Terapia 2/2004. Zdrowie Kobiety

Dr biol. med. Hanna Bukowska, prof. dr hab. farm. Marek Naruszewicz
Regionalne Centrum Badań nad Miażdżycą Pomorska AM w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. farm. Marek Naruszewicz

U podstaw etiopatogenezy chorób układu krążenia leży przede wszystkim dysfunkcja śródbłonka naczyniowego, która prowadzi do rozwoju miażdżycy tętnic. Kobiety przed menopauzą mają istotnie mniejsze ryzyko chorób naczyniowych niż mężczyźni i zawdzięczają to ochronnej roli estrogenów.

Natomiast okres menopauzy na ogół łączy się ze wzrostem ryzyka progresji miażdżycy i to nie tylko na skutek niekorzystnych zmian w profilu lipidowym czy w układzie krzepnięcia, ale także ze względu na zanik bezpośredniego protekcyjnego działania estrogenów na śródbłonek naczyniowy. W tym okresie mogą się ujawniać predyspozycje genetyczne do chorób układu krążenia i może się zwiększać podatność na przewlekłe stany zapalne w obrębie błony wewnętrznej tętnic. Nie wykluczone jest także, że na istniejące już, a poprzednio nie wykryte czynniki ryzyka zaczynają dodatkowo wywierać niekorzystny wpływ niektóre leki stosowane w ramach hormonalnej terapii zastępczej. To wszystko sprawia, że u niektórych kobiet następuje wyjątkowo szybka progresja zmian miażdżycowych, stymulowana także przez zaburzenia metaboliczne będące pochodną otyłości, takie jak oporność tkankowa na insulinę, nadciśnienie czy też dyslipidemia. Systematyczna analiza badań międzynarodowych dotyczących zmian w zakresie biochemicznych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u kobiet w okresie menopauzy jest niezwykle trudna ze względu na fakt, że badania te były przeprowadzone w populacjach różniących się w znacznym stopniu pochodzeniem etnicznym i kulturowym (1,2). To zmusza do daleko posuniętej ostrożności w interpretacji wyników oraz skłania do zastanowienia, na ile obserwowane zmiany w okresie menopauzy są jej bezpośrednim skutkiem, a na ile wynikiem wpływu czynników środowiskowych. Częściową odpowiedzią na powyższe wątpliwości mogą być badania z zastosowaniem hormonalnej terapii zastępczej, jeśli oczywiście zostały przeprowadzone według prawidłowych reguł i technik badawczych.

W opinii Międzynarodowego Zespołu Roboczego ds. Zapobiegania Chorobie Niedokrwiennej Serca (ChNS) (http://www.ptbnm.pl) u każdej osoby, w tym u kobiet w okresie menopauzy, należy ocenić stopień globalnego ryzyka ChNS. Jego podstawowymi składnikami są: wiek, stężenia cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu we frakcji LDL i HDL, triglicerydy, skurczowe ciśnienie tętnicze, występowanie cukrzycy, przedwczesny zawał mięśnia sercowego w wywiadzie rodzinnym i palenie tytoniu. Wynika z tego, że wiek kobiety, a nie występowanie menopauzy jest jednym z pierwszoplanowych czynników wpływających na tzw. ryzyko dziesięcioletnie, które nie powinno przekraczać 10%. W przypadku zwiększonego ryzyka należy wdrożyć terapeutyczny styl życia i monitorować zmiany ryzyka w regularnych odstępach czasowych (co najmniej raz do roku). Gdy ryzyko rośnie lub utrzymuje się na niezmienionym poziomie, lekarz powinien podjąć decyzję o farmakoterapii, uwzględniając także możliwości finansowe pacjenta. Należy bowiem pamiętać, że przerwy w leczeniu statynami czy lekami hipotensyjnymi wiążą się czasem z większym ryzykiem dla pacjenta niż zaniechanie leczenia w ogóle.

W naszym opracowaniu skupiliśmy się na zagadnieniach gorzej znanych w środowisku medycznym w Polsce, a odnoszących się do specyficznych biochemicznych czynników ryzyka ChNS, takich jak frakcja lipoprotein Lp(a), homocysteina oraz białko C-reaktywne. Nie można już bowiem dzisiaj ignorować tych parametrów, które w sposób zasadniczy mogą wpływać na dalsze losy pacjentów, a ich modyfikacja nie musi wymagać kosztownego leczenia.

Artykuł w pełnej wersji do pobrania w pliku pdf

Terapia 03/2006. Osteoporoza

Krystyna Księżopolska-Orłowska

artykuł w załączeniu

Elke R.,
Basel Switzerland

Streszczenia zjazdu PTOiTR – 2000

W14
Ok. 20% wszystkich alloplastyk stawu biodrowego jest wykonywane jako rewizje. Chirurgia rewizyjna jest wymagająca, zwłaszcza biorąc pod uwagę wymagania sprzętowe, dostępność odpowiednich implantów oraz technikę chirurgiczną. .
Obluzowanie trzpienia części udowej często jest związane z poważnymi problemami jakością łożyska kostnego bliższej części uda. W wielu przypadkach nie istnieje wystarczająco stabilna kość dla przynasadowego zakotwiczenia zwykłego trzpienia. Tym niemniej najcieńsza ścianka kostna w polach z przyczepami mięśniowymi musi zostać zachowana dla osiągnięcia późniejszego optymalnego wyniku czynnościowego. Ubytki lub deformacje łożyska kostnego są kolejnymi przeszkodami w rewizyjnej chirurgii części udowej. .
Biorąc pod uwagę amerykańską i europejską szkołę rekonstrukcji łożyska kostnego różnią się one znacząco, jako że masywne strukturalne przeszczepy nie są stosowane Europie tak często jak w Stanach. .
Nie zastosowanie przeszczepów oznacza oparcie się na zdolnościach samowygojenia na pozostającym łożysku kostnym oraz oznacza to konieczność zapewnienia dobrej stabilizacji przez zastosowanie odpowiedniego implantu oraz techniki fiksacji. W latach wcześniejszych większość rewizji została wykonana trzpieniami cementowymi, wiele z nich z długimi trzpieniami cementowymi.

Kiedy pojawił się samoblokujący trzpień Wagnera w 1988 ze swoją stożkową nasadową fiksacją bezcementową, był to wielki krok do przodu w chirurgii rewizyjnej. Ale szczególnie w cylindrycznie ukształtowanych udach z cienką korową kością stożkowo ukształtowany trzpień prowadził do częstych powikłań. Razem z małym kątem CCD częstość zwichnięć była również znacząco duża. Z pojawieniem się późniejszych projektów trzpienia jak trzpienia cylindrycznego z korzystną opcją dla uzyskania modularności w odcinku bliższym, która pozwoliła na dostosowanie się lepsze do istniejących ubytków i dostarczyła lepszych wartości CCD kąta, pojawił się problem, aby rozróżnić pomiędzy bliższą i dalszą fiksacją w zależności od typu ubytku.

Dla dużych ubytków w bliższej części udowej istnieją dwie podstawowe zasady postępowania: –

• rekonstrukcja ubytku strukturalnymi przeszczepami

–

• mostowania lub zaopatrzenia ubytku długimi trzpienia rewizyjnymi.

Pozostaje pytanie na jakim poziomie pozostająca kość może zapewnić stabilną fiksację. Dlatego sklasyfikowano ubytki kostne, aby przedstawić zasady postępowania dla wyboru implantu i techniki fiksacji.

• – Jeśli brakuje podtrzymania przynasadowego, ale dobra jakość kości trzonu jest dostępna w części bliższej do cieśni, można zastosować stożkowy trzpień bezcementowy.

–

• Jeśli podtrzywanie przynasadowe jest dostępne lub może zostać zrekonstruowane, a część trzonu jest cylindrycznie wykształcona, korowa ściana jest cienka lub gdy ubytek sięga poniżej cieśni zastosowanie trzpienia cylindrycznego, który zachowuje stabilność rotacyjną może być lepszym wyborem.

–

• Jeśli zastosowanie przeszczepu kostnego jest nieuniknione, rodzaj implantu powinien dać dużą sztywność, aby zminimalizować siły ścierające pomiędzy kością pacjenta i przeszczepem oraz na granicy przeszczep – implant.

Wyniki doświadczeń z zastosowaniem trzpienia Wagnera w Klinice Ortopedycznej w Bazylei od 1989 do 1995 są przedstawione wraz z obecną polityką doboru implantu oraz stosowanej techniki.

Krzysztof Olszewski, Dorota Olszewska-Słonina, Dariusz Mątewski, Jacek Kruczyński

 Ortopedia Traumatologia i Rehabilitacja, pt.”Osteoporoza a ryzyko złamania (2006 4(6) vol. 8)

Artykuł w załączeniu

Komentarz do artukułu:
Holick MF.: „Rola witaminy D w utrzymywaniu zdrowych kości oraz w profilaktyce złamań”.

Medycyna po Dyplomie. VOL 16/NR 2/LUTY 2007

prof. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska
Klinika Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Warszawa

Komentarz w załączeniu

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s23.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s2.

L01
Czynniki ryzyka osteoporozy na które mamy wpływ
Peter Burckhardt
University Hospital CHUV, 1001 Lausanne, Switzerland

Ryzyko złamania ocenia się na podstawie BMD i rejestrowania czynników ryzyka. Znaczenie czynników ryzyka może okazać się większe niż samego BMD. Jedynie wywiad rodzinny, wysokość ciała, długość szyjki kości udowej i wiek są czynnikami, na które nie mamy wpływu. Wiele innych można i powinno się modyfikować, aby zmniejszyć ryzyko złamania. Najprostszy przykład, wpływ płci (menopauzy) można prawie całkowicie zniwelować przy pomocy estrogenowej terapii zastępczej, jeśli stosuje się ją do siódmej dekady życia. Skutki starzenia się (niedobór wit.D, niedożywienie białkowe, ryzyko upadku) można również częściowo zmodyfikować przez suplementację wit.D i białka oraz celowane zmniejszenie czynników ryzyka upadku. Przedłużająca się kortykosteroidoterapia, która nieodwołalnie prowadzi do osteoporozy może być równoważona przez kilka leków, głównie bisfosfoniany podawane zapobiegawczo. Niskie spożycie wapnia jest zwykle spowodowane przez niedobór laktazy i/lub nawyki żywieniowe. Te ostatnie mogą być zmienione, chociaż propagowanie produktów mlecznych ma swoje ograniczenia kulturowe i pomimo nieuzasadnionego sprzeciwu działaczy walczących z cholesterolem. Normalizacja spożycia wapnia przy pomocy diety lub suplementacji jest skuteczna. Ważniejszym wydaje się być jednak doskonalenie zdrowego stylu życia, który według badań epidemiologicznych łączy w sobie aktywność fizyczną, spożycie wapnia, estrogenową terapię zastępczą i niepalenie tytoniu. Dla tego ostatniego, wykazano zmniejszenie ryzyka złamania po zaprzestaniu palenia. Optymalna dieta, która dotyczy nie tylko wapnia, będzie miała prawdopodobnie większe znaczenie. Wysokie spożycie potasu, owoców i warzyw jak również białka roślinnego jest związane nie tylko z wyższym BMD, ale również z mniejszym ryzykiem złamania. To zadziwiająco mocne powiązanie spowodowane jest zmniejszeniem zawartości kwasów w diecie. Wysokie spożycie produktów alkalicznych hamuje resorpcję kości i może stanowić skuteczny środek w prewencji osteoporozy.

L01
MODIFIABLE RISK FACTORS OF OSTEOPOROSIS
Peter Burckhardt
University Hospital CHUV, 1001 Lausanne, Switzerland

Fracture risk is evaluated by BMD and by the registration of risk factors. The importance of the risk factors can prevail over that of BMD. Only family history, body height, length of femoral neck and age are unchangeable. Many others can and should be modified, for decreasing fracture risk. Most trivial, the influence of sex, i.e. menopause, can be almost reversed by ERT when maintained into the seventies, and the effects of aging (Vitamin D insufficiency, protein malnutrition, risk of fall) can also be partially corrected by Vit.D and protein supplementation, and targeted correction of risk factors for fall. Prolonged cortico-therapy, which invariably leads to osteoporosis, can be counterbalanced by several drugs, esp. bisphosphonates, when given preventively. Low calcium intake is usually caused by lactase deficiency and/or nutritional habits. The latter can be modified, although promotion of dairy products has cultural limits, and despite the unjustified opposition of anticholesterol activists. Normalizing calcium intake by nutritional means or by supplementation is efficient. More important would be the improvement of a health conscient life style, which according to epidemiological studies, combines physical activity, calcium intake, ERT, and no smoking. For the latter, a decrease of fracture risk has been demonstrated after cessation of smoking. Optimal nutrition which not only concerns calcium, would probably be more important. High intake of potassium, and of fruits and vegetables, as well as of non animal
proteins, is not only associated with higher BMD, but also with lower fracture risk. These surprisingly strong associations are due to the decrease of the nutritional acid load. Indeed, high intake of alkali inhibits bone resorption and might offer a highly effective mean of prevention of osteoporosis.

L06

Choroba nowotworowa kości

Misiorowski W.

Klinika Endokrynologii CMKP w Warszawie

Słowa kluczowe: kość, rak, osteoporoza, bisfosfoniany, denosumab

Choroba nowotworowa stanowi jeden z najistotniejszych czynników ryzyka utraty masy kostnej i złamań. Dzieje się tak zarówno w wyniku bezpośredniego oddziaływania nowotworu na kość, jak w efekcie uszkadzającego wpływu leków przeciwnowotworowych na komórki kostne. Ponadto, para-endokrynna aktywność nowotworu może prowadzić do zagrażającej życiu hiperkalcemii. Powszechnie uznanymi czynnikami osteolitycznymi produkowanymi przez  komórki nowotworowe są m.in. peptyd podobny do parathomonu (PTHrP) oraz interleukiny IL-6 i IL-11. Z kolei mikrośrodowisko kości zawiera ogromną ilość różnorakich czynników wzrostowych, takich jak TGF-beta, które uwalniane z macierzy kostnej mogą wspomagać zagnieżdżanie się i proliferację oraz hamować apoptozę komórek nowotworowych w obrębie kości. Tworzy się „błędne koło” wzajemnego wspomagania kość – nowotwór, czego ostatecznym wyrazem jest lokalne lub uogólnione uszkodzenie prawidłowego remodelingu kostnego, indukowana przez para-endokrynną czynność nowotworu osteoliza i nieprawidłowe kościotworzenie. Jeżeli zjawisko to ma charakter ogniskowy, dochodzi ostatecznie do rozwoju makroskopowych zmian (przerzutów) osteolitycznych i osteblastycznych, możliwych do uwidocznienia w dostępnych technikach obrazowania. Szpiczak mnogi i rak piersi często wiąże się z przerzutami ostelitycznymi, podczas gdy rak gruczołu krokowego – z osteblastycznymi. Ten klasyczny podział został oparty na fenotypach radiologicznych, jednak obserwacje pochodzące z badań biopsyjnych wyraźnie wykazują, że przerzuty do kości mogą być zarówno osteolityczne jaki i osteoblastyczne niezależnie od rodzaju nowotworu, nawet u tego samego chorego. Wydaje się jednak, że opisany proces może nawet częściej toczyć się w sposób rozproszony, w całej objętości szkieletu i bez tworzenia wyraźnych ognisk, prowadząc w konsekwencji do postępującego ubytku masy kostnej, a więc procesu który można by określić jako „osteoporoza w przebiegu choroby nowotworowej”.

Jednym z najistotniejszych powikłań terapii przeciwnowotworowych jest wpływ na metabolizm kostny, co wraz z poprawą skuteczności leczenia i systematycznym wydłużaniem przeżycia chorych na raka zaczyna stanowić jedne z najważniejszych problemów jakości ich życia. Zanik kostny i zagrożenie złamaniami obserwuje się u pacjentów leczonych z powodu praktycznie wszystkich nowotworów, jednak zdecydowana większość badań koncentruje się wokół ubytku masy kostnej i wzrostu ryzyka złamań u pacjentów leczonych z powodu raka piersi i raka gruczołu krokowego, w porównaniu do jedynie pojedynczych badań nad innymi nowotworami. Leczenie antresorpcyjne (bisfosfoniany i denosumab) wykazało nieomal uniwersalną skuteczność w zapobieganiu zanikowi kostnemu u chorych na raka, chociaż jedynie nieliczne badania miały dostateczną moc statystyczną do oceny skuteczności przeciwzłamaniowej. Jednocześnie, ryzyko zaniku kostnego i złamań jest – wobec bezpośrednich zagrożeń stwarzanych przez chorobę nowotworową – u większości chorych umniejszane, pomijane lub wręcz ignorowane.

L06

Cancer-associated bone disease

Misiorowski W.

Klinika Endokrynologii CMKP w Warszawie

Key words: bone, cancer, osteoporosis, bisphosphonate, denosumab         

    Cancer is a major risk factor for bone loss and fractures. This is due both to direct effects of cancer cells on the skeleton and to deleterious effects of cancer-specific therapies on bone cells. Moreover, paraendocrine activity of cancer can result in life-threatening hypercalcemia. The bone microenvironment contains a wealth of growth factors that could promote the engraftment and proliferation of cancer cells. Crosstalk between these malignant cells and those of the normal bone microenvironment is critical to promote or sustain the growth of the abnormal cells. This vicious cycle of bone metastases is characterized by tumor-induced osteolysis and abnormal bone formation. This disrupted bone remodeling in the bone microenvironment sustains the growth of tumor in bone. Osteolytic factors produced by tumor cells that have been commonly implicated include parathyroid hormone-related peptide (PTHrP), and interleukins (IL-6, IL-11, RANKL) among others. In addition, the release of growth-promoting cytokines from the bone matrix or production by the tumor cells such as transforming growth factor [beta] (TGF-[beta]) may result in a feed-forward system. If this phenomenon occurs in a focal mode, eventually results in bone metastases. Multiple myeloma and breast cancer are often associated with osteolytic lesions whereas prostate cancer is associated primarily with osteoblastic lesions. These classifications are based on radiographic phenotypes but clinical evidence from bone biopsy indicates that bone metastases can be osteolytic or osteoblastic, even in the same patient. It seems, however, that resulting from many cancers disrupted normal bone remodeling can take place more often without creating distinct foci, but disseminated throughout the whole skeleton volume, consequently leading to a progressive loss of bone mass, the process can be described as „osteoporosis of  malignancy”. Marked improvements in survival for many cancers mean that strategies to limit bone loss and reduce fracture risk must be incorporated into the care plans for nearly all patients with cancer. The vast majority of effort thus far has focused on bone loss in patients with breast and prostate cancers, with comparatively few studies in other malignancies. Anti-resorptive therapies: bisphosphonated and denosumab have proven nearly universally effective for limiting bone loss in cancer patients, although few studies have been powered sufficiently to include fractures as primary endpoints, and patients are frequently neither identified nor treated according to published guidelines.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 48-49

L05

RYZYKO OSTEOPOROZY PO LECZENIU W DZIECIŃSTWIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ – PROBLEM TEORETYCZNY CZY PRAKTYCZNY?

Muszyńska-Rosłan K.

Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 15-274 Białystok, ul. Waszyngtona 17

Słowa kluczowe: osteoporoza, dzieci, nowotwór, późne powikłanie

Wstęp. Osiągnięcia medyczne ostatnich lat pozwoliły na zwiększenie skuteczności leczenia przeciwnowotworowego, co znacznie zwiększa odsetek dzieci osiągających wiek dorosły. Modyfikacje protokołów terapeutycznych, leczenie skojarzone, chemio i megachemioterapia, udoskonalenie technik chirurgicznych oraz zastosowanie nowoczesnej radioterapii przyczyniły się do poprawy efektywności leczenia, stały się jednak odpowiedzialne za występowanie (zależnych od rodzaju i agresywności stosowanej w dzieciństwie terapii) odległych działań niepożądanych. Zmniejszenie lub zwolnienie mineralizacji układu kostnego w dzieciństwie często nie manifestuje się klinicznie, może mieć jednak wpływ na wystąpienie objawowej osteoporozy w wieku dojrzałym. Kompleksowe leczenie choroby nowotworowej, obejmujące chemio, radio i steroidoterapię wydaje się mieć istotny wpływ na zasoby mineralne układu kostnego. Z chemioterapią związane są zaburzenia odżywienia i wzrastania u dzieci, mielosupresja, częste uogólnione ostre i przewlekłe infekcje, nasilenie procesów katabolicznych ustroju, uszkodzenie śluzówek przewodu pokarmowego i zaburzenia wchłaniania, mogące mieć znaczenie w patogenezie zaburzeń mineralizacji układu kostnego.

Najczęściej badaną grupą są pacjenci po leczeniu w dzieciństwie ostrej białaczki limfoblastycznej (z uwagi na stosowanie wszystkich potencjalnie szkodliwych dla układu kostnego rodzajów terapii), znacznie mniej doniesień dotyczy pacjentów po leczeniu chłoniaków i guzów litych. Doniesienia autorów bywają sprzeczne, część opisuje niską masę kostną (Z-score poniżej -2) u 8 do 70% pacjentów leczonych w dzieciństwie z powodu choroby nowotworowej, inni obserwują prawidłową mineralizację układu kostnego w tej populacji. Interesujący wydaje się również fakt, że częstość złamań w tej grupie pacjentów nie jest skorelowana z niską masą kostną.

Przedstawiony przegląd aktualnych doniesień na temat długofalowych ocen zaburzeń mineralizacji, u pacjentów po leczeniu w dzieciństwie choroby nowotworowej oraz doświadczenia własne być może pozwolą odpowiedzieć na pytanie, czy ryzyko osteoporozy w tej populacji pacjentów stanowi problem teoretyczny czy praktyczny.

L05

CHILDHOOD CANCER SURVIVORS ARE AT RISK FOR OSTEOPOROSIS – IS THE THEORETICAL OR PRACTICAL PROBLEM? REVIEW.

Muszyńska-Rosłan K.

Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 15-274 Białystok, ul. Waszyngtona 17

Keywords: osteoporosis, children, cancer, late effect

Objectives. Published data show that increasing number of survivors of childhood cancer is now reaching adulthood. This population represent a specific group at risk for many health problems, including skeletal complications and osteoporosis. Some, but not all, studies demonstrated that reduced bone mineral density (BMD) is an important sequela after childhood cancer treatment.

The major factors leading to decreased bone mass in survivors are: the disease itself, used therapy (glucocorticoids, methotrexate or cranial/local irradiation), as well as decreased physical activity in children treated for cancer.

However, there have been inconsistencies in studies evaluating the effect of childhood cancer and its treatment on BMD after therapy. Of all cancer survivors, those children treated for acute lymphoblastic leukemia have been studied most extensively (probably due to the specificity and multiplicity of adverse effects on bone tissue resulting from the complex treatment used), however, less information have been published about factors modulating bone mineral density in survivors of lymphomas or solid tumors. Different authors demonstrated BMD lower than 1-2 standard deviations (SD) below age-matched controls in range from 8 to 70%, others have shown no difference in BMD in childhood cancer survivors. There are some patients treated for childhood cancer with higher prevalence of fracture, interestingly the higher fracture rate seems to be not associated with low bone mass. Is bone strength impaired and what are the risk factors? Are these patients at increased risk for osteoporosis or bone fractures? What are the relations between bone mineral density and fracture risk in childhood cancer survivors? How can bone strength be improved? Review of literature and own experiences.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 43-44

L05

OSTEOPOROTIC FRACTURES IN CENTRAL AND EASTERN EUROPE

Lesnyak O.

Ural State Medical Academy, Ekaterinburg, Russian Federation

Keywords: osteoporosis, fracture, epidemiology

         Epidemiology of osteoporotic fractures is a valuable tool to determine the burden of osteoporosis. The incidence and risk factor for the major osteoporotic fractures were well described in western countries, but studies from countries of Central and Eastern Europe are limited. Their critical and deep analysis has not yet been performed.

         Aim. The aim of this study was to evaluate the current information on incidence of major osteoporotic fractures in Central and Eastern Europe, including hip fracture.

         Methods. PubMed search for the relevant articles.

         Results. Data on incidence of hip fracture are available from several countries of the region, based mainly on hospital discharge records or national insurance databases. These are Austria, Poland, Lithuania, Romania, Czech, Hungary, Slovakia and Russia. In the majority of countries the incidence of hip fracture is high (>300/100 000), decreasing from countries of the Central Europe to the East and from northern countries to southern ones. The highest incidence was found in Austria (380/100 000) and the lowest in Romania (172/100 000). Socio-economic status as well as genetic, geographic and other factors may influence the difference. Although, in some instances the reason for difference between the countries might be the way of collecting the data. For example, the health care system for hip fracture patients can influence the number of cases if not all patients are admitted to hospital. Thus, in Russia almost 25% of hip fracture patients were not registered in the hospital or ambulatory orthopedic centers, they were found only when the cases were searched for among primary care providers. Also, the lack of robustness of data depends on the fact that re-admissions for the same fracture were not excluded, or not all hospitals, for instance, private hospitals, were included in the study.

Overall, the female to male ratio of incidence of hip fracture was 2:1. Only in Russia the ratio was 1.3:1. In Russia, men had high probability of hip fracture which was close to women. Interestingly, in almost all countries the incidence in males was higher than in women in age group of 50-65 years. Prospective studies in Austria showed the decrease of incidence of hip fracture during last decades, while in other countries such a tendency was not studied or was not found.

Epidemiology of humerus fracture was studied in Austria, Russia and Hungary, forearm fracture – in Hungary and Russia. The studies showed very similar results – the incidence in females was twice as much as in males, increasing with age in both genders. FRAX model currently is available only in eight countries of the region (Austria, Poland, Russia, Slovakia, Czech, Romania and Lithuania).

         Conclusions. The osteoporotic fractures are important health problem in the countries of Central and Eastern Europe. The similarities and differences in epidemiology of fractures exists, and the reasons for that should be investigated. Many other countries need to start epidemiologic studies on osteoporotic fractures.

L05

ZŁAMANIA OSTEOPOROTYCZNE W EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ

Lesnyak O.

Ural State Medical Academy, Ekaterinburg, Russian Federation

Słowa kluczowe: osteoporoza, złamania, epidemiologia

         Epidemiologia złamań osteoporotycznych jest niezwykle przydatna w określeniu obciążenia osteoporozą. Zachorowalność i współczynnik ryzyka dla głównych złamań osteoporotycznych zostały dobrze opisane w krajach Europy Zachodniej, ale dane z krajów Europy Środkowej i Wschodniej są ograniczone, a ich krytyczne i szczegółowe analizy nie zostały jeszcze wykonane.

         Celem tego badania była ocena dostępnych obecnie danych o częstości występowania głównych złamań osteoporotycznych w Europie Środkowej i Wschodniej, w tym złamania b.k.k.u.

         Metody. Wyszukanie odpowiednich artykułów w portalu PubMed.

         Wyniki. Informacje dotyczące częstości występowania złamań bkk udowej są dostępne w kilku krajach regionu. Oparte są one na danych ze szpitalnych wypisów lub baz danych ubezpieczycieli. Są to: Austria, Polska, Litwa, Rumunia, Czechy, Węgry, Słowacja i Rosja. W większości krajów częstość występowania złamań bkk udowej jest wysoka (>300/100 000), a tendencja spadkowa zauważalna jest w kierunku wschodnim oraz południowym. Najwyższą zachorowalność stwierdzono w Austrii (380/100 000), a najniższą w Rumunii (172/100 000). Różnica może wynikać ze statusu społeczno-ekonomicznego oraz uwarunkowań genetycznych, geograficznych i innych. Niemniej jednak, w niektórych przypadkach przyczyną różnic pomiędzy krajami może być sposób uzyskania danych. Na przykład, model opieki nad pacjentem ze złamaniem bkk udowej może wpływać na liczbę przypadków, ponieważ nie wszyscy pacjenci mogą być przyjmowani do szpitala. W Rosji prawie 25% pacjentów ze złamaniem bkk udowej nie zostało zarejestrowanych przez szpitale czy ambulatoryjne przychodnie ortopedyczne, widnieją natomiast w rejestrach podstawowej opieki zdrowotnej. Ponadto, jakość danych może być obniżona jeśli ten sam pacjent zostanie przyjęty do szpitala ponownie z tym samym złamaniem. Dodatkowo, nie wszystkie szpitale, na przykład szpitale prywatne, zostały uwzględnione w badaniu. Ogólny stosunek kobiet do mężczyzn w częstości występowania złamań bkk udowej to 2:1, z wyjątkiem Rosji, gdzie wynosił 1,3:1. W Rosji mężczyźni wykazali duże prawdopodobieństwo złamania bkk udowej, bliskie do prawdopodobieństwa u kobiet. Co ciekawe, w niemal wszystkich krajach częstość występowania złamania u mężczyzn była wyższy niż u kobiet w grupie wiekowej 50-65 lat. Badania prospektywne w Austrii wykazały zmniejszenie częstości występowania złamań bkk udowej w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, podczas gdy w innych krajach takich tendencji nie badano lub nie wykryto. Epidemiologia złamań kości ramiennej została przeanalizowana w Austrii, Rosji i na Węgrzech, a złamania przedramienia – na Węgrzech i w Rosji. Badania wykazały bardzo podobne wyniki – częstość występowania u kobiet było dwa razy większa niż u mężczyzn i wykazała tendencję rosnącą wraz z wiekiem u obu płci. Kalkulator oceny ryzyka złamania FRAX jest aktualnie dostępny tylko w ośmiu krajach regionu (Austria, Polska, Rosja, Słowacja, Czechy, Rumunia i Litwa).

         Wnioski. Złamania osteoporotyczne są ważnym problemem zdrowotnym w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Istnieją podobieństwa i różnice w epidemiologii złamań, a ich powody powinny być zbadane. Wiele innych krajów regionu powinno zainicjować badania epidemiologiczne złamań osteoporotycznych.

X Sympozjum Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
IV Krakowskie Sympozjum Osteoporozy

Streszczenia opublikowano:
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA PRAC – ABSTRACTS, s43-45.

R9
ZASTOSOWANIE KLINICZNE DENSYTOMETRII CAŁEGO CIAŁA (TOTAL BOBY DENSYTOMETRY)

E.F.J. Ring, D.M. Elvins
Royal National Hospital for Rheumatic Diseases, Bath BAI IRL UK

Ocena całkowitej gęstości kości ciała (Total Body Bone Density – TBBMD) stała się możliwa w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Zostało to szeroko potwierdzone dzięki specjalistycznym badaniom, a technika uznawana jest jako powolna i droga procedura, jeśli pomiar dokonywany jest przy użyciu starszego typu aparatów DEXA. Nowocześniejsze urządzenia typu DEXA (fan-beam DEXA) bardzo szybko skanują całe ciało w czasie poniżej 3 minut.
Co więcej, dawka promieniowania jest bardzo niska, jak na przykład 2.6 *Sv przy zastosowaniu densytometru Hologic 4500.
Zastosowania pomiaru całkowitego pomiaru kostnego BMD są nieograniczone.
Miejscowa analiza, w szczególności w obrębie kończyn dolnych i górnych jest niezwykle pomocna w przypadku, gdy proces chorobowy obejmuje tylko jedną stronę ciała. Ustaliliśmy, że normalny poziom symetrii w odniesieniu do BMD u zdrowych dorosłych wynosi 2.5% (SD 2%) w przypadku kończyn górnych i 2.7% (SD 2.4%) w przypadku kończyn dolnych.
Kliniczne zastosowanie ww. metod zawiera w sobie diagnostykę osteoporozy w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, utracie masy kostnej w dystrofii sympatycznej (reflex sympathic dystrophy) i celiakii.
Skład ludzkiego ciała może być ponadto ustalany w oparciu o wyniki badań dokonanych aparaturą skanującą tkanki miękkie. Metoda ta okazała się szczególnie użyteczna w odniesieniu do anorexia nervosa i chorób przebiegających z upośledzeniem wchłaniania w jelitach.
Zanotowano pewne problemy związane ze skanowaniem pacjentek w starszym wieku u których występowały zaburzenia ze strony lędźwiowego odcinka kręgosłupa oraz zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych.
W związku z tym, że BMD części lędźwiowej kręgosłupa wynosi poniżej 3% TBBM (total body bone mineral), jest bardzo prawdopodobne, iż zaburzenia kręgosłupa lędźwiowego będą miały tylko niewielki wpływ na wynik TBBMD.
Zalety densytometrii typu fan-beam są coraz większe dzięki znaczącemu zwiększeniu szybkości skanowania i lepszej jakości obrazu.
Zauważalnym minusem tego rodzaju pomiarów wiąże się z ekspozycją na promieniowanie rtg, jednak czas trwania badania i jego jakość w pełni je rekompensują. Dawka promieniowania stosowana przy badaniu metodą DEXA jest wciąż poniżej średniej dawki stosowanej w konwencjonalnej diagnostyce radiologicznej.

R9
THE CLINICAL USE OF TOTAL BODY DENSITOMETRY

E.F.J. Ring, D.M. Elvins
Royal National Hospital for Rheumatic Diseases, Bath BA1 1RL UK

The estimation of total body bone density (TBBMD) has been available for some ten years. It has been largely confined to special research studies, and is regarded as a slow and expensive procedure, when measured with an older pencil beam DEXA machine. However, modern fan-beam DEXA systems are very fast scanning the total body in under three minutes. Furthermore, the radiation dose is very low e.g. 2.6 µSv with the Hologic 4500 densitometer.
Applications are not limited to use of the total body BMD measurement. Regional analysis, particularly of the arms and legs is useful when disease or disuse may affect one side of the body. We have established that the normal level of symmetry in the BMD of healthy adults is 2.5% (SD 2%) arms, and 2.7% (SD 2.4%) in the legs.
Clinical applications include the study of osteoporosis in ankylosing spondylitis, bone loss in reflex sympathetic dystrophy, and coeliac disease. Body composition is also determined from the total body scan, using soft tissue software. In anorexia nervosa and malabsorption diseases, serial measurements have proved to be useful.
The problems of scanning older women with complications of the lumbar spine and osteo-arthritis of the hip are well recognised. As the lumbar spine BMD is <3% of the total body bone mineral, it is likely that such abnormalities will have only a minor effect on the TBBMD result.The advantages of fan-beam densitometry are dramatic improvement in speed of scan, and enhanced image quality. The apparent disadvantage of increased radiation dose is outweighed by the speed and quality of data, the DEXA dose is still below the average used in radiological investigations.

II Krakowskie Sympozjum – Osteoporoza w życiu, praktyce i teorii
Kraków 30.09 – 01.10.1995

Streszczenia:
Materiały kongresowe: REFERATY, s14-15.

KOMPUTEROWA ANALIZA OBRAZU RADIOLOGICZNEGO KOŚCI

E. Czerwiński, K. Hubner, L. Wojnar, M. Bajer
Klinika Ortopedii Collegium Medicum UJ, ul. Kopernika 19 a 31 501 Kraków

Dzięki absorpcji promieniowania rentgenowskiego przez tkanki twarde, badanie radio¬logiczne dobrze uwidacznia obrazy kości i stawów. Są one podstawą decyzji lekar¬skich w rozpoznawaniu i leczeniu chorób metabolicznych kości i zmian zwyrodnienio¬wych. W praktyce codziennej lekarz oceniający radiogram kwalifikuje analizowany obraz jako prawidłowy lub patologiczny opierając się na własnym doświadczeniu. Jest to opis ilościowy obarczony dużym błędem subiektywnej analizy. Jedyną możliwością obiektywizacji analiz jest ilościowa ocena danej cechy. O ile niektóre cechy obrazu kości jak np grubość warstwy korowej są łatwe do zmierzenie przy pomocy zwykłej suwmiarki, to struktura kości pozostawała długi czas niemierzalna. Opisy natomiast zaburzeń struktury w takich schorzeniach jak osteporoza, osteomalacja, nadczynność przytarczyc, choroba Sudecka są enigmatyczne.
W niniejszym doniesieniu chcielibyśmy przedstawić w jaki sposób, wykorzystując metody komputerowej analizy obrazu można ilościowo ocenić zarówno strukturę kości, jak i zobiektywizować pomiar szpary stawowej.
Założeniem badań była komputerowa analiza obrazów radiologicznych. W tym celu radiogramy zapisywaliśmy w formie cyfrowej przy pomocy kamery TV (CCD) lub skannera, które byiy obsługiwane przez komputer IBM PC lub analizator obrazu Quantimed-570. Zapisu dokonywaliśmy z rozdzielczością 0.096mm/piksel, w 256 stopniowej skali szarości w formie typowych plików obrazowych (tif) prze¬kształcając je w niektórych seriach na format ASCI. Opracowaliśmy następnie odpo¬wiednie programy wykonujące analizę struktury kości, jak i pomiar szerokości szpary stawowej.

ANALIZA STRUKTURY KOŚCI
Do badań wybrano radiogramy dalszej przynasady kości promieniowej wykonane w typowej pracowni radiologicznej. Analizowano obszar kości gąbczastej o wymiarach 11.2 x 11.2 mm przestrzegając orientacji obrazu w stosunku do osi kończyny. Obraz struktury kostnej analizowano dwoma jakościowo różnymi programami. Program Trabecula działa w środowisku typowego komputera IBM PC (DOS). Algo¬rytm programu naśladuje spostrzeganie struktury kostnej na radiogramie przez oko ludzkie. Przyjmuje on, że podstawowym elementem struktury kostnej na radiogramie jest beleczka radiologiczna, której definicję określono na podstawie wieloletnich analiz krzywych mikrodensytometrycznych. Program działa na zasadzie automatu rozpo¬znając na kolejnych krzywych mikrodensytometrycznych beleczki radiologiczne. Następnie generuje mapę beleczek i oblicza ich charakterystykę w postaci szeregu parametrów jak: liczba beleczek w linii, szerokość beleczki, wysokość, pole, gęstość. Program OUANTITRAB został złożony z procedur analizatora obrazu Ouantimet 570. Na program Ctuantitrab składały się następujące po sobie procedury: wstępne prze¬twarzanie obrazu, wstępne analizy obrazu, wykrywanie elementów struktury, oblicza¬nie parametrów struktury. Program wykrywa obszary bezbeleczkowe i opisuje je w postaci następujących parametrów: liczba, pole, obwód, rzut poziomy, rzut piono¬wy, długość i anizotropię.
Nasze dotychczasowe doświadczenia obejmują analizy następujących obrazów radio¬logicznych: przynasada kości promieniowej (287), pięta (boczna projekcja – 37), szyjki kości udowej (12), makroradiogramy wycinków kostnych (15), makroradiogramy zwierząt eksperymentalnych (48), żuchwy (86), wszczepy zębowe (21). Wyniki zo¬stały dotychczas wykorzystane w ocenie zmian fluorowych, osteoporotycznych, w chirurgii szczękowej oraz w badaniach eksperymentalnych.

POMIAR SZEROKOŚCI SZPARY STAWOWEJ
Do badań wybrano radiogramy stawów kolanowych. Procedury programu zostaty wybrane z biblioteki pakietu Visilog. Zapisany obraz stawu byt poddany procedurom normalizacji, wyrównania i filtrowania celem usunięcia szumów. Pomiar szerokości szpary był dokonany poprzez określenie liczby kroków procedury erozji koniecznych do zamknięcia stawu. Metoda pozwala na uzyskanie wysokiej precyzji pomiaru (0,2 mm) w porównaniu do pomiaru ręcznego (0.6 mm).
Programy Trabecula i Ouantitrab umożliwiają obiektywną i ilościową ocenę struktury kostnej na radiogramie. Komputerowy pomiar szpary stawowej daje blisko 3 krotnie wyższą precyzję pomiaru. Komputerowa analiza obrazu radiologicznego kości umożliwia obiektywizację oceny zmian patologicznych.

Edward Czerwiński

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1)

L06
OSTEOPOROZA – WŁAŚCIWOŚCI PSYCHICZNE I FUNKCJONOWANIE PACJENTÓW W OBLICZU STRESU CHOROBY

Dr. Eric Ender
Psycholog, Oddział Rehabilitacji Kardiologicznej, Szpitala w Viersen, Niemcy

Słowa kluczowe: właściwości psychiczne, typ osobowości C, zmaganie się ze stresem choroby, aspekty psychosomatyczne

Przedstawione zostaną właściwości psychiczne oraz zmaganie się ze stresem choroby i jej następstwami u chorych z rozpoznaniem osteoporozy. W wyniku analizy i interpretacji wyników badań dotyczących funkcjonowania pacjentów i radzenia sobie ze stresem choroby stawiane są hipotezy, że chorzy z rozpoznaniem osteoporozy posiadają właściwości psychiczne, które są rezultatem reaktywnych, wtórnych zmian właściwości osobowości w przebiegu choroby przewlekłej, której towarzyszy lęk, ból i cierpienie. Stawiana jest również hipoteza, że obserwowane strategie i style zmagania się z chorobą są rezultatem nasilania się i utrwalania właściwości psychicznych, które są typowe dla przedchorobowej osobowości chorych z osteoporozą. Właściwości te mieszczą się w charakterystyce tzw. typu osobowości C Eysencka, a w złożonej etiologii schorzenia występują również czynniki natury psychicznej nadające osteoporozie jakości psychosomatyczne.

L06
OSTEOPOROSIS – PSYCHOLOGICAL TRAITS AND FUNCTIONING OF PATIENTS COPING WITH THE ILLNESS

Eric Ender, PhD
Psychologist, Cardiologic Rehabilitation Department, Viersen Hospital, Germany

Keywords: psychological traits, type C personality, coping with the stress of illness, psychosomatic aspects

Psychological traits and coping with the stress of illness of patients with osteoporosis will be presented. As a result of an analysis and interpretation of research on patients with osteoporosis it was hypothesized that such patients have psychological traits that result from reactive personality changes following a protracted illness connected with anxiety, pain, and suffer. It was also hypothesized that the strategies and styles of coping with the illness result from intensifying and fixing of psychological traits typical for a preillness personality of patients with osteoporosis. These traits are typical for the type C personality described by Eysenck. It is postulated that etiology of osteoporosis includes psychosomatic elements.