II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy
XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
Kraków, 11-13 października 2007

Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007
vol 9, suppl 2, s87-198

streszczenia w załączniku

Sprawozdanie z II Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy, Kraków 11-13.10.07

Plik do pobrania w załączeniu

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2).

L0A
20 LAT OSTEOARTROLOGII W POLSCE: CZEGO SIĘ NAUCZYLIŚMY, GDZIE JESTEŚMY?
Badurski J. E.
Polska Fundacja Osteoporozy

Od Pierwszego Zjazdu Sekcji Osteoartrologii PTL w 1987 roku, a od 1996 roku – Zjazdów Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii, corocznie, na kolejnych sympozjach, kongresach i kursach organizowanych z Polską Fundacją Osteoporozy monitorujemy postępy w zrozumieniu, diagnostyce i leczeniu chorób kostno – stawowych, szczególną uwagę przykuwając do osteoporozy (OP) i choroby zwyrodnieniowej stawów (OA). Na naszych oczach dokonał się, typowy dla dzisiejszych trendów w praktyce medycznej, proces. Miejsce przekonania o omnipotencji jakiegoś jednego czynnika etiologicznego choroby zajęła wiedza o wieloprzyczynowości jej wystąpienia. Z równym powodzeniem rak piersi może przenosić jeden „główny” gen, jak i dwa lub trzy razem oddziałujące geny „drugoplanowe”. Zawał serca może wystąpić u osoby z prawidłowym poziomem cholesterolu i bez zmian w EKG, ale z cukrzycą, z nadciśnieniem, otyłością. Złamanie po niewielkim urazie częściej dotyka kobiet z prawidłową gęstością kości, ale za to po wielu latach palenia tytoniu, a to w większym stopniu może obniżyć wytrzymałość kości niż – o dwa odchylenia standardowe obniżona – BMD. Zrzeszotnienie, czyli starczy zanik kości, któremu towarzyszy spadek masy kostnej, czyli pierwowzór OP, okazał się tylko jednym z wielu niezależnych, i samowystarczających czynników ryzyka złamań. Bez uwzględnienia ich wszystkich nie sposób określić zagrożenia złamaniem u poszczególnego pacjenta. Służy temu, opracowana przez gremia międzynarodowe metodologia określania 10 – letniego, całkowitego, indywidualnego ryzyka złamania, które jest podstawą decyzji o potrzebie i rodzaju leczenia.

Czeka nas zatem zmiana standardów myślenia o problemie łamliwości kości. Pod pojęciem osteoporozy, rozumiemy wysokie ryzyko złamania, z jakichkolwiek przyczyn by nie wynikało. Diagnostyka osteoporozy oznacza ocenę 10-letniego, całkowitego, indywidualnego ryzyka złamania. Próg interwencji leczniczej wyznacza wysokość ryzyka złamania. Rodzaj leczenia wynika z rozpoznanych przyczyn obniżenia wytrzymałości kości.

Podobnie ból stawu w OA, może mieć różne źródła, z czego zapalenie błony maziowej i obrzęk szpiku w kości podchrzęstnej poprzedzony długotrwałą, nadmierną jej resorpcją, stanowią przyczyny najczęstsze. Te zaś wymagają zupełnie odmiennego leczenia.

Osteoartrologiczny punkt widzenia dostrzega w każdym procesie destrukcyjnym, czy to struktur stawu czy kości, wynik aktywacji zawsze tych samych komórek. W przypadku chrząstki – chondrocytu, w przypadku kości – osteoklastu. Te same komórki – chondrocyt bezpośrednio, osteoklast poprzez osteoblasty – uczestniczą również w budowie tkanek swojego otoczenia. Rodzaj ich reakcji zależy od rodzaju ich stymulacji. Poznawanie anabolicznych i katabolicznych sygnałów aktywujących np. NFkappaB w obu typach komórek pozwala na częściowe wytłumaczenie od dawna znanych objawów, jak np. nocnego bólu biodra, tzw. przejściowej osteoporozy biodra, czy złamania kręgu. Stwarza to nowe szanse terapeutyczne, ale i rzuca światło na mechanizm skutecznego działania metod dotąd stosowanych. Przeciwdziałanie tym szkodzącym sygnałom jest zadaniem na najbliższe lata. W życiu naszego środowiska, również.

L0A
20 YEARS OF OSTEOARTHROLOGY IN POLAND: WHAT HAVE WE LEARNT? WHERE DO WE STAND?
Badurski J. E.
Polish Foundation of Osteoporosis

The first congress of the Section of Osteoarthrology of the Polish Medical Association took place in 1987, in 1996, the Polish Association for Osteoarthrology was established. Since then, yearly, at symposia, conferences and courses organized jointly with the Polish Foundation of Osteoporosis we have been monitoring progress in understanding, diagnostics and treatment of osteoarthicular diseases focusing primarily on osteoporosis and osteoarthritis.

We have witnessed a process typical of current medical practice. The belief of the omnipotence of a single etiologic agent of a disease has been replaced by knowledge of its multiple-cause nature. Breast cancer can as well be attributed to one „main” gene as well as to two or three minor simultaneous ones. Both a person with optimal cholesterol level and no ECG changes and an overweight person with diabetes and high blood pressure can suffer from myocardial infarction. Fractures after a minor trauma which are more likely to decrease bone strength than BMD with T-score -2.0 are more common in women with normal bone density but long-term smokers.

Brittle bones or age-related atrophy of bone accompanied by bone mass loss, which lies at the bottom of osteoporosis, has turned out to be only one of many independent and self-sufficient factors of fracture risk. Only by taking into consideration all of the factors we can assess fracture risk in an individual patient. To do that international research groups have been using the methodology of 10-year evaluation of absolute individual risk of fracture. Which, in turn, determines the decision of whether or not and what kind of treatment is necessary.

In consequence, we are about to change the standards of understanding bone brittleness. What is understood by the term „osteoporosis” is high fracture risk, whatever the causes of fracture. The diagnosis of osteoporosis means 10-year evaluation of absolute individual risk of fracture.

The level of fracture risk determines the intervention threshold. The type of treatment depends on the causes of low bone strength.

Analogically, as in the example of knee osteoarthritis, there are different causes of a join pain. Synovial inflammation and bone marrow edema in subchondral bone preceded by long-lasting excessive resorption are the most common ones. They require different treatment.

From the point of view of Osteoarthrology, each destructive process, afflicting either joints or bones, is the result of the activity of the same cells. In the case of cartilage it is chondrocytes, in the case of bones – osteoclasts. The same cells, chondrocytes directly and osteoclasts through osteoblasts, participate in formation as well as degradation of adjacent tissue. Their reaction depends exclusively on the kind of stimulation. Knowledge on the nature of anabolic and catabolic activation signals, such as in the case of NF-kappaB, in both types of cells provides a partial explanation of well-known symptoms: painful knee or hip at night (the co-called transient osteoporosis of the hip), or fracture of the vertebra. That not only opens up new therapeutic opportunities but also sheds light on the effectiveness of the methods already applied.

To counteract the destructive signals is our task for the following years. In the life of our society as well.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s90-91.

L0B
RATIONALE FOR CHOOSING ANABOLIC OR ANTIRESORPTIVE TREATMENTS IN OSTEOPOROSIS

Papapoulos S.

Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center.
The Netherlands.

Therapies of chronic diseases should be efficacious, convenient for the patient and devoid of side effects. In daily practice, the risk of serious outcomes and the preference of patients as well as the cost of the interventions should also be considered. The pathophysiological basis of osteoporosis provides the rationale for the use of interventions that either reduce bone resorption and turnover or stimulate bone formation. Several antiresorptive treatments are used in the treatment of osteoporosis but PTH is the only anabolic therapy currently available (1-34 and recently 1-84). Evidence for efficacy and safety from controlled studies has been obtained for up to 10 years for antiresorptives and up to 18 months for PTH, while short-term head-to-head studies with surrogate endpoints have also been performed. Such studies illustrate the different mechanism of action of the two types of interventions but do not allow any conclusions about any potential differences in antifracture efficacy. These considerations are reflected in recommendations of several regulatory authorities. It is also frequently assumed that antiresorptives should be given mainly to patients with high bone turnover while anabolics should be reserved for patients with low bone turnover. However, analyses of the results of trials with bisphosphonates and PTH 1-34 indicated that the antifracture efficacy of these agents is independent of prevalent rates of bone turnover. Further analysis of the pharmacodynamic responses to these treatments, reveal distinct patterns with attainment or not of steady-states that provide the basis for the design of regimens with the use of both types of therapies, in some patients at least. Such therapeutic approaches need to be explored further and their efficacy in reducing fracture risk, their safety as well as their cost-effectiveness need to be evaluated.

L0B
RACJONALNE PODSTAWY WYBORU LECZENIA ANABOLICZNEGO LUB ANTYRESORPCYJNEGO W OSTEOPOROZIE

Papapoulos S.

Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center. Holandia

Terapie chorób przewlekłych powinny być skuteczne, wygodne w stosowaniu dla pacjenta i pozbawione działań ubocznych. W codziennej praktyce ryzyko poważnych działań niepożądanych i preferencje pacjenta, jak również koszty leczenia powinny być brane pod uwagę. Patofizjologiczne podstawy osteoporozy dostarczają racjonalnych przesłanek dla zastosowania takich interwencji terapeutycznych, które albo zmniejszają resorpcję kości i obrót kostny, albo stymulują kościotworzenie.
W leczeniu osteoporozy stosowanych jest wiele leków antyresorpcyjnych, ale PTH jest obecnie jedyną, dostępną terapią anaboliczną (1-34 i niedawno 1-84).
Dowody na skuteczność i bezpieczeństwo leków antyresorpcyjnych z kontrolowanych badań uzyskiwane są do 10 lat, a dla PTH do 18 miesięcy , chociaż krótkotrwąjace badania head-to-head z zastępczymi punktami końcowymi także zostały przeprowadzone.
Takie badania obrazują różny mechanizm działania dwóch typów interwencji leczniczej, ale nie pozwalają na żadne wnioski dotyczące potencjalnych różnic w skuteczności przeciwzłamaniowej.
Rozważania te znajdują swoje odbicie w rekomendacjach różnych organów decydujących.
Przypuszcza się też często, że leki antyresorpcyjne powinny być podawane głównie pacjentom z wysokim obrotem kostnym, podczas gdy leki anaboliczne powinny zostać zarezerwowane dla chorych z niskim obrotem kostnym.
Jednakże, analizy wyników przeprowadzonych badań z bisfosfonianami i PTH 1-34 wskazują, ze skuteczność antyzłamaniowa tych substancji jest niezależna od obecnego tempa metabolizmu kostnego obrotu kostnego.
Dalsza analiza farmakodynamicznej odpowiedzi na to leczenie, ujawnia różne modele osiągania lub nieosiągania stanu równowagi dynamicznej, co stanowi podstawę dla tworzenia trybu postępowania z użyciem obu rodzajów terapii, przynajmniej u niektórych pacjentów.
Takie podejście terapeutyczne powinno być dalej badane oraz dalej winna być oszacowana jego skuteczność w redukcji ryzyka złamania, jego bezpieczeństwo jak też kosztoefektywność.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s92

L01
METABOLIZM KOSTNY W HIPEPROLAKTYNEMII RÓŻNEGO POCHODZENIA

Bolanowski M., Zadrożna-Śliwka B., Kałużny M., Syrycka J.

Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami A.M. we Wrocławiu

Słowa kluczowe: hiperprolaktynemia, prolaktynoma, gęstość mineralna kości, markery przebudowy kości

Hiperprolaktynemia prowadzi do osteopenii i osteoporozy, może mieć swoje konsekwencje w postaci zwiększonego ryzyka złamania kości. Przyczyny powyższego upatruje się w nieprawidłowej funkcji gonad, choć nie wyklucza się też bezpośredniego wpływu prolaktyny na zmiany gęstości mineralnej kości (BMD).
Celem pracy była ocena wpływu hiperprolaktynemii o różnej etiologii na aktywność procesów przebudowy kości i BMD w różnych miejscach szkieletu. Podjęto się również określenia stanu hormonalnego towarzyszącego hiperprolaktynemii sprzyjającego ubytkowi gęstości kości i zaburzeniu przebudowy kości.
Materiał i metody: Badaniem objęto 75 kobiet w wieku 19-49 lat (30,537,8), wśród których wyodrębniono dwie grupy. Pierwszą stanowiły 32 kobiety z rozpoznanym gruczolakiem przysadki, drugą 43 kobiety z hiperprolaktynemią czynnościową. Wśród obu grup wyodrębniono pacjentki z hipogonadyzmem i z prawidłową funkcją gonad. Grupę kontrolną stanowiło 29 zdrowych kobiet w wieku 25-43 lat (33,59  4,7). Oceniano stężenia wapnia, fosforanów, frakcji kostnej fosfatazy alkalicznej (BAP), osteokalcyny (OC), C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (ICTP), prolaktyny (PRL), lutropiny (LH), folitropiny (FSH), globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), estradiolu (E2), testosteronu (T), siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), parathormonu (PTH) w surowicy. Wykonano badanie densytometryczne (odcinka kręgosłupa L2-L4, nasady dalszej przedramienia, nasady bliższej kości udowej oraz badanie całego ciała) techniką DXA.
Wyniki: obserwowano większe stężenia PRL w grupach badanych oraz mniejsze stężenia E2 w porównaniu do grupy kontrolnej. Stwierdzono wyższe stężenia markerów przebudowy kości tj. BAP, ICTP w grupach i podgrupach w stosunku do grupy kontrolnej. W grupie z gruczolakiem przysadki obserwowano obniżenie BMD L2-L4 w stosunku do grupy kontrolnej i grupy z hiperpolaktynemią czynnościową. Widoczny był również ubytek BMD całego ciała w stosunku do grupy kontrolnej. W badaniach korelacyjnych zaznaczył się anaboliczny wpływ PTH na kręgosłup lędźwiowy u kobiet z gruczolakiem przysadki i na ultradystalną część kości promieniowej u kobiet z hiperprolaktynemią czynnościową. W analizie regresji największy wpływ na wartości bezwzględne BMD i wyrażone przez Z-score kręgosłupa lędźwiowego oraz BMD całego ciała miał E2, na BMD całego ciała wyrażone jako Z-score największy wpływ miało SHBG. Zaznaczony był ponadto dodatni wpływ SHBG na BMD kręgosłupa lędźwiowego, i wpływ SHBG i DHEA-S na BMD całego ciała. Na BMD kręgosłupa lędźwiowego wyrażoną przez Z-score dodatni wpływ miały ponadto SHBG i T a na BMD (Z-score) całego ciała T, E2 i DHEA-S. U kobiet z hiperpolaktynemią spowodowaną gruczolakiem przysadki PRL działała negatywnie na BMD (g/cm2) 1/3 część kości promieniowej i na BMD (Z-score) krętarza większego, 1/3 części promieniowej oraz całego ciała.
Wnioski:
1. Hiperprolaktynemia wynikająca z obecności gruczolaka przysadki u kobiet w większym stopniu wiąże się z niekorzystnym wpływem na metabolizm kostny wyrażony aktywnością markerów przebudowy kości niż wartościami BMD. Daje to możliwość wcześniejszej oceny zaburzeń gospodarki kostnej jeszcze przed pojawieniem się zmian BMD.
2. Hiperprolaktynemia czynnościowa nie stanowi takiego zagrożenia dla metabolizmu kostnego jak spowodowana gruczolakiem przysadki.
3. Obniżenie BMD w następstwie hiperprolaktynemii występuje głównie w zakresie kości beleczkowej, co może sugerować znaczący wpływ niedoboru estrogenów.

L01
BONE METABOLISM IN HYPERPROLACTINEMIA OF VARIOUS ORIGIN

Bolanowski M., Zadrożna-Śliwka B., Kałużny M., Syrycka J.

Dept. of Endocrinology, Diabetology and Isotope Therapy, Medical University Wrocław, Poland

Key words: hyperprolactinemia, prolactinoma, bone mineral density, bone turnover markers

Hyperprolactinemia could be one of possible causes leading to osteopenia and osteoporosis followed by increased risk of fractures. The reason of above mentioned is gonadal dysfunction, although the direct prolactin influence on bone mineral density (BMD) changes is possible, too.
The aim was to assess the influence of hyperprolactinemia of various origin on the activity of bone turnover processes and BMD in different skeletal sites. Second purpose was the assessment of hyperprolactinemia-associated hormonal status which promotes bone loss and bone turnover disturbances.
Material and methods: The study was carried out in 75 women aged 19-49 years (30,537,8), divided into two groups. Group I were 32 women with prolactinoma, group II were 43 women with functional hyperprolactinemia. Both groups were subdivided in patients with hypogonadism and normal gonadal function. The control group consisted of 29 healthy women aged 25-43 years (33,59  4,7). In all subjects serum calcium, phosphate, bone alkaline phosphatase (BAP), osteocalcin (OC), C-terminal telopeptide of type I collagen (ICTP), prolactin (PRL), luteinizing hormone (LH), follicle stimulating hormone (FSH), sex hormone binding globuline (SHBG), estradiol (E2), testosterone (T), dehydroepiandrosterone sulfate (DHEA-S), parathormone (PTH) were studied. Bone densitometry (lumbar spine L2-L4, distal forearm, proximal femur and total body) by DXA method was carried out.
Results: in the current study the higher PRL and lower E2 concentrations were observed in groups studied in comparison with controls. Higher values of bone turnover markers (BAP, ICTP) in groups and subgroups were shown as compared to controls. In patients with prolactinoma lumbar spine BMD was lower than in patients with functional hyperprolactinemia and controls. Total body BMD was lower, but to lesser extent, too. Correlations revealed the anabolic influence of PTH on lumbar spine in women with prolactinoma and on ultradistal radius in functional hyperprolactinemia. In multiple regression analysis, the greatest influence on lumbar spine BMD values and Z-score and total body BMD had E2. SHBG had influence on total body BMD expressed as Z-score. Positive influence of SHBG on spine BMD, and influences of SHBG and DHEA-S on total body BMD were observed. Moreover, positive influence on spine BMD (Z-score) had SHBG and T, and T, E2 and DHEA-S had the same on total body BMD (Z-score). In prolactinoma patients PRL acted negatively on 1/3 distal radius BMD values and on trochanter major, 1/3 distal radius and total body BMD (Z-score).
Conclusions:
1. Hyperprolactinemia caused by prolactinoma in women influences unfavourably bone metabolism by the activity of bone turnover markers than by bone mineral density. It gives an opportunity of earlier assessment of bone metabolism disturbances before the BMD changes could be observed.
2. Functional hyperprolactinemia does not determine such harmful effect on bone metabolism as hyperprolactinemia due to prolactinoma does.
3. BMD loss following hyperprolactinemia occurs mainly within trabecular bone, what could suggest significant role of estrogen deficiency.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s92-94.

 
L02
OSTEOPOROZA W PROGNOSTYCE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI U CHORYCH NA REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

Rupiński R.1, Zielińska A.1, Lewandowski Z.2, Filipowicz-Sosnowska A.1

1 Klinika Reumatologii, Instytut Reumatologii im. Eleonory Reicher w Warszawie,
ul. Spartańska 1, 02-637 Warszawa
2 Zakład Epidemiologii, Akademia Medyczna w Warszawie

Słowa kluczowe: osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów, niepełnosprawność, jakość życia, HAQ, SF-36

Wstęp
Poszukiwanie predyktorów rozwoju niepełnosprawności ma szczególne znaczenie dla poprawy jakości życia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (rzs). Rozpoznanie wtórnej osteoporozy ze względu na jej bezpośrednie powiązanie z wiekiem pacjenta, czasem trwania i aktywnością rzs, może dostarczać dodatkowych informacji o zwiększonym ryzyku zagrożenia chorego niepełnosprawnością.
Cel pracy
Celem pracy było określenie znaczenia rozpoznania osteoporozy w prognostyce niepełnosprawności u chorych na rzs.
Materiał i metody
Badaną grupę stanowiło 443 chorych z rozpoznaniem rzs (ACR 1987) hospitalizowanych w Klinice Reumatologii Instytutu Reumatologii im. Eleonory Reicher w Warszawie w okresie od stycznia 2001 do marca 2006. W ocenie niepełnosprawności oraz jakości życia uwzględniono kwestionariusze HAQ-DI (wskaźnik niepełnosprawności Kwestionariusza Oceny Zdrowia) i SF-36 (Kwestionariusz Oceny Jakości Życia SF-36). Analizę rozwoju niepełnosprawności przeprowadzono w grupach wyróżnionych ze względu na czas trwania choroby (do 2 lat – wczesne rzs, od 3 do 10 lat, powyżej 10 lat) oraz poziom niepełnosprawności (niski – HAQ-DI poniżej 1, średni – HAQ-DI od 1 do 2, wysoki – powyżej 2). Określono wpływ rozpoznania osteoporozy na ryzyko znalezienia się w grupie chorych ze średnim stopniem niepełnosprawności (w porównaniu z niskimi wartościami HAQ-DI) oraz w grupie z wysokim poziomem niesprawności (w stosunku do średnich wartości HAQ-DI), stosując analizę logistycznej regresji (System SAS). Ryzyko przedstawione w postaci ilorazu szans (OR) wyrażało siłę związku pomiędzy osteoporozą i zwiększonym ryzykiem znalezienia się grupie pacjentów o wyższym stopniu niepełnosprawności.
Wyniki
W badanej grupie 84,9% stanowiły kobiety. Średnie dla wieku, czasu trwania choroby, bólu (VAS), wskaźnika niepełnosprawności (HAQ-DI) i aktywności rzs (DAS28) oraz skali wydolności funkcjonalnej kwestionariusza SF-36, wynosiły odpowiednio: 57.0 lat, 10.8 roku, 56 mm, 1.6, 5.5 oraz 29.6. Osteoporozę rozpoznano u 127 chorych (28.7%). Osteoporoza okazała się być istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju niepełnosprawności u chorych z wyższym stopniem niepełnosprawności oraz średnim (OR=6.7, p<0.0001) i długim (OR=2.9, p<0.01) czasem trwania choroby. Osteoporoza nie była istotnym statystycznie predyktorem niepełnosprawności u pacjentów z niższym poziomem wydolności funkcjonalnej oraz krótkim (OR=2.7, p=0.39), średnim (OR=1.9, p=0.20), i długim (OR=0.7, p=0.58) czasem trwania rzs a także u chorych z wyższym poziomem niepełnosprawności i krótkim czasem trwania choroby (OR=2.5, p=0.20).
Wnioski
Uzyskanie informacji dotyczącej współistnienia osteoporozy w pewnych grupach chorych na rzs może być cennym narzędziem prognostycznym niepełnosprawności. Wydaje się, że diagnostyka osteoporozy w przypadku aktywnego rzs trwającego powyżej 2 lat może przynieść dodatkowe korzyści związane nie tylko z oceną stanu metabolicznego tkanki kostnej. Wczesna selekcja pacjentów, u których osteoporoza jako jeden z wykładników stale utrzymującej się wysokiej aktywności choroby prowadzi w konsekwencji do szybszego obniżenia jakości życia, może być istotnym czynnikiem poprawy wyników leczenia rzs.

L02
OSTEOPOROSIS IN THE PREDICTION OF DISABILITY IN RHEUMATOID ARTHRITIS PATIENTS

Rupiński R.1, Zielińska A.1, Lewandowski Z.2, Filipowicz-Sosnowska A.1

1 Department of Rheumatology, Prof. Eleonora Reicher Institute of Rheumatology in Warsaw
Spartańska 1, 02-637 Warsaw, Poland
2 Department of Epidemiology, Warsaw Medical Academy

Key words: osteoporosis, rheumatoid arthritis, disability, quality of life, HAQ, SF-36

Background
Seeking the predictors of disability in rheumatoid arthritis (RA) play a crucial role in the improvement of the patients’ quality of life. Diagnosis of the secondary osteoporosis, because of its connection with age, disease duration and activity, could bring some additional information about the increased risk of the disability.
Objective
The aim of the study was to assess the value of osteoporosis for the prediction of disability in RA patients.
Methods
443 patients hospitalized in the Department of Rheumatology of the Prof. Eleonora Reicher Institute of Rheumatology in Warsaw between January 2001 and March 2006 with the diagnosis of RA based on ACR 1987 criteria were included in a cross-sectional, observational study. HAQ-DI (Health Assessment Questionnaire – Disability Index) and SF-36 (Medical Outcome Study Short Form 36) questionnaires were the main diagnostic tools of the disability and quality of life. Separate multivariate logistic regression analyses (SAS-System) were conducted to assess osteoporosis as the risk factor of the disability progression in the groups of patients divided according to disease duration (less or equal than 2 years – early RA, between 3 and 10 years, more then 10 years) and the level of disability (lower – HAQ-DI less than 1, medium, high – HAQ-DI more than 2). Odds ratio (OR) was the measure of the relationship between osteoporosis and the risk of the higher disability level.
Results
The analysis comprised 443 patients (84.9% women, mean age – 57 years, disease duration – 10.8 years, VAS for pain – 56 mm, HAQ-DI – 1.6, DAS28 – 5.5 and Physical Functioning scale of the SF-36 – 29.6). Osteoporosis was diagnosed in 127 patients (28.7%). Osteoporosis turned out to be statistically significant risk factor of the disability development in RA patients with higher disability level and medium (OR=6.7, p<0.0001) or long (OR=2.9, p<0.01) duration of the disease. In four other groups – lower baseline disability level with short (OR=2.7, p=0.39), medium (OR=1.9, p=0.20) and long disease duration and higher disability level (OR=2.5, p=0.20) with short disease duration, no similar relationships were observed.
Conclusions
Diagnosis of the osteoporosis in some RA patients could play important role in the prediction of disability development. It is of special importance to pay attention to patients with active disease of more than 2 years in which the osteoporosis could be the prediction factor of the decreasing quality of life. The aim of such selection is to improve the disease outcome in RA.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s94.

L03
DEPRESJA JAKO PROBLEM PACJENTÓW CIERPIĄCYCH NA OSTEOPOROZĘ

Chrzan B. R.

Przychodnia Specjalistyczno-Rehabilitacyjna „PULSANTIS” we Wrocławiu

Słowa kluczowe: depresja, osteoporoza

Osteoporoza stanowi poważny problem medyczny, ekonomiczny, społeczny i psychologiczny. Największymi problemami osteoporozy są złamania. Prowadzą one do inwalidztwa oraz wywołują depresję. W roku 1990 stwierdzono na świecie 1 600 000 złamań bliższego końca kości udowej, a według prognoz w roku 2050 będzie ich 6 260 000. Ilość chorych na depresję towarzyszącą chorobom somatycznym w ciągu ostatnich kilku lat wzrosła kilkukrotnie.
Celem pracy jest ocena częstości występowania zaburzeń depresyjnych oraz określenie stopnia depresji u pacjentów leczonych z powodu osteoporozy.
Materiał i metoda: badaniem objęto 200 chorych z rozpoznaniem osteoporozy leczonych w tutejszej placówce w latach 2006-7. Pacjenci wypełniali anonimowo ankietę Beck Depression Inventory. Udział w badaniu był dobrowolny.
Wyniki: spośród 200 chorych badanych z pomocą BDI 82% prezentowało zaburzenia depresyjne, 90% nie było świadomych obecności u siebie dodatkowego schorzenia, 8% leczyło się z powodu depresji. Depresja o łagodnym nasileniu występowała u 52% pacjentów, o średnim nasileniu u 48%. Osoby powyżej 65 roku życia prezentowały zaburzenia depresyjne 2 razy częściej niż w pozostałych grupach wiekowych. Nie zaobserwowano związku pomiędzy płcią, a depresją.
Wnioski: obecność osteoporozy przyczynia się do wystąpienia depresji o różnym nasileniu. Wiadomości uzyskane z ankiety przyczynią się w sposób istotny do rozumienia problemów trapiących chorych i wypracowania kompleksowego modelu postępowania obejmującego dodatkowo leczenie przeciwdepresyjne.

L03
DEPRESSION AS A PROBLEM OF PATIENTS SUFFERING FROM OSTEOPOROSIS

Chrzan B. R.

Medical Centre”Pulsantis” in Wroclaw, Poland

Key words: depression, osteoporosis

Osteoporosis is a serious medical, economic, social and psychological problem. The most acute problems of osteoporosis are fractures. They lead to disability and evoke depression. In 1990 1,600,000 fractures of the femoral bones were diagnosed all over the world and, according to the forecasts, there will be 6,250,000 cases in 2050. The number of patients suffering from depression associated with somatic diseases increased by several times in recent years. The purpose of the present work is evaluation of the frequency of depression disorders and determining the degree of depression in patients treated for osteoporosis.
Materials and methods: 200 patients diagnosed with osteoporosis were examined. The patients were treated in this hospital in the period from 2006 to 2007 and filled anonymously the Beck Depression Inventory questionnaire. Participation in the survey was voluntary.
Results: from among 200 patients examined by BDI 82% showed depression disorders, 90% were not aware of their additional ailment, 8% were treated for depression. Weak symptoms of depression were found in 52% patients, medium symptoms in 48%. Persons aged over 65 years showed depression disorders twice as frequently as other age groups. No relation between the patients’ gender and depression was found.
Conclusions: osteoporosis contributes to depressions of various intensities. Information obtained from the survey would significantly contribute to understanding the problems tormenting the patients and to work out a complex model of treatment covering the antidepression therapy.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s95-96.

L04
WPŁYW ALENDRONIANU I RALOKSYFENU NA WŁASNOŚCI MECHANICZNE KOŚCI UDOWEJ U OWARIEKTOMIZOWANYCH SZCZURÓW

Pytlik M., Krajeńska K., Śliwiński L., Nowińska B., Folwarczna J., Cegieła U., Kaczmarczyk-Sedlak I., Janiec W., Trzeciak H. I.

Katedra i Zakład Farmakologii, Śląska Akademia Medyczna, Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec

Słowa kluczowe: alendronian, raloksifen, osteopenia, owariektomia, szczur

Alendronian, aminobisfosfonian o silnym działaniu antyresorpcyjnym, jest szeroko stosowany w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej. Raloksyfen, selektywny modulator receptorów estrogenowych, redukuje utratę kości i zapobiega złamaniom u kobiet po menopauzie. Dotychczas nie zostały poznane skutki jednoczesnego podawania alendronianu i raloksyfenu na układ kostny w warunkach niedoboru estrogenów.
Celem pracy było zbadanie wpływu alendronianu i raloksyfenu stosowanych jednocześnie na własności mechaniczne kości udowej u obustronnie owariektomizowanych szczurów.
Badania przeprowadzono na 3 miesięcznych samicach szczurów szczepu Wistar, które podzielono na 5 grup: I – kontrolna pozornie operowana, II – kontrolna owariektomizowana, III – owariektomizowana, której podawano alendronian (3mg/kg p.o.), IV – owariektomizowana, której podawano raloksyfen (5 mg /kg p.o.) V – owariektomizowana, której podawano alendronian (3mg/kg p.o.) i raloksyfen (5 mg /kg p.o.). Obustronna owariektomia była wykonana 4 dni przed stosowaniem leków. Leki podawano raz dziennie sondą dożołądkowo (alendronian w godzinach rannych natomiast raloksifen w godzinach popołudniowych) przez 28 dni.
Badania własności mechanicznych kości udowej obejmowały oznaczenia: w trzonie (maksymalnej siły wytrzymywanej przez trzon, siły łamiącej trzon, odkształcenia trzonu przy maksymalnej sile, sztywności strukturalnej trzonu) natomiast w szyjce kości udowej (siłę powodującą jej złamanie). Badano także masę kości, zawartość substancji mineralnych i wapnia w kościach piszczelowej, udowej.
Uzyskane wyniki wykazały, że niedobór estrogenów powoduje rozwój osteopenii z pogorszeniem własności mechanicznych trzonu i szyjki kości udowej.
Alendronian lub raloksyfen stosowane oddzielnie hamują rozwój osteopenii w układzie kostnym u owariektomizowanych szczurów i w niewielkim stopniu poprawiają parametry wytrzymałościowe trzonu i szyjki kości udowej.
Alendronian stosowany jednocześnie z raloksyfenem u owariektomizowanych szczurów powoduje statystycznie istotną poprawę własności mechanicznych szyjki i trzonu kości udowej w porównaniu z grupą kontrolną owariektomizowaną. Ponadto siła łamiąca szyjkę kości udowej była statystycznie znacząco większa w odniesieniu do wyników grupy otrzymującej alendronian oddzielnie, natomiast maksymalna siła wytrzymywana przez trzon była statystycznie istotnie większa w porównaniu do wyników grupy otrzymującej tylko raloksyfen.
Jednoczesne stosowanie alendronianu i raloksifeneu u owariektomizowanych szczurów wykazuje silniejsze działanie prewencyjne na rozwój osteopenii niż podawanie każdego tych leków osobno.

L04
EFFECT OF CONCURRENT ADMINISTRATION OF ALENDRONATE AND RALOXIFENE ON THE MECHANICAL PROPERTIES OF THE FEMUR IN OVARIECTOMIZED RATS

Pytlik M., Krajewska K., Śliwiński L., Nowińska B., Folwarczna J., Cegieła U., Kaczmarczyk-Sedlak I., Janiec W., Trzeciak H. I.

Department of Pharmacology, Medical University of Silesia, Jagiellońska, 41-200 Sosnowiec, Poland

Key words: alendronate, raloksifen, osteopenia, ovariectomy, rat

Alendronate, an aminobisphosphonate with potent antiresorptive activity, is used in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Raloxifene is a selective estrogen receptor modulator. It reduces bone loss and prevents fractures in postmenopausal women. The effect of concurrent administration of alendronate and raloxifene on the osseous system in estrogen deficiency has not been exhaustively studied.
The aim of the present study was to investigate the effect of concurrent administration of alendronate and raloxifene on mechanical properties of the femoral bone in bilaterally ovariectomized rats.
The experiments were carried out on 3-month-old Wistar rats, divided into 5 groups: I – sham operated control rats, II – ovariectomized control rats, III – ovariectomized rats, which were administered alendronate (3 mg/kg p.o.), IV – ovariectomized rats, which were administered raloxifene (5 mg/kg p.o.), V- ovariectomized rats, which were administered alendronate (3 mg/kg p.o.) and raloxifene (5 mg/kg p.o.). The bilateral ovariectomy was conducted 4 days before the start of drug administration. The drugs were administered to the rats by daily oral gavage (alendronate in the morning, raloxifene in the afternoon) for 28 days.
The mechanical properties of the whole femur (the ultimate load, the breaking load, the deformation at ultimate load, the extrinsic stiffnes) and the femoral neck (the load causing the fracture) were studied. Bone mass, bone mineral and calcium content were examined in tibia, femur and L-4 vertebra.
Estrogen deficiency resulted in the development of osteopenia with worsening of the mechanical properties.
Alendronate or raloxifene, administered separately, inhibited the development of osteopenia and slightly improved the investigated mechanical parameters.
Concurrent administration of alendronate and raloxifene caused statistically significant improvement of the mechanical properties of the femoral neck and of the whole femur in comparison with the ovareictomized control rats. Moreover, the load at fracture of the femoral neck was significantly greater than in rats receiving alendronate alone and the ultimate load was significantly greater than in rats receiving raloxifene alone.
Concurrent administration of alendronate and raloxifene had stronger antiosteopenic effect than each of drugs alone.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s96-97.

L05
CZĘSTOŚĆ ZŁAMAŃ A POLIMORFIZM GENU KOLAGENU TYPU I (COLIA1) U DZIECI LECZONYCH Z POWODU CHORÓB NOWOTWOROWYCH

Muszyńska-Rosłan K., Sawicka-Żukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Klinika Onkologii dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku

Słowa kluczowe: złamania, polimorfizm kolagenu typu I, choroba nowotworowa u dzieci

Polimorfizm pojedynczego nukleotydu G na T w pierwszym intronie genu kolagenu typu I alfa 1 (COLIA1) od czasu odkrycia przez Granta i wsp., czyli od połowy lat 90-tych, wielokrotnie łączony był z częstszym występowaniem złamań. Większość prac dotyczyła populacji kobiet w wieku okołomenopauzalnym, nieliczne – dzieci, zaś sporadycznie opisywano populacje dzieci leczonych z powodu chorób przewlekłych, u których ocena wpływu pojedynczego czynnika genetycznego na właściwości mechaniczne tkanki kostnej jest utrudniona ze względu na skomplikowane leczenie, jak również niekorzystne czynniki środowiskowe mu towarzyszące.
Celem pracy była ocena częstości występowania złamań oraz próba oceny wpływu genotypu COLIA na ich częstotliwość w populacji dzieci leczonych z powodu chorób nowotworowych.
Pacjenci: Badaniem objęto 171 dzieci, podopiecznych Kliniki Onkologii Dziecięcej w Białymstoku, leczonych z powodu ostrych białaczek (n=75, średni wiek w momencie rozpoznania 9,84 ±4,4 lat), chłoniaków ziarniczych i nieziarniczych (n=48, 13,33 ±3,9 lat) oraz guzów litych (n=47, 12,73 ±4,54). Grupę kontrolną utworzono z 51 zdrowych dzieci (średni wiek 11,81 ±4,46 lat) z regionu północno-wschodniej Polski.
Metody: Polimorfizm genu COLIA1 oznaczano za pomocą metody fragmentów restrykcyjnych. Dane dotyczące złamań uzyskiwano z wywiadu oraz dokumentacji medycznej.Wszystkie złamania były udokumentowane radiologicznie.
Wyniki: W grupie badanej występowanie złamań wykazano u 58 dzieci, co stanowiło 33,9% całej grupy, w porównaniu do 17,5% w grupie kontrolnej. W podgrupach w zależności od diagnozy złamania wystepowały u 28 pacjentów z rozpoznaniem ostrych białaczek (37,3% dzieci leczonych z powodu białaczek), u 11 z chłoniakami złośliwymi (22,9%) i u 18 (38,2%) z guzami litymi. U 16 dzieci złamanie pojedynczej kości wykazano w wywiadzie na długo przed rozpoczęciem leczenia. W 6 przypadkach dzieci z ostrą białaczką stwierdzono w momencie diagnozy kompresyjne złamania kręgów. W grupie badanej nie stwierdzono zależności pomiędzy obecnością określonego genotypu COLIA1 a występowaniem złamań.
W grupie kontrolnej stwierdzono natomiast istotnie częstsze występowanie niekorzystnego genotypu Ss w grupie dzieci z przebytymi złamaniami niż w grupie bez złamań (p=0,0038), czego nie obserwowano u dzieci chorych.
Wnioski: Liczba złamań była wyższa w grupie badanej niż w grupie kontrolnej. Na częstość występowania złamań u dzieci leczonych z powodu choroby nowotworowej wpływa przede wszystkim proces zasadniczy i obciążające leczenie. Ocena wpływu pojedynczych czynników genetycznych na częstość występowania złamań u tych pacjentów jest bardzo utrudniona ze względu na sumujące się niekorzystne działanie czynników środowiskowych.

L05
FRACTURES RATE AND COLLAGEN TYPE I (COLIA1) GENE POLYMORPHISM IN CHILDREN WITH CANCER

Muszynska-Roslan K., Sawicka-Zukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Department of Pediatric Oncology Medical University of Bialystok, Poland

Key words: bone mineral density, collagen type I, childhood acute lymphoblastic leukemia

Single nucleotide polymorphism (G for T) in the first intron of type I collagen gene, since study of Grant et al, has been associated with higher fracture rate. Most of the studies were conducted on population of menopausal women. Rarely data was based on children, and only few on children with chronic diseases, where treatment and its complication (adverse effects), as well as other environmental factors, affect analysis of a single genetic factor on bone properties.
The aim of the study was to assess fractures rate and its relation to COLIA1 gene polymorphism in children with (different types of) cancer.
Patients
The study group consisted of 171 children treated at Department of Paediatric Oncology in Bialystok. 75 subject were diagnosed with acute lymphoblastic lekaemia (ALL, mean of age at diagnosis 9,84 4,4 years), 48 with lymphomas (NHL and LGR, mean age 13,33 3,9) and 47 had solid tumors (ST, mean of age 12,73 4,54). The control group consisted of 51 healthy children (mean of age 11,81 4,46 years) form the north- eastern region of Poland.
Methods
COLIA1 gene polymorphism was examined with restriction fragment length polymorphism (RFLP) method. Information on age at the time of fracture, trauma severity and anatomical location was obtained from a detailed questionnaire and medical records. All fracture events were documented by X-ray examination.
Results
There was 58 fractures (33.9%) in the study group, in comparison to 17.5% in control group. After dividing it according to diagnosis, there were 28 (37.3%) in patients treated for ALL, 11 (22.9%) for lymphomas and 18 (38.2%) for solid tumors. In 16 cases single fractures occurred long time before the disease and its treatment. 6 subjects had vertebral compression fractures at the time of diagnosis. We did not find any correlation between COLIA1 gene polymorphism and rate of fractures in examined group. In control group fractures occurred more often in subjects with Ss genotype (p=0.0038).
Conclusions
The number of fractures was higher in patients treated for cancer than in healthy peers. Fracture rate in studied population of children seems to be related mainly with neoplastic process itself and its treatment. Analysis of single genetical factor and its influence on occurrence of fractures is difficult in patients with various number of potential negative factors affecting acquisition of bone mineral density.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s97

L06
NIEDOBÓR ESTROGENÓW W OKRESIE DOJRZEWANIA A UKŁAD KOSTNY

Męczekalski B.

Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu,
ul. Polna 33, 60-535 Poznań

Do czynników odpowiedzialnych za występowanie osteoporozy u młodych kobiet należą czynniki genetyczne, dietetyczne i hormonalne. Rola czynników hormonalnych jest szczególna. Odnosi się ona przede wszystkim do głębokiego hipoestrogenizmu zarówno pierwotnego jak i wtórnego. Prawidłowy przebieg procesu dojrzewania ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia prawidłowej gęstości tkanki kostnej. Uzyskanie optymalnej szczytowej tkanki kostnej ma zasadnicze znaczenie w aspekcie niskiego ryzyka występowania osteoporozy. Występuje znacząca różnica pomiędzy szczytową masą kostną osiąganą przez młode kobiety i młodych mężczyzn. Jest ona osiągana około 25-30 roku życia. Szczytowa masa kostna kobiet jest około 30-35% niższa niż u mężczyzn. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że około 45-50% szczytowej masy kostnej kształtuje się w okresie dojrzewania. Stany kliniczne związane z niedoborem estrogenów to przede wszystkim niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa oraz pierwotna niewydolność jajników pod postacią dysgenezji gonad lub hipoplazji jajników oraz hiperprolaktynemia. Wyselekcjonowanie pacjentek z tymi zaburzeniami ma istotne znaczenie w aspekcie profilaktyki i leczenia osteopenii i osteoporozy. Leczenie obejmuje nie tylko stosowanie terapii hormonalnej, ale również zalecenia dietetyczne i odpowiednio dozowany wysiłek fizyczny.

L06
HYPOESTROGENISM DURING PUBERTY AND SKELETAL SYSTEM

Męczekalski B.

Department of Gynecological Endocrinology, Poznan University of Medical Sciences in Poznan, ul. Polna 33, 60-535 Poznan, Poland

Genetic, dietetic and hormonal factors are main factors responsible for osteoporosis in young women. The role of hormonal factors is very particular. Proper peak bone mass density has very important influence on the low osteoporosis risk. Peak bone mass density in women is approximately 30-35% lower than in men. Additionally 45-50% of peak bone mass is formed during puberty. It is mainly related to primary and secondary hypoestrogenism. Hypothalamic-pituitary insufficiency and ovarian insufficiency are the main such disorders. The selection of patients from these groups has very important significance in the aspect of osteoporosis prophylaxis and treatment. Osteoporosis treatment includes not only hormonal therapy, but also dietetic management.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s98-99.

L07
WYSTĘPOWANIE ZŁAMAŃ KOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY LECZONYCH ELIMINACYJNĄ DIETĄ BEZMLECZNĄ

Konstantynowicz J.1,5, Nguyen T.V.4, Kaczmarski M.2, Jamiołkowski J.3, Piotrowska-Jastrzębska J.1, Seeman E.5

1 Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży Akademii Medycznej w Białymstoku, Dziecięcy Szpital Kliniczny, ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok
2 III Klinika Chorób Dzieci AM
3 Zakład Zdrowia Publicznego AM w Białymstoku
4 Bone and Mineral Research Program, Garvan Institute, Darlinghurst, New South Wales, Australia
5 Department of Endocrinology, Austin Health, University of Melbourne, Victoria, Australia

Słowa kluczowe: alergia na mleko krowie, dieta bezmleczna, dzieci, gęstość mineralna kości (BMD), młodzież, złamania

Wstęp
Niskie spożycie mleka i produktów mlecznych jest postrzegane jako czynnik ryzyka niskiej gęstości mineralnej kości (BMD), osteoporozy i złamań u osób dorosłych i w okresie wzrastania. Zbadano związek między spożyciem wapnia poniżej zalecanych norm, występowaniem złamań i BMD u dzieci i młodzieży leczonych dietą bezmleczną z powodu alergii na mleko krowie stanowiącej potencjalny model biologiczny niskiej podaży wapnia w diecie.
Materiał i metody
W przekrojowym badaniu oceniono występowanie złamań kości, cechy antropometryczne, składowe ciała i BMD z użyciem densytometrii (DXA) w zakresie całego ciała i kręgów
L2-L4 u 230 osób (144 chłopców, 86 dziewcząt) w wieku 2,5 – 20 lat z udokumentowaną klinicznie i laboratoryjnie nadwrażliwością na białka mleka krowiego, alergią pokarmową lub nietolerancją laktozy. Leczenie dietą bezmleczną trwało 2,5 – 14 (mediana 3,6 lat). Wyniki porównano z grupą kontrolną 745 dzieci i młodzieży bez alergii pokarmowej (422 chłopców, 323 dziewczęta) spożywających > 2 dania mleczne dziennie. Wszystkie osoby otrzymywały minimum 400 j. witaminy D w pierwszym roku życia jako obowiązującą formę profilaktyki krzywicy. Kwestionariusz żywieniowy zastosowano do oceny dziennego spożycia wapnia w podgrupie dzieci z alergią na mleko.
Wyniki
Dzienne spożycie wapnia u osób na diecie bezmlecznej wynosiło 388 ± 118 mg (240 – 770 mg). Udokumentowane radiologicznie złamania stwierdzono u 23 z 230 dzieci z alergią na mleko krowie (10%) i 68 z 745 dzieci zdrowych (9,1%). Lokalizacja złamań obejmowała: nadgarstek, przedramię, podudzie, kość ramienną, łokieć, obojczyk i trzon k. udowej. Większy odsetek dziewcząt leczonych dietą eliminacyjną (11.6%) niż żywionych normalnie (7,4%) miał złamania [Odds Ratio: 3.01, 95% przedział ufności (CI): 1,14 – 7,95; p = 0,03], jednak, na podstawie analizy wieloczynnikowej, dieta bezmleczna wyjaśniała tylko poniżej 1% różnicy w występowaniu złamań. Wśród chłopców nie stwierdzono większej ilości złamań u leczonych dietą bezmleczną (9%) w porównaniu z grupą kontrolną (10,4%). Mimo niewielkich różnic w parametrach antropometrycznych oraz składowych ciała, nie stwierdzono istotnych różnic BMD między dziećmi z alergią leczonymi dietą bezmleczną i żywionymi normalnie.
Wnioski
Alergia na mleko krowie w okresie rozwoju nie ma związku z deficytem masy kostnej. Niskie spożycie mleka i produktów mlecznych (w konsekwencji niższa podaż wapnia) wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań u dziewcząt w pierwszych dwóch dekadach życia. Może to wynikać zarówno z niedoborów wapnia w diecie, jak i deficytów innych składników pokarmowych zawartych w mleku. Jednakże niskie spożycie mleka jest w niewielkim stopniu odpowiedzialne za obciążenie złamaniami w populacji okresu rozwojowego.

L07
A MILK-FREE DIET IS NOT ASSOCIATED WITH THE HIGH PREVALENCE OF FRACTURES IN CHILDHOOD

Konstantynowicz J.1,5, Nguyen T.V.4, Kaczmarski M.2, Jamiolkowski J.3, Piotrowska-Jastrzebska J.1, Seeman E.5

1 Department of Pediatrics and Auxology
2 Third Department of Pediatrics AM
3 Department of Public Health and Biostatistics, Medical University of Bialystok, Waszyngtona 17, 15274 Bialystok, Poland
4 Bone and Mineral Research Program, Garvan Institute, Darlinghurst, NSW, Australia
5 Department of Endocrinology, Austin Health, University of Melbourne, Australia

Key words: adolescents, bone mineral density, calcium intake, children, cow’s milk, allergy, fractures, milk-free diet

Background
A low calcium intake and low milk consumption during growth are regarded as risk factors for low bone mineral density (BMD) and are thought to increase bone fragility during growth and in adulthood. However, published data are inconsistent. We examined the association between intakes of calcium below the reference dietary intakes (RDI), fractures and BMD in children and adolescents treated with milk-free diet due to cow’s milk allergy (CMA) as a model of calcium ‘deficiency’.
Methods
In this cross-sectional study, fracture prevalence, anthropometry weight, height, BMI), body composition and bone mineral density (total and spine BMD), measured using dual energy x-ray absorptiometry (DXA), were studied in 230 Caucasian subjects (144 boys and 86 girls) aged 2 – 20 yr with CMA. The diagnosis of CMA was based on symptoms and laboratory results including skin prick tests and double-blind placebo-controlled food challenge. Mean duration of a milk-free diet was: 3.6 years; range 2.5 – 14 yr). Their results were compared to 745 controls (422 boys, 323 girls) consuming a customary milk intake (more than 2 servings a day). Multiple and logistic regression analyses were used to assess trait associations.
Results
The estimated daily calcium intake in subjects on milk-free diet was 388 ± 118 mg (mean ± SD; range: 240 – 770 mg; over 95% of these subjects had an intake below 500 mg daily) and was below Polish RDI. Fractures documented by X-ray examination occurred in 23 of 230 subjects with CMA (10%) and 68 of 745 controls (9.1%) (NS). The fracture sites included wrist, forearm, tibia, humerus, fibula, ankle, clavicle and femoral shaft. In the females, a greater proportion of subjects with milk-free diet (11.6%) than controls (7.4%) had fractures [Odds Ratio: 3.01, 95% confidence intervals (CI): 1.14 – 7.95; p = 0.03] but the milk free diet accounted for less than 1% of difference in fracture prevalence. In males, fractures were no more common in children with CMA (9%) than controls (10.4%). BMD was not reduced in subjects given a milk-free diet compared to those with normal consumption of milk and dairy products.
Conclusion
Cow’s milk allergy during growth is not associated with deficits in bone mass. Fractures in childhood and adolescence are common. A low milk intake, and by inference, a calcium intake under the RDI, contributes to increased fracture risk, at least in girls. Whether this is resulted of the illness, low calcium intake or a deficit in other milk nutrients, is not clear. However, little of the population burden of fractures in childhood and adolescence seems attributable to a low milk intake.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s99-100.

L08
METABOLIZM TKANKI KOSTNEJ U DZIECI CHORYCH NA MŁODZIEŃCZE IDIOPATYCZNE ZAPALENIE STAWÓW

Górska A.1, Konstantynowicz J.2, Żelazowska-Rutkowska B.3, Urban M.4, Bartnicka M.1, Wysocka J., Marcinowicz L.1, Kaczmarski M.5

1 Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego AM Białystok
2 Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży AM Białystok
3 Zakład Laboratoryjnej Pediatrycznej Diagnostyki SPDSK AM Białystok
4 II Klinika Chorób Dzieci AM Białystok
5 III Klinika Chorób Dzieci AM Białystok

Słowa kluczowe: markery obrotu kostnego, gęstość mineralna kości, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów.

Wpływ aktywności procesu zapalnego, podawania systemowego glikokortykoidów mineralizację kośćca został dobrze udokumentowany u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Natomiast istnieją nieliczne doniesienia oceniające zarówno masę mineralną kości jak też jej metabolizm w przebiegu młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów (MIZS). Wg danych z piśmiennictwa charakter przemian kostnych – nasilenie resorpcji lub kościotworzenia – dobrze odzwierciedlają biochemiczne markery obrotu kostnego.
Cel pracy
Ocena stężenia wybranych markerów kościotworzenia i resorbcji w surowicy krwi u dzieci chorych na MIZS z prawidłową i niską masą kostną.
Materiał i metody
Badaniami objęto 65 dzieci z MIZS, rozpoznanym zgodnie z kryteriami EULAR z 2001r. (29 dziewcząt i 36 chłopców). Średni wiek dzieci chorych wynosił 11.3 lat 3.9. U wszystkich badanych wykonano pomiar densytometryczny metodą absorbcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DEXA), oceniając gęstość mineralną szkieletu (Total BMD) i kręgów L2-L4 (Spine BMD) oraz jako wskaźnik Z-score. W surowicy krwi u pacjentów oznaczono: stężenie osteokalcyny (BGP –Bone GLA Protein), C-końcowego telopeptydu łańcucha alfa-kolagenu typu I (CTX) w systemie Elecsys® 2010 (N-MID Osteocalcin®, Beta-CrossLaps®), oraz aktywność całkowitą fosfatazy zasadowej. Grupę kontrolną stanowiło 13 dzieci zdrowych, średni wiek wynosił 13.9 lat 2.7.
Wyniki:
Obniżoną masę kostną wyrażoną wskaźnikiem Z-score poniżej –2,0 stwierdzono u 24.6% chorych dzieci. Obserwowano istotnie ujemną korelację pomiędzy wartością wskaźnika Z-score a czasem trwania choroby (p<0.05). W grupie dzieci chorych w porównaniu z grupą kontrolną wykazano istotnie wyższe stężenie zarówno osteocalcyny (p<0.001), jak i CTX (p<0.005), które wynosiły odpowiednio: 110.44ng/ml54.51 i 63.9 ng/ml39.4; 1.360.65ūg/dl i 0.45. Aktywność fosfatazy zasadowej ujemnie korelowała z Total BMD (p<0.007), zaś dodatnio ze stężeniem osteocalcyny (p<0.05). Nie stwierdzono istotnych korelacji pomiędzy występowaniem niskiej masy mineralnej kości a stężeniem osteokalcyny i CTX.
Wnioski
W grupie dzieci z MIZS u ponad połowy stwierdzano nasilony metabolizm kostny, przejawiający się istotnie podwyższonymi markerami obrotu kostnego. Nie wykazano natomiast istotnej korelacji pomiędzy nasileniem przemian kostnych a niską mineralną masą kostną.

L08
BONE TISSUE METABOLISM IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH JUVENILE IDIOPATHIC ARTHRITIS

Górska A.1, Konstantynowicz J.2, Żelazowska-Rutkowska B.3, Urban M.4, Bartnicka M.1, Wysocka J., Marcinowicz L.1, Kaczmarski M.5

1 Department of Family Medicine and Environmental Nursing, Medical University of
Bialystok, Poland
2 Department of Pediatrics and Development Disorders in Children and Adolescence. Medical
University of Bialystok, Poland
3 Department of Laboratory Pediatric Diagnosis SPDSK Medical University of Bialystok
4 Department of Children’s Diseases, Medical University of Bialystok, Poland
5 III Department of Children’s Diseases, Medical University of Bialystok, Poland

Key words: bone turnover markers, bone mineral density, juvenile idiopathic arthritis

The effects of the activity of the inflammatory process and systemic administration of glycocorticoids on bone mineralization have been well documented in patients with rheumatoid arthritis. However, there are very few reports assessing bone mineral mass and its metabolism in the course of juvenile idiopathic arthritis (JIA). According to literature data, biochemical markers of bone turnover well reflect the nature of bone metabolic changes such as intensification of resorption or bone formation.
Study objective
To assess the levels of chosen serum markers of bone formation and resorption in JIA children with normal and low bone mineral mass.
Material and methods
The study involved 65 children with JIA diagnosed according to EULAR criteria of 2001 (29 girls and 36 boys; mean age 11.3 years +/- 3.9). All the study patients underwent densitometric measurements using the method of double-energy X-ray absorptiometry(DXA) to assess mineral density of the skeleton (total BMD) and vertebrae L2-L4 (Spine BMD), as well as the Z-score index.
The following parameters were determined in blood serum: the level of osteocalcin (BGP – Bone Gla Protein), C-terminal type I alpha-collagen chain telopeptide (CTX) in the Elecsys®2010 (N-MID Osteocalcin®, Beta-CrossLaps®) and total activity of alkaline phosphatase. The control group consisted of 13 healthy children, mean age 13.9 years +/- 2.7.
Results
Reduced bone mass expressed as Z-score below -2.0 was found in 24.6% of the affected children. The correlation between the Z-score index and disease duration was found to be significantly negative (p<0.05). The levels of both osteocalcin (p<0.001) and CTX (p<0.005) were significantly higher in JIA patients (110.44ng/ml54.51 and 63.9ng/ml39.4, respectively) as compared to healthy children (1.360.65ūg/gl and 0.45, respectively). The activity of alkaline phosphatase showed a negative correlation with total BMD (p<0.007) and was positively correlated with osteocalcin (p<0.05). No significant correlations were observed between low mineral bone mass and the levels of osteocalcin and CTX.
Conclusions
Intensified bone metabolism, manifested by significantly elevated markers of bone turnover, was found in more than half of the children with JIA. No correlation, however, was detected between the intensity of bone metabolism and low mineral bone mass.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s100-101.

L09
OCENA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY DENSYTOMETRYCZNYMI I ULTRADŹWIĘKOWYMI WSKAŹNIKAMI GOSPODARKI MINERALNEJ, A WYSTĘPOWANIEM ZŁAMAŃ U DZIECI

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: dzieci, badanie ultradźwiękowe kości piętowej, densytometria, złamania

Cel pracy
Celem pracy była próba ustalenia związku pomiędzy densytometrycznymi i ultradźwiękowymi parametrami gęstości mineralnej, a występowaniem złamań kości u dzieci.
Materiał i metody
Badaniami objęto 380 dzieci w wieku 5-18 lat, w tym 157 dziewcząt i 223 chłopców. Przebyte lub aktualne złamania kręgów stwierdzono u 10 spośród badanych dzieci, natomiast złamania kości długich u 177. Osteoporozę rozpoznano u 87 pacjentów, osteopenię u 147, a u pozostałych 146 dzieci nie stwierdzono obniżenia gęstości mineralnej kośćca. W ocenie gęstości mineralnej wykorzystano badanie densytometryczne metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA) aparatem DPX (firmy GE LUNAR) w projekcji total body i spine. Ponadto wykonano ilościowe badanie ultradźwiękowe kości piętowej (QUS) aparatem ACHILLES PLUS SOLO (GE LUNAR) oceniając parametry Stiffness, SOS i BUA.
Wyniki
U wszystkich badanych dzieci stwierdzono dodatnią korelację o wysokim poziomie znamienności statystycznej pomiędzy parametrami badania DXA i ultradźwiękowego, najwyższe współczynniki korelacji wykazano dla parametru Stiffness i BUA w odniesieniu do gęstości mineralnej w projekcji total body. Analizując związek wskaźników uwapnienia szkieletu z występowaniem złamań, stwierdzono istotnie niższe średnie wartości wskaźników Z-score w total body i spine u dzieci ze złamaniami kręgów. Obserwowano również tendencję do niższych wartości wszystkich parametrów badania ultradźwiękowego w tej grupie badanych, jednakże różnice te nie były istotne statystycznie. Natomiast w przypadku złamań kości długich, nie stwierdzono różnic znamiennych statystycznie dla wartości średnich wszystkich badanych parametrów gospodarki mineralnej pomiędzy pacjentami ze złamaniami i bez złamań, także po uwzględnieniu szczegółowej analizy w poszczególnych grupach wiekowych.
Wnioski
1. Istotne różnice w zakresie wskaźników Z-score w projekcji total body i spine pomiędzy pacjentami ze złamaniami kręgów i bez takich złamań pozwalają na wykorzystanie tych wskaźników w ocenie zagrożenia złamaniami kręgów u dzieci.
2. Brak różnic w wartościach średnich parametrów densytometrycznych i ultradźwiękowych pomiędzy dziećmi ze złamaniami i bez złamań kości długich sugeruje obecność innej, aniżeli obniżenie gęstości mineralnej, przyczyny tych złamań, w tym zaburzeń struktury części białkowej tkanki kostnej.
3. Wysokie współczynniki korelacji pomiędzy wynikami badania DXA i QUS potwierdzają przydatność diagnostyczną badania ultradźwiękowego we wstępnej, przesiewowej, nieinwazyjnej ocenie stanu uwapnienia szkieletu u dzieci.

Praca częściowo finansowana ze środków przyznanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach grantu nr N40706332/2713.

L09
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN DUAL ENERGY X-RAY ABSORPTIOMETRY, QUANTITATIVE ULTRASOUND MEASUREMENTS AND BONE FRACTURES IN CHILDREN

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Key words: children, ultrasound examination of heel, densitometry, fractures

The aim of this study was to evaluate the relationship between densitometry and quantitative ultrasound parameters of bone mineral density and fractures in children.
Material and methods
The study involved 380 children aged 5-18 years, including 157 girls and 223 boys. In 10 children vertebral fractures were reported and 177 of them suffered from present or past long bones fractures. The diagnosis of osteoporosis in 87 children and in 147 osteopenia was established. In the remaining 146 children bone mineralization was normal. Dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in total body and spine with DPX-L apparatus (GE LUNAR) was performed to assess bone mineral density. Moreover, ultrasound examination of heel (QUS) using Achilles Plus Solo apparatus (GE LUNAR) was made with evaluation of the three parameters: Stiffness, SOS, BUA.
Results
In all examined children there was a statistically significant positive correlation between the results of bone mineralization obtained by DXA and ultrasounds. The highest correlation coefficients were observed for Stiffness and BUA parameters and bone mineral density measured in total body. The analysis of the relationship between bone mineralization measurements and fractures revealed significantly lower medium Z-score parameters both in total body and spine in children with vertebral fractures. The values of ultrasound parameters in this group of patients were also lower, but the differences were not statistically significant. There were no significant differences observed between the patients with and without fractures of long bones for all bone mineralization results, even after detailed analysis in each age group was performed.
Conclusions
1. The significant differences of Z-score parameters in total body and spine between children with and without vertebral fractures prove this parameters to be useful in prediction of vertebral fractures.
2. No significant differences of densitometry and ultrasound findings between children with and without long bones fractures suggest other, then low mineral bone density, cause of these fractures, including bone protein structure disorders.
3. Significant positive correlation between the results obtained by ultrasounds and DXA proves ultrasound examination to be extremely useful in initial screening noninvasive evaluation of bone mineralization in children.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40706332/2713.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s102-103.

L10
KWALIFIKACJA DO LECZENIA OSTEOPOROZY – PORÓWNANIE METODY JAKOŚCIOWEJ I METODY OCENIAJĄCEJ 10-LETNIE RYZYKO ZŁAMANIA KOŚCI

Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A., Bartuszek T., Bartuszek D., Świrski A., Musiał J., Łuczak E., Loth E., Teter P., Łasiewicki A., Walkiewicz A., Drozdowska-Rusinowicz I.

Krajowe Centrum Osteoporozy, Warszawa

Słowa kluczowe: algorytm, leczenie, osteoporoza, rozpoznawanie

Trwają obecnie w Polsce intensywne dyskusje nad algorytmem postępowania w osteoporozie. Celem pracy jest porównanie skuteczności w kwalifikowaniu do leczenia osteoporozy metody jakościowej stosowanej w Krajowym Centrum Osteoporozy w Warszawie (KCO) opartej na dostępnych publikacjach (WHO, IOF, NOF, ISCD, Canadian, Dachverband Osteologie) z metodą wykorzystującą 10-letnie ryzyko złamania kości (10-RB). Ocenę obu metod przeprowadzono w grupie 663 kobiet w wieku 50 i więcej lat, które zostały skierowane do KCO w ramach umowy refundacyjnej podpisanej z Narodowym Funduszem Zdrowia w okresie od 21.03.2006 do 20.11.2006. Metoda jakościowa stosowana w KCO zakłada wykonywanie badania DXA tylko u osób, które mają: przebyte złamanie osteoporotyczne kości, przebyte złamanie osteoporotyczne b.k.k.u. u rodziców, przewlekle stosują kortykosteroidy, mają 65 lub więcej lat – dla kobiet i 70 lub więcej lat – dla mężczyzn. Do leczenia za pomocą leków o udowodnionej skuteczności przeciwzłamaniowej kwalifikowane są osoby, które mają co najmniej jeden z wymienionych czynników ryzyka złamania kości i określony wynik badania DXA – najczęściej T-score ≤-2,5, lub dla osób starszych T-score <-2,0 przy obecności dodatkowego czynnika ryzyka złamania kości. Korzystano z kalkulatora wyliczającego ryzyko złamania kości dostępnego na stronie internetowej Polskiej Fundacji Osteoporozy. Uwzględniono proponowane tam różne graniczne wartości ryzyka złamania kości dla różnych przedziałów wiekowych kwalifikujące do leczenia. W grupie 356 kobiet w wieku <65 lat, przy zastosowaniu metody 10-RB, do leczenia zakwalifikowano by 14 kobiet, gdy brano pod uwagę ryzyko złamania wszystkich kości (KCO – 12 spośród nich, 85,7%), 33 kobiety, gdy oceniano ryzyko złamania kręgosłupa (KCO – 21 spośród nich, 63,6%) i 31 kobiet, gdy brano pod uwagę ryzyko złamania b.k.k.u. (KCO – 23 spośród nich, 74,2%). W omawianej grupie wiekowej, przy zastosowaniu metody 10-RB, do leczenia zostałoby zakwalifikowanych 8 kobiet (2,2.%) na podstawie jedynie niskich wartości DXA. W grupie 307 kobiet w wieku 65 i więcej lat, przy zastosowaniu metody 10-RB, do leczenia zakwalifikowano by 45 kobiet, gdy brano pod uwagę ryzyko złamania wszystkich kości (KCO – 43 spośród nich, 95,6%), 52 kobiety, gdy oceniano ryzyko złamania kręgosłupa (KCO – 50 spośród nich, 96,2%) i 71 kobiet, gdy brano pod uwagę ryzyko złamania b.k.k.u. (KCO – 69 spośród nich, 97,2%). We wszystkich 3 przypadkach różnice decyzyjne dotyczyły tych samych 2 kobiet w wieku 84 i 86 lat. Część różnic decyzyjnych zależała od nie uwzględnienia w naszej metodzie niektórych czynników ryzyka (głównie palenia papierosów). Według autorów, bez dokładnego określenia definicji „palenia”, trudno jest jednak włączyć czynnik ten do algorytmu postępowania w osteoporozie.
Wnioski
Na podstawie uzyskanych wyników autorzy oceniają, że proponowana metoda jakościowa może być stosowana w codziennej praktyce przy kwalifikowaniu do leczenia osteoporozy. Jedną z jej głównych zalet jest prostota. Nie ma uzasadnienia dla wykonywania badań DXA u osób w młodszym wieku bez obecności określonych czynników ryzyka złamania kości. Uzyskane wyniki będą brane pod uwagę przy okresowym wprowadzaniu korekt do stosowanego w KCO algorytmu postępowania w osteoporozie.

L10
QUALIFICATION FOR THE TREATMENT OF OSTEOPOROSIS – THE COMPARISON OF THE QUALITATIVE METHOD AND METHOD OF 10-YEAR PROBABILITY OF BONE FRACTURE

Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A., Bartuszek T., Bartuszek D., Świrski A., Musiał J., Łuczak E., Loth E., Teter P., Łasiewicki A., Walkiewicz A., Drozdowska-Rusinowicz I.

Krajowe Centrum Osteoporozy, Warsaw, Poland

Key words: algorithm, treatment, osteoporosis, diagnosis

Intensive work of our polish medical societies interested in osteoporosis is going to introduce generally accepted guideline on this issue.
The aim of the study is to compare the effectiveness of qualification the patients for the treatment of osteoporosis of the qualitative method used in Krajowe Centerum Osteoporozy, Warsaw (KCO) based on available data (WHO, IOF, NOF, ISCD, Canadian, Dachverband Osteologie) with the method of 10-year probability of bone fracture (10-RB). Examination was performed in 663 women aged 50 and more, who have been referred to our Center between 21.03.2006 and 20.11.2006 by their primary doctors for diagnosis of osteoporosis under the contract between medical centers and National Fund of Health. Qualitative method used in KCO assumes the indication for DXA examination in the presence of some clinical indications only. These are: osteoporotic bone fracture in patient, hip osteoporotic fracture in parents, chronic use of corticosteroids, age – 65 years or more in women and 70 years or more in men. There is indication for the treatment if one of these indications and particular DXA result are present – mainly when T-score is ≤-2.5 or <-2.0 in older patients with the presence of at least 1 additional risk factor of bone fracture. We used calculator available at the web site of the Polish Foundation of Osteoporosis. Different border values of the risk of bone fractures were considered depending on patient’s age. In the group of 356 women aged <65 years old, when 10-RB method was used, 14 of them would be qualify for the treatment when the risk of all fractures was considered (KCO – 12 of them, 85,7%), 33 women, when spine fracture would be taken into account (KCO – 21 of them, 63,6%) and 31 women when hip fractures would be considered (KCO – 23 of them, 74,2%). In this group, 8 women (2.2%) would be qualify for the treatment on the basis of low BMD only. In the group of 307 women aged 65 years and older, when 10-RB method would be taken, 45 women would be qualify for the treatment if the risk of all bone fractures would be taken into account (KCO – 43 of them, 95.6%), 52 women, when spine fractures would be considered (KCO – 50 of them, 96,2%) and 71 women when hip fracture would be considered (69 of them, 97.2%). In all 3 cases it was present in the same 2 women, 84 and 86 years old. Different decision have been depended partly on the not use of the presence of other risk factors of bone fractures (mainly cigarettes smoking) in our method. However, without the strict definition of “smoking” it is difficult to use this factor in the algorithm in osteoporosis.
We conclude that qualitative method proposed in National Center of Osteoporosis can be used in everyday practice in osteoporosis. One of the values is its simplicity. There is no indication for DXA examination in younger patients without the presence of any fracture risk factor. The obtained results will be taken into account in periodic correction of the algorithm used in our Center

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s103-104.
 

L11
WARTOŚĆ ROKOWNICZA KLINICZNYCH CZYNNIKÓW RYZYKA WYSTĘPOWANIA ZŁAMAŃ NISKOENERGETYCZNYCH WŚRÓD KOBIET PO MENOPAUZIE

Marcinkowska M., Gowin E., Nosowicz W., Horst-Sikorska W.

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Słowa kluczowe: kliniczne czynniki ryzyka, złamanie niskoenergetyczne, osteoporoza

Wstęp
Osteoporozę charakteryzują zmiany w kości polegające na jej zmniejszonej wytrzymałości, która zwiększa ryzyko złamań. Złamanie niskoenergetyczne, często jedyny objaw choroby, jest jednocześnie najpoważniejszym jej powikłaniem.
Cel pracy
Celem pracy była ocena wartości rokowniczej czynników ryzyka wystąpienia złamań osteoporotycznych w grupie kobiet po menopauzie.
Materiał i metoda
Badanie przeprowadzono na grupie 210 pacjentek po menopauzie z Poradni Endokrynologii i Osteoporozy SPSK 2 w Poznaniu. Analizowano kliniczne czynniki ryzyka wystąpienia złamania niskoenergetycznego takie jak: wiek, masa ciała, wzrost, wystąpienie złamania u pacjentki, wystąpienie złamania biodra u matki, stosowanie przewlekłej sterydoterapii, obecność rzs, aktualne palenie papierosów, nadużywanie alkoholu. U wszystkich pacjentek wykonano badanie densytometryczne w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz bliższego końca kości udowej. Przy użyciu kalkulatora RB-10 obliczano 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania.
Wyniki
Wiek badanych pacjentek wynosił od 51do 86 lat ( średnia wieku 69 lat), masa ciała od 36-85kg (średnio 59,4kg), wzrost 137-170cm (średnio 153,9cm). Obecne palenie papierosów deklarowało 21 badanych, przewlekłą sterydoterapię w wywiadzie podawało 5 chorych, złamanie biodra u matki zgłosiło 30 pacjentek,
U 71 kobiet stwierdzono złamanie jawne klinicznie, u 119 jakiekolwiek załamanie niskoenergetyczne (w tym jawne klinicznie oraz ubytek wzrostu ≥7cm świadczący o wystąpieniu złamania w obrębie kręgosłupa), u 91 pacjentek nie stwierdzono złamań osteoporotycznych.
10-letnie ryzyko wystąpienia jakiegokolwiek złamania w grupie pacjentek z przebytymi jawnymi klinicznie złamaniami, oceniane na podstawie analizy klinicznych czynników ryzyka, wyniosło 17,26%. Po uwzględnieniu wyników badania densytometrycznego L1-L4 wyniosło 30,35%, bkku 22,05%. Dla pacjentek ze stwierdzonym ubytkiem wzrostu, bez rozpatrywania badania densytometrycznego, 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania było równe 15,76% uwzględniając wyniki badania densytometrycznego L1-L4 45,05%, bkku 24,21%. Dla pacjentek z przebytym złamaniem biodra kliniczne 10-letnie ryzyko złamania wyniosło 20,33%, natomiast oceniane w oparciu o badanie densytometryczne L1-L4 51,5%, a bkku 25,5%. 10-letnie ryzyko wystąpienia jakiegokolwiek złamania w grupie pacjentek bez złamania, oceniane wyłącznie na podstawie analizy klinicznych czynników ryzyka, wyniosło 9,7%,oceniane na podstawie badania densytometrycznego L1-L4 wyniosło 15,37%, bkku 14,2%.
Wnioski
1. Ocena wyłącznie klinicznych czynników ryzyka wystąpienia złamania niskoenergetycznego pozwala na wstępne wyodrębnienie pacjentek z grupy ryzyka.
2. Poszerzenie analizy o badanie densytometryczne pozwala z większą dokładnością ocenić 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania.

L11
THE PROGNOSTIC RELEVANCE OF CLINICAL RISK FACTORS FOR LOW-ENERGY FRACTURES IN POSTMENOPAUSAL WOMEN

Marcinkowska M., Gowin E., Nosowicz W., Horst-Sikorska W.

Department of Family Medicine, University of Medical Sciences, Poznan, Poland

Key words: clinical risk factors, low- energy fracture, osteoporosis

Introduction
Osteoporosis is characterized defects of bone microarchitecture and increased risk of fractures. A low – energy fracture is usually the only but the most severe sign of the disease.
The aim of the study
The aim of the study was the evaluation of prognostic significance of clinical risk factors for osteoporotic fractures in postmenopausal women.
Material and methods
The study group comprised 210 postmenopausal women from Endocrinology and Osteoporosis Outpatient Clinic. Clinical risk factors for low-energy fractures were analyzed such as: age, weight, height, fractures, hip fractures in mothers, long-term steroidotheraphy, RA, smoking, alcohol abuse. In all the patients BMD of the femoral neck and lumbar spine were evaluated by DXA (Lunar DPX-L). Ten – year risk of fractures was estimated according to RB-10 calculator.
Results
Age of the analyzed patients ranged from 51 to 86 years (average 69 years), weight from 36-85kg (average 59.4kg), height 137-170 (average153.9cm). Smoking declared 21 women, long term steroidotheraphy in 5, hip fractures in mothers of 30 patients. In 71 women clinically overt fractures were present, in 119 any low-energy fracture (clinically overt or height decrease more than 7cm which can be treated as a clinically silent vertebral body fracture), in 91 patients there were not any fractures. Ten-year risk for any fracture in patients with clinically overt fractures estimated according to clinical risk factors was 17.26%, after concerning results of BMD in lumbar spine it was 30.35% and in femoral neck- 22.05%. For the patients with height decrease clinical ten-year risk for fracture was 15.76%, with densitometry results in lumbar spine it was 45.05% and in femoral neck – 24.21%. For the patients after hip fracture clinical risk for fracture was 20.33%, regarding BMD results in lumbar spine it increases to 51.5% and in femoral neck to 25.5%. Ten year risk for any fracture in patients without fractures estimated on a basis on clinical factors was 9.7%, analyzed with densitometry in lumbar spine was 15.37% and in femoral neck 14.2%.
Conclusions:
3. Analysis of clinical risk factors for low-energy fractures alone may indicate patients with risk.
4. Risk factors assessment with consideration of bone mineral density measurement enables more accurate estimation of the fracture risk.