z listy lekarza rodzinnego, z których 74% miało problemy z kolanami. U 90% tych osób problemy z kolanami trwały ponad 3 miesiące. Wśród nich było 83 (58%) kobiet i 59 (42%) mężczyzn.
Metody
Testowano zdolność (i) używania kolan przez badane osoby oraz stawy kolanowe (ii) radiologicznie i (iii) ultrasonograficznie. W 25% przypadków badanie radiologiczne nie wykazało żadnych zmian w powierzchniach stawowych (piszczelowo-udowa – TF, rzepkowo-udowa – PF). Choroba zwyrodnieniowa I stopnia występowała u 46% a II lub III stopnia u 29% osób. Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa (II+III) występowała częściej w rzepkowo-udowej powierzchni stawu (chi-square 31.3, P=0.000). Poziom COMP w surowicy mierzono za pomocą testu ELISA używającego 2 przeciwciał monoklonalnych przeciwko antygenowym determinantom molekuł ludzkiego COMP (AnaMar Medical, Lund). Wszystkie próbki były dwukrotnie badane ze współczynnikiem oznaczalności < 6 %.
Wyniki
Nie zaobserwowaliśmy korelacji pomiędzy poziomem COMP w surowicy oraz radiologicznym OA powierzchni stawowych TF i PF. Dokładniejsze analizy ukazały znaczące różnice w poziomach COMP u mężczyzn i kobiet (średnio 12.1 i 9.8 U/L, odpowiednio, p= 0.0004). Wśród mężczyzn było relatywnie więcej osób wykonujących ciężką pracę fizyczną.
U kobiet poziom COMP w surowicy znacząco korelował z wiekiem (rho = 0.322, p=0.003), piszczelowymi osteofitami (rho= 0.287, p= 0.019) oraz osteofitami rzepkowo-udowymi (0.235, p= 0.032), jak również z grubością ścięgien mięśnia czworgłowego uda (lewe rho = 0.256, p = 0.035).
U mężczyzn zaobserwowano jedynie korelacje między COMP a zmianami w USG łąkotki (rho 0.358, p= 0.025).
Używając kombinacji zmiennych oraz obecności osteofitów TF i PF, zcieńczenie tkanki powierzchni rzepkowo-udowej oraz kąta miedzykłykciowego, model regresji pozwolił przewidzieć 20-21% zmiennosci poziomu COMP u kobiet. Model nie przewidywał poziomu COMP u mężczyzn, dla nich używano innych parametrów.
Wnioski
1. Interpretując zmiany poziomu COMP w surowicy należy rozróżnić wyniki w zależnosci od wieku.
2. Korelacje pomiedzy poziomem COMP a osteofitami w stawach kolanowych skłaniają do poglądu, że poziom COMP w surowicy wzrasta w przypadku wczesnej choroby zwyrodnieniowej.
3. Badanie ultrasonograficzne wykazało znaczące wpływ tkanki na powierzchni rzepkowo-udowej, ścięgien oraz łąkotki na zróżnicowanie poziomu COMP u kobiet.
4. Nasze badania potwierdzają, że COMP wywodzi się z kilku różnych tkanek.