W dniach 24-26 września 2009 w Krakowie odbył się III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy. Kongres był organizowany pod auspicjami International Osteoporosis Foundation. Patronat honorowy objęła Minister Zdrowia Rzeczypospolitej Polskiej, Ewa Kopacz. Oficjalnego otwarcia kongresu dokonał prof. J.A. Kanis, prezydent International Osteoporosis Foundation.

 

Kongres był największym wydarzeniem naukowym w tej dziedzinie w Europie Środkowej, uczestniczyło w nim 750 lekarzy w tym 80 z zagranicy. W ciągu 3 dni obrad zaprezentowano 55 wykładów oraz 70 plakatów. Wykłady były symultanicznie tłumaczone na język angielski i polski. Tradycyjnie streszczenia prac opublikowano w czasopiśmie „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja” vol. 11. suppl. 2, 2009.

Kongres stanowił międzynarodową platformę wymiany doświadczeń lekarzy i naukowców z różnych dziedzin medycznych. Podkreślano, że osteoporoza i choroby zwyrodnieniowe stawów należą do najczęstszych schorzeń współczesnego społeczeństwa. Przedstawiono najnowsze osiągnięcia naukowe z zakresu diagnostyki i leczenia osteoporozy zgodnie z wytycznymi WHO. Najwybitniejsi naukowcy z kraju oraz z zagranicy przedstawili referaty programowe m.in.: Prof. P. Burckhardt, S. Epstein, G. Holzer, H. Johansson, J.A. Kanis, S. Kutilek, G. Maalouf, E. McCloskey, S.E. Papapoulos, J-Y. Reginster, F.J. Ring, R. Rizzoli, H. Resch, J. Stepan.

 

Jednym z głównych tematów kongresu było ustalenie zasad diagnostyki osteoporozy. Ponad wszelką wątpliwość uznano, że decyzje terapeutyczne powinny być podejmowane na podstawie określenia ryzyka złamania. Jego określenie możliwe jest na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI) lub badania densytometrycznego (BMD) i klinicznych czynników ryzyka złamania. Obowiązującym standardem WHO do obliczeń, jest metoda FRAX® przedstawiona przez prof. J.A. Kanisa. Kalkulator FRAX® dostępny jest on-line na stronie http://www.shef.ac.uk/FRAX/. Znając realia pracy lekarza w polskiej przychodni doc. E. Czerwiński z Zespołem przy współpracy z prof. J.A. Kanisem opracował ręczny kalkulator FRAX®, który pozwala na obliczenie ryzyka złamania bez lub z BMD. Kalkulator otrzymali wszyscy uczestnicy kongresu. Wiarygodność prognoz ryzyka złamania metodą FRAX® udokumentowano na podstawie 11-letniej obserwacji chorych z rejonu krakowskiego. Implementacje metody FRAX® w praktyce przedstawił również prof. J.E. Badurski, prof. E. McCloskey (Wlk. Brytania) oraz H. Johansson (Szwecja). Podsumowaniem wielu ciekawych wystąpień dotyczących FRAX® była dyskusja okrągłego stołu. W jej trakcie rozważano minimalny próg złamania, który powinien być podstawą rozpoczęcia i refundacji terapii.

 

W sesjach poświęconych leczeniu osteoporozy podkreślano, że skutkiem obecnego systemu refundacyjnego, Polska jest jedynym krajem w Europie, w którym jest dostępny tylko jeden lek – alendronian. W poszczególnych sesjach omówiono skuteczność i bezpieczeństwo terapii ibandronianem, zolendronianem oraz PTH. Prof. S. Epstein (USA) przedstawił korzystne wyniki długoterminowego leczenia ibandronianem doustnym raz w miesiącu jak i dożylnym raz na 3 miesiące. Prof. J-Y. Reginster (Belgia) podsumował wieloletnie obserwacje nad skutecznością strontu w zapobieganiu złamań podkreślając, że u osób leczonych strontem stwierdzono wyższe parametry biomechaniczne kości niż u leczonych alendronianem. W wielu dyskusjach wskazywano na przewagę terapii anabolicznej, która obecnie dostępna jest w postaci PTH. Lek ten ma zastosowanie nie tylko w najcięższych stadiach osteoporozy, ale również w osteoporozie posterydowej.

Wiele nadziei wiąże się z oczekiwanym wprowadzeniem do leczenia w Polsce denosumabu podawanego podskórnie raz na 6 miesięcy. Prof. R. Rizzoli (Szwajcaria) oraz prof. S. Kutilek (Czechy) przedstawili wyniki badań klinicznych tego leku dokumentujące skuteczność przeciwzłamaniową i bezpieczeństwo terapii.

 

W dyskusjach nie ustalono jednoznacznej odpowiedzi na pytanie na temat terapii sekwencyjnej czy leczenia przewlekłego bisfosfonianami powyżej 5 lat.

 

Dużym zainteresowaniem cieszyły się także sesje dotyczące przyczyn i skutków złamań osteoporotycznych oraz zapobiegania i skutków klinicznych upadków. Nowością były warsztaty Nordic Walking oraz Tai-Chi, podczas których uczestnicy Kongresu mieli możliwość poznania tych coraz popularniejszych form aktywności fizycznej, zalecanych w programach profilaktyki upadków. W ramach prowadzonej akcji „Nie łam się” rozprowadzano materiały informacyjne.

 

Wśród głównych tematów kongresu znalazły się mechanizmy regulacji i przebudowy kości, osteoporoza u mężczyzn, u dzieci i młodzieży, oraz osteoporozy wtórne. Prof. P. Burckhardt (Szwajcaria) przekonywał, że stosowana obecnie suplementacja witaminy D jest na zbyt niskim poziomie i zaleca się 2000 jm. u osób bez ekspozycji na słońce.

 

W sesji poświeconej chorobie zwyrodnieniowej omówiono standardy leczenia. Nie odnotowano jednakże postępów w zakresie farmakoterapii choroby zwyrodnieniowej.

 

 

Członkowie Komitetu Naukowego jak i uczestnicy podkreślali wysoki poziom naukowy kongresu, uznając go za najwyższy spośród do tej pory organizowanych.

Prof. Jean-Yves Reginster napisał: „Chciałbym jeszcze raz podziękować za możliwość uczestniczenia we wspaniałym kongresie, zorganizowanym w tym tygodniu w Krakowie. Pobyt na nim był dla mnie prawdziwym zaszczytem. Byłem pod wielkim wrażeniem jakości organizacji. Wszystko było jak marzenie”.

Na Walnym Zebraniu Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii podjęto uchwałę, że IV Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy odbędzie się w Krakowie w dniach 29.09. – 01.10.2011.

 

Wszystkie publikacje dotyczące ostatniego kongresu jaki poprzednich (od 1994 r.) wraz z dokumentacją fotograficzną dostępne są na Polskim Portalu Osteoporozy (www.osteoporoza.pl). Z Portalu można również pobrać materiały akcji „Nie łam się” jak i wiele innych publikacji.

 

W imieniu Komitetu Naukowego,

 

Dr hab. med. Edward Czerwiński

Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego

Kierownik Zakładu Chorób Kości i Stawów

Wydziału Nauk o Zdrowiu Coll. Med. UJ

 

 

Kraków, październik 2009 r.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 24-26.09.2009

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:47-48.

I01

 

Kanis J.A. 

WHO Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield Medical School, UK

 

Treatment is commonly directed on the basis of bone mineral density (BMD). In the UK, treatment is recommended when the T-score for BMD is found to be less than -2.5  SD. The same T-score has, however, quite a different significance at different ages. For example, the 10-year probability of hip fracture for women in the UK with a T-score of -3 SD is 3.2% at the age of 50 years, but 19.8% at the age of 80 years. Thus, fracture risk prediction is optimised by integrating information on risk factors that contribute to fracture risk independently of BMD.

A programme of the WHO Collaborating Centre at Sheffield has been to identify and validate readily used risk factors that can provide information on fracture risk in addition to that provided by BMD and age. Additional risk factors, identified from 12 prospective population-based cohorts, include previous fragility fractures, a family history of hip fracture, rheumatoid arthritis, smoking, alcohol and the use of oral glucocorticoids. Their combined use with (or without) BMD enhances the sensitivity of fracture prediction without sacrificing specificity. The utility of the risk factors has been validated in the independent population-based cohorts of 230,000 individuals followed for 1.2 million person-years.

The risk of fracture varies markedly around the world – particularly the risk of hip fracture. By contrast, the risk offered by the various clinical risk factors does not vary markedly. For this reason, FRAX® models are calibrated to the epidemiology of the country in which they are to be used. Several models are available for different countries including Austria, China, France, Germany, Italy, Japan, Spain, Sweden, Switzerland, Turkey, and the UK and US. Several models are under development.

            The ability to assess fracture risk from clinical risk factors permits intervention in men and women that is based not solely on BMD. Therefore, diagnostic thresholds for osteoporosis (based on BMD) differ from intervention thresholds which are more ideally based on fracture probabilities. The setting of intervention thresholds will vary from country to country since these will depend the importance of osteoporosis, the heath care budget allocated, current practice guidelines and health economic considerations. Several approaches have been used in the development of new guidelines. In the UK, intervention thresholds were set by age based on the fracture probability equivalent to that of women with a history of a prior osteoporosis related fracture. In order to optimise the use of BMD tests, assessment thresholds for the measurement of BMD were developed where BMD testing was targeted to individuals close to the intervention threshold. The development of guidelines based on fracture probability is expected to identify more women at high risk who would benefit from treatment then current guidelines and conversely, avoid unnecessary treatment in those at low risk.

I01 

 

Kanis J.A. 

WHO Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield Medical School, UK

 

Leczenie jest zwykle ustalane na podstawie pomiaru BMD. W Wlk. Brytanii leczenie jest rekomendowane kiedy T-score dla BMD jest mniejszy od – 2,5 SD. Jakkolwiek jednak ta sama wartość T-score ma całkowicie różne znaczenie w różnym wieku. Dla przykładu, 10-cio letnie ryzyko złamania bliższego końca kości udowej u kobiet w Wlk. Brytanii z T-score – 3 SD wynosi 3,2% w wieku 50 lat ale 19,8% w wieku 80 lat. Przewidywanie ryzyka złamania jest zatem optymalizowane poprzez scalenie informacji nt czynników ryzyka mających udział w ryzyku złamania niezależnie od BMD.

Program WHO Collaborating Centre w Sheffield został opracowany do identyfikacji i weryfikacji dostępnych do stosowania czynników ryzyka, które mogą dostarczyć informacji o ryzyku złamania dodatkowo do tych uzyskiwanych z pomiarów BMD i wieku. Na podstawie 12 prospektywnych badań w grupach populacyjnych zidentyfikowano dodatkowe czynniki ryzyka takie jak wcześniejsze złamania niskoenergetyczne, złamanie bkku w rodzinie, RZS, palenie tytoniu, alkohol oraz zażywanie glikokortykosterydów. Ich łączne użycie wraz z (lub bez) BMD zwiększa dokładność przewidywania ryzyka złamania bez konieczności utraty swoistości. Użyteczność czynników ryzyka została potwierdzona w niezależnych kohortowych badaniach populacyjnych przeprowadzonych na 230 000 osobach o łącznym okresie obserwacji 1,2 miliona osobo-lat.

Analiza wzajemnych zależności pomiędzy czynnikami ryzyka doprowadziła do rozwinięcia kalkulatora FRAX^®. Narzędzie to (www.shef.ac.uk/FRAX) daje możliwość oceny 10-cio letniego ryzyka złamania u mężczyzn i kobiet oparte na ryzyku złamania i śmierci. Ryzyko złamania jest różne na całym świecie – zwłaszcza ryzyko złamania bkku. Dla kontrastu, ryzyko uzyskane z różnych badań klinicznych nie różniło się znacząco. Dlatego kalkulatory FRAX są kalibrowane zgodnie z epidemiologią złamań w kraju, w którym mają być zastosowane. Kilka modeli jest dostępnych dla różnych krajów włączając w to Austrię, Chiny, Francję, Niemcy, Włochy, Japonię, Hiszpanię, Szwecję, Szwajcarię, Turcję, Wlk. Brytanię oraz USA. Modele dla innych krajów są w trakcie opracowania.

Możliwość oceny ryzyka złamania na podstawie klinicznych czynników ryzyka pozwala na interwencję u mężczyzn i kobiet bazującą nie tylko na BMD. Zatem progi diagnostyczne dla osteoporozy (bazujące na BMD) różnią się od progów interwencyjnych, które są znacznie bardziej dokładne opierając się na prawdopodobieństwie złamania. Wartości progów interwencyjnych będą się różnić w poszczególnych krajach, ponieważ będą one zależne od znaczenia osteoporozy, przydzielonego budżetu służby zdrowia, praktycznych klinicznych zaleceniach leczenia oraz zasad ekonomiki służby zdrowia. Kilka propozycji zastosowano w tworzeniu nowych standardów. W Wlk. Brytanii progi interwencyjne zostały ustalone dla wieku na podstawie prawdopodobieństwa złamania, jakie występuje u kobiet z uprzednio przebytym złamaniem osteoporotycznym w wywiadzie. W celu optymalizacji użycia testów BMD, zostały opracowane progi diagnostyczne dla pomiaru BMD, dla osób znajdujących się blisko progu interwencyjnego. Oczekuje się, że rozwój standardów opartych na ocenie ryzyka złamania pozwoli na identyfikację większej liczby kobiet z wysokim ryzykiem złamania, u których leczenie byłoby korzystne, niż na podstawie obecnych standardów i odwrotnie, uniknięcie niepotrzebnego leczenia kobiet z niskim ryzykiem złamania.

III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 24-26.09.2009

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:48-49.

I02

Papapoulos S.E. 

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center, Leiden, The Netherlands

 

Chronic diseases require in general uninterrupted pharmacotherapy which should be efficacious, convenient for the patient and devoid of serious side effects. The duration of treatment of women with postmenopausal osteoporosis is not only of primary clinical importance but may also help in selecting among agents that aim to correct the bone remodeling imbalance, the pathophysiological basis of osteoporosis. Evidence for efficacy and safety from controlled studies has been obtained up to 10 years for antiresorptives and up to 2 years for PTH, while short-term head-to-head studies with surrogate endpoints have also been performed. In general, the length of treatment with any antiosteoporotic agent will be determined by the pharmacological properties of the agent used as well as by the risk of the individual patient In practice, pharmacodynamic responses following discontinuation of treatment can be indicative. For example, discontinuation of HRT is followed by a decrease of the rate of bone resorption to basal levels within one year. This response is followed by a rapid loss in BMD at a rate different from that observed in women treated with placebo so that after one year BMD has also returned to basal levels. These responses are consistent with earlier observational studies reporting that the antifracture effect of HRT was maintained in current but not in past users. HRT, therefore, given for the protection of skeletal integrity should be probably given for life. This response and recommendation are in line with those for most therapeutic agents used in the treatment of chronic diseases, including osteoporosis. The only exception is PTH the use of which is restricted for other reasons. Responses to bisphosphonates (BPs) are different due to their specific pharmacological properties particularly their selective uptake and long-term residence in the skeleton. Most of the available data have been obtained with alendronate. When alendronate is stopped after five years, bone turnover rate on average increases and BMD at the hip decreases slowly the following 5 years. More importantly, continuation of treatment for another 5 years did not decrease further fracture rates, except those of clinical vertebral fractures. However, patients who entered the second five year period of treatment with an osteoportic BMD (T-score <-2.5) showed a fracture benefit which was not seen in those who received alendronate for only 5 years. These results strongly suggest that alendronate treatment should be continued in patients at high risk whereas discontinuation of treatment after 5 years should be considered in patients at low risk for fractures. Results with other BPs are not yet available to allow a recommendation.

 

 

Papapoulos S.E. 

Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center, Leiden, Holandia

 

Choroby przewlekłe w większości wymagają nieprzerwanej farmakoterapii, która powinna być skuteczna, wygodna dla pacjenta i pozbawiona poważnych efektów ubocznych. Czas trwania leczenia kobiet z osteoporozą pomenopauzalną ma nie tylko pierwszorzędne znaczenie kliniczne lecz również może pomóc w doborze leków mających za zadanie korektę zaburzenia równowagi procesu przebudowy kości, patofizjologicznej podstawy osteoporozy. Z badań klinicznych uzyskano dowody skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania w ciągu 10 lat dla leków antyresorpcyjnych oraz w ciągu 2 lat dla PTH, przeprowadzono również krótkoterminowe badania bezpośrednie z lekami zastępczymi. Generalnie, czas trwania terapii jakimkolwiek lekiem przeciwosteoporotycznym był określany przez cechy farmakologiczne użytego leku w równym stopniu jak poprzez indywidualne ryzyko każdego pacjenta. W praktyce odpowiedzi farmakodynamiczne następujące po przerwaniu leczenia mogą być miarodajne. Dla przykładu, przerwanie terapii HRT skutkuje obniżeniem stopnia resorpcji kości do poziomów podstawowych w przeciągu jednego roku. Po odpowiedzi tej następuje szybki spadek BMD w stopniu różnym w stosunku do obserwowanego u kobiet leczonych placebo, u których BMD po roku również wróciło do poziomów wyjściowych. Wyniki te są zgodne z wcześniejszymi badaniami obserwacyjnymi wskazującymi, że przeciwzłamaniowe działanie HRT zostało zachowane u obecnych lecz nie u byłych użytkowników. Zatem HRT podawane w celu ochrony integralności kośćca powinno być podawane prawdopodobnie dożywotnio. Wynik ten oraz rekomendacja są zgodne również dla innych leków stosowanych w leczeniu chorób przewlekłych z osteoporozą włącznie. Jedynym wyjątkiem jest PTH, którego stosowanie jest ograniczone z innych powodów. Odpowiedzi na bisfosfoniany (BPs) różnią się z powodu ich specyficznych cech farmakologicznych, szczególnie ich selektywnej absorpcji oraz długotrwałemu utrzymywaniu się w szkielecie. Najwięcej dostępnych informacji dotyczy alendronianu. Jeśli przerwie się terapię alendronianem po 5 latach, obrót kostny średnio wzrasta i BMD w szyjce kości udowej powoli się obniża. Co ważniejsze, kontynuacja leczenia przez kolejne 5 lat nie zmniejszyła częstości złamań, z wyjątkiem złamań kręgowych. Aczkolwiek pacjenci, którzy rozpoczęli kolejny 5-cio letni okres leczenia z osteoporotycznymi BMD (T-score <-2.5) uzyskali polepszenie wyników dotyczących złamań, którego nie zaobserwowano u osób przyjmujących alendronian tylko przez 5 lat. Wyniki te wyraźnie sugerują, że terapia alendronianem powinna być kontynuowana u osób z wysokim ryzykiem podczas gdy zakończenie terapii po 5-ciu latach powinno być rozważone u pacjentów z niskim ryzykiem złamania. Rezultaty dla innych bisfosfonianów nie pozwalają jeszcze na ustalenie rekomendacji.

 

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:49-50.

 

Katedra i Zakład Farmakologii, Śląska Akademia Medyczna, Jagiellońska 4, 41-200 Sosnowiec

 

 

Omeprazol jest inhibitorem pompy [H⁺/K⁺-ATPazy] odpowiedzialnej za końcową fazę wytwarzania kwasu solnego przez komórki okładzinowe żołądka. Wpływ omeprazolu na V-ATPazę obecną w osteoklastach nie jest poznany. Alendronian jako lek antyresorpcyjny jest stosowany w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej. W trakcie terapii alendronianem może występować zapalenie oraz owrzodzenie przełyku i żołądka, co wymaga jednoczesnego stosowania leków zmniejszających wydzielanie soku żołądkowego.          

Celem pracy było zbadanie wpływu jednoczesnego stosowania omeprazolu i alendronianu na własności mechaniczne kości długich u obustronnie owariektomizowanych szczurów.

Badania przeprowadzono na 3-miesięcznych samicach szczurów szczepu Wistar, które podzielono na 6 grup (n = 8-10 w grupie): I – nieowariektomizowane szczury kontrolne, II – nieowariektomizowane szczury, którym podawano omeprazol (3 mg/kg ip), III – owariektomizowane szczury kontrolne, IV – owariektomizowane szczury, którym podawano omeprazol (3 mg/kg ip), V – owariektomizowane szczury, którym podawano alendronian (3 mg/kg po), VI – owariektomizowane szczury, którym podawano omeprazol (3 mg/kg ip) i alendronian (3 mg/kg po). Leki podawano codziennie przez 28 dni (alendronian rano, omeprazol po południu). Własności mechaniczne przynasady kości piszczelowej i trzonu kości udowej przeprowadzono z zastosowaniem testu zginania przy trzypunktowym nacisku, natomiast wytrzymałość mechaniczną szyjki kości udowej z zastosowaniem testu kompresyjnego, przy użyciu aparatu Instron 3342 500N. Parametry budowy geometrycznej kości, masę, masę substancji mineralnych oznaczano w kości piszczelowej i udowej.

Uzyskane wyniki wykazały, że niedobór estrogenów powoduje rozwój osteopenii z pogorszeniem własności mechanicznych kości piszczelowej (statystycznie istotne zmniejszenie maksymalnej siły o 44,5% i siły w momencie złamania o 42,02%) oraz szyjki kości udowej (znaczące statystycznie zmniejszenie o 20,2% siły powodującej złamanie).

Omeprazol w obecności estrogenów (szczury nieowariektomizowane) nieznacząco statystycznie pogarsza własności mechaniczne kości piszczelowej i szyjki kości udowej, natomiast statystycznie istotnie zmniejsza masę oraz masę substancji mineralnych w kości udowej i w kości piszczelowej.

Omeprazol w niewielkim stopniu pogarsza własności mechaniczne kości piszczelowej i szyjki kości udowej wywołane niedoborem estrogenów.

Alendronian zapobiega pogorszeniu własności mechanicznych kości piszczelowej i szyjki kości udowej wywołanym niedoborem estrogenów. Statystycznie znacząco zwiększa maksymalną siłę (o 36,58%) i siłę w momencie złamania kości piszczelowej (o 21,11%) oraz siłę niezbędną do złamania szyjki kości udowej (o 24,56%).

Omeprazol stosowany jednocześnie z alendronianem pogarsza antyosteoporotyczne działania alendronianu u szczurów z niedoborem estrogenów wywołanym usunięciem jajników.

 

 

 

 

Omeprazole is an inhibitor proton pump (H⁺/K⁺-ATPase) responsible for HCl production by parietal cells in stomach. Its effect on V-ATPase in osteoclasts is not well recognized. Alendronate, an antiosteoporotic drug used in postmenopausal osteoporosis, can induce esophagitis and stomach ulceration, requiring the concurrent use of drugs which decrease gastric juice production.

The aim of the present study was to investigate the effect of concurrent administration of omeprazole and alendronate on the mechanical properties of the long bones in bilaterally ovariectomized rats.

The experiments were carried out on 3-month-old Wistar rats, divided into 6 groups (n=8–10 per group): I – non-ovariectomized control rats, II – non-ovariectomized rats, which were administered omeprazole (3 mg/kg ip), III – ovariectomized control rats, IV – ovariectomized rats, which were administered omeprazole (3 mg/kg ip), V – ovariectomized rats, which were administered alendronate (3 mg/kg po), VI – ovariectomized rats, which were administered omeprazole (3 mg/kg ip) and alendronate (3 mg/kg po). The drugs were administered to the rats daily for 28 days (alendronate in the morning, omeprazole in the afternoon). The mechanical properties of tibial metaphysis and femoral diaphysis in three-point bending tests and femoral neck in a compression test were assessed (Instron 3342 500N apparatus). Bone geometric parameters, mass, mass of bone mineral were examined in the tibia and femur.

Estrogen deficiency causes development of osteopenia with worsening of mechanical properties of the tibia (statistically significant decreases of ultimate load by 44.5% and breaking load by 42.02%) and the femoral neck (a statistically significant decrease of the load at fracture by 20.2%).

Omeprazole in the presence of estrogens (non-ovariectomized rats) statistically insignificantly worsens mechanical properties of the tibia and femoral neck, but statistically significantly decreases bone mass and the mass of bone mineral in the tibia and femur.

Omeprazole slightly worsens mechanical properties of the tibia and femoral neck in estrogen deficient rats.

Alendronate prevents the worsening of mechanical properties of the tibia and femoral neck caused by estrogen deficiency. Statistically significantly increases the ultimate load (by 36.58%) and the breaking load (by 21.11%) in the tibia, and the load at fracture of the femoral neck (by 24.56%).

Omeprazole administered concurrently with alendronate worsens antiosteoporotic effect of alendronate in rats with estrogen deficiency caused by bilateral ovariectomy.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:50-51.

 

Rudenko E.¹, Romanov G.² 

¹ Belarusian Medical Academy for Postgraduate Education, Minsk, Belarus

² Republican Research Center for Radiation Medicine and Human Ecology, Gomel, Belarus.

 

 

Introduction, aim of the Study: Thyroidectomy with the following of thyroxine suppressive therapy can cause bone mass deficiency in male patients with thyroid carcinoma. The main aim of the study was to determine possible risk factors for bone mass loss after thyroidectomy due to thyroid carcinoma at male patients by suppressive thyroxin therapy.

Materials, methods. There were examined 86 male patients aged 20-38 who had undergone thyroidectomy on differentiated thyroid cancer and 64 healthy young males as a control group. All subjects included into the study lived on the territory of Gomel city and Gomel Region. BMD measurement was provided by ‘LUNAR Prodigy’ (“GE”, USA). BMD disorder diagnostics in the main group was provided on the base of BMD standard deviation in the control group by Z-score. Statistical analyses were conducted by SAS 9.3.1.program.

Results, conclusion. The provided calculations helped to divide the patients into 2 subgroups: subgroup 1- Z-score >-1,0 and subgroup 2 – Z-score <-1, 0. As a result there was revealed BMD decrease on forearm at 11,8% сases, on hip at 20,9% cases and on lumbar spine at 30,2% from the total number of the patients. So the data can show that the most number of the patients with the decreased BMD was revealed under the study of L₁-L₄.

The analysis includes the age of the patient, the number of previous traumatic fractures, the age at the moment of thryoidectomy, duration of L-T₄ treatment, amount of operative treatment, dose of L-T₄ mg/kg/day in order to reveal possible factors influencing on BMD. There was found the correlation of L₁-L₄ BMD and age at the moment of thyroidectomy which had polynomial character with the break point determined by Piecewise linear regression at the age around 18 years of old. The number of the patients with low BMD in lumbar spine increases from 14,0% in the group with disease duration less than 5 years up to 30,2% in the group with disease duration of more than 10 years.

Under the comparison of BMD values of various measure sites by Kruskal-Wallis test there was not revealed statistically significant differences of BMD parameters depending on TSH suppression level in young male patients.

By logistic regression method there was provided statistical processing of the data for Odds Ratio calculation. The statistically significant factors (p<0,05) of L₁-L₄ BMD decrease at young males after thyroidectomy are age at the moment of the operative treatment less than 14 years old (ОR=5,46; 95% CI: 1,87-15,97; р=0,002), disease duration after thyroidectomy of more than 10 years (ОR=5,72; 95% CI : 2,05-15,98; р=0,001) and BMI less than 23 kg/m² (ОR=3,00; 95% CI; 1,14-7,88; р=0,026). At disease duration less than 5 years (ОR=0,08; 95% CI: 0,01-0,67; р=0,001) bone mass deficiency at young males after thyroidectomia is hardly probable.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:51-52.

 

Holzer G. 

Department of Orthopaedics, Medical University of Vienna, Waehringer Guertel 18 – 20,

A – 1090 Vienna, Austria;
 

 

 

Introduction: Osteoporosis, characterized by low bone mineral density and deterioriated microarchitecture of the bone, leads to decreased bone strength followed by an increase of bone fragility and rates of fractures. Hip fractures are caused by the both cortical thining and trabecular bone loss of the femoral neck. But what is the role of cortical bone as the relative contributions of cortical versus trabecular bone have not been established?

Aim of the Study: To test the contribution of cortical versus trabecular bone to bone strength at the femoral neck, the site of the most devastating fragility fractures.

Material & Methods: In one bone of a pair of eighteen human cadaver femurs (5 female; 4 male) trabecular bone was completely removed from the femoral neck providing one bone with intact and the other without any trabecular structure in the femoral neck. Bones were then biomechanically tested for forces to fracture using a Mechanical Testing System (MTS).

Results: Differences between forces needed to fracture excavated and intact femora (Δ F / F mean) was 7.0 % on the average (range: 4.6 – 17.3 %). Cross sectional area of spongiosa removed did not correlate with difference of fracture load (Δ F / F mean) nor did BMD.

Discussion: The relative contribution of trabecular bone versus cortical bone in respect to bone strength in the femoral neck seems to be marginal and explains the subordinate role of trabecular bone.

Conclusion: Our results will have impact on bone physiology as well as bone pathology: As far as the different functions of the two bone types are concerned: Cortical bone seems to be primarily responsible for load bearing and transmitting forces, whereas trabecular bone seems to build a framework supplying large surfaces to rapidly provide minerals and different cell types and their progenitors. Concerning osteoporosis, a new definition is needed and review of current diagnostic and therapeutic approaches.

 

Holzer G. 

Department of Orthopaedics, Medical University of Vienna, Waehringer Guertel 18 – 20,

A – 1090 Vienna, Austria;

 

 

Wprowadzenie: Osteoporoza, charakteryzująca się niską gęstością mineralną kości oraz upośledzoną jej mikroarchitektury, prowadzi do obniżenia wytrzymałości kości a co za tym idzie ich podatności na złamania. Złamania biodra spowodowane są zarówno scieńczeniem warstwy korowej jak też ubytkiem kości gąbczastej w szyjce kości udowej. Ale nie zostało dotąd ustalone jaka jest rola kości korowej tak samo jak jej względny udział w stosunku do kości gąbczastej.

Cel badania: Sprawdzenia udziału kości korowej i gąbczastej w wytrzymałości szyjki kości udowej, lokalizacji narażonej na najpoważniejsze w skutkach złamania niskoenergetyczne.

Materiał i metody: U jednej kości w każdej z dziewięciu par kości udowych pozyskanych z ludzkich zwłok (5 żeńskich, 4 męskie) kość gąbczastą całkowicie usunięto z szyjki tworząc tym samym pary z jedną kością nienaruszoną i drugą bez jakichkolwiek struktur gąbczastych w szyjce. Kości były następnie poddane biomechanicznemu badaniu wpływu sił łamiących z użyciem Mechanicznego Systemu Pomiarowego (Mechanical Testing System – MTS).

Wyniki: Różnice wielkości sił wymaganych do złamania obu rodzajów kości udowych (ΔF/F średnia) wynosiły od 4,6 do 17,3% – średnio 7,0%.

Powierzchnia przekroju usuniętej kości gąbczastej nie korelowała z różnicą w wielkości sił łamiących (ΔF/F średnia) ani z BMD.

Dyskusja: Względny udział kości gąbczastej w porównaniu do kości korowej w wytrzymałości szyjki kości udowej wydaje się być niewielki i tłumaczy tym samym podrzędną rolę kości gąbczastej.

Wnioski: Uzyskane wyniki dotyczą zarówno fizjologii kości jak też stanów patologicznych dopóki będzie się rozpatrywało różne funkcje dwóch rodzajów kości: kość korowa wydaje się być przede wszystkim odpowiedzialna za wytrzymałość i przenoszenie obciążeń podczas gdy kość gąbczasta tworzy szkielet zapewniający szybkie dostarczanie minerałów, różnego typu komórek oraz ich prekursorów. W kontekście osteoporozy konieczna jest nowa definicja oraz przegląd aktualnych metod diagnostycznych i leczniczych.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:52-53.

 

¹ Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży,

² Klinika Pediatrii i Nefrologii,

³ Klinika Pediatrii Gastroenterologii i Alergologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

 

 

Wstęp. Z danych opublikowanych opartych na badaniach w populacjach ludzi dorosłych wynika, że hiperkalciuria idiomatyczna może być związana nie tylko z ryzykiem kamicy nerkowej lecz również z obniżeniem gęstości mineralnej kości (BMD). Jednakże bardzo niewiele wiadomo na temat powiązań między hiperkalciuria, kamieniami układu moczowego, szczawianami w moczu, cytrynianami w moczu a ryzykiem złamań w okresie rozwojowym. Celem tego przekrojowego badania było zbadanie zależności między powyższymi parametrami metabolicznymi, BMD i występowaniem złamań u dzieci i młodzieży z hiperkalciurią.

Materiał i metody: Badania ankietowe, wywiad i dokumentację medyczną zastosowano w celu ustalenia ilości i okoliczności złamań u 40 dzieci i młodzieży (26 chłopców, 14 dziewcząt) w wieku 3,5-18lat (średnia ± SD: 14,9 ± 3,3) z hiperkalciurią i/lub obecnością kamieni układu moczowego (87,5% grupy badanej). Pod uwagę wzięto jedynie złamania potwierdzone badaniem RTG. Przeprowadzono badania antropometryczne oraz pomiary densytometryczne metodą DXA (dual energy X-ray absorptiometry) w celu oceny składowych ciała (body composition), zawartości minerału szkieletowego (bone mineral content, BMC) oraz BMD w zakresie całego ciała i trzonów kręgów L1-L4. Kamicę diagnozowano w oparciu o wysokorozdzielcze techniki USG. Wydalanie Ca, fosforanów, kwasu moczowego, oxalurię (szczawianurię) oraz cytraturię oceniano w 24-godzinnej zbiórce moczu (DZM).

Wyniki: Średnia wartość Z-score dla BMD kręgów wynosiła -1,08 ± 1,09. Obniżoną BMD (Z-score poniżej -2,0) stwierdzono u 9 osób (22% grupy). Spośród wszystkich badanych dzieci 13 (32,5%; chłopcy/dziewczęta: 10/3) doznało w sumie 20 złamań niskoenergetycznych z lokalizacją w szkielecie obwodowym (przedramię, nadgarstek, piszczel, łokieć). Osoby ze złamaniami wykazywały znamiennie niższą cytraturię (467 ± 296 mg/g kreatyniny / dobę) w porównaniu z osobami bez złamań (484 ± 266 mg/g; p = 0,02). Wydalanie moczowe cytrynianów korelowało dodatnio z BMD (również po normalizacji na lean mass i cechy antropometryczne) jednak tylko u dzieci i młodzieży ze złamaniami w wywiadzie (r = 0,76  p = 0,04). Nie zaobserwowano takiej zależności u dzieci bez złamań. W całej grupie nie stwierdzono związków między kalciurią, oxalurią, urikozurią, fosfaturią a masą kostną lub złamaniami.

Wnioski: Obniżona gęstość mineralna kości u dzieci z hiperkalciurią nie jest związana ani z kalciurią ani z wydalaniem szczawianów, chociaż mała liczebność grupy badanej ogranicza uniwersalność tych wniosków. Uzyskane wyniki wskazują natomiast, że hipocytraturia może stanowić, przynajmniej częściowo, ciekawy niezależny metaboliczny czynnik ryzyka zarówno zmniejszonej szczytowej masy kostnej jak i nadmiernej łamliwości kości w okresie rozwojowym.

 

 

 

¹ Department of Pediatrics and Auxology,

 

² Department of Pediatric Nephrology,

 

 

Introduction. Published data suggest that idiopathic hypercalciuria may infer not only an increased risk of nephrolithiasis but also may be associated with reduced bone mineral density (BMD) in adults. However, little is known about relationships between hypercalciuria, urinary calculi, urinary oxalate, citraturia, and fracture risk in children. The aim of this cross-sectional study was to evaluate associations between hypercalciuria, urinary oxalate and citrate, BMD and fractures in hypercalciuric children.

Methods: A questionnaire and medical records were studied to evaluate history of fractures, which were documented by X-ray examination (radiographs). Bone densitometry based on dual energy X-ray absorptiometry (DXA) was used to assess body composition, bone mineral content (BMC) and BMD in the total body and lumbar spine L1-L4 in 40 children and adolescents (26 boys, 14 girls) aged 3.5-18years (mean±SD: 14.9±3.3) with hypercalciuria and/or urinary calcium oxalate stones (87.5% of the sample). Urolithiasis was diagnosed using high resolution ultrasound examination. Urinary calcium, phosphate, uric acid excretion, oxaluria, citraturia were invetsigated in the 24-hour urine collections.

            Results: Mean Z-score for spine BMD was -1.08 ±1.09. Decreased BMD (Z-score below -2.0) was found in 9 subjects (22.5% of the sample). Of all studied children, 13 (32.5%; boys/girls: 10/3) sustained 20 low-energy fractures located in the peripheral skeletal sites (forearm, wrist, tibia, ankle). Subjects with fractures had significantly lower citraturia rate (467 ± 296 mg/g creatinine/24h) compared with those fracture-free (484 ± 266 mg/g creatinine/24h) (p=0.02). Urinary citrate excretion was positively correlated with BMD (adjusted for age, anthropometry and lean body mass) only in the fractured children (r=0.76 p=0.04), however, no such correlation was observed in children without fractures. No associations were found between calciuria, oxaluria, uricosuria, phosphaturia and bone mass or fractures.

            Conclusions: Deficits in BMD among hypercalciuric children and adolescents are common although not associated with calciuria or oxaluria. Small sample size in this study, however, limits inferences that could be drawn. Our findings suggest that prolonged hypocitraturia may be, at least partly, an independent risk factor of both reduced peak bone mass and an increased fragility during growth. Whether the life-long risk of osteoporotic fractures attributable to low citrates will be sustained in these patients is not clear.

 

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:53-55.

¹ Medical Imaging Research Unit, Faculty of Advanced Technology, University of Glamorgan, Pontypridd UK

² Metabolic Bone Centre, Northern General Hospital, Sheffield, UK
 

 

 

Introduction: Vertebral fractures are the most common osteoporotic fracture; between 30-50% are asymptomatic and so may not be diagnosed. They are powerful predictors of future fracture (vertebral fractures X5; hip fracture X2). Although all vertebral fractures change the shape of vertebrae, not all vertebrae that are changed in shape are fractured (deformity). Other pathologies (short vertebral height, spondylosis, Scheuermann’s disease, metastases, myeloma) cause vertebral deformity. More sophisticated imaging methods (radionuclide scans [RNS], magnetic resonance imaging [MRI] and computed tomography [CT} are helpful in differentiating fractures due to more sinister pathologies, and differentiate acute from chronic vertebral fractures.

Spinal radiographs are the most widely used imaging technique to diagnose vertebral fractures. With the introduction of Picture Archiving and Communication Systems (PACS) in radiology departments the electronic images are easier to analyze for changes in vertebral shape. CT and MRI also have the potential to identify vertebral fractures incidentally when scans are performed for other clinical indications. Dual energy X-ray absorptiometry (DXA) for bone mineral density (BMD) may identify vertebral fractures, and if present spinal radiographs should be suggested. With technical developments in DXA (improved image spatial resolution, faster scanning) it is now feasible to obtain images of the entire spine (postero-anterior PA and lateral) for vertebral fracture analysis (VFA).

Methods: IVA has advantages over spinal radiography (lower radiation dose [approximately 40µSv compared to 700-2000µSv], vertebrae from T4-L4 visualised on single image, less effect of parallax and both BMD and VFA performed on same equipment). Dual energy VFA images are superior in visualising thoracic vertebrae. A number of different ways of defining vertebral fractures are used These included morphometry (six points placed on superior and inferior endplates at anterior, mid and posterior points and change in shape described as wedge, endplate or crush fractures. The limitation of this method is that it only describes change in shape which will include some pathologies which are not fractures. Other methods take into account not only change in shape but also visual features that suggest fractures rather than deformities (semi-quantitative [SQ] and algorithm based qualitative [ABQ] methods). Prevalence will be different when using these various methods. Severity can be graded (mild grade 1; moderate grade 2 and severe grade 3); more severe fracture grading indicates higher risk of future vertebral fracture.

Studies have shown that VFA is a reliable way of excluding a vertebral fracture if image quality is good and all vertebrae T4-L4 are visualized. There is reasonable concordance identifying grade 2 and 3 fractures by VFA and radiographs, but not with grade 1 mild fractures, with more being identified on radiographs on which superior image quality enables differentiate of fractures from deformities.

Conclusion: VFA shows promise in identifying vertebral fractures and may identify fractures fortuitously that are asymptomatic, so influencing therapeutic intervention to reduce future fracture risk.

¹ Medical Imaging Research Unit, Faculty of Advanced Technology, University of Glamorgan, Pontypridd UK

² Metabolic Bone Centre, Northern General Hospital, Sheffield, UK
 

 

Wstęp: Złamania kręgowe są najczęściej występującymi złamaniami osteoporotycznymi; w 30 do 50% bezobjawowymi i w związku z tym nie rozpoznawalnymi. Są bardzo dobrym czynnikiem przewidującym następne złamanie ( złamania kręgowe X5, złamanie biodra X2). Pomimo, iż wszystkie złamania kręgowe zmieniają kształt kręgu, nie wszystkie kręgi o zmienionym kształcie są złamane (deformacje). Inne schorzenia (mała wysokość kręgu, spondyloza, ch. Sheuermanna, nowotwory) mogą powodować deformacje kręgów. Bardziej wyszukane sposoby obrazowania takie jak skanowanie izotopowe (RNS), jądrowy rezonans magnetyczny (MRI) oraz tomografia komputerowa (CT) są pomocne w różnicowaniu złamań spowodowanych bardziej poważnymi schorzeniami oraz w różnicowaniu złamań kręgowych w fazie ostrej od tych w fazie przewlekłej.

Radiogramy kręgosłupa są najczęściej stosowaną techniką obrazowania diagnozującą złamania kręgowe. Wraz z wprowadzeniem systemu PACS (Picture Archiving and Communication System) na oddziałach radiologicznych analiza zmian obrysu kręgów na radiogramach elektronicznych stała się dużo łatwiejsza. CT i MRI dodatkowo są w stanie wykryć złamanie kręgowe przypadkowo podczas obrazowania podyktowanego innym podejrzeniem. Absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego (DXA) mierząca gęstość mineralną kości (BMD) może identyfikować złamania kręgowe i jeśli wskazuje na możliwość złamania należy zasugerować badanie radiologiczne kręgosłupa. Z powodu ulepszeń technicznych techniki DXA (ulepszona rozdzielczość przestrzenna obrazu, szybsze skanowanie) obecnie możliwe jest pozyskanie obrazu całego kręgosłupa (projekcja przednio-tylna AP oraz boczna) w celu analizy złamania kręgowego (vertebral fracture analisys-VFA).

Metody: IVA ma przewagę nad radiografią kręgosłupa (mniejsza dawka promieniowania [około 40µSv w porównaniu z 700-2000µSv], kręgi T4-L4 ukazane na pojedynczych obrazach, mniejszy efekt paralaksy oraz BMD wraz z VFA wykonane na tym samym sprzęcie). Obrazy VFA w technice DXA są lepsze w obrazowaniu złamań odcinka piersiowego. Istnieje dużo sposobów określania złamań kręgowych. Należy do nich morfometria (sześć punktów na górnych i dolnych blaszkach granicznych, w części przednij, środkowej i tylnej trzonu oraz zmiany w kształcie opisywane jako sklinowacenie lub zmiażdżenie. Ograniczenie tej metody polega na tym, iż obrazuje ona jedynie zmiany kształtu, które mogą być objawami innych patologii nie będących złamaniami. Inne metody biora pod uwagę nie tylko zmiany kształtu lecz również optyczne cechy sugerujące złamanie zamiast deformacji (metody półilościowe [SQ] lub oparte na algorytmie jakościowym [ABQ]). Częstość występowania stwierdzona na podstawie użycia ww. metod będzie się różniła w zależności od użytej metody. Ciężkość złamań może być stopniowana (stopień łagodny 1; stopień średni 2; stopień ciężki 3); poważniejsze stopnie złamań wskazują wyższe ryzyko złamań kręgowych w przyszłości. Badania pokazują, że VFA jest skuteczną metodą wykluczania złamań kręgowych jeżeli jakość obrazowania jest dobra oraz wszystkie kręgi z zakresu T4-L4 są zobrazowane. Panuje umiarkowana zgodność co do identyfikacji stopni 2 i 3 poprzez VFA i radiogramów lecz nie tyczy się to stopnia 1 złamań łagodnych, które są częściej identyfikowane na radiogramach, na których lepsza jakość obrazu pozwala na różnicowanie złamań od deformacji.

Wnioski: VFA jest obiecującą metodą identyfikacji złamań kręgowych i może przypadkowo wykrywać złamania bezobjawowe wpływając tym samym na skuteczną interwencję w celu minimalizacji ryzyka kolejnych złamań.

 

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:55.

 

Chlebna-Sokół D. 

Przewodnicząca Zarządu Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży przy Polskiej Fundacji Osteoporozy

Kierownik Kliniki Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

 

 

Sekcja Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży została powołana w dniu 14.06.2008r. przez Zarząd Główny Polskiej Fundacji Osteoporozy. Sekcja działa na podstawie Statutu Polskiej Fundacji Osteoporozy oraz Regulaminu Sekcji.

Aktualną siedzibą Sekcji jest Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości w Łodzi, co wiąże sie z miejscem pracy Przewodniczącej Zarządu.

Celem Sekcji jest działalność naukowa, popularyzatorska i profilaktyczno-lecznicza zmierzająca do zapobiegania chorobom inwolucyjnym układu ruchu poprzez wczesne rozpoznawanie i leczenie zaburzeń metabolizmu kostnego u dzieci i młodzieży.

Cel ten realizowany jest poprzez:

-           Prowadzenie badań naukowych w populacji wieku rozwojowego z zakresu chorób metabolicznych kości

-           Opracowanie wytycznych dotyczących leczenia i profilaktyki chorób metabolicznych kości u dzieci i młodzieży zgodnie ze współczesną wiedzą medyczną

-           Popularyzację wiedzy z zakresu chorób metabolicznych kości dzieci i młodzieży:

Członkami Sekcji mogą być lekarze różnych specjalności zajmujący się leczeniem i profilaktyką chorób metabolicznych kości, a także przedstawiciele nauk podstawowych oraz innych zawodów i specjalności związanych z medycyną, profilaktyką zdrowotną, polityką zdrowotną, opieką nad chorymi dziećmi.

Zebranie założycielskie Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży odbyło się14 czerwca 2008 roku w Łodzi. Dokonano na nim wyboru organów statutowych Sekcji, w tym władz Sekcji (Zarząd) oraz Zespołów: Naukowo-Konsultacyjnego i Badawczo-Organizacyjnego.

Zespół: Naukowo-Konsultacyjny jest organem o uprawnieniach opiniodawczych.

Zespół Badawczo-Organizacyjny planuje i organizuje wykonanie badań o charakterze naukowym.

Pierwsze posiedzenie naukowe Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży odbyło się dnia 10 stycznia 2009 roku w Łodzi. Podczas zebrania zaprezentowano referaty naukowe dotyczące złamań kości u dzieci, wrodzonej łamliwości kości a także witaminy D. Zaplanowano ogólnopolskie, wieloośrodkowe projekty badawcze odnoszące się do uwarunkowań złamań kości u dzieci oraz oceny zaopatrzenia populacji wieku rozwojowego w witaminę D.

Sekcja objęła patronat nad Sesją Naukową: „Osteoporoza u dzieci i młodzieży” podczas III Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy i Osteoartrozy w Krakowie.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:55-56.

 

Lorenc R.S., Płudowski P. 

Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut Pomnik „Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa.
 

 

 

Akumulacja tkanki kostnej zachodzi przez cały okres wzrastania, przy czym aż 40% tworzone jest dopiero w wieku popokwitaniowym. Szczytowa masa kostna jest osiągana po zakończeniu wzrastania a jej niska wartość stanowić może istotny czynnik ryzyka rozwoju osteoporozy w wieku późniejszym. Jednym ze sposobów zapobiegania osteoporozie inwolucyjnej jest wczesna diagnostyka oraz optymalizacja szczytowej masy kostnej w wieku rozwojowym.

Podstawowe znaczenie w diagnostyce osteopenii/osteoporozy zarówno u dorosłych jak i u dzieci stanowi, więc prawidłowa interpretacja wyników pomiarów masy i gęstości kości. Metoda DXA (dual energy x-ray absorptiometry) jest najczęściej stosowaną metodą oceny gęstości i masy kości. Jednakże metoda ta ma ograniczenia interpretacyjne związane z wpływem rozmiaru kości na wynik pomiaru, co jest szczególnie istotne u dzieci i młodzieży, ze względu na procesy wzrastania i dojrzewania. Niestety, metoda DXA obarczona jest także szeregiem ograniczeń, z których najistotniejszy to fakt, że nie można przy jej pomocy wykonać pomiarów rzeczywistej gęstości kości (g/cm³), mającej kluczowe znaczenie dla mechanicznej wytrzymałości kości. Dodatkowo, dostępne obecnie normy dla dzieci bazują wyłącznie na wieku kalendarzowym i płci a zalecenia interpretacyjne dla osób dorosłych nie mogą być stosowane u dzieci. Odniesienie wyników do szczytowej masy kostnej (T-score) nie może być wykorzystywane u dzieci. W konsekwencji, interpretacja badań gęstości kości u dzieci jest trudna i może prowadzić do błędów diagnostycznych.

Wypracowane aktualnie zalecenia wskazują, że u dzieci i młodzieży poniżej 20 r.ż. wyniki należy odnosić do normy wiekowej (Z-score). Zaleca się stosowanie terminu „mała gęstość kości wg wieku kalendarzowego”, gdy wartość Z-score jest mniejsza niż -2, w miejsce terminu osteopenia/osteoporoza. Dodatkowe utrudnienia to to, że obniżenie masy lub gęstości kości może być spowodowane chorobą lub z osobniczym opóźnieniem wzrastania, mniejszymi rozmiarami kości lub zachwianiem zależności mięsień-kość albo małą masą/siłą mięśniową. Pozytywy stosowania metody DXA z kolei związane są z możliwościami różnoczasowego, jednoczesnego pomiaru obok tkanki kostnej także składu tkanek miękkich, w tym masy tkanki mięśniowej (lean mass). Umożliwia to ocenę gęstości kości w stosunku do budowy ciała i siły mięśniowej i tkanki tłuszczowej, co umożliwia ocenę gęstości kości w stosunku do budowy ciała i siły mięśniowej.

Ze względu na to, że wiele schorzeń wpływa znacząco na akumulację masy kostnej u dzieci i młodzieży szersze zastosowanie densytometrii umożliwia znaczące poszerzenie informacji dotyczących ich etiopatogenezy. Spostrzeżenia te tylko potwierdziły opinię Denta, że podstawową rolę w zapobieganiu schorzeniom kostnym spełniają pediatrzy między innymi dzięki efektywnym postępowaniom diagnostyczno-interwencyjnym ukierunkowanym na optymalizację osiągnięcia i utrzymania szczytowej masy kostnej.

 

 

Lorenc R.S., Płudowski P. 

Department of Biochemistry and Experimental Medicine, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw, Poland
 

 

 

Bone mass increases progressively during childhood, but mainly during adolescence when approximately 40% of total bone mass is accumulated. Peak bone mass is reached in late adolescence, and is a well recognized as risk factor for osteoporosis later in life. Common agreement support the view that increasing peak bone mass can significantly prevent osteoporosis. The critical interpretation of bone mass measurements is a crucial factor for the diagnosis of osteopenia/osteoporosis in adults but also in children and adolescents. The most frequently used assessment of skeletal status in children is DXA method that nevertheless has limitation mostly because of measurement of the areal bone mineral density values (BMD, g/cm²) related to bone size and body dimensions additionally influenced by the skeletal development and pubertal stage. It should be also pointed that it doesn’t measure directly g/cm³ three dimensioned density crucial for mechanical bone resistance Further, the available reference for children and adolescents relates solely to chronological age and gender. The guidelines used for adult patients are not applicable at all.   T-score should not be used in children and adolescents. In consequence, DXA results may lead to misdiagnosis in children and adolescents with the unusual stature for their age simply because their bones are smaller/ bigger in width, height and depth.

In males and females aged <20 years the terminology ‘low bone density for chronologic age’ may be used if the Z-score is less than -2. For children and adolescents, this terminology is more appropriate than osteopenia/osteoporosis.

Decreased BMD or BMC may be the illustration of disease or may be related to altered skeletal maturation, smaller bones as well as impaired relationship between muscle and bone or a muscle weakness.

One of DXA advantages starting to be utilized in children is the possibility of examination of lean mass (an estimate of muscle mass) and fat mass. The assessment of the relationship between muscles and bone as BMC/LBM can be estimated by the evaluation of relationship between LBM and BH started to be utilization indicator of potential muscle weakness.

Many disorders, by various mechanisms, may affect the acquisition of bone mass during childhood and adolescence. Indeed, the number of disorders that have been identified as affecting bone mass in this age group is increasing as a consequence of the wide use of bone mass measurements. Experience in treating various disorders associated with osteoporosis in childhood is limited at present what rise an alarm bell in situation when prevention is a key factor and should be started in childhood. The obvious truism is as pointed by Dent that roots of several “adults” diseases are located in pediatrics.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:57-58.

Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

 

Wstęp. Złamania kręgosłupa dziecięcego nie są zjawiskiem częstym. W naszym materiale klinicznym, podobnie jak i w innych ośrodkach, stanowią one w ciągu roku około 1,8% wszystkich urazów charakterystycznych dla wieku rozwojowego. W wieku rozwojowym najczęściej ulegają złamaniom kości przedramienia – około 35 %, następnie obojczyk – 21 %, dalszy odcinek kości ramiennej – 16,4 %, kości goleni – 10,7 % i kość udowa – 7,4 %. Badania densymetryczne wykazały dobrą mineralizację kręgów u młodocianych, a szczytowa masa kostna (peak bone mass- PBM) jest osiągana w kręgosłupie prawie w 100 % w końcu II dekady życia. Najprawdopodobniej warunkuje to dobrą wytrzymałości mechaniczną kręgów w tym wieku.

Celem pracy jest retrospektywna ocena wyników leczenia dzieci ze złamaniem kręgosłupa w latach 2001 – 2007 w naszej Klinice.

Materiał i metody. Analizie poddano 33 chorych ( 12 dziewcząt i 21 chłopców ), w wieku 3 – 18 lat z urazowym złamaniem kręgosłupa. Diagnostyka była oparta o wywiad, badanie przedmiotowe, zdjęcia radiologiczne. W razie konieczności diagnostyka była poszerzana o badania tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego. Stopień uszkodzenia układu nerwowego towarzyszący obrażeniom kręgosłupa był oceniany wg skali Frankela.

Wyniki. Najczęstszą przyczyną urazu kręgosłupa był wypadek komunikacyjny – 19, upadek z wysokości – 12, skok do wody – 2, przygniecenie -2 przypadki. Najwięcej – 17 chorych było w wieku 15 – 18 lat, 1 dziecko w wieku 3 lat. U 3 chorych stwierdzono uszkodzenie odcinka szyjnego kręgosłupa, u 30 odcinka piersiowo-lędźwiowego. Różnego stopnia uszkodzenia układu nerwowego odnotowano u 13 chorych, występowały one w złamaniach niestabilnych kręgosłupa. Leczenie nieoperacyjne zastosowano u 20 chorych w złamaniach stabilnych kręgosłupa ( gorsety gipsowe, Jevetta, kołnierze ortopedyczne ). U 14 pacjentów ze złamaniem stabilnym kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego nastawiano złamania metodą Watson-Jonsa, a następnie unieruchamiano gorsetem gipsowym. U dzieci młodszych dało się zauważyć odbudowę przedniej wysokości złamanego trzonu.

W grupie 13 – chorych z uszkodzeniem korzeniowo – rdzeniowym były 2 przypadki urazu rdzenia kręgowego bez zmian radiologicznych, dzieci te nie były operowane. Zwiększona elastyczność kompleksu więzadłowego kręgosłupa dziecięcego w odpowiedzi na wysoką energię urazu doprowadziła do trwałego uszkodzenia rdzenia kręgowego. Pacjenci ci są niesprawni z porażeniem kończyn dolnych i zwieraczy.

U dwojga chorych operowano odcinek szyjny kręgosłupa ( 1 z dostępu przedniego, 1 z dostępu tylnego ). U dziewięciu chorych z uszkodzeniem kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego wykonano odbarczenie tylne rdzenia kręgowego i spondylodezę. W leczeniu pooperacyjnym nie stosowano unieruchomienia gipsowego. Tylko u jednego chorego operowanego nie uzyskano poprawy.

Wnioski: 1. U dzieci mogą występować przypadki z uszkodzeniem rdzenia kręgowego bez zmian radiologicznych ( spinal cord injury without radiografic abnormality – SCIWORA ). 2. Leczenie złamań kręgosłupa u dzieci i młodzieży nie odbiega od przyjętego sposobu postępowania u chorych dorosłych. 3. Złamania kręgosłupa z uszkodzeniem układu nerwowego wymagają szybkiego odbarczenia rdzenia kręgowego i stabilizacji.

 

 

Popko J. 

Departament of Pediatric Orthopedics and Traumatology Children Hospital Medical University of Białystok

 

 

Introduction. Spine fractures are rare and represent 1-2% of all pediatric fractures. In children and adolescents most often occur fractures of forearm – 35%, clavicle – 21%, distal humerus – 16,4%, tibia – 10,7% and femur – 7,4%. Peak bone mass (PBM) assessed by dual emergy x-ray absorptiometry (DXA) to achive in the spine is nearly 100% in the end of the second decade of life. Most likely it quarantees well mechanical resistance of pediatric spine.

The aim of the present study is a retrospective review of patients with spine fracture treated at our institution between 2001 and 2007.

Materials and methods. A retrospective review was performed on 33 patients (12 girls and 21 boys) with spine fractures. The age at injury was 3-18 years. The diagnostic was supported by anamnesis, physical examination and radiographic analysis. If necessary it was extendet with computer tomography (CT) and magnetic resonance (MR) of the spine for definitive diagnosis. The degree neurological injury was estimated by Frankel scale.

Results. The mechanism of injury was obtained from medical records and categorized as: road accident – 19, fall from height – 12, diving – 2, crush – 2 patients. Most patients (17) were 15-18 year old, and 1 child was 3 year old. 3 patients had cervival spine injuries and 30 children had thoracic and lumbar spine lesions. Neurological injury was diagnosed with 13 patients who had unstable fractures of spine.

 Non operative treatment was performed on 20 patients with stable fracture of spine, we used: hyperextension casting – 14, Jevett orthosis – 4, cervical brace – 2. In younger patients treated with hypertension casting we observed rebuilding of a front height of the fractured vertebrae.

 In the group of 13 patients with spinal cord injury there were 2 patients, age of 3 and 8 years, without radiografic abnormality (SCIWORA). They did not undergo operation. In the majoraty of cases, SCIWORA is caused by hyperextension or flexion injuries due to characteristic anatomic differences of the more elastic and more deformable pediatric spine. These patients are disabled with paresis of legs and sphincters.

2 patients with cervical spine injuries were treated surgically with good results.

Surgical posterior decompression and instrumentation were performed on 9 patients with thoracic and lumbar spine trauma with an addition neurological deficyt. Only one patient in this group didn’t show improvement.

Conclusions: 1. A spinal cord injury without radiografic abnormality (SCIWORA) is possible only in children. 2. Treatment of pediatric spine fracture isn’t different from that adults. 3. A spine fractue with neurological defects needs rapid surgical decompresion and instrumentation.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:47-48.

Jakubowska-Pietkiewicz E. 

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Pediatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

 

 

Szybkie tempo wzrastania, zmiana proporcji ciała, naturalna ewolucja sposobu odżywiania, intensywny rozwój psychoruchowy a następnie duża aktywność własna to podstawowe elementy rozwoju małego dziecka (do 5 roku życia). Z drugiej zaś strony stosunkowo niewielki wpływ negatywnych czynników środowiskowych sprawiają, iż ocena układu kostnego w tym wieku jest konieczna (zasadna) – w celu wyjaśnienia etiopatogenezy zaburzeń mineralizacji kośćca w późniejszych okresach życia i – jednocześnie trudna: z powodu baraku biologicznych układów odniesienia i odrębności rozwojowych niemowląt i małych dzieci.

Badania diagnostyczne w tym okresie życia związane są przede wszystkim z rozpoznawaniem chorób uwarunkowanych genetycznie (wrodzona łamliwość kości, dysplazje kostne), urazami oraz przewlekłymi schorzeniami układowymi. Złamania kości długich u dzieci do 3 r. życia stanowią mniej niż 1% wszystkich złamań u dzieci i młodzieży i dlatego rzadko w ich etiologii rozważane są zaburzenia metaboliczne tkanki kostnej (choroba metaboliczna kości wcześniaków, krzywica, osteoporoza). Obecnie zaś wprowadzane są do diagnostyki nowe nieinwazyjne metody pozwalające na ocenę układu kostnego takie jak: ilościowe badanie ultradźwiękowe (aparatem Sunlight Omnisense 7000P (QUS) oraz badanie denstometryczne z opcją pomiarową Infant. Istotną rolę w diagnostyce chorób metabolicznych kości we wczesnym okresie rozwojowym mogą mieć także badania genetyczne – dowiedziono bowiem, że związek pomiędzy gęstością mineralną kości a genotypem VDR lepiej jest widoczny w młodszych grupach wiekowych (poprzez naturalne ograniczenie wpływu czynników środowiskowych). Najprostsze u małych dzieci jest zatem wykonanie badań biochemicznych i ocena wskaźników przemiany wapniowo-fosforanowej ze stężeniem metabolitów witaminy D. W diagnostyce chorób metabolicznych kości są jednak to badania podstawowe, do których powinny dołączyć densytometryczna i ultradźwiękowa ocena szkieletu.

 

Jakubowska-Pietkiewicz E. 

Department of Paediatric Propedeutics and Metabolic Diseases

 

 

Rapid growth rate, change in the body proportions, natural evolution of nutrition, intensive psychomotoric development and big physical activity of children under 5 years are the basic elements of them development. In the second side the small influence of negative environmental factors cause the necessity of the skeletal system assessment in the aim of explaining the ethiophatogenesis of bone mineralisation disturbances in the later periods of life, and difficult by the cause of lack of biological norms for this ages and the developmental differences infants and little children.

The diagnostics examination in this period of life are connected with the diagnosis of the genetic diseases (osteogenesis imperfecta, skeletal dysplasia), traumas and chronic systemic disturbances. Long bone fractures in children under 3 years are the less than 1% of all fractures in children and adolescents and therefore very rarely in theirs etiology the metabolic disturbances of bone tissues are taken into the consideration (the prematurity osteopenia, rikets, osteoporosis). Nawadays the new noninvasive methods are performed to diagnosis which enable the skeletal system assessment (e.i. the quantitive ultrasound with Sunlight Omnisense 7000P (QUS) and densitometric examination by Infant programme. The important role in the bone metabolic diseases diagnosis in the recent years play the genetic examinations – it was proven that connection between the bone mineral density and VDR genotype better observed in the younger groups of age (through the natural limitation of the environmental factors influence)The easiest in small children are the biochemical investigations and the assessment of calcium –phosphorus metabolism indices with the vitamin d metabolite concentration. In the diagnosis of metabolic diseases these are the basic examinations and denstitometric and ultrasound assessment of the skeleton should be joined to them.

 

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2), s:59.

Falameeva O.V., Sadovoy M.A. 

Novosibirsk Research Institute of Traumatology and Orthopaedics, Novosibirsk, Russia

 

 

Objective. Juvenile osteoporosis is considered as one of the causes of vertebral compression fracture in children. Spinal fractures in children are serious and prognostically unfavorable musculoskeletal injuries. The objective was to investigate parameters of bone mineral density (BMD) in children with vertebral compression fractures.

Methods. We performed dual energy X-ray absorptiometry using osteodensitometer HOLOGIC (QDR, Discovery-A, USA) to examine 166 children and adolescents of both genders aged 6 to 16 years having compression fractures of one or more vertebrae. These children also underwent plain radiography and computer tomography. Osteodensitometry results were assessed based on Z score.

Results. The injury occurred due a backfall from the own height in 53.1% of children; sliding down snow slope and a fall out from the tree or the swing in 18.2% ; fall on the buttocks in 18.4%; and due an undetermined cause in 10.3%. Traumatic vertebral compression was more frequent in the middle thoracic spine (48.6%) and in the lower thoracic spine (32.1%), versus 9.1% and 8.9% frequencies in the upper thoracic and thoracolumbar spine, respectively. Localizations of compression fractures in cervical and lumbar spine were singular – 1.3%. Decrease in bone mineral density at all skeletal regions expressed as Z-score £–2.0 SD and more was reported in 73 children (43.9%). BMD changes were 1.8-fold more often observed in boys than in girls (28.3% and 15.7%, respectively). Our study identified a prevalence of children aged 6 to 9 years among those having vertebral compression fractures (50.6%), and some less incidence in patients aged 10 to 12 years and 13 to 14 years (27.7% and 21.7%, respectively). It was found that vertebral compressive fractures, regardless of BMD deficit amount, were more frequent in the middle and lower thoracic spine (80.7%). The high incidence fractures in patients with normal BMD (24.7%) or systemic osteopenia (44%) testifies that bone mass deficit (mineralization) is not a single cause for bone strength decrease in pediatric osteoporosis, and that a fracture risk depends on qualitative and structural disorders in bone tissue occurring in the process of it’s remodeling. Among children with normal BMD compression fractures were 2.7-fold more frequent in girls than in boys (18.0% and 6.6%, respectively). With advancing age the number of children with vertebral compression fractures associated with different-grade systemic osteopenia and osteoporosis gradually increases.

Conclusion. Mineral density of the skeleton in critical periods of the growth in children reflects bone mass and size to a grater degree than bone quality. The absence of close correlation between vertebral compression fractures and BMD decrease in children and adolescents is not most likely depending on disorder in bone tissue mineralization but on that in formation of organic component of the bone matrix. This is eventually accompanied by bone density accumulation and by low peak bone mass at the appropriate age.

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2).

¹ Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie.

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki

² Klinika Ortopedii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Samodzielny Szpital Kliniczny im. Prof. A. Grucy w Otwocku

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński

³ Polskie Towarzystwo Osteoartrologii w Krakowie

Przewodniczący: dr hab. med. Edward Czerwiński

⁴ Zespół Ortopedyczno-Traumatologiczny Szpitala HOSPITEN – Lanzarote, Puerto del Carmen, Hiszpania

Kierownik: dr n. med. Dariusz Chmielewski

¹ Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie.

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki

² Klinika Ortopedii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Samodzielny Szpital Kliniczny im. Prof. A. Grucy w Otwocku

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński

³ Polskie Towarzystwo Osteoartrologii w Krakowie

Przewodniczący: dr hab. med. Edward Czerwiński

⁴ Zespół Ortopedyczno-Traumatologiczny Szpitala HOSPITEN – Lanzarote, Puerto del Carmen, Hiszpania

Kierownik: dr n. med. Dariusz Chmielewski