V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 120-121

P18

THE ROLE OF QUALITY OF LIFE INDICATORS IN ANTIRESORPTIVE THERAPY ESTIMATION

Trushina A.

Belarusian Medical Academy of Postgraduate Education

Keywords: Osteoporosis, menopause, quality of life

Objectives. At the moment the term «quality of life» (QL) is not only а generalized representation of physical, psychological and social components of human’s health, but also is a tool in many clinical researches.

Aim. Estimation of alendronate and strontium ranelate therapy of women with the postmenopausal osteoporosis (OP) under QL study.

Materials and methods. 74 women with postmenopausal OP, that hadn’t received any antiosteoporotic treatment, were examined. Mean age of women is 58,6 ± 4,7. Mean age of menopause beginning is 48,2 ± 4,0, duration of menopause is 10,4 ± 5,0. Control set included 23 women of postmenopausal age without OP, equatable to index group in age (58.7 ± 2.3; р = 0.936), education and social status. Index group patients were divided into two subgroups. The first subgroup was taking alendronate (70 mg/week) and the second subgroup was taking strontium ranelate (2 g/day). All women were taking 1000 mg of elemental calcium and 800 IU of vitamin D3 daily. The follow-up period took 12 months. Measuing points: before therapy, after 3, 6 and 12 months of therapy. General questionnaire SF–36 (0 – the worst, 100 – the best QL) and special questionnaire QUALEFFO-41 (0 – the best, 100 – the worst QL) were used to estimate QL. Bone density was measured at the beginning of the study and after 12 months using DXA scans and was compared to control set.

Results. According to QUALEFFO-41 total score (TS) calculated before the therapy, significant differences of QL at the osteoporosis were revealed. These differences vary when OP is complicated by vertebral fractures and hip fractures (TS = 53.2 ± 21.9 %, р=0.008) and when it’s not (TS = 42.1 ± 10.4 %, р=0.0007) in comparison with the control set (TS= 25.8 ± 8.6 %, р=0.0002).

QL indicators were increased in the group that was taking alendronate as well as in the group that was taking strontium ranelate in comparison with control set. After 3 months according to SF-36, significant growth was revealed on 7 scales out of eight (excluding scale «social functioning (SF)», р=0.627). That was a consequence of alendronate intake. The same result was got as a consequence of strontium ranelate intake (excluding scale «emotional functioning», р=0.114).

In 6 months after the treatment beginning QL improvement was observed on the scales «physical functioning (FF)» (р=0.028), «pain (P)» (р=0.0003), SF (р=0.021), and «mental health (MH)» (р=0.016). After 6 months QL indicators were improved on the scales FF (р=0.007), «role physical functioning » (р=0.006), P (р=0.003), «general health» (р=0.019), «vitality» (р=0.026) and MH (р=0.005) due to strontium ranelate intake.

After 12 months QL was improved on all eight SF-36 scales as a result of both alendronate and strontium ranelate intake (р<0.01). No statistically changes of QL indicators were revealed in control set on all time intervals (р>0.05).

Conclusions. Complicated osteoporosis as well as not complicated by fractures one is attended by the patients’QL decrease. SF-36 and QUALEFFO-41 can be used as early evaluation criteria of impact of antiosteoporosis therapy along with standard laboratory-tool methods.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 121-122

P19

Opóźniony zrost kostny po przebytym atypowym złamaniu podkrętarzowym w trakcie terapii alendronianem

Czerwiński E.,^{1, 2}, Osieleniec J.², Loranc A.³, Amarowicz J.¹

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

³Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej Regionalny Szpital, Kołobrzeg

Wstęp. Atypowe złamania podkrętarzowe po długotrwałym leczeniu bisfosfonianami, mimo że rzadko stwierdzane należą do trudnych sytuacji klinicznych. Na podstawie metanalizy dużych badaniach klinicznych z zastosowaniem bisfosfonianów oszacowano częstość złamań atypowych na 2.3/ 10 000 pacjento-lat. Opóźniony zrost kostny w przebiegu tych złamań pozostaje niewyjaśnionym zagadnieniem [1].

Cel. Prezentacja przypadku pacjentki w trakcie długoletniej terapii bisfosfonianamii z atypowym złamaniem podkrętarzowym i opóźnionym zrostem kostnym.

Opis przypadku. 68-letnia pacjentka, przyjęta do Krakowskiego Centrum Medycznego po przebytym w lipcu 2010 r bezurazowym złamaniu podkrętarzowym prawej kości udowej (złamanie atypowe), poprzedzonym przez ok. 6 miesięcy bólem prawego uda. W leczeniu złamania zastosowano zespolenie śródszpikowe gwoździem blokowanym, po 6 miesiącach od zabiegu w Rtg kontrolnym obecne opóźnienie zrostu kostnego. Dokonano szczegółowej analizy danych z wywiadu, badań obrazowych i laboratoryjnych celem identyfikacji potencjalnych przyczyn złamania.

W wywiadzie osteopenia od ok. 2001, przez około 6 lat leczona alendronianem, wcześniej przez 10 lat HTZ z powodu objawów wypadowych. Wśród czynników ryzyka złamania osteoporotycznego (oceniane wg FRAX) stwierdzono jedynie nadczynność tarczycy (leczona operacyjnie w 2007r), obecnie niedoczynność gruczołu. Wśród schorzeń współtowarzyszących choroba niedokrwienna serca, hipercholesterolemia dotychczas nieleczona, nadciśnienie tętnicze. W badaniu DXA z września 2010r BMD Neck = 0.633 g/cm2 T-score =-2.0 SD, BMD L1-L4= 0.897 g/cm2 T-score = – 1.4 SD. W aktualnych badaniach laboratoryjnych stwierdzono m.in. znaczny niedobór witaminy D3 w surowicy (25 (OH)D =17.0 ng/ml) , zmniejszone dobowe wydalanie wapnia z moczem (1.8 mmol/24h), przy prawidłowych stężeniach w surowicy wapnia fosforu i PTH oraz zwiększone stężenie ICTP i frakcji kostnej fosfatazy alkalicznej. Odstawiono u chorej alendronian, zwiększono suplementację witaminy D3 i wapnia. Pozostaje w dalszej obserwacji.

Dyskusja. Opierając się na raporcie ASBMR [2] u pacjentki stwierdzono następujące czynniki ryzyka wystąpienia „atypowego” złamania podkrętarzowego: osteopenia w momencie rozpoczęcia terapii bisfosfonianami, stosowanie alendronianu przez ok. 6 lat (mimo braku danych wskazujących na rozpoznanie osteoporozy), wcześniejsza długotrwała terapia HTZ, niedobór witaminy D3.

Podawana w literaturze niska częstość złamań atypowych w przebiegu terapii bisfosfonianami (2.3/ 10 000 pacjento-lat) oparta jest na danych z badan klinicznych, gdzie chorzy podlegali dokładnej diagnostyce mającej na celu wykluczenie wtórnych przyczyn obniżenia gęstości mineralnej kości w tym np. osteomalacji. Prawdopodobnie w codziennej praktyce wielu pacjentów ma rozpoczynaną terapię bisfosfonianami tylko na podstawie badania densytometrycznego bez wykluczenia wtórnych przyczyn niskiej gęstości mineralnej kości, z tego powodu częstość złamań atypowych może być większa niż oszacowana w grupie uczestników badań klinicznych.

1.Black DM, Kelly MP, et al. Bisphosphonates and fractures of the subtrochanteric or diaphyseal femur. N Engl J Med. 2010 May 13;362(19):1761-71.

2.Shane E, Burr D, Ebeling PR et. al. Atypical subtrochanteric and diaphyseal femoral fractures: report of a task force of the American Society for Bone and Mineral Research. J Bone Miner Res. 2010 Nov;25(11):2267-94.

P19

Delayed union after atypical subtrochanteric fracture under alendronate treatment: case report

Czerwiński E.,^{1, 2}, Osieleniec J.², Loranc A.³, Amarowicz J.¹

¹Department of Bone and Joint Diseases, Collegium Medicum Jagiellonian University, Kraków

²Krakow Medical Centre, Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

³Department of Orthopaedics and Traumatology, Regional Hospital, Kołobrzeg

Introduction. Atypical subtrochanteric fractures after long-term alendronate treatment, despite its rare occurrence, are difficult to handle. A meta-analysis of large clinical trials of bisphosphonates shows the frequency of atypical fractures at 2.3/10,000 patient-years [1]. Delayed union after atypical subtrochanteric fractures still needs clarification.

Aim. The aim of this study is to present the case of a patient on a long-term alendronate treatment with an atypical subtrochanteric fracture and delayed union.

Case presentation. In July 2010 a woman aged 68 applied to Krakowskie Centrum Medyczne with an atraumatic subtrochanteric fracture of the right femur which had been preceded with 6 months of pain in the right thigh. The hospital procedures included intramedular fixation with a locked nail. Six weeks after the surgery delayed union was observed. A thorough analysis of medical history, lab results and imaging study was performed in order to identify the cause of fracture.

Patient history since 2001 includes: 6 years of alendronate intake for osteopenia, 10 years of hormone replacement therapy (HRT) due to menopausal symptoms (hot flushes). The only diagnosed osteoporotic fracture risk factor (based on FRAX) was hyperthyroidism (surgical intervention in 2007) and currently – hypothyroidism. Concomitant diseases include: ischaemic heart disease, untreated hypercholesterolemia, arterial hypertension. The current densitometric measurement showed: neck BMD = 0.633 g/cm2 T-score =-2.0 SD Z-score = -0.3 SD, BMD L1-L4= 0.897 g/cm2 T-score = – 1.4 SD. Laboratory tests showed a slight vitamin D deficiency in serum (25 (OH)D =17.0 ng/ml), lowered urinary calcium excretion (1.8 mmol/24h), normal calcium, phosphorus and PTH concentration levels in serum as well as increased level of ICTP and bone alkaline phosphatase fraction. Alendronate treatment was discontinued and calcium and vitamin D3 supplementation was increased. The patient remains under medical supervision.

Discussion. Taking into consideration the ASBMR [2] report the patient fulfils the criteria of an atypical fracture that is: osteopenia at the starting point of bisphosphonate therapy, administration of alendronate for 6 years (despite no diagnosis of osteoporosis), previous HRT therapy, insufficiency of vitamin D3.

The mention low frequency of atypical fractures under bisphosphonates (2.3/10,000 patient-years) is based on clinical trials in which secondary effects of low BMD (e.g. osteomalacia) were considered as an exclusion criterion.

Probably in everyday practice many patients are diagnosed with bisphosphonate therapy in densitometry examination without exclusion of secondary effects of BMD, which is why the frequency of atypical fractures may be higher than estimated in clinical trials.

1. Black DM, Kelly MP, et al. Bisphosphonates and fractures of the subtrochanteric or diaphyseal femur. N Engl J Med. 2010 May 13;362(19):1761-71.

2. Shane E, Burr D, Ebeling PR et. al. Atypical subtrochanteric and diaphyseal femoral fractures: report of a task force of the American Society for Bone and Mineral Research. J Bone Miner Res. 2010 Nov;25(11):2267-94.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 122-123

P20

IMPLIKACJA STYMULACJI UKŁADU PRZEDSIONKOWEGO W TERAPII N.A.P. W LECZENIU OSTEOPOROZY I OGRANICZANIU RYZYKA UPADKÓW

Horst R.¹, Mętel S.^2,3, Trąbka R.^2,4, Maicki T. ^4,5, Szwarczyk R.⁵

¹University of Marburg, Physiotherapiepraxis und Weiterbildungsinstitut Ingelheim

²Zakład Fizjoterapii UJCM

³Katedra Fizjoterapii Krakowska Akademia

⁴Krakowskie Centrum Rehabilitacji

⁵Klinika Rehabilitacji UJCM

Słowa kluczowe: osteoporoza, przedsionek, terapia N.A.P.

Wstęp. Udowodniono, że ćwiczenia fizyczne są efektywne w leczeniu osteoporozy, np.: Tai Chi, trening równowagi, ćwiczenia z oporem. Jednak niewiele mówi się o potrzebie treningu układu przedsionkowego u tych pacjentów.

U osób starszych, powyżej 65 r.ż., o 45% zmniejsza się liczba rzęsek przedsionkowych. Wpływa to na kontrolę posturalną, ponieważ funkcją rzęsek przedsionkowych jako mechanoreceptorów, jest aktywacja antygrawitacyjnych synergii mięśniowych. Utrzymanie funkcji aferentnych, sensorycznych układów wejścia (przedsionkowego, wzrokowego, proprioceptywnego) jest niezbędne dla utrzymania równowagi. Strategie treningowe dla usprawnienia równowagi i zmniejszenia ryzyka upadków powinny uwzględniać stymulację układu przedsionkowego. Poprzez ograniczenie dopływu bodźców proprioceptywnych i wzrokowych zwiększone zostają wymagania dla układu przedsionkowego. Może to zostać osiągnięte przez wykorzystanie założenia terapii N.A.P.: selektywne kreowanie sytuacji terapeutycznej. Bodźce proprioceptywne mogą zostać ograniczone poprzez zastosowanie niestabilnego podłoża, wzrokowe przez polecenie pacjentowi, aby w trakcie wchodzenia po schodach niósł duży przedmiot albo poprzez zaciemnienie pomieszczenia.

Przy wyborze specyficznych strategii usprawniających uwzględnia się następujące założenia terapii N.A.P.

1. Zmiany strukturalne następują w trakcie wykonywania aktywności funkcjonalnych, np. podczas zmiany pozycji z siedzącej do stojącej. W tym przypadku pacjent uczy się osiowego ustawienia stawów (alignment), a na kości wywierany jest nacisk niezbędny do ich przebudowy.

2. Plastyczność struktur osiąga się dzięki procesom adaptacji, np. obciążenie barków pacjenta w trakcie przejścia z siadu do pozycji stojącej. Ponadto, w trakcie tej aktywności ruch głowy do przodu stymuluje zarówno układ przedsionkowy, jak i ekscentryczną kontrolę synergii wyprostnych wymagana dla kontroli posturalnej.

Ćwiczenie, które opisano powyżej, może być również w łatwy sposób wykonywane podczas zajęć grupowych, co pozytywnie wpływa na utrzymanie więzi społecznych. Trening na bieżni ruchomej, poprzez pozytywny efekt na funkcjonowanie płuc i serca, zwiększa wytrzymałość. Jednakże w tym przypadku układ przedsionkowy musi adaptować się inaczej w porównaniu do chodu w naturalnym środowisku.

Wnioski. Podczas opracowywania efektywnych strategii terapeutycznych dla pacjentów z osteoporozą należy wziąć pod uwagę wiele różnych aspektów. Trening siłowy, wytrzymałościowy i przedsionkowy podczas wykonywania aktywności funkcjonalnych zwiększa koordynację ruchową, jednocześnie wpływając na usprawnienie równowagi statycznej i dynamicznej. N.A.P. oferuje alternatywne strategie terapeutyczne zapobiegające upadkom.

P20

IMPLICATION FOR VESTIBULAR STIMULATION IN N.A.P.-TREATMENT OF OSTEOPOROSIS AND REDUCING RISK OF FALLING

Horst R.¹, Mętel S.^2,3, Trąbka R.^2,4, Maicki T. ^4,5, Szwarczyk R.⁵

¹University of Marburg, Physiotherapiepraxis und Weiterbildungsinstitut Ingelheim

²Zakład Fizjoterapii UJCM

³Katedra Fizjoterapii Krakowska Akademia

⁴Krakowskie Centrum Rehabilitacji

⁵Klinika Rehabilitacji UJCM

Keywords: osteoporosis, vestibular, N.A.P.therapy

Objectives. Physical exercise has proven to be effective in treatment of osteoporosis, for example: Tai Chi, resistance and balance training. However, little has been said about the need for vestibular training for these patients.

Elderly persons, over the age of 65, have a 45% loss of vestibular hairs. This has an effect on postural control, as the vestibular hairs function as mechanoreceptors for activation of antigravity muscle synergies. Function of sensory afferent input (vestibular, visual, proprioceptive) is essential for maintaining balance. Training startegies to improve balance and reduce risk of falling should entail stimulation of the vestibular system. By reducing proprioceptive and visual input, higher demands are placed on the vestibular system. This may be achieved by use of the N.A.P.-treatment principle: selective structuring of the therapy situation. Proprioceptive input can be reduced by using unstable surfaces, visual input by having the patient carry objects while climbing stairs or darkening the environment.

N.A.P. treatment principles are considered in chosing specific treatment strategies.

1. Structures are formed by functional activities, for example with the activity sit to stand. Here the patient can learn to keep his joints in alignment and the bones receive pressure needed for remodelling.

2. Plasticity of structures is achieved by the process of adaptation, for example by adding weight onto the patient´s shoulders while performing the activity sit to stand. Moving the head forward in space also stimulates the vestibular system as well as the eccentric control of the extensor synergies as needed for postural control.

Exercises, such as this, can easily be performed in larger groups, which has a positive effect on social interaction.

Treadmill training has a positive effect on lung and heart function for endurance. However, in this situation the vestibular system needs to adapt differently than for walking in a natural environment.

Conclusions. Many different aspects need to be taken into consideration for developing effective treatment strategies for patients with osteoporosis. Strength, endurance and vestibular training within functional activities enhance coordination and herewith static and dynamic balance. N.A.P. may offer, alternative treatment strategies to prevent falls.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 124-125

P21

OCENA RYZYKA UPADKÓW U CHORYCH Z WYBRANYMI ENDOKRYNOPATIAMII

Zygmunt A.^1,2, Szymanek M.¹, Wojciechowska-Durczyńska K.^1,2, Zasada K.^2,3, Kokoszko A.^2,3, Fabiś J.⁴, Lewiński A.^1,2

¹Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi;

²Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

³Zakład Endokrynologii Onkologicznej, Katedra Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi;

⁴Klinika Artroskopii, Chirurgii Małoinwazyjnej i Traumatologii Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Słowa kluczowe: Ryzyko upadków, nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy, zespół metaboliczny

Wstęp. Upadki są znanym czynnikiem ryzyka złamań osteoporotycznych. Częstość upadków zwiększa się z wiekiem, jednakże mogą one wynikać także z innych czynników takich jak masa ciała, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia równowagi, zaburzenia czynności narządów zmysłu.

Tyreotoksykoza nasila procesy resorpcji kości i może prowadzić do osteoporozy. W niedoczynności tarczycy oraz w zespole metabolicznym nie obserwuje się ubytku masy kostnej, jednakże w niedoczynności tarczycy stwierdzano zwiększoną częstość złamań, a w zespole metabolicznym – niedobór witaminy D.

Cel. Celem pracy była ocena ryzyka upadków u osób z wybranymi, najczęstszymi endokrynopatiami.

Materiał i metody. Przebadano 70 kobiet, pacjentek Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, chorujących na nadczynność tarczycy (Grupa I, n=20), niedoczynność tarczycy (Grupa II, n=20) oraz zespół metaboliczny (Grupa III, n=30). Średnia wieku wyniosła odpowiednio (50,0 vs. 40,8 vs. 51,1 lat).

Badanie polegało na wypełnieniu ankiety dotyczącej stanu zdrowia oraz przeprowadzeniu testu Tinetti, oraz testu „wstań i idź”.

Wyniki. Wartość testu Tinetti wynosiła w pozycji siedzącej odpowiednio (13,8 vs. 13,1 vs. 11,8), a w trakcie chodzenia (10,8 vs. 10,6 vs. 9,6). Wartości testu „wstań i idź” wyniosły odpowiednio (8,2 vs. 8,4 vs. 9,8). Największe ryzyko upadków stwierdzono w grupie osób z zespołem metabolicznym (Grupa III). W grupie tej odnotowano także największą liczbę złamań osteoporotycznych.

Wnioski. Nadczynność tarczycy, choć kojarzy się z przyczyną osteoporozy wtórnej, nie jest jedyną endokrynopatią, o której należy myśleć w diagnostyce osteoporozy. Otyłość występująca często w zespole metabolicznym może wpływać na ogólną sprawność i koordynację ruchową pacjentów, przyczyniając się do zwiększonego czynnika ryzyka upadków i złamań.

P21

ASSESSMENT OF THE RISK OF FALLING IN PATIENTS WITH SELECTED ENDOCRINOPATHIES

Zygmunt A.^1,2, Szymanek M.¹, Wojciechowska-Durczyńska K.^1,2, Zasada K.^2,3, Kokoszko A.^2,3, Fabiś J.⁴, Lewiński A.^1,2

¹Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi;

²Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

³Zakład Endokrynologii Onkologicznej, Katedra Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi;

⁴ Klinika Artroskopii, Chirurgii Małoinwazyjnej i Traumatologii Sportowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Keywords: risk of falling, hyperthyroidism, hypothyroidism, metabolic syndrome

Objectives. Falling is a known risk factor of osteoporotic fractures. Incidence of collapses increases with age, however, they may also result from other factors such as body mass, muscle weakness, disturbances of balance, disfunction of sense organs.

Thyreotoxicosis enhances the proccesses of bone resorption and may lead to osteoporosis. In the hypothyroidism and metabolic syndrome there is no bone mass loss, however an increased incidence of fractures is observed in hypothyroidism, and a vitamine D deficiency – in metabolic syndrome.

Aim. The aim of our work was to evaluate the risk of falling in patients with selected, the most frequent endocrinopathies.

Materials and methods. The sudy population consisted of 70 women, hospitalized in Endocrynology and Metabolic Diseases Clinic, Medical University of Lodz, suffering from hyperthyroidism (Group I, n=20), hypothyroidism (Group II, n=20) and metabolic syndrome (Group III, n=30). The mean age of patients was 50,0 vs 40,8 vs 51,1 years respectively.

The study was based on filling a questionnaire concerning health status and performing Tinetti test, and „stand up and go” test.

Results. The values of Tinetti test in sitting position were 13,8 vs 13,1 vs 11,8 respectively, and during walking 10,8 vs 10,6 vs 9,6. The values of „stand up and go” test were 8,2 vs. 8,4 vs. 9,8 respectively. The greatest risk of falling was observed in the group of patient with metabolic syndrome (Group III). In this group the largest number of osteoporotic fractures was also noted.

Conclusions. Although it is hyperthyroidism that is associated with the cause of secondary osteoporosis, it is not the only endocrinopathy that should be considered in the diagnosis of osteoprosis. Obesity, frequently occuring in metabolic syndrome, may affect the general mobility and coordination, resulting in the increased risk of falling and fractures.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 125-126

P22

OCENA WPŁYWU WSKAŹNIKÓW STANU ODŻYWIENIA NA PREDYKCYJNOŚĆ MARKERÓW METABOLIZMU KOSTNEGO WZGLĘDEM MINERALNEJ GĘSTOŚCI KOŚCI U CHORYCH LECZONYCH POWTARZANĄ HEMODIALIZĄ

Młot-Michalska M., Grzegorzewska A.

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: hemodializa, markery metabolizmu kostnego, mineralna gęstość kości, stan odżywienia

Wstęp. Mineralna gęstość kości (BMD) wykazuje powiązanie z markerami metabolizmu kostnego, jak i stanu odżywienia. Wpływ powiązań obu grup markerów na predykcyjność markerów metabolizmu kostnego w odniesieniu do BMD nie jest jasny.

Cel. Celem pracy była ocena potencjalnego wpływu powiązań markerów metabolizmu kostnego i odżywienia na predykcyjność markerów kostnych względem BMD u chorych leczonych powtarzaną hemodializą (HD).

Materiał i metody. Badanie przeprowadzono u 60 chorych leczonych HD (26 kobiet, 34 mężczyzn, wiek 54,8 ± 15,3 lat, długość dializowania 36,9; 6,1-279,6 miesięcy). BMD zmierzono metodą podwójnego promieniowania rentgenowskiego w szyjce kości udowej (FN) i odcinku L2-L4 kręgosłupa (LS). Oznaczono markery metabolizmu kostnego (parathormon- PTH, fosfataza alkaliczna- ALP, izoenzym kostny ALP- BALP, fragmenty powstałe z degradacji C-telopeptydu łańcucha alpha kolagenu typu I- CTx, izoenzym 5b winianoopornej kwaśnej fosfatazy 5b- TRAP5b, osteoprotegeryna- OPG i jej ligand- OPGL), antropometryczne i biochemiczne parametry stanu odżywienia oraz wskaźniki z nim związane.

Wyniki. Analiza korelacji ujawniła liczne powiązania między markerami metabolizmu kostnego a parametrami stanu odżywienia oraz wskaźnikami z nim związanymi: PTH korelował ujemnie (-) z leptyną; ALP- dodatnio (+) z homocysteiną (Hcy) i adiponektyną (ADPN), (-) z całkowitą zdolnością wiązania żelaza (TIBC); BALP- (+) z ADPN, (-) z TIBC; OPGL- (-) z beztłuszczową masą ciała (LBM); CTx- (+) z kreatyniną, Hcy, (-) z obwodem bioder, wskaźnikiem talia/wzrost i masy ciała (BMI), leptyną; TRAP5b- (+) z Hcy, ADPN, (-) z LBM, obwodem talii i bioder, BMI, leptyną. W analizie regresji przeprowadzonej dla każdego markera metabolizmu kostnego oddzielnie dla PTH (-) predyktorem była leptyna, dla ALP- (+) Hcy, dla BALP- (+) kreatynina i ADPN, dla TRAP5b- (+) Hcy, (-) BMI, dla CTx- (+) Hcy, dla OC- (+) Hcy, dla OPG- (+) kreatynina, (-) albuminy i wskaźnik talia/biodra, dla OPGL- (+) Hcy i amylina. Korelacje z parametrami FN BMD wykazano tylko w przypadku ALP (ze wskaźnikiem Z i BMD jako % normy wiekowej- BMD%AM) i BALP (dodatkowo z BMD g/cm2, wskaźnikiem T i BMD jako % szczytowej masy kostnej) oraz OPG (z BMD g/cm2) i były one ujemne. Tylko OPG wykazała (+) korelacje z parametrami LS BMD (wskaźnik Z i BMD%AM). W najlepszym modelu regresji dla FN BMD (skor. R2 = 0,723) (-) predyktorami były BALP i OPGL. W niewiele gorszych modelach występowały pozostałe markery metabolizmu kostnego jako (-) predyktory. Nie zbudowano porównywalnej wartości modelu dla LS BMD. W najlepszym modelu dla LS BMD (skor. R2 = 0,354) nie występowały markery metabolizmu kostnego. W niewiele gorszych modelach obecne były: OC (skor. R2 = 0,341), BALP (skor. R2 = 0,323) lub PTH (skor. R2 = 0,314) również jako (-) predyktory.

Wnioski. U chorych leczonych HD powiązania między markerami metabolizmu kostnego a parametrami stanu odżywienia i/lub związanymi z nimi wskaźnikami mogą ujemnie lub dodatnio wpływać na predykcyjność większości markerów metabolizmu kostnego dla FN i LS BMD.

P22

EVALUATION OF THE INFLUENCE OF NUTRITIONAL STATE INDICES ON BONE METABOLISM SEROMARKERS PREDICTABILITY OF BONE MINERAL DENSITY IN PATIENTS TREATED WITH HEMODIALYSIS

Młot-Michalska M., Grzegorzewska A.

Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Keywords: bone metabolism markers, bone mineral density, hemodialysis, nutritional state

Objectives. Both bone metabolism and nutritional state markers are associated with bone mineral density (BMD), but the influence of association between mentioned groups of parameters on bone metabolism markers predictability of BMD is not clear.

Aim. The aim of our study was to assess the possible influence of connection between bone metabolism and nutritional state markers on bone seromarkers predictability of BMD in patients treated with hemodialysis (HD).

Materials and methods. The study was performed in 60 HD treated patients (26 women, 34 men, age 54.8 ± 15.3 years, time on dialysis 36.9, 6.1-279.6 months). BMD was measured in the femoral neck (FN) and L2-L4 lumbar spine (LS) using areal dual-energy x-ray absorptiometry. Intact parathyroid hormone (PTH), total alkaline phosphatase (ALP), bone alkaline phosphatase (BALP), C-terminal cross-linking telopeptide of type I collagen (CTx), tartrate-resistant acid phosphatase 5b (TRAP5b), osteocalcin (OC), osteoprotegerin (OPG) and its ligand (OPGL) were measured as bone metabolism seromarkers. Anthropometric and biochemical markers of nutritional state and indices connected with nutritional state were also evaluated.

Results. Correlations of bone metabolism seromarkers with nutritional state parameters and indices connected with nutritional state were as follows: PTH- negative (-) with leptin; ALP- positive (+) with homocysteine (Hcy), adiponectin (ADPN) and (-) with total iron binding capacity (TIBC); BALP- (+) with ADPN and (-) with TIBC; OPGL- (-) with lean body mass (LBM); CTx- (+) with creatinine, Hcy and (-) with hip circumference, waist to height ratio, body mass index (BMI), leptin; TRAP5b- (+) with Hcy, ADPN and (-) with LBM, waist and hip circumferences, BMI, leptin. In the regression analysis for bone metabolism seromarkers performed one by one, leptin was a (-) predictor for PTH, for ALP- Hcy (+), for BALP- creatinine and ADPN (+), for TRAP5b- Hcy (+), BMI (-), for CTx- Hcy (+), for OC- Hcy (+), for OPG- creatinine (+), albumin and waist to hip ratio (-), for OPGL- Hcy and amylin (+). Correlations with parameters of FN BMD were disclosed only for ALP (with Z score, BMD as % of age matched – BMD%AM), BALP (additionally with BMD g/cm2, T score and BMD as % of young adults) and OPG (with BMD g/cm2), and they were negative. Only OPG correlated (+) with LS BMD parameters (Z score and BMD%AM). BALP and OPGL were (-) predictors in the best regression model (corr. R2 = 0.723) for FN BMD. The remaining seromarkers of bone metabolism were also (-) predictors of FN BMD in a little worse models. There was no comparable regression model for LS BMD. In the best one (corr. R2 = 0.354) seromarkers of bone metabolism did not appear. OC (corr. R2 = 0.341), BALP (corr. R2 = 0.323) or PTH (corr. R2 = 0.314) were (-) predictors in a little worse models for LS BMD.

Conclusions. In patients treated with HD, associations between bone metabolism seromarkers and parameters of nutritional state and/or connected with nutritional state indices may in a positive or negative way influence predictability of the majority of bone metabolism seromarkers in respect to FN and LS BMD.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 126-128

P23

AKTYWNOŚĆ REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW A MARKERY METABOLIZMU KOSTNEGO

Matuszewska A.¹, Gruszecka K.², Świerkot J.², Nowak B.¹

¹Katedra i Zakład Farmakologii AM we Wrocławiu

²Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM we Wrocławiu

Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, osteoporoza, metabolizm kostny

Wstęp. Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą autoimmunologiczną chorobą zapalną, która charakteryzuje się destrukcyjnym zapaleniem stawów z deformacjami i upośledzeniem funkcji narządu ruchu. U osób z RZS obserwuje się postępujący ubytek masy kostnej, a następnie rozwój osteoporozy wtórnej. Patogeneza osteoporozy w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów nie została do końca wyjaśniona. Stwierdzono, że ważną rolę w jej rozwoju odgrywają cytokiny prozapalne, w tym interleukina 1 (IL-1), które są wspólnymi mediatorami procesów zapalenia i remodelingu kostnego.

  Markery metabolizmu kostnego są fragmentami elementów strukturalnych kości, enzymami lub białkami uwalnianymi do krążenia w trakcie aktywności osteoklastów i osteoblastów. Ich oznaczenie umożliwia więc ocenę aktualnego nasilenia procesów tworzenia i resorpcji kostnej.

Cel. Celem pracy była ocena wpływu aktywności zapalenia na stężenie markerów metabolizmu kostnego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.

Materiał i metody. Do badania zakwalifikowano 36 kobiet chorych na RZS wg kryteriów ACR w wieku 35-77 lat (średnia 58,2±10,9; mediana 56). Grupę kontrolną stanowiło 45 zdrowych kobiet w wieku 34-78 lat (średnia 56,4±10,3; mediana 58). Porównywane grupy kobiet (badana i kontrolna) były jednorodne pod względem wieku, co zweryfikowano parametrycznym testem t-studenta.

  Celem oceny aktualnego nasilenia reumatoidalnego zapalenia stawów posługiwano się wskaźnikiem DAS28 określanym na podstawie liczby bolesnych i obrzękniętych stawów, wartości OB oraz oceny ogólnego stanu zdrowia. Ponieważ o wysokiej aktywności reumatoidalnego zapalenia stawów świadczy wartość DAS28 powyżej 5,1 – tą wartość przyjęto za graniczną. Podczas badania oznaczano stężenie IL-1 (Quantikine Human IL-1β Immunoassay, R&D Systems Inc, MN, USA) oraz markerów tworzenia – osteokalcyny (hOST EASIA Kit KAP 1381, BioSource)) i resorpcji tkanki kostnej – NTX. Celem oceny zmian w układzie kostnym wykonywano również radiogram rąk i badania densytometryczne szyjki kości udowej i kręgosłupa.

Wyniki. Zaobserwowano częstsze występowanie osteoporozy u osób z wieloletnim przebiegiem reumatoidalnego zapalenia stawów. Dłuższy czas trwania RZS korelował z wyższym 10-letnim ryzykiem złamań (p=0,019), niższymi wartościami standaryzowanego BMD w densytometrii szyjki kości udowej (p=0,002). Stwierdzono statystycznie istotną różnicę (na poziomie p<0,0001) między stężeniem osteokalcyny w obu podgrupach chorych na RZS (DAS28 5,1 oraz DAS28 > 5,1) (średnie odpowiednio 2,52±0,20 i 2,49±0,23; mediany 2,53 i 2,51), a grupą kontrolną (średnia 19,72±13,21; mediana 16,28). Nie zaobserwowano natomiast różnic pomiędzy podgrupami chorych. Stwierdzono wyższe wartości NTX w surowicy chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (średnia 14,99±5,75; mediana 15,08), niż w grupie kontrolnej (średnia 9,84±1,10; mediana 9,75). Stężenie IL-1 w grupie badanej, niezależnie od wartości wskaźnika DAS28, było wyższe niż w grupie kontrolnej (p<0,0001). Zaobserwowano, że w podgrupie o wyższej aktywności RZS (DAS28 > 5,1) częściej stwierdzano seropozytywną postać reumatoidalnego zapalenia stawów. Potwierdzają to dane z piśmiennictwa, w których wysokie miano czynnika reumatoidalnego koreluje z szybką destrukcją stawów w RZS. Pozostałe analizowane cechy (wiek, liczba kobiet po menopauzie, długość trwania RZS, stopień zaawansowania RZS wg rtg, 10-letnie ryzyko złamania) w zależności od DAS28 były na podobnym poziomie (p>0,05).

Wnioski. Uzyskane wyniki potwierdzają istnienie zaburzeń metabolizmu kostnego u pacjentów chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów. Przewlekły proces zapalny jest czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu osteoporozy u chorych na RZS.

P23

THE ACTIVITY OF RHEUMATOID ARTHRITIS AND MARKERS OF BONE METABOLISM.

Matuszewska A.¹, Gruszecka K.², Świerkot J.², Nowak B.¹

¹Katedra i Zakład Farmakologii AM we Wrocławiu

²Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM we Wrocławiu

Keywords: rheumatoid arthritis, osteoporosis, bone metabolism

Objectives. Rheumatoid arthritis (RA) is a chronic inflammatory disease that is characterized with destructive arthritis leading to joint deformity and function impairment. In patients with RA we observe the progressing diminishing of bone mass that leads to the development of secondary osteoporosis. Pro-inflammatory cytokines, esp. IL-1 (interleukin 1), play an important role in this process and they seem to be common markers of active inflammation and bone remodeling.

Bone markers are fragments of bone structure, enzymes or proteins released to the blood by active osteoblasts or osteoclasts. Measurement of bone markers allows to assess the activity of bone resorption and formation.

Aim. The aim of the study was to assess the influence of inflammation on concentration of bone markers in patients with rheumatoid arthritis.

Materials and methods. 36 females with rheumatoid arthritis fulfilling ACR criteria for RA aged 35-77 years (mean age 58.2±10.9 years; median 56 years) entered the study. 54 matched healthy volunteers aged 34-78 years (mean age 56.4±10.3 years; median 58 years) entered the study as a control group. The activity of rheumatoid arthritis was measured with DAS28 (Disease Activity Score 28) based on number of tender and swollen joints, ESR (erythrocyte sedimentation rate) and VAS (visual analogue scale) of patient’s global disease activity. Very active RA was defined as DAS28>5.1. Serum concentration of IL-1, one marker of bone formation (osteocalcin) and one marker of bone resorption (NTX) were measured using comercial ELISA tests. Hand RTX and hip and lumbar spine DXA were also performed.

Results. Osteoporosis was more frequently diagnosed in patients with longstanding RA. Longer RA was also connected with higher 10-years fracture risk (p=0.019) and lower standardized hip BMD (p=0.002). There was statistically significant difference of osteocalcin serum concentration between patients with RA and control group (p<0.0001). There was no statistically significant difference of osteocalcin serum concentration between patients with very active (DAS28>5.1) and less active (DAS28≤5.1) RA. NTX serum concentration was higher in RA group than in control group. IL-1 serum concentration was also higher in RA group than in control group (p<0.0001). In the subgroup with very active RA ESR was higher and RF (rheumatoid factor) was more frequently present than in patients with less active RA. It supports the data from literature that higher serum RF concentration correlates with more destructive RA. There was no significant difference between both RA group in age, number of postmenopausal women, disease duration, joint destruction in RTX, 10-year fracture risk.

Conclusions. Our results support the hypothesis of higher activity of bone turnover in patients with RA. Chronic inflammatory process seems to be a risk factor of osteoporosis in RA patients.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 128-129

P24

STĘŻENIE MODULATORÓW METABOLIZMU KOSTNEGO U PACJENTEK LECZONYCH Z POWODU REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW

Gruszecka K.¹, Świerkot J.¹, Matuszewska A.², Nowak B.²

¹Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM Wrocław

²Katedra i Zakład Farmakologii AM Wrocław

Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, osteoprotegeryna, RANKL, sclerostyna, DKK1

Wstęp. Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekła autoimmunologiczną chorobą narządu ruchu. Ze względu na długotrwałe utrzymujące się wysokie stężenia cytokin prozapalnych wpływających na metabolizm tkanki kostnej choroba ta zaliczana jest do czynników ryzyka osteoporozy.

Mechanizmy zapewniające dynamikę przebudowy tkanki kostnej zależy od wzajemnych powiązań trzech typów funkcjonalnych komórek macierzy kostnej: osteocytów, osteoblastów i osteoklastów. Do wzajemnej komunikacji pomiędzy tymi komórkami służą tzw. modulatory metabolizmu kostnego. Należą do nich produkowana przez osteoblasty osteoprotegeryna (OPG) i RANKL a także DKK1 i sklerostyna.

Cel. Celem pracy jest ocena stężenia OPG, RANKL, DKK1 oraz sklerostyny w surowicy pacjentek chorujących na rzs w porównaniu do grupy kontrolnej i przeanalizowanie ich zmian w zależności od aktywności choroby.

Materiał i metody. 22 kobiety chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów w wieku 30-72 lat.

Grupę kontrolną stanowiło 12 zdrowych kobiet odpowiednio dobranych co do wieku.

Oznaczeń w dokonano metodą ELISA (zestawy DRG International Inc. TECO medical Group, Assay Design Inc.) dwukrotnie u każdej z 22 kobiet. Pierwszego pomiaru dokonano przed włączeniem leczenia (metotreksat w dawce 15-20 mg/tyg). Drugiego po 6 miesiącach terapii.

Aktywność reumatoidalnego zapalenia stawów mierzono wskaźnikiem DAS28 ( wartość zależna od OB, ilości bolesnych i obrzękniętych stawów, VAS). Za wysoką aktywność uznano zgodnie z zaleceniami EULAR wartości powyżej 5,1. Przeanalizowano stężenia badanych modulatorów u 22 pacjentek z wysoką aktywnością rzs przed rozpoczęciem terapii i po 6 miesiącach leczenia oraz stężenia w podgrupach z DAS28 > 5,1 SD (29 pomiarów) i < 5,1 SD (15 pomiarów)

Wyniki. Grupie chorujących na rzs stwierdzono:

– statystycznie istotne niższe stężenia w porównaniu do grupy kontrolnej DKK1 70,80 pg/ml vs 548,52 pg/ml oraz OPG 86,80 vs 518,19

– statystycznie istotne wyższe stężenie RANKL 1050,67 pmol/L vs 176,13 pmol/L

– stężenie sklerostyny w oby grupach było porównywalne 0,3 pmol/L vs 0,28 pmol/L

W analizie stężeń badanych substancji podczas skutecznego leczenia rzs stwierdzono po 6 miesiącach terapii:

– istotny statystycznie spadek stężenia DKK1 80,96 pg/ml vs 70,36 pg/ml OPG 79,85 pg/ml vs 69,68 pg/ml oraz RANKL 781,16 pmol/L vs 529,76 pmol/L

– stężenie sklerostyny utrzymywało się na porównywalnym poziomie 0,42 pmol/L vs 0,41 pmol/L

Średnie stężenie RANKL u pacjentek z wysoką aktywnością choroby wynosiło 783,5 pmol/L i było istotnie statystycznie wyższe niż w próbkach pobranych w okresie zmniejszenia aktywności rzs. W grupie rzs z DAS28 < 5,1 stwierdzono poziom 529,76 pmol/L.

Wartości stężeń pozostałych modulatorów w grupach o wysokiej i niższej aktywności rzs nie wykazywały istotnych statystycznie różnic.

Wnioski. Uzyskane wyniki potwierdzają obecność zaburzeń metabolizmu kostnego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.

Prowadzenie skutecznej, zmniejszającej aktywność procesu zapalnego terapii wpływa na stężenia OPG, DKK1 i RANKL jako modulatorów metabolizmu kostnego.

Wydaje się, że monitorowanie stężenia sklerostyny nie jest użytecznym parametrem oceny przemiany tkanki kostnej u pacjentów z rzs.

P24

SERUM CONCENTRATION OF BONE METABOLISM MODULATORS IN WOMEN WITH RHEUMATOID ARTHRITIS

Gruszecka K.¹, Świerkot J.¹, Matuszewska A.², Nowak B.²

¹Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM Wrocław

²Katedra i Zakład Farmakologii AM Wrocław

Keywords: rheumatoid arthritis, osteoprotegerin, RANKL, sclerostin, DKK1

Objectives. Rheumatoid arthritis (RA) is a chronic inflammatory disease affecting musculoskeletal system. As we observe longstanding high concentration of pro-inflammatory cytokines in RA patients, RA belongs to risk factors of osteoporosis. Bone turnover depends on function of three cell types: ostecytes, osteoblasts and osteclasts. Modulators of bone metabolism allow the communication between those cells. Osteoprotegerin (OPG) that is produced by osteoblasts, RANK, DKKA and sclerostin belong to modulators of bone metabolism.

Aim. The aim of the study was the assessment of serum concentration of OPG, RANKL, DKK1 and sclerostin in women with RA.

Materials and methods. Patients and methods: 22 females with established diagnosis of RA aged 30-72 years and 12 healthy (aged and sex matched) volunteers entered the study.OPG, RANKL, DKK1 and sclerostin serum concentration were measured using commercial ELISA tests. The measurements were performed once in control group and twice in RA group: before the introduction of methotrexate (MTX; dose range: 15-20mg weekly) and 6 months after the first dose of MTX. RA activity was measured with ESR-DAS28 (Disease Activity Score 28). High disease activity was defined according to EULAR guidance as DAS28>5.1. The results of serum concentration of bone metabolism modulators were grouped on the base of DAS28 in two groups: DAS28>5.1 (29 measurements) and DAS28≤5.1 (15 measurements).

Results. In RA group comparing to control group there was statistically significant lower serum concentration of DDK1 (70.80pg/ml vs. 548.52pg/ml) and OPG (86.80pg/ml vs. 518.19pg/ml). Serum RANKL concentration was significantly higher in RA group (1050.57pmol/L vs. 176.13 pmol/L). There was no significant difference in sclerostin serum concentration between both groups (0.3pmol/L vs. 0.28pmol/L). In patients with good response to MTX treatment we observed significant reduction of serum concentration of DDK1 (80.96pg/ml vs. 70.36pg/ml), OPG (79.85pg/ml vs. 60.68pg/ml) and RANKL 781.16 pmol/L vs. 529.76pmol/L) after 6 months. The concentration of sclerostin remained unchanged (0.42pmol/L vs. 0.41pmol/L). In patients with active RA RANKL serum concentration was significantly higher than in patients with lower disease activity (783.5pmol/L vs. 529.76pmol/L). There was no significant difference in serum concentrations of other bone metabolism modulators between both RA groups.

Conclusions. The results support the hypothesis the RA changes the bone metabolism. Successful treatment influences the serum concentration of bone metabolism modulators. Sclerostin seems to have no value in monitoring bone metabolism in RA patients.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 129-130

P25

WPŁYW KAMICY NERKOWEJ NA WARTOŚĆ BMD KRĘGOSŁUPA I SZYJKI KOŚCI UDOWEJ U KOBIET POMENOPAUZALNYCH

Borowy P.¹, Czerwiński E.^1,2

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków, ul. Kopernika 32

Słowa kluczowe: kamica nerkowa, osteoporoza, gęstość mineralna kości (BMD)

Wstęp. W ciągu ostatnich 20-lat dokonał się niezwykły postęp w leczeniu osteoporozy. Pojawiły się nowe skuteczne leki z grupy bisfosfonianów, intensywnie wprowadzane i badane są nowe grupy leków (SERM-y, parathormon, ranelinian strontu). Wciąż jednak wiele problemów sprawia leczenie osteoporozy u chorych z współistniejącą kamicą nerkową. Chociaż przeprowadzono liczne badania nad skutecznością leczenia Ca i wit. D₃ wraz z lekami antyresorbcyjnymi, wciąż wielu lekarzy obawia się powikłań przy długotrwałym stosowaniu preparatu wapnia i/lub wit. D₃. Dodatkowo w wielu próbach klinicznych rozpoznanie kamicy nerkowej nadal pozostaje kryterium wykluczającym włączenia pacjenta do badania.

Cel Celem pracy była ocena BMD w zakresie kręgosłupa i kości udowej u kobiet w wieku pomenopauzalnym chorujących na kamicę nerkową w trakcie obserwacji 5-10 letnich. Dodatkowo podjęto próbę oceny częstości występowania złamań niskoenergetycznych u kobiet pomenopauzlanych z kamicą nerkową i osteoporozą.

Materiał i metoda badań. Do badania zakwalifikowano losowo wybrane kobiety pomenopauzalne, w wieku 50-70 lat, chorujące na kamicę nerkową, które zgłosiły się do Krakowskiego Centrum Medycznego celem wykonania badania densytometrycznego (DXA),. Kryterium włączenia – rozpoznanie kamicy nerkowej – było weryfikowane na podstawie standaryzowanego kwestionariusza przeprowadzanego telefonicznie. Warunkiem kwalifikacji było podanie co najmniej jednej obiektywnej cechy kamicy: nieprawidłowy wynik USG jamy brzusznej, rentgen przeglądowy jamy brzusznej lub dokumentację medyczną (karta informacyjna, wypis, konsultacja lekarska). Grupę kontrolną stanowiły 93 kobiety w tym samym przedziale wiekowym wylosowane z tej samej grupy pacjentek, ale bez kamicy nerkowej w wywiadzie. Spośród 2000 losowo wybranych ankiet analizie poddano 1100, w których rozpoznano 131 przypadków kamicy nerkowej. Analizie poddano 97 pacjentek z kamicą, u których uzyskano kompletną dokumentację medyczną.

Wyniki. Średni wiek w grupie badanej 62,1 lat, w grupie kontrolnej 65,3 lata. W obu grupach stwierdzono podobną gęstość mineralną kości. Dla osób z kamicą: spine 0,863g/cm2 i neck 0,764g/cm2). W grupie kontrolnej: spine 0,853g/cm2 i neck 0,851g/cm). Ponadto, zanotowano większy odsetek osób leczonych z powodu osteoporozy z kamicą nerkową (27%) niż bez niej (18%) Odnotowano takżę większą częstość występowania złamań niskoenergetycznych (22 złamania versus 19 w grupie kontrolnej), choć wartości te nie były znamienne statystycznie.

Wnioski. Wydaje się, że kamica nerkowa sprzyja występowaniu osteoporozy, co wynika ze wspólnych mechanizmów patogenetycznych – min. hiperkalciurii, hiperkalcemi. Zjawisko to znajduje uzasadnienie w innych badaniach. W obserwowanej grupie nie udało się potwierdzić tych zależności.

P25

Influence of nephrolithiasis ON SPINE and femoral neck BMD in postmenopausal women

Borowy P.¹, Czerwiński E.^1,2

¹Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

²Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

Keywords: nephrolithiasis, osteoporosis, bone mineral density (BMD)

Introduction. There has been a remarkable progress in the treatment of osteoporosis within the last 20 years. New effective medications from the group of bisphosphonates were introduced to the market and new medications are tested and prepared for registration (SERMs, parathyroid hormone, strontium ranelate). However, treatment of osteoporosis in patients with concomitant nephrolithiasis still causes problems. There are still controversies over the side-effects resulting from the long-term intake of calcium or/and vitamin D despite the fact that there has been a number of studies regarding the efficacy of calcium and vitamin D administered together with antiresorptive medications. Moreover, nephrolithiasis is an exclusion criterion in many clinical trials.

Aim. The aim of the study was to evaluate BMD in spine and femur in postmenopausal women suffering from nephrolithiasis during 5-10-year observations. Additionally, it was attempted to assess the frequency of low-energy fractures in postmenopausal women with nephrolithiasis and osteoporosis.

Material and methods. We randomly selected postmenopausal women aged 50-70 suffering from nephrolithiasis who made an appointment in Krakow Medical Centre to perform a densitometric examination (DXA). Screening was performed by means of a telephone survey in which a patient had to give at least one objective evidence of nephrolithiasis: abnormal USG results of abdomen, X-ray of abdomen or medical documentation (patient report card, hospital discharge summary report, medical consultation). The control group was selected from the same group of patients and included 93 women at the same age with no history of nephrolithiasis. Among 2000 randomly selected surveys we analyzed 1100, from which 131 cases of nephrolithiasis were selected. Complete medical records of 97 patients with nephrolithiasis were analyzed.

Results. The average age in the study group was 62.1 and in the control group it was 65.3. Both groups showed similar BMD values: in the group of patients with nephrolithiasis – spine 0.863g/cm2 and neck 0.764g/cm2 and in the control group – spine 0.853g/cm2 and neck 0.851g/cm. 27% of patients with nephrolithiasis were also treated for osteoporosis while in the control group it was only 18%. Higher frequency of low-energy fractures was noted (22 versus 19 fractures in the control group, although this values are not statistically significant.

Conclusions. Results of our study suggest that nephrolithiasis may be conducive to the occurrence of osteoporosis, which results from common pathogenic mechanisms i.e. hypercalciuria, hypercalcaemia. This assumption was demonstrated in other studies. This relation was not confirmed in the study group.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 131

P26

VERTEBRAL DEFORMITIES IN PATIENTS WITH PSORIATIC ARTHRITIS

Rudenka E.

Belarusian Medical Academy of Post-Graduate Education

Keywords: osteoporosis, psoriasis, vertebra

Objectives. Information about the prevalence of osteoporosis among patients with psoriasis is controversal.

Aim. The aim of the study was to assess BMD, bone quality and the prevalence of vertebral deformities in patients with psoriatic arthritis.

Materials and methods. We examined 37 patients with psoriatic arthritis (21 males, 16 females, mean age 47,8±2,4 years). The control group consisted of 20 health age- und BMD- matched persons (12 males, 8 females). BMD was measured with DXA at spine (L1-L4) and at femoral neck. Vertebras were assessed with lateral vertebral assessment (LVA) at the thoracic and lumber spine. We used the Genant’s classification to evaluate a grade of vertebral deformity. Spiral deformity index (SDI) proposed as surrogate marker of bone quality, was calculated by summing the severity and the number of the vertebral fractures.

Results. BMD was lower in patients with psoriatic arthritis either at spine (BMD 0,987±0, 17 g/cm2 p=0,041 and at femoral neck (BMD 0,892±0, 21 g/cm2 p=0,035) in comparison with controls.

24 % of patients with psoriatic arthritis had vertebral deformities (n=13), that was statistically higher than in control group (5, 0% n=1 p=0,04).

Conclusions. Psoriatic arthritis showed an increased prevalence of vertebral deformities, regardless of BMD. A subsequent study has to be performed to confirm

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 131-132

P27

PRZYDATNOŚĆ BADAŃ DENSYTOMETRYCZNYCH I ULTRADŹWIĘKOWYCH KOŚCI W PRZEWLEKŁYCH CHOROBACH PRZEWODU POKARMOWEGO U DZIECI

Chlebna-Sokół D.¹, Rusińska A.¹, Golec J.¹, Czkwianianc E.², Prymus-Kasińska S.³, Jakubowska-Pietkiewicz E.¹

¹Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

²Katedra Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Klinika Gastroenerologii i Pediatrii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

³Klinika Gastroenerologii i Pediatrii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Słowa kluczowe: przewlekłe choroby przewodu pokarmowego, densytometria, ilościowe badanie ultradźwiękowe

Cel. Celem pracy było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy w przewlekłych chorobach przewodu pokarmowego u dzieci badanie ilościowe kośćca może mieć znaczenie kliniczne.

Materiał i metody. Badaniami objęto 47 dzieci w wieku od 3 do 18 lat. U 26 spośród nich rozpoznano zespół złego wchłaniania – zzw, u 21 stwierdzono nieswoiste zapalenie jelit – nzj. U wszystkich pacjentów przeprowadzono badanie ankietowe, lekarskie, podstawowe pomiary antropometryczne. Wykonano densytometrię metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA) w projekcji total body i spine za pomocą aparatu Prodigy firmy GE Lunar (USA) oraz przeprowadzono badanie ultradźwiękowe kości piętowej z wykorzystaniem aparatu Achilless Solo Plus firmy GE Lunar (USA).

Wyniki. Dolegliwości bólowe ze strony układu ruchu występowały częściej w grupie z nzj, aniżeli w grupie z zzw. Złamania kości przebyło 7 dzieci. U 28/47 (59,5%) rozpoznano niską masę kostną. Najczęściej występowało obniżenie wskaźnika Z-score spine badania DXA oraz współczynnika Stiffness badania ultradźwiękowego. Wykazano zależności pomiędzy stanem odżywienia i składem ciała a gęstością mineralną kośćca. Stwierdzono ujemną istotną statystycznie korelację pomiędzy czasem stosowania steroidoterapii a gęstością mineralną kośćca w grupie z nzj. Niska masa kostna była równie częsta u dzieci z dolegliwościami bólowymi, jak i bez dolegliwości u pacjentów z zzw. W grupie z nzj wszystkie dzieci ze złamaniami miały niską masę kostną.

Wnioski. 1. Badania ilościowe kośćca okazały się przydatne do wykrycia niskiej masy kostnej u pacjentów z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego. 2. Niska masa kostna występuje często w przebiegu przewlekłych chorób jelit u dzieci i młodzieży. 3. Badanie ultradźwiękowe kości piętowej może być wykorzystane we wstępnej, przesiewowej ocenie szkieletu. 4. Stan odżywienia i steroidoterapię należy uznać za ważne uwarunkowania gęstości mineralnej kośćca u pacjentów z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego. 5. Badania densytometryczne i/lub ultradźwiękowe kości powinny być wykonywane u każdego pacjenta z nieswoistym zapaleniem jelit lub zespołem złego wchłaniania.

Praca częściowo finansowana przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi w ramach działalności statutowej Nr 503-10-902.

P27

THE USEFULNESS OF BONE DENSITOMETRY AND QUANTITATIVE ULTRASOUND EXAMINATION IN CHILDREN WITH CHRONIC DISEASES OF ALIMENTARY TRACT

Chlebna-Sokół D.¹, Rusińska A.¹, Golec J.¹, Czkwianianc E.², Prymus-Kasińska S.³, Jakubowska-Pietkiewicz E.¹

¹Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

²Katedra Gastroenterologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Klinika Gastroenerologii i Pediatrii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

³Klinika Gastroenerologii i Pediatrii Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi

Keywords: chronic diseases of alimentary tract, densitometry, quantitative ultrasound

Aim. The aim of the study was to check whether quantitative bone analysis in children with chronic gastrointestinal disorders might have a clinical value.

Materials and methods. The study involved 47 children at the age of 3 to 18 years. Malabsorption syndrome (MS) and inflammatory bowel disease (IBD) were diagnosed in 26 and 21 children, respectively. All patients had questionnaire testing, were examined by a physician, and had basic anthropometric measurements taken. Densitometry was performed using dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in total-body and spine projections, with the use of Prodigy unit (GE Lunar, USA). Calcaneal bone ultrasound was performed with the use of Achilles Solo Plus unit (GE Lunar, USA).

Results. Pain complaints in motor system were more frequent in IBD group as compared to MS group. 7 children had a history of bone fractures. In 28/47 (59.5%) the low bone mass was diagnosed. Decreased DXA spine Z-score and lowered ultrasound Stiffness index most frequently were observed. Links between nutritional condition, body composition, and bone mineral density were found. Statistically significant negative correlation between steroid therapy and bone mineral density was found in IBD group. Low bone mass was equally frequent in children with and without pain complaints in MS group. In IBD group, all children with a history of fractures had low bone density.

Conclusions. 1. Quantitative bone analysis was helpful in diagnosing low bone mass in patients with chronic gastrointestinal disorders. 2. Low bone mass often occurs in the course of chronic intestinal disorders in children and teenagers. 3. Calcaneal ultrasound may be utilized in preliminary screening of skeleton. 4. Nutritional condition and steroid therapy should be recognized as important factors determining bone mineral density in patients with chronic gastrointestinal disorders. 5. Bone densitometry and/or ultrasound should be performed in every patient with inflammatory bowel disease or malabsorption syndrome.

The study was partly supported by the Medical University of Lodz Grant No 503-10-902

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 132-133

P28

WYSTĘPOWANIE NIEDOBORU WITAMINY D3 U DZIECI ZE ZŁAMANIAMI NISKOENERGETYCZNYMI

Karpiński M.¹, Popko J.¹, Żelazowska-Rutkowska B.², Wysocka J.²

¹Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej UDSK 15-274 Białystok ul. J. Waszyngtona 17

²Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UDSK

Słowa kluczowe: złamania niskoenergetyczne, niedobór witaminy D

Wstęp. W ostatnich latach obserwujemy narastającą liczbę złamań u dzieci zwłaszcza niskoenergetycznych. Postuluje się różne czynniki ryzyka wystąpienia tych złamań: mała aktywność fizyczna, otyłość, obniżona gęstość mineralna kości, obniżone stężenie witaminy D3. Niedobór witaminy D3 jest związany ze zwiększonym ryzykiem złamań osteoporotycznych u dorosłych, natomiast brak jest jednoznacznych dowodów na związek między obniżonym stężeniem witaminy D3, a złamaniami u dzieci. Postanowiliśmy w sposób prospektywny ocenić grupę dzieci ze złamaniami niskoenergetycznymi.

Cel. Czy istnieje zależność między stężeniem witaminy D3 w surowicy, a wystąpieniem złamania niskoenergetycznego?

Materiał i metody. Do badania zakwalifikowaliśmy 150 dzieci, które były hospitalizowane w naszej Klinice od marca 2010 roku z powodu złamania niskoenergetycznego. W wywiadzie pytaliśmy rodziców o tygodniowe spożycie mleka, napojów gazowanych, aktywność fizyczną, przyjmowane leki, wcześniejsze złamania. Każdemu z naszych pacjentów, oznaczaliśmy stężenie witaminy D3 (25-OH) w surowicy. Ponadto oznaczyliśmy stężenie witaminy D3 u 60 pacjentów hospitalizowanych z innych przyczyn, bez złamania w wywiadzie. Wskaźnik Cole`a służył do określenia prawidłowej masy ciała.

Wyniki. W badanej grupie stężenie witaminy D3 tylko u 2 pacjentów mieściło się w granicy normy – odpowiednio 31ng/ml i 39ng/ml (norma 30-60ng/ml), co stanowiło mniej niż 1,5% przebadanych dzieci. 12,5% pacjentów miało stężenie witaminy D3 ≤ 4ng/ml czyli awitaminozę D3. 15% pacjentów mieściło się w przedziale 5-10ng/ml, natomiast aż 56% pacjentów w przedziale od 10-20ng/ml. Pozostali pacjenci (16%) wykazywało stężenie witaminy D3 pomiędzy 20 a 30 ng/ml. Analiza rozkładu średniego stężenia witaminy D3 w poszczególnych porach roku wykazała najniższe stężenie w miesiącach wczesnowiosennych i systematyczny wzrost wartości stężeń, aż do osiągnięcia maksymalnych wartości w miesiącach zimowych. W grupie kontrolnej odnotowaliśmy średnie stężenie witaminy D3 o 30% wyższe niż w grupie badawczej o każdej porze roku

Wnioski. 1. Dzieci ze złamaniami niskoenergetycznymi mają obniżone stężenie witaminy D3 w surowicy. 2. Średnie wartości stężenia witaminy D3 w surowicy rosną w przeciągu roku osiągając maksymalne wartości w miesiącach zimowych. 3. Wskazana jest suplementacja witaminy D3 zimą i wiosną.

P28

PREVALENCE OF VITAMIN D3 INSUFFICIENCY IN CHILDREN WITH LOW-ENERGY FRACTURES

Karpiński M.¹, Popko J.¹, Żelazowska-Rutkowska B.², Wysocka J.²

¹Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej UDSK 15-274 Białystok ul. J. Waszyngtona 17

²Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej UDSK

Keywords: low energy fractures, vitamin D insufficiency

Objectives. In recent years the growing number of fractures, of forearm particularly, in children is observed. Different risk factors of low-energy fracture occurrence are postulated. Those are low physical activity, obesity, lowered bone mineral density, lowered level of vitamin D3 plasma concentration. It is known that vitamin D3 deficiency is associated with increased risk of osteoporotic fractures in adults. However, unequivocal evidence for the connection between lowered concentration of vitamin D3 and fractures in children is still to be found. It was decided to estimate the group of children with low-energy fractures in a prospective way.

Aim. The present study seeks to provide correlation between low-energy fractures and prevalance of vitamin D3 insufficiency.

Materials and methods. 150 children who experienced low-energy fracture and were hospitalized in our Department since March 2010 were qualified to study. In the questionnaire distributed among parents questions concerning weekly milk and carbonated drinks consumption, physical activity, drugs taken, and previous fractures were asked. Concentration of vitamin D3 (25-OH) were determined in every patient. Furthermore, we measured witamin D3 serum concentration in 60 patients hospitalized due to other reasons without fracture in medical history. Cole’s indicator served the purpose of proper weight estimation.

Results. Only two patients in study group (less than 1,5%) had vitamin D3 concentration in the limit of norm respectively 31ng/ml and 39ng/ml (normal limits are 30 – 60 ng/ml). In 12,5% of patients concentration of vitamin D was ≤ 4ng/ml, (avitaminosis). Vitamin D3 concentration in 15% of patients varied between 5-10 ng/ml, while as much as in 56% of patients between 10-20 ng/ml. The value of vitamin D3 concentration varying between 20 to 30 ng/ml was determined in the remaining group of patients (16%). Analyse of average values of vitamin D3 concentration in particular seasons revealed the lowest concentration in early spring and systematic grow of values till they reach maximum in winter. In control group we state average values 30 % higher in every season than in test group.

Conclusions. 1. Children with low-energy fractures are characterized with lowered serum vitamin D3 concentration. 2. Average values of serum vitamin D3 concentration increase during the year reaching its maximum values in winter. 3. Supplementation of witamin D3 in winter and early spring is advisable.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 133-135

P29

ANALIZA FUNKCJONALNA MINERALIZACJI SZKIELETU U DZIECI Z NISKĄ I PRAWIDŁOWĄ MASĄ KOSTNĄ

Golec J., Rusińska A., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: niska masa kostna, mechanostat, analiza funkcjonalna

Wstęp. Według teorii mechanostatu Frosta najważniejszym czynnikiem modulującym szkielet jest czynnik mechaniczny. W oparciu o tezy tej teorii Rauch i Schonau opracowali model funkcjonalnego rozwoju kośćca, w którym udowodnili współzależność układu szkieletowego i mięśniowego. Według tego modelu wzrost i konsolidacja szkieletu jest przejawem adaptacji mechanicznej tkanki kostnej do wzrastających gradientów obciążeń generowanych przez tkankę mięśniową. W konsekwencji układ szkieletowy osiąga optymalną masę i gęstość tkanki kostnej. W Polsce Jaworski i Płudowski opracowali ciągłe normy gęstości kości i składu tkanek miękkich oraz interakcji między nimi (mechanostatu).

Cel. Celem pracy była analiza funkcjonalna zależności pomiędzy tkanką kostną i mięśniową u dzieci z niską i prawidłową masą kostną.

Materiał i metody. W pracy przeprowadzono analizę funkcjonalną mineralizacji szkieletu u 149 dzieci z rozpoznaną niską masą kostną i u 99 z prawidłową gęstością mineralną kośćca, które stanowiły grupę porównawczą. U wszystkich dzieci przeprowadzone było badanie densytometryczne szkieletu w projekcji total body i spine. Niską masę kostną rozpoznawano, gdy wskaźniki Z-score BMD były <-1,01. Następnie w obydwu grupach dzieci w oparciu o wyniki badania DXA wyliczono wartości średnie i odchylenia standardowe dla wszystkich parametrów niezbędnych do przeprowadzenia analizy funkcjonalnej wg równań dla wieku, wysokości i masy ciała zaproponowanych przez Płudowskiego i Jaworskiego oraz wyliczono dla nich wskaźniki Z-score. Analizowane były takie parametry jak TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW a także FM/LBM. Wyliczono wartości średniej arytmetycznej wskaźników Z-score dla powyższych parametrów w grupie z niską i prawidłową masą kostną. Oceniono istotność różnic pomiędzy grupami. Analiza statystyczna była przeprowadzona za pomocą programu SPSS wersja 14. Różnice pomiędzy grupami uznano za istotne statystycznie przy p<0,05.

Wyniki. Stwierdzono niższe średnie wartości wskaźników Z-score dla analizowanych parametrów w grupie dzieci z niską masą kostną w porównaniu do grupy odniesienia. Różnice te dla większości parametrów były istotne statystycznie. Dzieci z grupy badanej miały mniejszą średnią zawartość tkanki tłuszczowej i mięśniowej, przy czym stwierdzono znaczny niedobór masy mięśniowej w stosunku do wysokości ciała, co według założeń teorii mechanostatu prowadzi do obniżonego gradientu obciążeń generowanych ze strony mięśni wobec kości. W grupie z niską masą kostną obserwowano także niższe wartości parametru

Z-score TBBMC/LBM (tzw. indeksu wytrzymałości kości), co świadczy o większej podatności kości na złamania.

Wnioski. 1. Analiza funkcjonalna mineralizacji szkieletu u badanych dzieci w oparciu o opracowanie Płudowskiego i Jaworskiego potwierdziła wzajemną zależność tkanki mięśniowej i kostnej. 2. Wykazano, iż niska masa kostna u dzieci może mieć związek ze zbyt słabym obciążeniem szkieletu ze strony mięśni, a brak prawidłowej adaptacji układu kostnego do obciążeń generowanych przez mięśnie prowadzi do większej podatności kości na złamania. 3. Wydaje się, iż analiza funkcjonalna może znaleźć zastosowanie w diagnostyce i monitorowaniu wielu chorób kości oraz służyć do oceny ryzyka złamania. 

Praca częściowo finansowana w ramach projektu badawczego Nr N N407 060938.

P29

THE FUNCTIONAL ANALYSIS OF THE BONE MINERALIZATION IN CHILDREN WITH LOW AND NORMAL BONE MASS

Golec J., Rusińska A., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości, I Katedra Peditrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Keywords: functional analysis, low bone mass, mechanostat

Objectives. According to machanostat theory of Frost the most important skeleton modulating factor is mechanical. On the basis of this theory Rauch and Schonau worked out the functional model of skeleton development in which they proved the interdependence between skeletal and muscular system. According to this model the growth and consolidation of the skeleton is the manifest of mechanical adaptation of bones to the increasing strain gradient generated by muscles. As a consequence the skeletal system gains the optimal mass and bone mineral density. In Poland Jaworski and Płudowski worked out the constant norms for bone mineral density and soft tissues composition and their intereaction (the mechanostat).

Aim. The aim of the study was the functional analysis of the interdependence between the bones and muscles in children with low and normal bone mass.

Materials and methods. The study comprised the functional analysis of bone mineralization in 149 children with low and 99 children with normal bone mass (who belonged to comparison group). All patients underwent the densitometry examination (DXA) in total body and spine projection. The low bone mass was revealed if Z-score indices were below <1,01. Next in both groups on the basis of the DXA results the medium values and standard deviation of all parameters of functional analysis were calculated with the usage of the equations worked out by Jaworski and Płudowski. Then Z-score indices were calculated. The parameters like TBBMC/LBM, LBM/BW, FM/BW and FM/LBM were analyzed. The medium values of all Z-score indices in both groups were estimated. The level of significance for differences between groups was assessed. The statistical analysis was conducted with SPSS program. The statistically significant differences between groups were stated for p<0.05.

Results. The study revealed lower medium values of Z-score indices for all measured parameters in children with low bone mass than in children from the comparison group. The differences between groups were mostly statistically significant. The children from the examined group had lower content of fatty and muscle tissue than the children from the comparison group and children with low bone mass had lack of the muscle tissue with reference to height (what according to mechanostat theory leads to lower strain of muscles on bones). This group of children had also lower values of Z-score indices of TBBMC/LBM parameter (the bone resistance index) what proves the greater fracture susceptibility.

Conclusions. 1. The functional analysis of skeleton mineralization in examined children according to Płudowski and Jaworski study proved the interdependence between skeletal and muscular system. 2. It was observed that the appearance of low bone mass in children may be connected with lower muscles–bones impact and improper adaptation of skeleton to muscle strain causes greater fracture susceptibility. 3. The functional analysis may be useful in diagnosing and monitoring of many bone metabolic diseases and in fractures predicting.

Acknowledgements: The study was partly financed as a grant No N N407 060938.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 135-136

P30

POZIOM WITAMINY D U DZIECI OTYŁYCH PRZED I PO WPROWADZENIU PROGRAMU LECZNICZEGO

Gajewska J., Weker H., Ambroszkiewicz J., Chełchowska M., Laskowska-Klita T.

Instytut Matki i Dziecka

Słowa kluczowe: witamina D, otyłość, dzieci

Wstęp. Witamina D pełni istotną rolę w metabolizmie kostnym i równowadze wapniowo-fosforanowej organizmu. Głównym źródłem witaminy D jest ergokalcyferol pochodzący z pożywienia oraz cholekalcyferol powstający w skórze w wyniku działania promieniowania UV. Stwierdzono, że we krwi osób otyłych występuje niższe stężenie hydroksy witaminy D (25-OHD), wskaźnika zaopatrzenia organizmu w witaminę D. Jednakże do tej pory nie jest w pełni poznana zależność pomiędzy otyłością i witaminą D u pacjentów podczas terapii odchudzającej. Wiadomo, że zmiana stylu życia obejmująca wprowadzenie odpowiedniej diety i zwiększenie aktywności fizycznej może skutecznie obniżać masę ciała oraz normalizować niektóre parametry biochemiczne zarówno u dorosłych jak i dzieci.

Cel. Celem pracy było zbadanie efektu 3-miesięcznego programu leczniczego na stężenie witaminy D u otyłych dzieci w okresie przedpokwitaniowym.

Materiał i metody. Oceniono zmiany parametrów antropometrycznych, żywieniowych i biochemicznych, w tym witaminy D, u 45 pacjentów z otyłością prostą (z-score BMI≥2SD) w wieku 4-10 lat przed i po zastosowaniu 3-miesiecznego programu leczniczego obejmującego wprowadzenie diety ubogoenergetycznej (1200-1400 kcal/dzień), zwiększenie aktywności fizycznej i poradnictwo psycho-edukacyjne. Grupę kontrolną stanowiło 50 zdrowych dzieci z prawidłową masą ciała w wieku odpowiadającym grupie badanej. Stężenie witaminy D oznaczono metodą chemiluminescencyjną z zastosowaniem zestawu LIAISON 25-OHD firmy Diasorin (USA).

Wyniki. U dzieci otyłych po zastosowaniu 3-miesięcznego programu terapeutycznego, obejmującego dietę i zwiększoną aktywność fizyczną, stwierdzono obniżenie o około 10% wskaźnika BMI i masy tłuszczowej (p<0.02; p<0.05). Wśród badanych dzieci z otyłością wyróżniono 2 grupy, w których przeprowadzono badania w okresie wiosenno-letnim (grupa A) i jesienno-zimowym (grupa B). Stężenie witaminy D w grupie A przed wprowadzeniem terapii było niższe o około 25% (p<0.05) w porównaniu do grupy kontrolnej. Po zastosowaniu 3-miesięcznego programu w grupie A obserwowano wzrost stężenie witaminy D o około 50% (p<0.02). Uzyskana wartość była nieco wyższa niż obserwowana u dzieci z prawidłową masą ciała. Natomiast w grupie B stwierdzono nieznacznie obniżone stężenie witaminy D po zastosowanej terapii, jednakże wartość ta była istotnie niższa o około 20% (p<0.05) w porównaniu do grupy kontrolnej badanej w tym samym czasie.

Wnioski. Uzyskane wyniki sugerują, że pomiar stężenia witaminy D może być przydatny w monitorowaniu terapii odchudzającej u dzieci otyłych i pomocny w podjęciu decyzji dotyczącej zmian w diecie lub zastosowania odpowiedniej suplementacji. Niezbędne są dalsze badania dotyczące zależności pomiędzy otyłością, efektem długoterminowych programów terapeutycznych i witaminą D u dzieci w okresie przedpokwitaniowym.

P30

VITAMIN D STATUS IN OBESE CHILDREN BEFORE AND AFTER LIFESTYLE INTERVENTION

Gajewska J., Weker H. Ambroszkiewicz J., Chełchowska M., Laskowska-Klita T.

Instytut Matki i Dziecka

Keywords: vitamin D, obesity, children

Objectives. Vitamin D is well known for its essential role in bone metabolism and calcium homeostasis. The main sources of vitamin D are ergocalciferol and cholecalciferol, the former normally available in food and the latter produced in the skin by UV radiation. Obesity has been found to be associated with lower levels of serum hydroxy vitamin D (25-OHD), an indicator of vitamin D status. However, the relationship between obesity and vitamin D status in patients during lifestyle intervention has not been well characterized. It is widely recognized that therapy with modification of dietary habits and physical activity is effective in weight reduction and may influence the concentration of some biochemical parameters in obese adults as well as children.

Aim. The aim of this study was to investigate the effect of the 3-months weight-reduction programme on vitamin D concentration in obese prepubertal children.

Materials and methods. Changes in clinical, anthropometric and metabolic parameters including vitamin D were assessed in 45 obese children (z-score BMI≥2SD) at the age of 4-10 years, after the 3-months lifestyle intervention programme were determined. This programme consisted of dietary and physical activity modifications and behaviour therapy including individual psychological care for the child and its family. The recommended daily intake from low-energy diet was 1200-1400 kcal/day. The reference group consisted of 50 healthy normal-weight children. Concentration of vitamin D (as 25-OHD) was determined by a high-specific chemiluminescence assay using LIAISON 25-OHD assay (Diasorin, USA).

Results. Body Mass Index and fat mass decreased by 10% (p<0.02; p<0.05) in obese children after 3-months modification of their diet and physical activity. All obese children were divided into two groups: A and B observed in spring/summer and autumn/winter periods respectively. The concentration of vitamin D was lower by about 25% (p<0.05) in group A than in controls. After lifestyle intervention in this obese group the concentration of vitamin D increased by 50% (p<0.02) and was slightly higher than value obtained in non-obese children. In group B, we observed slightly lower concentration of vitamin D after therapy than before but this value was significantly lower by about 20% (p<0.05) as compared to the controls studied at the same time.

Conclusions. Measurement of the vitamin D concentration in obese children may be useful in monitoring of this vitamin status during lifestyle intervention and helpful in come a decision respecting modifications of diet or supplementation. Further longitudinal studies are necessary to study the relationship between obesity, weight loss and vitamin D in prepubertal children.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 136-137

P31

STOPIEŃ ZAOPATRZENIA ORGANIZMU W WITAMINĘ D U DZIECI Z PRZEWLEKŁYMI CHOROBAMI NEUROLOGICZNYMI I STAN KOŚĆCA OCENIANY PRZY UŻYCIU ILOŚCIOWEJ METODY ULTRADŹWIĘKOWEJ PALICZKÓW DŁONI.

Jędrzejewska A.

Katedra i Klinika Rehabilitacji Śląskiego Uniwersytetu Medycznego

Słowa kluczowe: Dzieci, młodzież, przewlekłe schorzenia neurologiczne, 25(OH)D, mineralizacja szkieletu, ilościowa metoda ultradźwiękowa.

Wstęp. W przebiegu przewlekłych chorób neurologicznych u dzieci dochodzi do unieruchomienia i częstych złamań. Dzieci te narażone są zwykle na mniejszą ekspozycję na światło słoneczne, dlatego ważna wydaje się być ocena poziomu witaminy D i stanu szkieletu w tej grupie chorych.

Cel. 1. Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D dzieci z przewlekłymi chorobami neurologicznymi w porównaniu do zdrowych dzieci z równowiekowej grupy kontrolnej. 2. Ocena stanu szkieletu w badanych grupach przy użyciu ilościowej metody ultradźwiękowej paliczków dłoni. 3. Ocena korelacji pomiędzy stanem kośćca a stopniem zaopatrzenia organizmu w witaminę D.

Materiał i metody. Grupę badaną stanowiło 17 dzieci (6 chłopców, 11 dziewcząt) z przewlekłymi chorobami neurologicznymi: 15 z mózgowym porażeniem dziecięcym, 1 z rdzeniowym zanikiem mięśni i 1 z miopatią wrodzoną. Średnia wieku w grupie badanej wynosiła 11,47 lat (SD=3,59). Grupę kontrolną stanowiło 10 dzieci zdrowych (4 chłopców, 6 dziewcząt), średnia wieku 12,13 lat (SD=1,25).

Stężenie 25(OH)D w surowicy krwi (w ng/ml) oznaczano metodą elektrochemiluminescencyjną (ELICA) Roche Diagnostic przy użyciu automatycznego analizera ELECSYS 2010 w laboratorium uczestniczącym w międzynarodowym systemie kontroli jakości DEQUAS.

Stan szkieletu oceniano przy użyciu ilościowej metody ultradźwiękowej, z miejscem pomiarów w przynasadach dalszych paliczków proksymalnych palców II-V ręki dominującej, która mierzy zależną od amplitudy prędkość fali ultradźwiękowej (amplitude-dependent speed of sound [m/s]).

Porównanie grup danych zebranych według modelu zmiennych niepowiązanych wykonano testem U Manna-Whitneya. Analizę korelacji przeprowadzono za pomocą testu korelacji międzygrupowej rang Spearmana. Obliczenia statystyczne wykonano programem STATISTICA w wersji 7.1-PL firmy StatSoft.

Wyniki. 1. W obu grupach uzyskane wartości 25(OH)D wskazywały na jej niedobór w stosunku do przyjętych norm (≥ 20 ng/ml): grupa badana średni poziom 25(OH)D3 wynosił 5,71 ng/ml (SD 2,59), a w grupie kontrolnej 14,03 ng/ml (SD 2,58).

2. Poziom 25(OH)D w grupie dzieci z przewlekłymi chorobami neurologicznymi był znamiennie statystycznie niższy w stosunku do grupy dzieci zdrowych (p=0,0005).

3. Dzieci z przewlekłymi chorobami neurologicznymi miały znamiennie niższe wartości wskaźnika Z-score Ad-SoS, i tak w grupie badanej Z-score wynosił -1,14 (SD=1,71), a w grupie zdrowych rówieśników Z-score wynosił 1,87 (SD=1,06), (p=0,0017). Uzyskane wyniki wskazują na upośledzenie stanu szkieletu w grupie dzieci chorych.

4. W obu analizowanych grupach wykazano znamienną dodatnią korelację pomiędzy stopniem zaopatrzenia organizmu w witaminę D, a stanem szkieletu ocenianym przy użyciu ilościowej metody ultradźwiękowej (R=0,5009; p=0,0405).

Wnioski. 1. Niedobór witaminy D, szczególnie nasilony w grupie dzieci z przewlekłymi chorobami neurologicznymi, wskazują na potrzebę suplementacji witaminą D. 2. Upośledzony stan mineralizacji szkieletu w grupie badanej winien skłaniać do podjęcia działań profilaktycznych. 3. Ilościowa metoda ultradźwiękowa paliczków dłoni może być przydatnym narzędziem w badaniach przesiewowych stanu kośćca, u dzieci ze schorzeniami

P31

SUPPLY LEVEL OF VITAMIN D IN CHILDREN WITH CHRONIC NEUROLOGICAL DISORDERS AND THE SKELETAL STATUS ASSESSED USING QUANTATIVE ULTRASOUND METHOD OF HAND PHALANGES EXAMINATION

Jędrzejewska A.

Katedra i Klinika Rehabilitacji Śląskiego Uniwersytetu Medycznego

Keywords: Children, adolescents, neurological diseases, 25(OH)D levels, skeletal mineralisation, quantative ultrasonography.

Objectives. In the course of chronic neurological diseases (cerebral palsy, myelomeningocele, neuromuscular diseases) frequent fractures and immobilisation occur. Those children undergo less sunlight exposition, so it is important to determine their 25(OH)D serum levels and the skeletal status.

Aim. 1. Estimation of 25(OH)D levels in the group of healthy and disabled children. 2. Skeletal status assessment in examined groups using quantitative ultrasound methodof hand phalanges examination. 3. Comparison of 25(OH)D levels with the skeletal status in the group of children with chronic neurological diseases and in control group of healthy peers.

Materials and methods. 17 children (11 girls, 6 boys) of average age 17.47 years (SD=3.59) with the chronic neurological diseases (15 with cerebral palsy, 1 with muscular atrophy, 1 with myotubular myopathy) were included into the study. The control group comprised 10 healthy children (4 boys, 6 girls) of mean age 12.13 years (SD=1.25).

In both groups serum 25(OH)D levels were determined with ELICA method using automatic analyser (ELECSYS – ROCHE DIAGNOSTIC) in the certificated laboratory (DEQUAS).

Optimal 25(OH)D values for this laboratory were 20-60 ng/ml. The skeletal status was determined using quantative ultrasound method of the proximal hand phalanges examination. The amplitude-dependent speed of sound and bone transmission time were evaluated in both groups. Data were analysed with the U Mann -Whithey test and Spearman test using STATISTICA 7.1-PL software by StatSoft.

Results. In both groups decreased levels of 25(OH)D were observed, significantly lower in the group of disabled children (p=0,0005).

Children with chronic neurological diseases had significantly worse sceletal status in comparition with healthy peers( Z-score difference p= 0,0017 ).

There was significant positive correlation between 25(OH)D serum levels and Z-score (p=0,0405).

Conclusions. 1. Low 25(OH)D values particularly pronounced in the group of children with chronic neurological diseases indicates the necessity of adequate vitamine D supplementation. 2. Deprived status of skeletal mineralisation in the assessed group should impel to adequate prophylaxis. 3. Quantative ultrasound method of the proximal hand phalanges examination seems to be useful screening tool in children with neurological disorders.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 137-138

P32

WPŁYW TRENINGU WIBRACYJNEGO NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI I STAN FUNKCJONALNY PACJENTÓW Z WRODZONĄ ŁAMLIWOŚCIĄ KOŚCI. DONIESIENIE WSTĘPNE

Graff K.^1,2, Jelonek E.², Pawlak P.², Jaworski M.³, Karczmarewicz E.³, Łukaszewska A.², Traczewski A.⁴, Syczewska M.²

¹Wydział Rehabilitacji, AWF, Warszawa

²Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej,

³Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

⁴Dexacom, Warszawa

Wstęp: Głównym problemem dzieci z wrodzoną łamliwością kości (OI) jest obniżona gęstość mineralna kości (BMD), prowadząca do jej zmniejszonej wytrzymałości mechanicznej. Powoduje to liczne złamania i długie okresy unieruchomienia, co obniża sprawność pacjentów. Uważa się, że trening wibracyjny zwiększa gęstość mineralną kości i siłę mięśniową. Celem niniejszej pracy była ocena wpływu tego treningu na gęstość kości i stan funkcjonalny kości u pacjentów z OI.

Materiał. W badaniach uczestniczyło 6 pacjentów z OI (4 z typem I, 2 z typem III wg Sillence’a) w wieku od 11 do 17 lat. Dwóch pacjentów chodziło samodzielnie, 2 z pomocą kul łokciowych, 1 z chodzikiem, 1 był w stanie jedynie stać.

Metody. 1. Trening wibracyjny prowadzono na platformie GALILEO (drgania harmoniczne – TPG) i platformie SRT Zeptor Medical (drgania stochastyczne TPS). Trening TPG odbywał się na stole nachylonym pod kątem 40-80 stopni z częstotliwością 20 Hz przez 12 min, a TPS przez 7 min przy częstotliwości drgań od 3 do 8 Hz. U 3 pacjentów miesiąc treningu oddzielał 1 miesiąc przerwy, u pozostałych 3 1 miesiąc treningu 3 miesiące przerwy.

2. BMD mierzono wraz z masą mięśniową (LBM) za pomocą densytometru Prodigy.

3. U 5 pacjentów mierzono siłę mięśniową za pomocą aparatu Leg Tensor oraz przeprowadzono test ryzyka upadków na Biodex Balance System.

4. Troje pacjentów miało obiektywną analizę chodu na systemie VICON 460.

Wszystkie badania przeprowadzono dwukrotnie: przed rozpoczęciem treningu i po 5 miesiącach.

Wyniki: BMD wzrosło u wszystkich pacjentów, a LBM u 5 pacjentów (u 1 bez zmian). U 4 pacjentów poprawiła się siła mięśniowa, u 1 bez zmian, u 1 nieznacznie spadła. U 3 pacjentów zmniejszyło się ryzyko upadków, u 2 pozostało na tym samym poziomie. U wszystkich badanych pacjentów nieznacznie poprawił się stereotyp chodu, przede wszystkim na skutek symetryzacji parametrów kinematycznych i czasowo-przestrzennych.

Wnioski: Wyniki niniejszej pracy wskazują na pozytywny wpływ treningu wibracyjnego na BMD i stan funkcjonalny pacjentów z OI. Leczenie rehabilitacyjne tych pacjentów jest bardzo trudne z uwagi na duże ryzyko złamań, dlatego wszelkie nowe metody ich leczenia są tak ważne. Trening wibracyjny okazał się metodą bezpieczną (nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych), a nawet po krótkim okresie jego stosowania (5 miesięcy obserwacji) BMD poprawiło się u wszystkich pacjentów a u większości poprawił się również stan funkcjonalny.

P32

INFLUENCE OF THE VIBRATING TRAINING ON BONE MINERAL DENSITY AND FUNCTIONAL STATUS OF PATIENTS WITH OSTEOGENESIS IMPERFECTA. PRELIMINARY DATA

Graff K.^1,2, Jelonek E.², Pawlak P.², Jaworski M.³, Karczmarewicz E.³, Łukaszewska A.², Traczewski A.⁴, Syczewska M.²

¹Wydział Rehabilitacji, AWF, Warszawa

²Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej

³Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

⁴Dexacom, Warszawa

Introduction: Main problem of children with osteogenesis imperfecta (OI) is decreased bone mineral density (BMD), leading do decreased bone endurance. This causes many fractures, and long term immobilisations degrading the functional status of patients. Vibrating training on special platforms is supposed to increase BMD and muscular strength, therefore the aim of the present study was assessment of this training on functional status and BMD in OI patients.

Material: Six patients with OI (4 with type I, 2 with type III according to Sillence) aged 11 to 17 years old participated in the study. Two patients were walking independently, 2 with crutches, 1 (type III) was walking with walker, one was only standing.

Methods: 1. Vibrating training was performed on GALILEO platform (harmonic vibrations – TPG) and SRT Zeptor Medical platform (stochastic vibrations – TPS). TPG training was performed on incline table (at 40 – 80 degrees), with frequency 20 HZ for 12 min. TPS training was performed for 7 min with frequency changing between 3 and 8 Hz. In 4 patients one month of training was separated by one month break, in 2 one month of training was separated with 3 months break.

2. BMD was measured using Prodigy system, together with lean body mass (LBM) assessment.

3. In 5 patients the lower legs muscular strength was measured on Leg Tensor apparatus, and falling risk test was performed on Biodex Balance System.

4. Three patients underwent instrumented gait analysis using VICON 460 motion system.

All evaluation were done before the start of the training and after 5 months.

Results: BMD increased in all 6 patients, LBM increased in 5 patients (in 1 patient remained on the same level). In 4 patients muscular force increased, in 1 patient remained on the same level, in 1 slightly decreased. In 3 patients the falling risk decreased, and in 2 remained on the same level. The improvement in gait parameters was observed in all three patients, but the amount of this increase was small and was mainly reflected in symmetrization of the kinematic and spatio-temporal parameters.

Conclusions: The presented results suggest positive influence of the vibrating training on BMD and functional status of the OI patients. The rehabilitation treatment of this group of patients is difficult due to high risk of bone fractures, therefore any alternative method of treatment should be explored. Vibrating treatment proved to be safe, as no adverse effects were noted, and during relative short period of time (5 months observation) BMD was improved in all patients, and in the majority of them also functional status was improved.