Terapia 5/2004. Reumatologia

Leptyna w chorobach narządu ruchu
Lek. med. Magdalena Kopeć, dr med. Anna Kotulska, prof. dr hab. med. Eugeniusz Józef Kucharz
Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii ŚlAM w Katowicach
Kierownik: prof. dr hab. med. Eugeniusz Józef Kucharz

Leptyna, nazywana hormonem sytości lub białkiem ob, jest produktem genu ob (1). Gen ten zlokalizowany jest u myszy na chromosomie 6, a u człowieka na chromosomie 7q32 (2).

Budowa i funkcja leptyny
Leptyna, zbudowana jest u myszy ze 167 reszt aminokwasowych, a u człowieka ze 166 reszt aminokwasowych i pełni kluczową rolę w mechanizmie ujemnego sprzężenia zwrotnego pomiędzy zawartością tkanki tłuszczowej w organizmie a ilością spożywanego pokarmu i wydatkowaniem energetycznym (3,4). Brak prawidłowej leptyny, występujący u myszy będących homozygotami z punktową mutacją w 105 kodonie genu leptyny, powoduje m.in. hyperfagię, otyłość, cukrzycę, niepłodność i zaburzenia funkcji układu immunologicznego.

Masa cząsteczkowa hormonu wynosi 18 kDa, ale dopiero po odcięciu sekwencji sygnałowej, leptyna o masie cząsteczkowej16 kDa zostaje uwolniona do krążenia (5). Leptyna w osoczu ma formę monomeryczną, lecz spotykana jest również jako dimer lub tetramer. We krwi występuje w postaci wolnej lub związanej ze stosunkowo słabo jeszcze poznanymi białkami (6).

Leptyna wytwarzana jest głównie przez komórki tkanki tłuszczowej żółtej, w mniejszym stopniu przez tkankę tłuszczową brunatną (1), ale także przez łożysko (7), żołądek (6), mózg (9) i mięśnie szkieletowe (10). Glasow i wsp. (11) udowodnili, iż leptyna produkowana jest także przez ludzkie fibroblasty in vitro oraz in situ (bioptaty skóry ludzkiej) i wykazuje działanie auto- i parakrynne. Stężenie leptyny w osoczu ściśle zależy od masy tkanki tłuszczowej zawartej w organizmie. Dodatkowym czynnikiem, regulującym ilość krążącej leptyny, jest rozpuszczalny receptor dla białka ob, mający zdolność wiązania leptyny (12).

Okres półtrwania leptyny w osoczu wynosi od 25 min do 3 godzin (13). Po pokonaniu bariery krew-mózg, przy udziale transportu aktywnego, dociera ona do receptorów leptynowych Ob-R zlokalizowanych głównie w ośrodkowym układzie nerwowym (podwzgórze). Receptor Ob-R wykryto także w narządach obwodowych m.in. w płucach, nerkach i mięśniach (14). Leptyna wywiera również wpływ na komórki tkanki tłuszczowej, komórki środbłonka, komórki β trzustki oraz na limfocyty T (15).

Pod względem struktury receptor Ob-R zaliczany jest do rodziny receptorów cytokinowych. Opisano co najmniej 6 odmian receptora leptynowego, różniących się między sobą rozmiarem części wewnątrzkomórkowej (16,17). Istnieją dwie drogi przekazywania sygnałów z receptora leptynowego do wnętrza komórki: układ JAK-STAT (18) (Janus kinases-signal transducers and activators of transcription) lub aktywacja kaskady MAPK (mitogen-activated protein kinase) (19). Receptory leptynowe zostały zidentyfikowane głównie w podwzgórzu (jądro łukowate, grzbietowo-przyśrodkowe, przykomorowe, brzuszno-przyśrodkowe i boczne) oraz w splotach naczyniówkowych mózgu (20). Wydzielanie leptyny podlega rytmowi okołodobowemu. Największe stężenia leptyny w osoczu obserwuje się pomiędzy godziną 22.00 a 3.00 (szczyt ok. godz. 2.00), z czym związane jest prawdopodobnie zaprzestanie przyjmowania pokarmu w czasie snu (21). Do czynników stymulujących wydzielanie leptyny należą m.in.: przyjmowanie pokarmu, glikokortykosteroidy, estrogeny, insulina, a także TNF-α i interleukina-1 (22). Działanie hamujące ekspresję genu ob wykazują androgeny, hormon wzrostu oraz stymulacja układu współczulnego (np. działanie niskiej temperatury, podawanie noradrenaliny), a także długotrwała głodówka (22).

Leptyna wydalana jest przez nerki. Wykazano zwiększenie stężenia leptyny w osoczu pacjentów cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek (23).

Leptyna wykazuje liczne działania biologiczne. Jak wspomniano odgrywa kluczową rolę w procesie regulacji przyjmowania pokarmu, wydatkowania energetycznego, bierze udział w regulacji funkcji gruczołów wydzielania wewnętrznego (oś podwzgórze-przysadka-gonady, podwzgórze-przysadka-nadnercza, podwzgórze-przysadka-gruczoł tarczowy), a także wywiera wpływ na czynność komórek hematopoetycznych, limfocyty T, hepatocyty, trzustkę, mięśnie, tkankę tłuszczową (24,25,26). Stężenie leptyny ściśle koreluje z masą tkanki tłuszczowej i istotnie reaguje na zmiany ilości masy tłuszczowej organizmu. Na przykład utrata 10% masy ciała powoduje 50% zmniejszenie leptynemii (27). W przebiegu jadłowstrętu psychicznego stężenie leptyny w surowicy jest małe, ale zwiększa się wraz ze zwiększeniem masy ciała (28). Stężenie leptyny w surowicy jest większe u kobiet, nawet mimo porównywalnej z mężczyznami masy tkanki tłuszczowej (29).

Leptyna w działaniu związanym z kontrolą przyjmowania pokarmu działa antagonistycznie do neuropeptydu Y. W jądrze łukowatym podwzgórza syntetyzowany jest neuropeptyd Y (NPY), 36-aminokwasowy peptyd uwalniany w jądrze przykomorowym i grzbietowo-przyśrodkowym. Jego główna rola polega na nasilaniu łaknienia na drodze pobudzania receptorów Y1 i/lub Y5 (30). Leptyna hamuje wydzielanie NPY, a także innych oreksygenicznych (pobudzających łaknienie) neuropeptydów (31), jednocześnie zwiększając stężenie czynników anoreksygenicznych (hamujących łaknienie) (32).

Wiele badań skupia się na roli leptyny jako lipostatu. Leptyna bezpośrednio hamuje gromadzenie lipidów wewnątrzkomórkowych przez redukcję syntezy kwasów tłuszczowych i triglicerydów, jednocześnie zwiększając oksydację kwasów tłuszczowych (33). Sugeruje się, że leptyna zwiększa stosunek krążącego glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych (TAG/FFA), co ujemnie koreluje z otyłością (34). Jest to jeden z mechanizmów działania leptyny, prowadzący do zwiększenia wydatku energetycznego. Inny mechanizm polega na tzw. wycieku protonowym, czyli rozprzęganiu fosforylacji oksydatywnej, w wyniku czego dochodzi do zwiększenia produkcji ciepła, a zmniejszenia wytwarzania wiązań wysokoenergetycznych (35). Leptyna, poza ośrodkową regulacją przyjmowania pokarmu, działa również bezpośrednio na metabolizm wielu komórek obwodowych, na powierzchni których zlokalizowane są receptory dla produktu genu ob. Leptyna pełni istotną rolę w procesie dojrzewania płciowego. Działając na oś podwzgórzowo-przysadkowo-gonadalną, stymuluje uwalnianie m.in. folitropiny i lutropiny (36). Wpływa również na układ sercowo-naczyniowy, regulując ciśnienie tętnicze krwi (37). Występowanie receptorów ob stwierdzono także w śródbłonku. Leptyna odgrywa ważną rolę w procesie angiogenezy (38).

Pełna wersja artykułu do pobrania w pliku pdf.

Terapia 03/2006. Osteoporoza

Leczenie osteoporozy w świetle medycyny opartej na dowodach
Sylwia Rotkegel, Andrzej Więcek

artykuł w załączniku

Wlodzimierz Ozonek 1, Andrzej Bednarek 2, Jacek Gagala 2, Andrzej Górecki 3, Dariusz Purski 3,

1 Klinika Ortopedii CMKP, Otwock

2 Klinika Ortopedii AM, Lublin

3 Klinika Ortopedii AM, Warszawa

Warecka 4/6 m 62, 00 – 040 Warszawa

Streszczenia zjazdu PTOiTR – 2000

W16

Autorzy omówili połączony materiał kliniczny trzech ośrodków ortopedycznych w Polsce wykonujących od kilkunastu lat zabiegi wymiany protez stawu biodrowego. Analizie poddano chorych leczonych do końca 1999 r. Średni wiek operowanych wynosi 66 lat. Replantacji wymagało ponad 20 rodzajów protez. W analizowanym okresie stosowano różne sposoby postępowania. Wykorzystywano różne rodzaje protez rewizyjnych i różne rodzaje implantów dodatkowo używanych do zabiegów wymiany protezy. Celem pracy jest omówienie w oparciu o duży materiał kliniczny problemów jakie pociągną za sobą te trudne do wykonania zabiegi chirurgiczne. Szczególna uwagę zwrócono na okres czasu jaki minął od pierwotnej endoplstyki do momentu obluzowania protezy ( srednio 9 lat ), częstość oddzieleń poszczególnych elementów protezy ( najczęściej oba komponenty ) i częstość występowania powiklan sród- i pooperacyjnych. Zwrócono uwage na trudnosci w ustaleniu kryteriów oceny odleglych wyników leczenia. Do chwili obecnej nie wypracowano zasad klinicznej oceny wyników replantacji w Polsce. Nie ma równiez takich kryteriów powszechnie przyjetych na swiecie. Z doswiadczenia autorów wstepnie wynika, ze niemozliwe jest proste przeniesienie kryteriów oceny wyników pierwotnych endoplastyk do oceny wyników replantacji.

Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja, pt. „Osteoporoza a ryzyko złamania”. (2006; 4(6); vol. 8)

dr hab.med. Edward Czerwiński, lek.med. Przemysław Borowy, dr Bożena Jasiak

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s25.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s2-s3.

L03
Epidemiologia złamań po małym urazie wśród populacji kobiet regionu Podlasia
N.Nowak(1), J.Badurski(1), J.Supronik(2), A.Dobreńko(1), S.Daniluk(1), J.Rybaczuk(2)
1.Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku
2.Oddział Chorób Wenętrznych i Osteoartrologii Szpitala Śniadeckiego w Białymstoku

Wprowadzenie: Podstawowym celem interwencji w dziedzinie osteoporozy jest prewencja złamań. Badania epidemiologiczne umożliwiają ocenę i zidentyfikowanie czynników ryzyka złamań . Celem niniejszego badania jest sprawdzenie znanych czynników ryzyka złamań u kobiet wśród populacji 300.000 mieszkańców Białegostoku i okolicznych miejscowości. Materiał i Metody: Badanie oparte jest na dobranej losowo próbie obejmującej 1005 kobiet w wieku > 45 lat proporcjonalnie do przedziałów wiekowych w danym roczniku została opracowana przez komórkę statystyczną Urzędu Marszałkowskiego wg. wymogów badań reprezentatywnych. Procedura badania obejmowała wypełnienie kwestionariusza zawierającego pytania dotyczące diety aktywności fizycznej , złamań, także w rodzinie stosowania alkoholu, papierosów oraz badania gęstości metodą DXA aparatem HOLOGIC QDR 4500 SL w szyjce kości udowej i kręgosłupie lędźwiowym. Osteoporoza, osteopenia i norma zostały zdefiniowane wg. kryteriów WHO w szyjce kości udowej. Wyniki: W grupie 727 kobiet , które zgłosiły się na badanie DXA , 108 miało BMD < -2,5 co stanowiło 14,8%, 313 miało BMD w przedziale pomiędzy –1,0 a –2,5(43,05%) oraz 306 wykazywało normalne wartości BMD pomiędzy +1,0 a –1,0 SD (42%). Pacjentki z kryteriami densytometrycznym osteoporozy były starsze niż w grupie z osteopenii i normy. 222 panie spośród 727 (30,5%) doświadczyło w przeszłości złamania ( 118 nadgarstka, 5 biodra, 8 kręgów 21 żeber, , wszystkich złamań 268). Pacjentki ze złamaniami w wywiadzie miała statystycznie znamiennie,p=0,001, niższą masę kostną niż kobiety bez złamań. Dodatkowo w grupie pacjentek z osteoporozą procent złamań był statystycznie znamiennie wyższy niż w grupie pan z osteopenią i zdrowych. Złamania występowały też znamiennie częściej w grupie wiekowej po 60 roku życia. Podsumowanie: Występowanie i lokalizacja złamań wymaga dalszej analizy miedzy innymi uściślającej termin „mały uraz”

L03
BIALYSTOK OSTEOPOROSIS STUDY (BOS): EPIDEMIOLOGY OF LOW TRAUMA FRACTURES IN THE FEMALE POPULATION
N. Nowak, J. Badurski, J. Supronik, A. Dobrenko, S. Daniluk, J. Rybaczuk,
Centre of Osteoporosis and Osteo-Articular Diseases, and Dept. of Medicine and Osteoartrology Sniadecki Hospital, Bialstok

Background: The primary task of therapeutic intervention in osteoporosis is fracture prevention. Epidemiological evaluation of fracture risk factors brings direct information on population studied.
The aim of BOS is to evaluate known risk factors of low trauma fractures in a female population of 300 000 inhabitants of the city of Bialystok and surrounding regions of Podlasie.
Population characteristics and methods: The study is based on random selection including 1005 women over 45 years of age, proportionally to age sections in definite age-groups. The trial was collated by the Statistical Department of Marshal’s Autho¬rities, precisely under the rules of epidemiological study. Proper random selection was a requisite in keeping within the 3% bounds of error. The questionnaires with 19 groups of questions concerning diet, life style, past history of any illnesses including fractures were filled out by participants of the study in the assistance of medical students. DXA BMD of the lumbar spine and the hip by the QDR4500 Hologic apparatus were measured.
Results: Osteoporosis, osteopenia and normal population were defined according to WHO criteria of the neck BMD. In a group of 727 women who were submitted to DXA examinations 108 patients had a BMD >-2,5 SD (14,8%), 313 had a BMD between -1,0 and -2,5 SD (43,05%), and 306 had normal a BMD between +1,0 and -1,0 (42%). Osteoporotic patients were older than osteopenic and normals. 222 of 727 (30,5%) experienced low trauma fractures in the past (118 wrist, 5 hip, 8 vertebrae, 21 ribs, all = 268 fractures). This group had a statistically significant (p 0,001) lower bone mass in all regions of measurement. In a group of women with osteoporosis the percent of fractures was significantly higher than that in osteopenic and normal subjects and fractures occurred more commonly after the age of 60.
Conclusions: Incidence and localisation of fractures need to be analysed for a definition of 'low trauma’.

VI Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 25-26.09.2015

L08

Will the application of FRAX help to decrease the number of fractures?  

Kanis J.A., Harvey N., Odén A., Johansson H., McCloskey E.

Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield Medical School, UK

Key words: FRAX, country-specific models, fracture risk, probability

FRAX® is a computer based algorithm (www.shef.ac.uk/FRAX) that calculates the 10-year probability of a major fracture (hip, clinical spine, humerus or wrist fracture) and the 10-year probability of hip. Fracture risk is calculated from age, body mass index and well validated dichotomized risk factors. Femoral neck bone mineral density can be optionally input to enhance fracture risk prediction. The first 8 models were launched in 2008 and there are currently more than 50 country-specific models available covering 75% of the world population. With the increasing geographic representation of FRAX, uptake has risen progressively and there are upwards of 3 million calculations undertaken each year. A probability calculation is of no use unless guidance is provided on its use. This demands the setting of intervention thresholds – namely the fracture probability above which treatment can be recommended. This depends critically on the development of country-specific assessment guidelines that incorporate FRAX and reimbursement policies that are attuned to the guideline. As expected, there is a lag between the availability of FRAX and its incorporation into assessment guidelines. In the countries of the European Union, approximately half now mention FRAX in the guideline and, of these, about half give explicit instructions on its use. As expected, the uptake of FRAX is heterogeneous in different countries and is higher in those with established assessment guidelines. The future development of FRAX thus depends critically on national rather than international initiatives. The purpose of FRAX is to better target interventions to individuals at high risk. The performance characteristics of FRAX based guidance can be assessed. In many countries, treatment is recommended in individuals with a prior fragility fracture and treatment also recommended in those whose fracture probability exceeds that of a woman with a prior fracture (irrespective of prior fracture). Individuals identified in this way have on average higher fracture risks than individuals identified on the basis of prior fracture, low BMD or integrated algorithms such as that of the US National Osteoporosis Foundation. Thus, FRAX has the potential to decrease the burden of fractures but its success or failure depends on its judicious application by thought leaders in individual countries.  

L08

CZY STOSOWANIE FRAX PRZYCZYNI SIĘ DO ZMNIEJSZENIA LICZBY ZŁAMAŃ ?

Kanis J.A., Harvey N., Odén A., Johansson H., McCloskey E.

Centre for Metabolic Bone Diseases, University of Sheffield Medical School, UK

Słowa kluczowe: FRAX, model dla kraju, ryzyko złamania, prawdopodobieństwo 

FRAX jest komputerowym algorytmem (www.shef.ac.uk/FRAX) pozwalającym na obliczenie 10-letniego prawdopodobieństwa wystąpienia głównego złamania osteoporotycznego (bkk udowej, kręgosłup, bkk ramiennej lub dalszej nasady kości promieniowej) a także 10-letniego prawdopodobieństwo złamania bkk udowej. Ryzyko złamania liczone jest w oparciu o dane tj.: wiek, BMI oraz walidowane czynniki ryzyka. Celem uzyskania dokładniejszego wyniku opcjonalnie dodać można wynik gęstości kości mierzony w szyjce kości udowej, Pierwsze 8 modeli kalkulatora zostało udostępnionych w 2008 roku – od tego czasu istnieje ponad 50 dostosowanych epidemiologicznie (na kraj) modeli, co obejmuje 75% światowej populacji. W związku z rosnącym zasięgiem geograficznym FRAX-a, zainteresowanie kalkulatorem rośnie wprost proporcjonalnie – obecnie wykonuje się około 3 mln pomiarów rocznie. Samo policzenie prawdopodobieństwa złamania to za mało – potrzebne są również wytyczne pomagające analizować wyniki. Zalecenia określane jako progi interwencji, pozwalają na określenie prawdopodobieństwa ryzyka, powyżej którego leczenie powinno być stosowane. Wytyczne opierać powinny się na wskazaniach dla danego kraju w oparciu o stosowanie FRAX i poddawaniu wyników ciągłej ocenie celem jego udoskonalenia. Obecnie zaobserwować można opóźnienie pomiędzy dostępnością algorytmu FRAX a jego wdrażaniem do wytycznych diagnostycznych. W całej Unii Europejskiej, około połowa krajów wspomina o FRAX-ie w swoich wytycznych. Z tej grupy mniej więcej 50% podaje szczegółowe instrukcje co do jego zastosowania. Jak można było się spodziewać, stopień wykorzystania FRAX nie jest taki sam we wszystkich krajach i jego wykorzystanie jest większe tam gdzie funkcjonują ustalone wytyczne diagnostyczne. Tym samym przyszłość algorytmu zależy od czynności podejmowanych przez poszczególne kraje a nie ogólnych, inicjatyw międzynarodowych.  

Celem FRAX-a jest sprawniejsza identyfikacja tych pacjentów którzy znajdują się w grupie najwyższego ryzyka. Wykorzystanie algorytmu można zweryfikować w oparciu o wytyczne i model konkretnego kraju. W wielu krajach leczenie jest zalecane gdy u pacjenta wcześniej odnotowano złamanie niskoenergetyczne lub gdy prawdopodobieństwo złamania u osoby przekracza to jakie miałaby kobieta z wcześniejszym złamaniem (niezależnie od poprzedniego złamania). Zidentyfikowani w ten sposób pacjenci mają średnio wyższe ryzyko złamania niż osoby z włączoną terapią na podstawie zaistniałego złamania, niskiego BMD lub na podstawie zintegrowanego algorytmu postępowania stosowanego przez National Osteoporosis Foundation US. Tym samym FRAX ma potencjał by zmniejszyć obciążenie złamaniami osteoporotycznymi, aczkolwiek ewentualny sukces lub porażka zależy od rozsądnego wdrażania algorytmu przez wiodących specjalistów dziedziny w poszczególnych krajach.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 50-51

L07

THE IOF EASTERN EUROPEAN AND CENTRAL ASIAN REGIONAL AUDIT “EPIDEMIOLOGY, COSTS AND BURDEN OF OSTEOPOROSIS IN 2010” 

Lesnyak O. et al. (on behalf of the group of contributors)

Department of Family Medicine, Ural State Medical Academy, 3, Repina street, Yekaterinburg 620219 Russian Federation

Keywords: osteoporosis, epidemiology, socioeconomic burden

Worldwide, osteoporosis and resulting fractures constitute a major public health burden with often devastating consequences, leading to increased levels of morbidity and mortality.

Aim. The aim of this study was to estimate the incidence, prevalence and burden of osteoporosis and fractures in the Eastern European and Central Asian region.

Material and methods. The study was organized by the International Osteoporosis Foundation (IOF). The local experts from 21 countries performed a search for relevant information on epidemiology, risk factors and socioeconomic burden of osteoporosis and fractures in their countries.

Results. It is clear from the Audit that osteoporosis and fractures are and will continue to be a major public health burden in the region, escalating as the proportion of people over 50 years of age increases. Although osteoporotic fractures are greatly under recognized as a major health problem leading to lack of diagnosis and treatment. In the majority of the countries it is a great lack of epidemiological studies and official statistics and formal hip or fragility fracture registries. Vertebral fractures are common in the region, however very few are diagnosed. Hip fractures are the most devastating fracture. In some countries, annual morbidity and mortality rates are 30-40%. The main reason for this is the poor standard, and even complete lack, of specialized care given to patients who have suffered a hip fracture. In many countries the level of hospitalization after hip fracture is extremely low. Thus, in Georgia, rates of hospitalization after hip fracture are estimated to be only 25%. Conservative methods for managing hip fracture are widespread throughout the region. All these lead to extremely high mortality rates and morbidity rates, with many patients remaining bedridden.

The average daily calcium intake in nearly all countries falls far below the FAO/WHO recommendations. In addition the majority of populations in the region suffer from severe vitamin D insufficiency. In most countries, DXA technology is only accessible in main cities. In countries without reimbursement, the population cannot afford DXA examinations. In the Russian Federation there are only 167 DXA machines for the entire country, with 52% of them in Moscow. Out of the 21 countries presented in this report, only 2 (Republic of Belarus and Bulgaria) consider osteoporosis as a health priority. The lack of structured government sponsored awareness programmes for both physicians and the public contribute to the under recognition of osteoporosis. In many countries there are no official government approved national guidelines on osteoporosis diagnosis and treatment.

It is our hope that these findings will serve to focus the attention of governments and health authorities on the devastating and growing problems posed by osteoporotic fractures in the region. In many countries throughout the region the development and introduction of modern unified standards of care for patients with hip fracture, in particular surgical treatment, are urgently required.

L07

AUDYT IOF DLA EUROPY WSCHODNIEJ I AZJI CENTRALNEJ. OSTEOPOROZA: EPIDEMIOLOGIA, KOSZTY I OBCIĄŻENIE W 2010 

Lesnyak O. et al. (on behalf of the group of contributors)

Department of Family Medicine, Ural State Medical Academy, 3, Repina street, Yekaterinburg 620219, Russian Federation

Słowa kluczowe: osteoporoza, epidemiologia, socjo-ekonomiczne obciążenie

Na całym świecie osteoporoza i wynikające z choroby złamania wraz z negatywnymi konsekwencjami prowadzącymi do wzrostu zachorowalności i śmiertelności stanowią znaczne obciążenie dla zdrowia publicznego.

Cel. Celem pracy było oszacowanie częstości występowania oraz obciążenia osteoporozą i złamaniami w Europie Wschodniej i Centralnej Azji.

Materiał i metody. Badanie zorganizowała IOF. Lokalni eksperci z 21 krajów uczestniczyli w poszukiwaniu istotnych informacji dotyczących osteoporozy i złamań w ich krajach z zakresu: epidemiologii, czynników ryzyka, socjo-ekonomicznych obciążeń.

Wyniki. Z audytu jasno wynika, że osteoporoza i złamania pozostaną głównym problemem dla zdrowia publicznego w regionach z rosnącym odsetkiem ludzi powyżej 50 roku życia. Złamania osteoporotyczne pozostają w większości nierozpoznane jako główny problem zdrowotny, co prowadzi do braku diagnozy i leczenia. W większości krajów brak jest badań dotyczących epidemiologii, oficjalnych statystyk, rejestrów złamań biodra i złamań osteoporotycznych. Złamania kręgów są powszechne w regionie, jednakże rzadko są diagnozowane. Złamania szyjki kości udowej są najbardziej obciążającymi typami złamań. W niektórych krajach roczna zachorowalność i śmiertelność wynosi od 30-40%. Główną przyczyną są słabe standardy lub nawet brak specjalistycznej opieki dla pacjentów, którzy doświadczyli złamania szyjki kości udowej. W wielu krajach odsetek hospitalizacji po złamaniu szyjki kości udowej jest bardzo niski. Przykładowo w Gruzji odsetek hospitalizacji po złamaniu szyjki kości udowej został oszacowany na jedyne 25%. Zachowawcze metody leczenia złamań szyjki kości udowej są szeroko rozpowszechnione w tym regionie. Prowadzą one do bardzo wysokiej zachorowalności i śmiertelności, pozostawiając pacjenta przykutego do łóżka.

Niemal we wszystkich krajach średnia dzienna podaż wapnia jest dużo niższa niż zaleca FAO/WHO. Co więcej, większość populacji w badanym regionie cierpi z powodu poważnego niedoboru witaminy D. W większości krajów DXA jest dostępne jedynie w głównych miastach. W krajach gdzie badanie DXA nie jest refundowane ludzie nie mają możliwości pokrycia kosztów badania. W Rosji znajduje się 167 urządzeń do wykonywania DXA, z czego 52% jest w Moskwie. Z prezentowanych w raporcie 21 krajów tylko dwa uznaje osteoporozę za priorytetowy problem opieki zdrowotnej (Białoruś, Bułgaria). Brak rządowych programów uświadamiających zarówno lekarzy jak i opinię publiczną przyczynia się do nierozpoznawania osteoporozy. W wielu krajach rząd nie zatwierdził ogólnie obowiązujących wytycznych diagnozowania i leczenia osteoporozy.

Mamy nadzieję, że nasze badania zwrócą uwagę rządu i opieki zdrowotnej na pustoszące i wciąż rosnące problemy z powodu złamań osteoporotycznych w badanym regionie. W wielu krajach z badanego obszaru wprowadzenie i rozwój nowoczesnych, ujednoliconych standardów leczenia pacjentów ze złamaniem bkku (hip fracture), szczególnie leczenia operacyjnego, jest pilnie potrzebne.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 45-46

L07

Povoroznyuk V.¹, Hans D.², Dzerovych N.¹

¹D.F. Chebotarev Institute of gerontology, NAM Ukraine, Kyiv, Ukraine

²Center of Bone diseases, Lausanne University Hospital, Lausanne, Switzerland

Keywords: trabecular bone score, women, men, bone, fracture

Objectives. Trabecular bone score (TBS) is a parameter of bone microarchitecture that is determined by the level analysis of DXA images. TBS is associated with fractures in the preliminary case-control and prospective studies.

Aim. The aim of this study was to assess the TBS role in the clinical practice.

Materials and methods. We’ve examined 176 healthy women aged 40-79 years (mean age – 53.4±0.6 yrs) and 117 men aged 40-79 years (mean age – 59.8±0.9 yrs). Bone mineral density (BMD) of whole body, PA lumbar spine and proximal femur were measured by DXA method (Prodigy, GEHC Lunar, Madison, WI, USA) and PA spine TBS were assessed by TBS iNsight^® software package installed on the available DXA machine (Med-Imaps, Pessac, France).

Results. We have observed a significant decrease of TBS as a function of age (F=6.56; p=0.0003) whereas PA spine BMD was significantly increasing with age (F=4.04; p=0.008) in the examined women. This contradiction can be traced to the spinal osteoarthritis and degenerative diseases progressing with age in the elderly patients. TBS was significantly lower in women with duration of PMP over 4 yrs (p=0.003) in comparison with women without menopause; BMD of spine significantly decreased in women with duration of PMP over 7-9 yrs (p=0.02). So, the TBS can detect changes in the state of bone tissue at the earlier stage than BMD.

We have observed a significant decrease of TBS in men with ageing (F=2.44; p=0.05). Overall TBS values in men are lower than the age matched TBS values in women.

Conclusions. TBS is an independent parameter which has a potential diagnostic value of its own, without taking into account the BMD results. The study concerning patients with osteoporosis and fractures is underway.

L07

KOŚĆ GĄBCZASTA W PRAKTYCE KLINICZNEJ

Povoroznyuk V.¹, Hans D.², Dzerovych N.¹

¹D.F. Chebotarev Institute of gerontology, NAM Ukraine, Kyiv, Ukraine

²Center of Bone diseases, Lausanne University Hospital, Lausanne, Switzerland

Słowa kluczowe: trabecular bone score (TBS), kobiety, mężczyźni, kość, złamanie

TERYPARATYD CZY ALENDRONIAN W LECZENIU OSTEOPOROZY POSTERYDOWEJ
Artykuł z The New England Journal of Medicine opublikowany w 2007 (Saag KG, Shane E,
Boonen S, Marín F, Donley DW, Taylor KA, Dalsky GP, Marcus R. Teriparatide or
Alendronate in Glucocorticoid-Induced Osteoporosis. N Engl J Med 2007;357:2028-39)
prezentuje wyniki porównawczego leczenia alendronianem i rekombinowanym ludzkim PTH
(1-34, teryparatydem) u chorych przyjmujących glukokortykosteroidy GKS.

X Sympozjum Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
IV Krakowskie Sympozjum Osteoporozy

Streszczenia opublikowano:
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA PRAC – ABSTRACTS, s48-49.

R11
POTENCJAŁ DIAGNOSTYCZNY OZNACZEŃ OSTEOPOROZY W POLSCE

R.S.Lorenc

Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej IP CZD Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa

Wynikające z szerokiego zagrożenia osteoporozą w Polsce zapotrzebowanie diagnostyczne powoduje konieczność obok uściślenia strategii diagnostycznych także opracowanie jednolitych obowiązujących w całym kraju algorytmów zarówno dotyczących oznaczeń i interpretacji wyników jak i wskazań. Aktualna codzienna praktyka ujawniła, że ze względu na szczupłość potencjału diagnostycznego oraz koszty oznaczeń miejsce szerokiego skriningu z udziałem badań densytometrycznych zajmują coraz szerzej oznaczenia osób zdecydowanych na podjęcie leczenia.
Niemniej nawet w ograniczonej skali działań stale w Polsce rozszerza się spektrum wykorzystywanej aparatury diagnostycznej (jedno i dwuwiązkowe densytometry, kilka rodzajów aparatów ultradźwiękowych, obwodowa tomografia komputerowa). Na plan pierwszy w tej sytuacji wysuwa się konieczność unifikacji interpretacji wyników i zaleceń diagnostyczno-leczniczych. Pomocne na tej drodze są istniejące zalecenia WHO i Towarzystw Densytometrycznych. Natomiast do tematów naczęściej dyskutowanych stale należą zagadnienia lokalnych norm, czynników ryzyka, a także diagnostyka mężczyzn i starszych kobiet oraz miejsca markerów w diagnostyce i monitorowaniu leczenia.

R11
DIAGNOSTIC POTENTIAL OF OSTEOPOROTIC MEASUREMENT

Roman S. Lorenc

Dept. Biochem. Exp. Med. The Memorial Children`s Health Institute, Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warsaw in Poland

In accord with needs during last years in Poland appeared, the necessity of general consensus in respect to general diagnostic strategy, and treatment of osteoporosis. As in other countries the screening procedure has been limited to patients that intend to be treated. An obstacle in uniform procedures and interpretation of data is increasing presence of broad spectrum of diagnostic equipment (SEXA, DEXA several ultrasound units as well as pQCT ones).
The basic for general interpretation pattern are WHO criteria. The ongoing questions are focused on local norms, diagnostic in men and older women, the role and place of biochemical markers in diagnostic and evaluation, criteria for treatment.

II Krakowskie Sympozjum – Osteoporoza w życiu, praktyce i teorii
Kraków 30.09 – 01.10.1995

Streszczenia:
Materiały kongresowe: REFERATY, s18.

REHABILITACJA W OSTEOPOROZIE
B. Frańczuk
Krakowskie Centrum Rehabilitacji, Kraków, ul.Modrzewiowa 20

Rehabilitacja jest jednym z elementów terapeutycznych stosowanych w leczeniu osteoporozy i należy podkreślić, że nie można z niej zrezygnować stosując jedynie leczenie farmakologiczne.
Istotą zagadnienia jest, w poszczególnych postaciach osteoporozy, zapewnienie pacjentowi aktywności fizycznej, utrzymanie właściwej siły mięśniowej, zapewnienie racjonalnego ruchu całego ciata. Zabiegi rehabilitacyjne mają na celu, poprzez zwięk¬szenie aktywności ruchowej, Ułatwienie penetracji leków do tkanki kostnej poprzez poprawę ukrwienia jak również wzmocnienie mięśni będących integralnym elementem układu kostno – stawowego.
Zabiegi rehabilitacyjne stosowane w osteoporozie powinny być prowadzone i kontro¬lowane przez wykwalifikowanych fizjoterapeutów w przygotowanych do tego celu Ośrodkach.
Ćwiczenia przez nich prowadzone dzielą się na aerobowe (tlenowe) oraz anaerobowe (beztlenowe) i uzupełniane są w miarę konieczności o zajęcia poprawiające koordy¬nację, zmysł równowagi, silę mięśniową. W ostatecznym jednak efekcie ich głównym zadaniem jest poprawa struktury kostnej.
Poszczególne etapy ćwiczeń są ściśle określone i można je podzielić na takie grupy jak – ćwiczenia rozgrzewające przed właściwymi zajęciami, ćwiczenia poprawiające zakres ruchomości i rozciągające, ćwiczenia mające na celu wzmocnienie kości, ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy, ćwiczenia rozluźniające. Podkreślić należy, że tylko systematyczna terapia w ostateczności przyniesie za¬kładany efekt terapeutyczny. Poprzedzona szczegółowymi badaniami wydolności organizmu każdorazowo musi być ustalona do każdego przypadku indywidualnie. Nie przeszkadza to jednak, aby zajęcia terapeutyczne były organizowane w większych grupach. Stwarza to pacjentowi większą motywację do ćwiczeń niż w samotności. Rehabilitacja w osteoporozie musi być oparta o jednoczesne podawanie środków farmakologicznych z okresowymi kontrolami stanu ogólnego oraz obrazem struktury kostnej. W miarę uzyskiwania wyników tych badań, zajęcia muszą być korygowane.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s96-97.

L05
CZĘSTOŚĆ ZŁAMAŃ A POLIMORFIZM GENU KOLAGENU TYPU I (COLIA1) U DZIECI LECZONYCH Z POWODU CHORÓB NOWOTWOROWYCH

Muszyńska-Rosłan K., Sawicka-Żukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Klinika Onkologii dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku

Słowa kluczowe: złamania, polimorfizm kolagenu typu I, choroba nowotworowa u dzieci

Polimorfizm pojedynczego nukleotydu G na T w pierwszym intronie genu kolagenu typu I alfa 1 (COLIA1) od czasu odkrycia przez Granta i wsp., czyli od połowy lat 90-tych, wielokrotnie łączony był z częstszym występowaniem złamań. Większość prac dotyczyła populacji kobiet w wieku okołomenopauzalnym, nieliczne – dzieci, zaś sporadycznie opisywano populacje dzieci leczonych z powodu chorób przewlekłych, u których ocena wpływu pojedynczego czynnika genetycznego na właściwości mechaniczne tkanki kostnej jest utrudniona ze względu na skomplikowane leczenie, jak również niekorzystne czynniki środowiskowe mu towarzyszące.
Celem pracy była ocena częstości występowania złamań oraz próba oceny wpływu genotypu COLIA na ich częstotliwość w populacji dzieci leczonych z powodu chorób nowotworowych.
Pacjenci: Badaniem objęto 171 dzieci, podopiecznych Kliniki Onkologii Dziecięcej w Białymstoku, leczonych z powodu ostrych białaczek (n=75, średni wiek w momencie rozpoznania 9,84 ±4,4 lat), chłoniaków ziarniczych i nieziarniczych (n=48, 13,33 ±3,9 lat) oraz guzów litych (n=47, 12,73 ±4,54). Grupę kontrolną utworzono z 51 zdrowych dzieci (średni wiek 11,81 ±4,46 lat) z regionu północno-wschodniej Polski.
Metody: Polimorfizm genu COLIA1 oznaczano za pomocą metody fragmentów restrykcyjnych. Dane dotyczące złamań uzyskiwano z wywiadu oraz dokumentacji medycznej.Wszystkie złamania były udokumentowane radiologicznie.
Wyniki: W grupie badanej występowanie złamań wykazano u 58 dzieci, co stanowiło 33,9% całej grupy, w porównaniu do 17,5% w grupie kontrolnej. W podgrupach w zależności od diagnozy złamania wystepowały u 28 pacjentów z rozpoznaniem ostrych białaczek (37,3% dzieci leczonych z powodu białaczek), u 11 z chłoniakami złośliwymi (22,9%) i u 18 (38,2%) z guzami litymi. U 16 dzieci złamanie pojedynczej kości wykazano w wywiadzie na długo przed rozpoczęciem leczenia. W 6 przypadkach dzieci z ostrą białaczką stwierdzono w momencie diagnozy kompresyjne złamania kręgów. W grupie badanej nie stwierdzono zależności pomiędzy obecnością określonego genotypu COLIA1 a występowaniem złamań.
W grupie kontrolnej stwierdzono natomiast istotnie częstsze występowanie niekorzystnego genotypu Ss w grupie dzieci z przebytymi złamaniami niż w grupie bez złamań (p=0,0038), czego nie obserwowano u dzieci chorych.
Wnioski: Liczba złamań była wyższa w grupie badanej niż w grupie kontrolnej. Na częstość występowania złamań u dzieci leczonych z powodu choroby nowotworowej wpływa przede wszystkim proces zasadniczy i obciążające leczenie. Ocena wpływu pojedynczych czynników genetycznych na częstość występowania złamań u tych pacjentów jest bardzo utrudniona ze względu na sumujące się niekorzystne działanie czynników środowiskowych.

L05
FRACTURES RATE AND COLLAGEN TYPE I (COLIA1) GENE POLYMORPHISM IN CHILDREN WITH CANCER

Muszynska-Roslan K., Sawicka-Zukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Department of Pediatric Oncology Medical University of Bialystok, Poland

Key words: bone mineral density, collagen type I, childhood acute lymphoblastic leukemia

Single nucleotide polymorphism (G for T) in the first intron of type I collagen gene, since study of Grant et al, has been associated with higher fracture rate. Most of the studies were conducted on population of menopausal women. Rarely data was based on children, and only few on children with chronic diseases, where treatment and its complication (adverse effects), as well as other environmental factors, affect analysis of a single genetic factor on bone properties.
The aim of the study was to assess fractures rate and its relation to COLIA1 gene polymorphism in children with (different types of) cancer.
Patients
The study group consisted of 171 children treated at Department of Paediatric Oncology in Bialystok. 75 subject were diagnosed with acute lymphoblastic lekaemia (ALL, mean of age at diagnosis 9,84 4,4 years), 48 with lymphomas (NHL and LGR, mean age 13,33 3,9) and 47 had solid tumors (ST, mean of age 12,73 4,54). The control group consisted of 51 healthy children (mean of age 11,81 4,46 years) form the north- eastern region of Poland.
Methods
COLIA1 gene polymorphism was examined with restriction fragment length polymorphism (RFLP) method. Information on age at the time of fracture, trauma severity and anatomical location was obtained from a detailed questionnaire and medical records. All fracture events were documented by X-ray examination.
Results
There was 58 fractures (33.9%) in the study group, in comparison to 17.5% in control group. After dividing it according to diagnosis, there were 28 (37.3%) in patients treated for ALL, 11 (22.9%) for lymphomas and 18 (38.2%) for solid tumors. In 16 cases single fractures occurred long time before the disease and its treatment. 6 subjects had vertebral compression fractures at the time of diagnosis. We did not find any correlation between COLIA1 gene polymorphism and rate of fractures in examined group. In control group fractures occurred more often in subjects with Ss genotype (p=0.0038).
Conclusions
The number of fractures was higher in patients treated for cancer than in healthy peers. Fracture rate in studied population of children seems to be related mainly with neoplastic process itself and its treatment. Analysis of single genetical factor and its influence on occurrence of fractures is difficult in patients with various number of potential negative factors affecting acquisition of bone mineral density.

Światowy Kongres Osteoporozy Rio de Janeiro 2004

Dowody na to, że palenie zwiększa ryzyko osteoporozy były kontrowersyjne, ze sprzecznymi rezultatami z serii małych badań. Największe jak dotąd badanie przechyla szalę na korzyść związków z ryzykiem.

W wystąpieniu ustnym Prof. John A. Kanis, dyrektor WHO Collaborating Centre for Metabolic Bone Diseases at Sheffield University i członek zarządu IOF opisał rezultaty meta-analizy ponad 60 000 przypadków (74% kobiet) pochodzących z 10 prospektywnych kohortowych badań na świecie.

Kanis i współautorzy odkryli, że palenie – niezależnie czy w przeszłości czy obecnie – było związane z wyższym ryzykiem złamania. „Palenie może dołączyć do listy czynników ryzyka, które mają na celu identyfikację pacjentów z wysokim ryzykiem i którzy powinni otrzymać leczenie redukujące to ryzyko” powiedział Prof. Kanis.

Do pewnego stopnia palenie wydaje się wywierać swój negatywny efekt poprzez pomoc w obniżaniu gęstości mineralnej kości. Jednakże to nie wszystko. Palenie zdaje się również mieć inne skutki, które zwiększają ryzyko złamań. Te mogą dotyczyć zwiększonego ryzyka upadku poprzez zmniejszenie siły mięśni, a także redukcję fizycznej aktywności, przypuszczalnie w związku z innymi chorobami skojarzonymi z paleniem.