II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s97

L06
NIEDOBÓR ESTROGENÓW W OKRESIE DOJRZEWANIA A UKŁAD KOSTNY

Męczekalski B.

Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu,
ul. Polna 33, 60-535 Poznań

Do czynników odpowiedzialnych za występowanie osteoporozy u młodych kobiet należą czynniki genetyczne, dietetyczne i hormonalne. Rola czynników hormonalnych jest szczególna. Odnosi się ona przede wszystkim do głębokiego hipoestrogenizmu zarówno pierwotnego jak i wtórnego. Prawidłowy przebieg procesu dojrzewania ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia prawidłowej gęstości tkanki kostnej. Uzyskanie optymalnej szczytowej tkanki kostnej ma zasadnicze znaczenie w aspekcie niskiego ryzyka występowania osteoporozy. Występuje znacząca różnica pomiędzy szczytową masą kostną osiąganą przez młode kobiety i młodych mężczyzn. Jest ona osiągana około 25-30 roku życia. Szczytowa masa kostna kobiet jest około 30-35% niższa niż u mężczyzn. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że około 45-50% szczytowej masy kostnej kształtuje się w okresie dojrzewania. Stany kliniczne związane z niedoborem estrogenów to przede wszystkim niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa oraz pierwotna niewydolność jajników pod postacią dysgenezji gonad lub hipoplazji jajników oraz hiperprolaktynemia. Wyselekcjonowanie pacjentek z tymi zaburzeniami ma istotne znaczenie w aspekcie profilaktyki i leczenia osteopenii i osteoporozy. Leczenie obejmuje nie tylko stosowanie terapii hormonalnej, ale również zalecenia dietetyczne i odpowiednio dozowany wysiłek fizyczny.

L06
HYPOESTROGENISM DURING PUBERTY AND SKELETAL SYSTEM

Męczekalski B.

Department of Gynecological Endocrinology, Poznan University of Medical Sciences in Poznan, ul. Polna 33, 60-535 Poznan, Poland

Genetic, dietetic and hormonal factors are main factors responsible for osteoporosis in young women. The role of hormonal factors is very particular. Proper peak bone mass density has very important influence on the low osteoporosis risk. Peak bone mass density in women is approximately 30-35% lower than in men. Additionally 45-50% of peak bone mass is formed during puberty. It is mainly related to primary and secondary hypoestrogenism. Hypothalamic-pituitary insufficiency and ovarian insufficiency are the main such disorders. The selection of patients from these groups has very important significance in the aspect of osteoporosis prophylaxis and treatment. Osteoporosis treatment includes not only hormonal therapy, but also dietetic management.

Światowy Kongres Osteoporozy IOF w Rio de Janeiro 2004

Ostatnio połączono dwa groźne i poważne problemy zdrowotne. Naukowcy odkryli, że kobiety z niską gęstością mineralną bliższego końca kości udowej były bardziej narażone na arteriosklerozę.

W prezentacji podczas Światowego Kongresu Osteoporozy IOF w Rio de Janeiro (OC16) Dr. László Tankó z Center for Clinical and Basic Research in Ballerup w Danii zasugerował, ze otyłość brzuszna i towarzyszące jej zakłócenia w metabolizmie tłuszczu mogą być zasadniczą przyczyną zarówno niskiego BMD jak i choroby7 wieńcowej u kobiet.

Dr Tankó i współpracownicy w ciągu ponad 9 lat przebadali ponad 450 kobiet po menopauzie, kalkulując współczynnik obwodu pasa do obwodu bioder, gęstość mineralną kości i różnorodne markery biochemiczne związane z obrotem kostnym i chorobą wieńcową. Odkryli oni, ze otyłość brzuszna miała związek ze spadkiem poziomu korzystnych protein Apo AI.

Apo AI wchodzi w związki z HDL, tzw. „dobrym cholesterolem”, i uważa się, że wysoki poziom tych protein zapobiega chorobie wieńcowej. Duńczycy odkryli, że niskie poziomy Apo AI są związane ze zwiększoną arteriosklerozą i utrata gęstości mineralnej w bliższym końcu kości udowej. To stwarza w przyszłości możliwość terapii mających na celu podniesienie poziomu Apo AI w celu zapobiegania zarówno niskiego BMD bliższego końca kości udowej oraz arteriosklerozie

Te rezultaty mają natychmiastowe zastosowanie dla 2 grup pacjentów. „Jeżeli lekarz stwierdzi niskie BMD bliższego końca kości udowej, powinien również wykonać badania na nie wykrytą arteriosklerozę,” powiedział Dr Tankó. „Odwrotnie, pacjenci z chorobami naczyń obwodowych powinni zostać poddani badaniom bliższego końca kości udowej w celu określenia konieczności wdrożenia aktywnego leczenia zapobiegającego potencjalnym złamaniom.”

Poza sprawami klinicznymi, związek z otyłością wprowadza możliwość prewencji. „Biorąc pod uwagę, że choroba wieńcowa oraz złamania bliższego końca kości udowej są głównymi przyczynami śmierci wśród osób starszych, te wyniki jeszcze raz zwracają uwagę na wczesne zapobieganie – ćwiczenia i zdrowe odżywianie się zmniejszają otyłość brzuszną”, powiedział Dr Tankó.

Źródło:

Abstrakt OC16.

LARGE WAIST CIRCUMFERENCE AND RELATED LOW APO-A PREDICT ACCELERATED BONE LOSS FROM THE HIP: RESULTS FROM A 9-YEAR PROSPECTIVE STUDY

Tanko´ LB, Alexandersen P, Bagger B, Qin Q, Christiansen C; Center for Clinical and Basic Research, Ballerup, Denmark

MEDICINA SPORTIVA Vol. 4 (Suppl. 1): S11 – S48, 2000

Odżywianie, aktywność fizyczna a zdrowe kościu u kobiet
(Nutrition, physical activity and bone health in women)
Richard D. Lewis, Christopher M. Modlesky
Department of Food and Nutrition, Dawson Hall, The University of Gorgia, Athens

STRESZCZENIE

Wapń i witamina D₃ mogą korzystnie wpływać na skład mineralny kości i zminimalizować ryzyko złamań u kobiet. Niestety, spożycie wapnia wśród kobiet jest niskie, również u wielu z nich kobiet stwierdza się niedobory witaminy D₃. Suplementacja wapnia (1000 mg) może zmniejszyć utratę masy kostnej u kobiet w okresie przedmenopauzalnym i wczesnym pomenopauzalnym, szczególnie w kościach, które zawierają dużą komponencie kości korowej. Suplementacja witaminy D₃ zwalnia utratę masy kostnej oraz zmniejsza liczbę złamań u kobiet w późnym okresie pomenpauzalnym. Podczas gdy nadmierne spożycie sodu i białka potencjalnie może wpływać na skład mineralny kości poprzez zwiększone wydalanie wapnia, fitoestrogeny zawarte w produktach sojowych, mające aktywność estrogenową, mogą zwolnić utratę masy kostnej. Aktywność fizyczna pod postacią ćwiczeń z obciążaniem może zmniejszyć ryzyko osteoporozy u kobiet poprzez wzrost zawartości mineralnej kości we wczesnym okresie dorosłości oraz zmniejszenie utraty masy kostnej podczas menopauzy. Aktywność fizyczna z dużym obciążaniem, np. ćwiczenia oporowe, wydają się być najlepszym bodźcem zwiększającym zawartość mineralną kości; niemniej jednak regularne chodzenie również może pozytywnie wpływać na skład mineralny kości pod warunkiem, że jest uprawiane z dużą częstotliwością. Niezależnie od zmian w składzie mineralnym kości, ćwiczenia fizyczne, które poprawiają siłę mięśniową, wytrzymałość i poczucie równowagi, mogą zredukować ryzyko złamań poprzez zmniejszenie ryzyka upadków. Wspólny efekt wpływu aktywności fizycznej i suplementacji wapniem na masę kostną wymaga dalszych badań.

Słowa kluczowe: wapń, witamina D₃, ćwiczenia fizyczne, zwartość mineralna kości, osteoporoza

*Translated and reprinted from International Journal of Sport Nutrition 8: 250-284, 1998 with kind permission of the Editor

Medycyna po Dyplomie. Osteoporoza. Wyd. Specjalne, maj 2004

Krystyna Księżopolska-Orłowska

Artykuł w załączniku
 

Terapia 5/2004. Reumatologia

Dr med. Mariusz Puszczewicz, prof. dr hab. med. Irena Zimmermann-Górska
Katedra i Klinika Reumatologiczno-Rehabilitacyjna i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. med. Irena Zimmermann-Górska

Barwnikowe kosmkowo-guzkowe zapalenie błony maziowej (Pigmented Villonodular synovitis) (PVNS) jest przewlekłym zapaleniem błony maziowej, po raz pierwszy opisanym przez Jaffego (1) w roku 1941. Jego charakterystyczną cechą jest rozplem synowiocytów wykazujących cechy „paranowotworowe” oraz nacieki z lipofagów i makrofagów obładowanych hemosyderyną z wytworzeniem guzków i kosmków w obrębie błony maziowej stawów, pochewek ścięgnistych i kaletek stawowych. W klasyfikacji WHO zmiany te zaliczane są do niezłośliwych procesów nowotworopodobnych (2). Etiologia choroby jest nieznana.

PVNS występuje w trzech postaciach klinicznych: 1) izolowanej zmiany, obejmującej pochewki ścięgniste znanej także jako olbrzymiokomórkowy guzek pochewek ścięgnistych
2) odosobnionego wewnątrzstawowego guzka (umiejscowiona postać PVNS)
3) postaci rozlanej z wytworzeniem kosmków i barwnikowych zmian, obejmujących całą błonę maziową stawu

PVNS stwierdza się zazwyczaj u osób w wieku 20-50 lat, częściej u kobiet. Opisywane są także przypadki tej choroby u dzieci i u osób w podeszłym wieku.

Artykuł w pełnej wersji do pobrania w pliku pdf.

Streszczenia IV Ogólnopolskiego Sympozjum Chorób Metabolicznych Tkanki Kostnej PTOiTr, Jurata 3-5.09.04

Jan Swiątkowski, Dariusz Chmielewski, Marek Gołebiowski, Ewa Jarkiewicz – Kochman
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu I Zakład Radiologii Klinicznej Akademii Medycznej w Warszawie

W diagnostyce chorób i  uszkodzeń narządu ruchu od 1895 roku aż do połowy XX wieku dominowały klasyczne dwupłaszczyznowe zdjęcia rentgenowskie. Postęp jaki dokonał się w końcu XX wieku spowodował zaistnienie nowych, udoskonalonych badań obrazowych, których interpretacja różni się od klasycznych rentgenogramów. Mając  na uwadze trudności interpretacyjne współczesnych badań obrazowych chcieliśmy  podzielić się własnymi doświadczeniami  w pokonywaniu tych przeszkód. Do szczegółowej oceny wybraliśmy 100 przypadków, w których wystąpiła  niezgodność oceny radiologicznej z kliniczną.

Dr med. Daria Baszko-Błaszyk, prof. dr hab. med. Jerzy Sowiński
Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych AM w Poznaniu

Terapia 2005 luty, Zeszyt nr 2 Temat: OSTEOPOROZA

Pełny artykuł w załączniku

Jerzy Przedlacki

Terapia 03/2006. Osteoporoza

Artykuł w załączniku

Jan Blacha
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii AM w Lublinie
20-950 Lublin, ul. Jaczewskiego 8

Streszczenia zjazdu PTOiTR – 2000

W27

Przeszczepy kostne są stosowane od wielu lat w praktyce klinicznej. Podstawą prawną dopuszczającą ich stosowanie jest ustawa z dnia 26.10.1995 o pobieraniu tkanek i organów (Dz. U. Nr 138/1995 poz. 682) z nowelizacją z dnia 20.06.1997 (Dz. U. Nr 104/1997 poz. 661). Szczegółowe zasady pobierania, przygotowywania, przechowywania i stosowania przeszczepów kostnych opracowane zostały przez banki przeszczepów kostnych oraz inne instytucje, w których wykorzystuje się przeszczepy kostne. Przeszczepy kostne mogą być pobierane ze zwłok lub od żywych dawców. Po pobraniu podlegają procesom konserwacji lub sterylizacji, które mogą zachowywać lub niszczyć własności biologiczne przeszczepu. .
W realloplastykach stawu biodrowego używa się przeszczepów litych lub rozdrobnionych, allo lub autogennych, stabilizowanych lub nie. Przeszczepy lite służą do naprawy ścian panewki stawu biodrowego lub kości udowej albo wzmocnienia stabilności wszczepów biodrowych. Ten rodzaj przeszczepu jest najczęściej stabilizowany wkrętami, pętlami lub siatką. Szczególną odmianą przeszczepów litych są masywne przeszczepy bliższej części kości udowej lub części miednicy, w których osadza się elementy sztucznego stawu. Przeszczepy rozdrobnione są stosowane do naprawy jamistych ubytków panewki lub kości udowej. W połączeniu z użyciem metalowej siatki, pierścieni i koszyków wzmacniających, przeszczepów litych lub w kombinacji tych sposobów są używane także do naprawy mieszanych rodzajów ubytków. Przeszczepy rozdrobnione łatwiej wgajają się niż przeszczepy lite. Jednak każdy rodzaj przeszczepu do wgojenia wymaga właściwego, witalnego podłoża i stabilizacji zaś do dalszej przebudowy stymulacji biomechanicznej. Właściwe użycie przeszczepów jest procedurą technicznie wymagającą, nie zawsze możliwą do przeprowadzenia. Proces wgajania i nieuchronnego przejściowego osłabienia przeszczepu raczej ujawni niż zatuszuje popełnione błędy. .
Zaletą właściwego użycia przeszczepów w realloplastyce stawów biodrowych jest możliwość, stabilnego i długotrwałego osadzenia wszczepu opartego o odtworzone łożysko kostne. Istnieją też ograniczenia ich stosowania wynikające z ryzyka przenoszenia chorób lub immunizacji.

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Wielodyscyplinarnego Forum Osteoporotycznego w sprawie STANDARDÓW DIAGNOSTYKI I LECZENIA OSTEOPOROZY W POLSCE (dane z dn. 21.12.05)

dr hab.med. Edward Czerwiński, prof. dr hab.med. Roman Lorenc, prof. dr hab.med. Ewa Marcinowska-Suchowierska, prof. dr hab.med.  Andrzej Milewicz

Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja. Osteoporoza a ryzyko złamania. 2006

Artykuł w załączniku

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s27-28.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s3.

L05
Częstość występowania osteoporozy i trendy sekularne w złamaniach szyjki kości udowej w Republice Czeskiej
J.Stepan, S. Havelka, R. Zahora
Charles University Faculty of Medicine, Prague, Department of Internal Medicine, City Hospital, Litomerice, Czech Republic

Metodyka: Gęstość mineralna kości badana była w podzielonych wiekowo, randomizowanych grupach 429 mężczyzn i 713 kobiet z dwóch miast (Praga i Litomerice) w obrębie kręgosłupa lędźwiowego, szyjki kości udowej i całego ciała metodą DXA i w obrębie końca bliższego przedramienia metodą SXA. Proporcje kobiet i mężczyzn w każdej z grup z gęstością kości poniżej określonej granicy w którymkolwiek z wymienionych miejsc były odwzorowane na strukturę populacji Republiki Czeskiej. Dane dotyczące złamań szyjki kości udowej u kobiet i mężczyzn w latach1965-1999 zaczerpnięto z centralnego rejestru.
Wyniki. Ogółem, w 1997 szacunkowo 428000 kobiet i 195000 mężczyzn po 50 roku życia miało osteoporozę a kolejne 680000 kobiet i 435000 mężczyzn osteopenię. Liczba hospitalizacji z powodu złamania szyjki kości udowej w 10 milionowej populacji Czech wzrosła na przestrzeni 30 lat 15-krotnie. Starzenie się populacji może tłumaczyć 48 % i 69% tego wzrostu odpowiednio dla mężczyzn i kobiet.

Wnioski. Wyniki tych przekrojowych badań populacyjnych w Republice Czeskiej wykazują częstość występowania osteoporozy i osteopenii porównywalną z danymi publikowanymi dla Holandii i Stanów Zjednoczonych. Wzrost częstości większy niż wynikałoby to z faktu starzenia się populacji może w przyszłości w jeszcze większym stopniu wpływać na wzrost częstości złamań. Wyniki te dają podstawę do ekonomicznych rozważań na temat diagnostyki, leczenia i następstw osteoporozy.

L05
PREVALENCE OF OSTEOPOROSIS AND SECULAR TRENDS OF HIP FRACTURE INCIDENCE IN MEN IN THE CZECH REPUBLIC
Jan Stepan, Stanislav Havelka, Roman Zahora,
Charles University Faculty of Medicine, Prague, Department of Internal Medicine, City Hospital, Litomerice, Czech Republic
Methods: Bone mineral density was assessed in an age-stratified random sample of 429 men and 713 women from two cities (Prague and Litomerice) at the lumbar spine, proximal femur and total body by dual X-ray absorptiometry and at the distal forearm by single X-ray absorptiometry. The proportion of men and women in each age group with bone density below specified levels at any of these skeletal sites was projected to the population structure of the Czech Republic. Data on hip fracture incidence in men and women from 1965 to 1999 in Czech men and women were obtained from the central register.
Results: Overall, in 1997, an estimated 428000 women and 195 000 men over age 50 had osteoporosis and another 680 000 women and 435 000 men had osteopenia. Hospital discharges for hip fracture in the Czech population of 10 million increased over a 30 years period by 15-fold. Population aging explained for 48% and 69% of this increase in men and women, respectively.
Conclusions: The results of this population-based cross sectional study in the Czech Republic document a prevalence of osteoporosis and osteopenia which is comparable with that published for the Netherlands and the United States. An increase in incidence rates above that due to population aging, may increase future fracture rates still further. The results offer a basis for economical considerations in diagnosis, treatment and consequences of osteoporosis.

L10

SYSTEM ZAPOBIEGANIA ZŁAMANIOM (FLS) W POLSCE I NA ŚWIECIE

Amarowicz J.¹, Czerwiński E.^1,2, Kumorek A.^1,2,3

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków

³Healthy Statistic, healthy.statistic@gmail.com 

Słowa kluczowe: złamania osteoporotyczne, system, koordynator, FLS

Złamania pozostają najpoważniejszym powikłaniem osteoporozy. Szacuje się, że po 50. r.ż. złamania dozna co 3-cia kobieta oraz co 5-ty mężczyzna. Złamania niskoenergetyczne, charakterystyczne dla osteoporozy, cechuje dodatkowo fakt, że pierwsze złamanie zwiększa ryzyko wystąpienia kolejnych (2-11 krotnie w zależności od lokalizacji złamania pierwotnego).

Jednym z największych problemów złamań osteoporotycznych pozostaje niedoskonały system ich identyfikacji. Chorzy trafiający na oddział urazowy lub ortopedyczny często nie zostają poinformowani o specyfice doznanego złamania i o dalszych wynikających z tego konsekwencjach. Szukając rozwiązania tego problemu, pod koniec lat 90. ubiegłego wieku w Szkocji, powołany przez grupę specjalistów zespół PDSA (Plan-Do-Study-Act), przez blisko 4 lata szukał odpowiedzi na ten problem korzystając z bazy Szpitali Uniwersyteckich w Glasgow. W ramach działania wymienionej grupy stworzono system w oparciu o działający protokół DADS (Direct Access DXA Service) – nadano mu nazwę Fracture Liaison Services. W centrum nowoutworzonej jednostki znalazł się koordynator – osoba mająca na celu spojenie „dziurawego” systemu w sprawnie funkcjonujący twór.

Przez kilkanaście lat działalności system odniósł ogromny sukces nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale również na całym świecie. W krótkim czasie od jego implementacji donoszono o pozytywnych wynikach jakie przynosi. Było tak w Australii, Kanadzie, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Płn. Irlandii, Holandii oraz w USA. W Szkocji na przestrzeni 10 lat dzięki implementacji FLS uzyskano redukcję liczby złamań bliższego końca kości udowej o 7,4%. W tym samym okresie czasu w Anglii, gdzie system nie był wdrożony, odsetek pacjentów ze złamaniami bkk udowej wzrósł o 17%. W ośrodkach gdzie system był wdrożony 97% pacjentów po złamaniu bkk udowej zaoferowano badanie i/lub leczenie (w ośrodkach bez FLS – 25%). Podobnie wyglądała sytuacja z pacjentami po złamaniu kości promieniowej gdzie badaniem i/lub leczeniem objęto 95% pacjentów, którzy zgłosili się do szpitala z takim złamaniem (w ośrodkach bez FLS – 21 %). Obliczono, że w kohorcie 1000 pacjentów zapobiegnięto 18 złamaniom, co w przełożeniu na populację Wielkiej Brytanii (przy oszacowaniu, że zapobiec można ok 25% złamań) dałoby oszczędność 400 mln £ na samym koszcie leczenia złamań bkk udowej. W Stanach redukcja takich złamań dzięki programowi firmy Kaiser sięgnęła 38,1%, co w przełożeniu na populację leczonych pacjentów, pozwoliło tej firmie ubezpieczeniowej zaoszczędzić 30,8 mln $. Kolejne doniesienia o opłacalności systemu płyną z Australii, Kanady oraz Holandii.

W lutym 2015 roku uruchomiono pierwszy ośrodek Systemu Zapobiegania Załamaniom w Polsce. Placówka została zlokalizowana na terenie Szpitala Powiatowego w Chrzanowie. Kolejne ośrodki w Łodzi, Jaworznie oraz Starachowicach zaczęły działalność od kwietnia 2015. Wszystkie 4 ośrodki widnieją od maja/ czerwca na Map of Best Practices programu Capture the Fracture. Przed koordynatorem pracującym w warunkach polskich pozostaje wiele wyzwań, tj. przełamanie niechęci ortopedów do diagnozowania osteoporozy, brak jednolitego systemu zapobiegania upadkom, mniej korzystny z punktu widzenia pacjenta rynek dostępnych leków, czy brak jednolitej bazy pacjentów ze złamaniami w Polsce. Niewątpliwie nie będzie możliwe wdrożenie pełnego systemu FLS w Polsce w takiej formie jaka funkcjonuje np. w Wielkiej Brytanii od razu. By było to możliwe konieczne są głębokie zmiany systemowe, świadomości lekarzy oraz pacjentów. Jednocześnie musimy mieć świadomość, że starzenie się społeczeństwa będzie dodatkowo pogłębiać problemy epidemiologiczne związane ze złamaniami niskoenergetycznymi.

L10

Fracture Liaison Service (FLS) in Poland and worldwide

Amarowicz J.¹, Czerwinski E.^1,2, Kumorek A.^1,2,3

¹Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

²Cracow Medical Centre

³Healthy Statistic, healthy.statistic@gmail.com 

Key words: osteoporotic fractures, system, coordinator, FLS

Fractures are the most serious  complication of osteoporosis. It is estimated that after the age of 50 approximately 1 in 3 women and 1 in 5 men will have an osteoporotic fracture in their lifetime. Low energy fractures, which are typical for osteoporosis, are also characterised by a fact that the first of them increases the risk of a consecutive fractures (2-11 times depending on the location of the primary fracture).

One of the major problems associated with osteoporotic fractures is its underdiagnosis. Patients admitted to an Orthopaedic Ward or ER are often not informed about the specifics and problems associated with their fracture. In order to find the solution of this problem in the late 1990s, a group of specialists formed a so called PDSA team (Plan-Do-Study-Act) and  for nearly 4 years were searching for an answer using the data from Academic Hospitals in Glasgow. The group suggested launching a new program – Fracture Liaison Services – which would be operating on a basis of an older working program – DADS protocol (Direct Access DXA Service). In the middle of newly formed department a coordinator was placed – its job was to weld the inefficient system into a fully operational institution.

            For over a dozen of years the FLS proved to be a success not only in Great Britain but also worldwide. In a short period of time from its implementation there were a lot of reports demonstrating its great results. The reports came from Australia, Canada, France, Spain, Northern Ireland, Ireland, Netherlands and USA. In Scotland over the period of 10 years, due to the FLS implementation a 7.4% reduction in the hip fracture occurrence was noticed. At the same time in England where FLS has not been implemented the number of hip fractures increased by 17%. In the facilities with the FLS the amount of patients after hip fracture who were offered a DXA scan and/or treatment was 97% (facilities without FLS – 25%). Similar situation was noticed regarding the patients with distal radius fractures – DXA scan and/or treatment was offered to 97% of those who came to ER (facilities without FLS – 21%). It has been estimated that in a cohort of 1000 patients FLS prevents 18 new fractures – in comparison to UK population (and data showing it is possible to prevent about 25% of new fractures) that might save up to 400 mln GBP on a solely cost of hip fracture treatment. In the USA thanks to the program of Kaiser Permanente the reduction in hip fractures reached the level of 38.1% – which in turn, in reference to a number of patients handled by Kaiser, created savings of 30.8 mln USD. Further positive reports about the FLS cost-effectiveness are coming from Australia, Canada and Netherlands.  

In February 2015 a first Fracture Liaison Service (System Zapobiegania Złamaniom) centre was launched in Poland. It has been established in the County Hospital in Chrzanow. Next 3 sites in Lodz, Jaworzno and Starachowice started to operate on April 2015. Since May/June all 4 centres have been placed on Map of Best Practices (IOF Capture the Fracture program). In order to run an efficient FLS centre in Poland a coordinator must face a lot of obstacles e.g.: overcome physicians reservations when it comes to the diagnosis of osteoporosis, lack of a solid system to prevent falls, less beneficial (from the patients point of view) access to medications, lack of a single unified base of fractured patients. Undoubtedly a full FLS implementation in Poland, in a form similar to UK, is currently impossible as it requires indepth health system changes, as well as the shift in the physicians and patients awareness. At the same time we need to be aware that due to the aging of society the epidemiological problems associated with osteoporotic fractures will increase.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 52-53

L09

MARKERY OBROTU KOSTNEGO W PROGNOZOWANIU RYZYKA ZŁAMAŃ I MONITOROWANIU LECZENIA OSTEOPOROZY

Lorenc R.S., Karczmarewicz E., Kryśkiewicz E.

Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

Biochemiczne markery obrotu kostnego to fragmenty białkowych elementów strukturalnych kości (lub produkty ich degradacji) oraz enzymy i białka uwalniane do krążenia w czasie aktywności metabolicznej komórek kościotworzenia – osteoblastów oraz komórek resorpcji kości – osteoklastów. Markery obrotu kostnego pozwalają na określenie intensywności procesów katabolicznych i anabolicznych przebiegających w kości (procesy kataboliczne obniżają parametry jakościowe oraz ilościowe kości, podczas gdy procesy anaboliczne je poprawiają). Status stężeń markerów jest wynikiem trzech zachodzących procesów metabolicznych tkanki kostnej: zwiększenia lub zmniejszenia ilości jednostek przebudowy (BMU), wydłużenia fazy kościotworzenia bądź resorpcji w BMU oraz indukcji procesów kościotworzenia niezależnych od BMU. Podwyższenie stężeń markerów obrotu kostnego u kobiet po menopauzie jest niezależnym od BMD czynnikiem ryzyka złamań. Kilka dostępnych badań potwierdza tę zależność również u mężczyzn. Identyfikacja pacjentek z podwyższonym metabolicznym obrotem kostnym w okresie po menopauzie następuje w oparciu o algorytm oparty na badaniach populacji polskiej. Pomiar stężenia markerów obrotu kostnego ma także istotne znaczenie dla rozpoznania osteoporozy wtórnej. Pozwala także w krótkim horyzoncie czasowym na ocenę antykatabolicznego efektu leczenia bisfosfonianami, denozumabem i raloxifenem (obniżenie stężeń markerów) oraz anabolicznego efektu terapii PTH (podwyższenie stężeń markerów). Zmiany ich stężeń pod wpływem terapii poprzedzają i korelują z późniejszymi zmianami gęstości mineralnej tkanki kostnej. Dla interpretacji wyników monitorowania leczenia istotne znaczenie odgrywa LSC (najmniejsza znacząca zmiana) wyznaczona dla markerów CTx, OC i P1NP oznaczanych metodą automatyczną w czterech polskich laboratoriach kroskalibrowanych w ramach programów wdrożeniowych Ministerstwa Zdrowia. IOF/IFCC wskazuje na potrzebę opracowania klarownych międzynarodowych standardów oznaczania markerów obrotu kostnego w praktyce klinicznej oraz biorąc pod uwagę aspekty biologiczno-analityczne zaleca stosowanie markera kościotworzenia – P1NP oraz markera resorpcji kostnej – CTx oznaczanych w surowicy krwi.

L09

BONE TURNOVER MARKERS IN THE PREDICTION OF THE FRACTURE RISK AND MONITORING OF OSTEOPOROSIS THERAPY

Lorenc R.S., Karczmarewicz E., Kryśkiewicz E.

Department of Biochemistry and Experimental Medicine, The Children’s Memorial Health Institute, Warsaw

Biochemical bone turnover markers (BTMs) are the structural proteins of bone matrix (or the products of their degradation) and enzymes releasing into the circulation during metabolic activity of osteoblasts (the bone-forming cells) and osteoclasts (the bone-resorbing cells). Biochemical markers of bone turnover reflect the overall rate of catabolic and anabolic processes in the skeleton. The catabolic processes deteriorate the parameters of bone tissue quality and mass, when the anabolic processes improve them. BTMs status is the effect of three metabolic processes in the skeleton: increases or decreases bone multicellular units (BMUs) numbers, extended phases of bone formation or resorption, or initiated of bone formation processes independently of BMUs. The increase in bone turnover markers concentrations in postmenopausal women is independent of BMD the fracture risk factor. A few available studies confirm this also in men. In diagnostic approach increased BTMs can help to identify postmenopausal women endangered with fractures. BTMs could also be used for selection individuals for further assessment of secondary osteoporosis. On the same, measurement of BTMs levels before and after treatment allows the evaluation of effectiveness of antiresorptive therapy with the use of bisphosphonates, denosumab or raloxifen (the decrement in BTMs values) and anabolic therapy with PTH (the increment in BTMs values) what is later on followed by densitometric changes. According to GLP the data are evaluated with the use of the least significant change (LSC) calculated in Poland for serum OC, P1NP and CTx with use of Ministry of Health implementation programme. IOF and IFCC recommend that a bone formation marker – P1NP and bone resorption marker – CTx measured in serum should be used as reference analytes for bone turnover markers in clinical practice. The IOF-IFCC Bone Marker Standards Working Group considers that the international reference standards for BTMs should be established.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 47-48

L09

LONG-TERM TREATMENT OF OSTEOPOROSIS WITH DENOSUMAB

Papapoulos S.

Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center, The Netherlands

Keywords: denosumab, FREEDOM, fractures, RANKL

         Animal and, more recently, human genetics have revealed the critical role of RANKL in the regulation of bone resorption leading to the development of the specific inhibitor of RANKL, denosumab (DMab), for the management of skeletal disorders. DMab, a fully human antibody to RANKL, was shown in pharmacokinetic/dynamic studies to persist in the circulation following a single sc injection and to rapidly, efficiently and reversibly decrease bone resorption.

In the pivotal study of DMab in osteoporosis (FREEDOM) 7868 women aged 60-90 years were randomized to receive sc DMab 60 mg or placebo every 6 months for 3 years together with calcium and vitamin D. Compared with placebo, DMab decreased the incidence of new vertebral fractures by 68%, of hip fractures by 40% and of nonvertebral fractures by 20%. The frequency and severity of adverse events was similar between DMab and placebo-treated patients. Preplanned and post-hoc analyses showed, in addition, consistent effects in women with increased fracture risk (e.g in women ≥75 yrs DMab reduced the risk of hip fractures by 62%). The study has been extended to evaluate the long-term safety and efficacy of DMab for up to 10 years. During the extension, each woman is scheduled to receive 60 mg DMAb every 6 months and supplemental calcium and vitamin D daily. Results for women who participated in the first 3 years of the extension, representing up to 6 years of DMAb exposure, are now available. Women from the FREEDOM placebo group received 3 years of DMAb (cross-over group) and women from the FREEDOM DMAb group received 3 more years of DMAb for a total of 6 years (long-term group). Of the 5928 women eligible for the extension, 4550 (77%) enrolled (N=2207 cross-over; N=2343 long-term). During the first 3 years of the extension, the cross-over group had significant gains in BMD of the lumbar spine and total hip, and further significant increases in BMD occurred over 6 years in the long-term group. Serum CTX was rapidly and similarly reduced after the 1^st (cross-over) or 7^th (long-term) DMAb dose with the characteristic attenuation observed at the end of the dosing period. In the extension, for the cross-over group, incidences of new vertebral (2.8%) and nonvertebral (5.6%) fractures were similar to the FREEDOM DMAb group. In the long-term group, fracture incidences remained low (3.5% for new vertebral and 3.8% for nonvertebral fractures). Thus, DMAb treatment for 3 years in the cross-over group reproduced FREEDOM efficacy observations while DMAb treatment for 6 years (long-term group) maintained reduced bone turnover, continued to significantly increase BMD, and maintained the low incidence of fractures. Furthermore, the incidence of fractures in the higher-risk group (≥75 years) during years 4-6 was similar to what was originally observed in years 1-3 in women ≥75 years treated with DMAb. Despite advanced age, adverse events (AEs) and serious AEs in the higher-risk group in the extension were similar to the higher-risk group from FREEDOM and these events did not increase over time with DMAb treatment.

L09

Denosumab w długoterminowym leczeniu osteoporozy

Papapoulos S.

Department of Endocrinology & Metabolic Diseases, Leiden University Medical Center, The Netherlands

Słowa kluczowe: denosumab, FREEDOM, złamania, RANKL

            Genetyka zwierząt, a ostatnio człowieka, wykazała kluczową rolę RANKL w regulacji resorpcji kości, co doprowadziło do rozwoju specyficznego inhibitora RANKL, denosumabu (DMab), mającego na celu leczenie chorób kości. DMab, w pełni ludzkie przeciwciało RANKL, jak wykazały badania dynamiki farmakokinetycznej, utrzymuje się w obiegu po jednorazowej iniekcji podskórnej oraz szybko, efektywnie i odwracalnie zmniejsza resorpcję kości.

W 3-letnim pilotażowym badaniu nad leczeniem osteoporozy Denosumabem (FREEDOM) 7868 kobiet w wieku 60-90 lat zostało losowo przydzielonych do otrzymywanie co pół roku podskórnie leku badanego w dawce 60 mg lub placebo wraz z wapniem i witaminą D. W porównaniu z placebo, DMab zmniejszał częstość występowania nowych złamań kręgów o 68%, złamań szyjki kości udowej o 40%, a złamań pozakręgowych o 20%. Częstość występowania i nasilenie działań niepożądanych była podobna w obu grupach pacjentów. Analizy zaplanowane z wyprzedzeniem, jak i analizy post-hoc wykazały również trwałe efekty u kobiet ze zwiększonym ryzykiem złamań (np. u kobiet ≥75 lat DMab zmniejszył ryzyko złamań szyjki kości udowej o 62%).

Badanie zostało przedłużone w celu oceny długoterminowego bezpieczeństwa i skuteczności DMab w okresie do 10 lat. W przedłużeniu badania każda pacjentka ma co pół roku otrzymać 60 mg DMab wraz z dobową suplementacją wapnia i witaminy D na dobę. Są już dostępne wyniki po 3 latach przedłużenia, co stanowi nawet 6 lat leczenia Denosumabem. Kobiety z grupy placebo otrzymywały Denosumab 3 lata (grupa cross-over), natomiast pacjentki z grupy leczonej lekiem badanym otrzymywały go 3 kolejne lata, czyli w sumie 6 lat (grupy długoterminowe). Spośród 5928 kobiet kwalifikujących się do przedłużenia, 4550 (77%) zostało włączonych do badania (N=2207 cross-over, N=2343 długoterminowe). W ciągu pierwszych 3 lat od rozpoczęcia przedłużenia, grupa cross-over miała znaczący wzrost BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i kości biodrowej, natomiast w grupie długoterminowej wykazano znaczący wzrost BMD będący rezultatem 6. lat terapii. Serum CTX było szybko i analogicznie zmniejszone po 1 (cross-over) lub 7 (długoterminowe) dawce DMab z charakterystycznym osłabieniem obserwowanym pod koniec okresu dawkowania. W przedłużeniu w grupie cross-over, częstość występowania nowych złamań kręgowych (2,8%) i pozakręgowych (5,6%) było podobne do grupy długoterminowej. W grupie długoterminowego częstość występowania złamań pozostała niska (3,5% dla nowych złamań kręgowych i 3,8% dla złamań pozakręgowych). Tak więc leczenie Denosumabem przez 3 lata w grupie cross-over powieliło zaobserwowaną w badaniu FREEDOM skuteczność, a terapia 6-letnia (grupa długoterminowa) wykazała obniżony obrót kostny, nieprzerwanie znaczące zwiększenie BMD i utrzymanie niskiej częstości występowania złamań. Ponadto, częstość występowania złamań w grupie podwyższonego ryzyka (≥75 lat) w 4-6 roku leczenia była podobna do tego, co pierwotnie obserwowane w roku 1-3 u kobiet ≥75 lat leczonych Denosumabem. Mimo zaawansowanego wieku zdarzenia niepożądane (AE) i poważne AE w grupie podwyższonego ryzyka w przedłużeniu były podobne do grupy podwyższonego ryzyka w badaniu FREEDOM, a ilość zdarzeń nie zwiększyła się w czasie leczenia Denosumabem.