Czerwiński E, Boczoń K, Kumorek A

Małdyk P, Górecki A, Czerwiński E.

W tym roku dobiega końca Dekada Kości i Stawów 2000-2010.

O tym, czego dokonano w tym czasie na świecie i w Polsce w zakresie diagnostyki i leczenia schorzeń narządu ruchu, oraz w jaki sposób idee określone w roku 2000 będą dalej realizowane, przeczytać można w opracowaniu „Postępy z zakresie epidemiologii. stanu profilaktyki, diagnostyki i leczenia chorób ukladu kostno-stawowego w Polsce i na Swiecie w okresie Dekady2000-2010”, pod redakcją dr hab. med. UMK Jacka Kruczyńskiego, Krajowego Koordynatora ds. Dekady Kości i Stawów w Polsce. Zapraszamy do lektury podsumowania minionych dziesięciu lat w zakresie osteoporozy prof. E. Czerwińskiego, pt. Przełom w diagnostyce i współczesne leczenie osteoporozy
.
Na temat Dekady Kości i Stawów 2000-2010 przeczytać można również:
 - List Prof. Larsa Lidgrena, Przewodniczącego międzynarodowego komitetu Dekady Kości i Stawów do prof. Jacka Kruczyńskiego dostępny jest tutaj. 
– dodatek tematyczny Rzeczpospolitej nr 5/wrzesień 2000 – KOŚCI I STAWY,
w którym przeczytać można m.in. artykuły prof. E. Czerwińskiego, prof. Witolda Tłustochowicza, prof. Zbigniewa Lwa-Starowicza, prof. Piotra Wilanda, dr hab. Krystyny Księżopolskiej-Orłowskiej, dr hab. Piotra Leszczyńskiego, dr hab. Piotra Głuszko, dr Andrzeja Sawickiego, oraz wywiad z koszykarzem Marcinem Goratatem.

TERYPARATYD CZY ALENDRONIAN W LECZENIU OSTEOPOROZY POSTERYDOWEJ
Artykuł z The New England Journal of Medicine opublikowany w 2007 (Saag KG, Shane E,
Boonen S, Marín F, Donley DW, Taylor KA, Dalsky GP, Marcus R. Teriparatide or
Alendronate in Glucocorticoid-Induced Osteoporosis. N Engl J Med 2007;357:2028-39)
prezentuje wyniki porównawczego leczenia alendronianem i rekombinowanym ludzkim PTH
(1-34, teryparatydem) u chorych przyjmujących glukokortykosteroidy GKS.

E. Czerwinski ^1,2, J. Osieleniec ², A. Kumorek ²

¹ Departament of Bone and Joint Diseases, Jagiellonian University Medical College

² Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Krakow, www.kcm.pl

 

Scientific grounds for the development of FRAX®

The diagnosis of osteoporosis acc. to WHO definition as of 1993 is based on the measurement of bone mineral density (BMD). The critical threshold for therapeutic and diagnostic decision is the value of T-score =< -2.5. Unfortunately, as recent investigations suggest, 55-70% of fractures occur in persons, who do not fulfill the densitometric criteria of the diagnosis of osteoporosis.

As a result a number of meta-analyses have been conducted in the last few years in order to identify clinical risk factors, which can be used with or without BMD, to identify persons at risk of fracture. In 2008 a group of WHO experts led by Prof. J.A. Kanis published a report on the treatment of osteoporosis, enumerating the most significant fracture risk factors. They include: small value of body mass index (BMI <20 kg/m2), history of low energy fractures, proximal femur fractures in parents, smoking, therapy with glicocorticosteroids, alcoholism, rheumatoid arthritis.

Next an algorithm was developed, which connects the influence of clinical fracture risk factors with and without BMD, and published in the Internet (www.shef.ac.uk/FRAX/) in the form of the FRAX® calculator (WHO Fracture Risk Assessment Tool). With the use of FRAX®  calculator one can assess the fracture risk of proximal femur, or the risk of any significant osteoporotic fracture in the next 10 years, with the BMD result or based only on patient’s history and BMI, and the results obtained are comparable. The risk can be calculated directly on the above mentioned Internet page, using the electronic calculator, or indirectly – taken from tables addressed to individual countries.

Unfortunately so far no FRAX® model was developed for Poland, but data for the English population can be used for calculation.

 

Hand-held FRAX® calculator

Taking into account the realities of basic healthcare in Poland, where visit time per one patient is very limited, and the calculation of fracture risk using the FRAX® calculator published in the Internet is time consuming or simply impossible, a very simple tool, the so called hand-held FRAX® calculator, was created in cooperation with J.A.Kanis (WHO), which is a modification of the Internet calculator.

 

The hand-held FRAX® calculator contains all data necessary to calculate 10-year absolute fracture risk, and the result is obtained in less than a minute. If the result of DXA examination of femoral neck is available, option with BMD should be selected, if there is no such result – option with BMI (the calculator can also be used to calculate patient’s BMI).

In the first place patient’s age range should be selected on the disc of the calculator, next the smaller disc should be rotated so that patient’s BMI or T-score result, if the risk is calculated based on BMD, appears in the upper window. Next the number of clinical risk factors should be selected (listed on the calculator), determined on the basis of the interview, and the 10-year fracture risk can be read.

Coloured diagrammes on the discs of the calculator allow to qualify patent into one of 3 groups: high fracture risk – patent needs immediate treatment, medium fracture risk – densitometric examination is suggested (if FRAX® was calculated only on the basis of BMI), or low fracture risk – the patient requires no treatment or further diagnosis.

 

The calculator is a relatively simple tool which allows to quickly assess fracture risk; it may be a useful tool for family doctors who assess fracture risk, especially in case of limited access to densitometry.

10-year fracture risk calculated in this way appears to be the optimal solution for the identification of threshold for therapeutic treatment in accordance with current knowledge. Consent of International Osteoporosis Foundation has been obtained to distribute the FRAX® clock on the territory of Poland (P. McKenney). More information on: www.osteoporoza.pl. 

 Link to the instructional video availible here.

1. World Health Organization: Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Technical Report Series 843, Geneva 1994] 

2. Siris ES, Chen YT, Abbott TA et al.: Bone mineral density thresholds for pharmacological intervention to prevent fractures. Arch Intern Med. 2004 May 24;164(10):1108-12.

3. Kanis JA.: Diagnosis of osteoporosis and assessment of fracture risk. Lancet (2002) 359: 1929-1936 2003.

4. Kanis J.A; Word Health Organisation Scientific Group: Assessment of osteoporosis at primary  health-care level. Technical Report. WHO Collaborating Centre, University od Sheffield, UK, 2008.

5. Kanis J. A.,  Burlet  N., Cooper C. et al. on behalf of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int (2008) 19:399–428

 

FRAX® – nowe narzędzie w diagnostyce osteoporozy

 E. Czerwinski ^1,2 , J. Osieleniec ²  

¹ Zakład Chorób Kości i Stawów, WOZ, Coll. Med. Uniwersytetu Jagiellońskiego

² Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

 

Podstawy naukowe utworzenia FRAX®

Niska masa kostna (BMD) będąca dotychczas podstawowym kryterium rozpoznawania osteoporozy okazała się być istotnym, lecz nie jedynym czynnikiem ryzyka złamań, gdyż z jednej strony zachodzi liniowa zależność pomiędzy spadkiem BMD i ryzykiem złamania, a z drugiej 55-70% złamań występuje u osób, u których na podstawie badania densytometrycznego nie rozpoznano osteoporozy [1,2].

Z tego powodu grupa ekspertów WHO pracująca pod przewodnictwem Prof. Kanisa w 2008 r. opublikowała raport dotyczący postępowania w osteoporozie, w którym wyróżniono najistotniejsze kliniczne czynniki ryzyka złamań tj. małą wartość wskaźnika masy ciała (BMI <20 kg/m2), przebyte złamanie niskoenergetyczne, złamanie bkku u rodziców, palenie papierosów, przyjmowanie glikokortykosteroidów, alkoholizm, reumatoidalne zapalenia stawów.[3]

Następnie opracowano algorytm FRAX (WHO Fracture Risk Assessment Tool) udostępniony w internecie (http://www.shef.ac.uk/FRAX/) na podstawie, którego możemy obliczyć ryzyko złamania bliższego końca kości udowej lub innego istotnego złamania osteoporotycznego  ciągu kolejnych 10 lat  nawet nie znając wyniku badania densytometrycznego, jedynie na podstawie znajomości klinicznych czynników ryzyka złamania i znajomości BMI badanej osoby.

 

Ręczny kalkulator FRAX®

 

Obecnie w Polsce stworzone zostało bardzo proste narzędzie będące modyfikacją kalkulatora internetowego, tzw. ręczny kalkulator FRAX, umożliwiające obliczenia (w ciągu 30 sekund) wartości 10 – letniego ryzyka złamania.

Jeżeli posiadamy wynik badania densytometrycznego bkku wybieramy opcję z BMD, jeżeli takiego wyniku nie mamy wybieramy wariant z BMI (kalkulator umożliwia także obliczenie BMI pacjenta). Na tarczy kalkulatora w pierwszej kolejności odnajdujemy przedział wiekowy, następnie tak przesuwamy mniejszą tarczą kalkulatora, aby w górnym okienku ukazał się albo wynik BMI lub wynik T-score, jeżeli obliczamy ryzyko na podstawie BMD.

Następnie wybieramy liczbę klinicznych czynników ryzyka złamania (wymienione są na kalkulatorze) i odczytujemy odpowiedni wynik 10 letniego ryzyka złamania.

Kolorowe diagramy naniesione na tarczach kalkulatora pozwalają nam zakwalifikować osobę, dla której dokonujemy obliczeń do jednej z 3 grup: wysokie ryzyko złamania- wskazane od razu rozpoczęcie leczenia, pośrednie ryzyko złamania – wskazana dalsza diagnostyka (np. wykonanie badania densytometrycznego jeżeli obliczaliśmy FRAX tylko na podstawie BMI), lub niskie ryzyko złamania- bez konieczności leczenia.

Ogólnie osoby z dużym lub pośrednim ryzykiem powinny się zgłosić do swojego lekarza celem weryfikacji rozpoznania i ustalenia dalszego postępowania.

1. Siris ES, Chen YT, Abbott TA et al.: Bone mineral density thresholds for pharmacological intervention to prevent fractures. Arch Intern Med. 2004 May 24;164(10):1108-12.

2. Kanis JA.: Diagnosis of osteoporosis and assessment of fracture risk. Lancet (2002) 359: 1929-1936 2003.

3. Kanis J.A; Word Health Organisation Scientific Group: Assessment of osteoporosis at primary health-care level. Technical Report. WHO Collaborating Centre, University od Sheffield, UK, 2008.

4. Kanis J. A.,  Burlet  N., Cooper C. et al. on behalf of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int (2008) 19:399–428

FRAX® – NOWE NARZĘDZIE W DIAGNOSTYCE OSTEOPOROZY

E. Czerwinski ^1,2, J. Osieleniec ², A. Kumorek ²

¹ Zakład Chorób Kości i Stawów, WOZ, Coll. Med. Uniwersytetu Jagiellońskiego

² Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

 

 

Podstawy naukowe utworzenia FRAX®

Rozpoznanie osteoporozy wg definicji WHO 1993r. opiera się na pomiarze gęstości mineralnej kości (BMD). Krytycznym progiem do decyzji terapeutycznej i diagnostycznej jest wartość T-score =< -2,5. Niestety badania ostatnich lat wykazały, że 55-70% złamań występuje u osób, które nie spełniają densytometrycznych kryteriów rozpoznania osteoporozy.

Z tego powodu w ciągu ostatnich kilku lat przeprowadzono szereg metaanaliz w celu wykrycia klinicznych czynników ryzyka, które można użyć jednocześnie z BMD lub bez BMD do wyłonienia osób zagrożonych złamaniem. Grupa ekspertów WHO pracująca pod przewodnictwem  Prof. J.A. Kanisa w 2008r  opublikowała raport dotyczący postępowania w osteoporozie, w którym wyróżniono najistotniejsze czynniki ryzyka złamań. Do czynników tych należą: mała wartość wskaźnika masy ciała (BMI <20 kg/m2), przebyte złamania niskoenergetyczne, złamanie bkku u rodziców, palenie papierosów, przyjmowanie glikokortykosteroidów, alkoholizm, reumatoidalne zapalenie stawów.

Następnie został opracowany algorytm łączący wpływ klinicznych czynników ryzyka złamania z i bez wartości BMD i jako kalkulator FRAX® (WHO Fracture Risk Assessment Tool) udostępniony w internecie (www.shef.ac.uk/FRAX/). Za pomocą kalkulatora FRAX®  możemy obliczyć ryzyko złamania bliższego końca kości udowej lub innego istotnego złamania osteoporotycznego w ciągu kolejnych 10 lat  znając wynik BMD, jak też jedynie na podstawie zebranego wywiadu i znajomości BMI pacjenta, a uzyskane wyniki są porównywalne. Obliczenia ryzyka dokonujemy na w/w stronie internetowej bezpośrednio korzystając z umieszczonego tam kalkulatora elektronicznego lub pośrednio odczytując wynik z załączonych tabel adresowanych dla poszczególnych krajów.

Niestety nie istnieje jeszcze model FRAX® dla Polski, ale można stosować do obliczeń dane dla populacji angielskiej.

 

 

Ręczny kalkulator FRAX®

 

Uwzględniając realia podstawowej opieki zdrowotnej w Polsce, gdzie czas wizyty przewidziany na jednego pacjenta jest bardzo ograniczony, a obliczenie ryzyka złamania przy korzystaniu z kalkulatora FRAX® umieszczonego w internecie jest czasochłonne lub wręcz niemożliwe, stworzone zostało w współpracy z J.A.Kanisem (WHO) bardzo proste narzędzie będące modyfikacją kalkulatora internetowego tzw. ręczny kalkulator FRAX®.

 

Ręczny kalkulator FRAX® zawiera wszystkie dane konieczne do obliczenia 10-letniego bezwzględnego ryzyka złamania, a uzyskanie wyniku zajmuje niespełna kilkanaście sekund.

Jeżeli posiadamy wynik badania DXA szyjki kości udowej wybieramy opcję z BMD, jeżeli takiego wyniku nie mamy wybieramy wariant z BMI (kalkulator umożliwia także obliczenie BMI pacjenta).

Na tarczy kalkulatora w pierwszej kolejności odnajdujemy przedział wiekowy pacjenta, następnie tak przesuwamy mniejszą tarczą kalkulatora aby w górnym okienku ukazał się albo wynik BMI właściwy dla pacjentki, lub wynik T-score, jeżeli obliczamy ryzyko na podstawie BMD.

Następnie wybieramy liczbę klinicznych czynników ryzyka złamania (wymienione są na kalkulatorze), którą stwierdzamy u pacjenta na podstawie wywiadu i odczytujemy odpowiedni wynik 10 letniego ryzyka złamania.

Kolorowe diagramy naniesione na tarczach kalkulatora pozwolą nam zakwalifikować pacjenta do jednej z 3 grup: wysokie ryzyko złamania- pacjent wymaga od razu leczenia, pośrednie ryzyko złamania – wskazane wykonanie badania densytometrycznego (jeżeli obliczaliśmy FRAX® tylko na podstawie BMI), lub niskie ryzyko złamania- pacjent nie wymaga leczenia ani dalszej diagnostyki

Kalkulator jest stosunkowo prostym narzędziem pozwalającym na szybką ocenę ryzyka złamania, może być przydatnym narzędziem przesiewowym dla lekarzy pierwszego kontaktu oceniających ryzyko złamania, zwłaszcza w przypadku ograniczonego dostępu do densytometrii. 

Obliczone w ten sposób 10-letnei ryzyko złamania wydaje się być optymalnym rozwiązaniem ustalenia progu postępowania terapeutycznego na obecnym etapie wiedzy. Otrzymaliśmy zgodę na rozpowszechnianie zegara FRAX® na terenie Polski z International Osteoporosis Foundation
(P. McKenney). Więcej informacji: www.osteoporoza.pl

 

 

1. World Health Organization: Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis. Technical Report Series 843, Geneva 1994] 

2. Siris ES, Chen YT, Abbott TA et al.: Bone mineral density thresholds for pharmacological intervention to prevent fractures. Arch Intern Med. 2004 May 24;164(10):1108-12.

3. Kanis JA.: Diagnosis of osteoporosis and assessment of fracture risk. Lancet (2002) 359: 1929-1936 2003.

4. Kanis J.A; Word Health Organisation Scientific Group: Assessment of osteoporosis at primary  health-care level. Technical Report. WHO Collaborating Centre, University od Sheffield, UK, 2008.

5. Kanis J. A.,  Burlet  N., Cooper C. et al. on behalf of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int (2008) 19:399–428

Borowy P.

Lecząc osteoporozę każdy z nas spotkał się z problemem przeciwwskazań do suplementacji wapna i/ lub witaminy D3. Wątpliwości mają wszyscy – pacjenci powtarzający ciągle, że wapno przyśpiesza miażdżycę, farmaceuci, którzy znając ulotki “suplementów diety” zawierających Ca/D3 i lekarze, zaniepokojeni przedawkowaniem i kamicą nerkową. Z drugiej strony w literaturze mamy dane o prawie 30% populacji Polaków mających niedobory wit D3 i konieczności uzupełnienia Ca/D3 w trakcie leczenia osteoporozy. Gdzie leży prawda?

Artykuł lek. med. Przemysława Borowego zatytułowany”

Występowanie kamicy u chorych na osteoporozę – przyczyny i skutki” nie jest próbą odpowiedzi na te pytania. Celem autora jest “uporządkowanie” tylko jednego aspektu problemu – leczenia Ca/D3 u pacjentów z kamicą nerkową oraz zachęcenie do indywidualnego traktowania każdego wątpliwego przypadku.

Artykuł w załączniku

Calcified Tissue International 2001; 69: 121-129

Mechanizmy działania i wpływ terapeutyczny strontu na tkankę kostną
P.J. Marie, P. Ammann, G. Boivin, C. Rey

Streszczenie

Różnorodne czynniki regulujące o działaniu ogólnoustrojowym i miejscowym ściśle sterują procesami resorpcji i powstawania kości. Również substancje mineralne i pierwiastki śladowe wpływają na powstawanie i resorpcji kości, bezpośrednio i pośrednio oddziałując na komórki i substancję mineralną kości. Niektóre pierwiastki śladowe wykazujące bliskie pokrewieństwo chemiczne z wapniem, takie jak stront (Sr), w stężeniach wyższych od wymaganych fizjologicznie wywierają działanie farmakologiczne na kość. Stwierdzono, że stront wpływa na komórki kości na kilka różnych sposobów: oprócz aktywności antyresorpcyjnej wykazuje również wpływ anaboliczny na kość, co może w istotny sposób korzystnie oddziaływać na równowagę kostną u zdrowych zwierząt, a także u zwierząt z osteopenią. W związku z tym stront wzbudza też zainteresowanie jako potencjalny środek w leczeniu osteoporozy. W niniejszym przeglądzie podsumowano mechanizmy wpływu strontu na komórki kości, dowody na jego korzystny wpływ na masę kostną in vivo, a także potencjalne działania terapeutyczne w chorobach przebiegających z osteopenią.

 

Słowa kluczowe: stront, kościotworzenie, osteopenia, resorpcja, kość

Tłumacznie artykułu w pełnej wersji umieszczone za zgodą wydawnictwa ©2001 Springer-Verlag New York Inc.
Wersja oryginalna dostępna na stronie:

http://springerlink.com/app/home/contribution.asp?wasp=f0gvvmyrqk2ncevwyjf6&referrer=parent&backto=issue,1,7;journal,43,113;searchpublicationsresults,1,2;