1

SPEKTRUM LECZNICZE RANELINIANU STRONTU

 

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 52-53

L13

SPEKTRUM LECZNICZE RANELINIANU STRONTU

Lorenc R.S.

Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej, Warszawa, Polska

Ranelinian strontu (SR) został zarejestrowany w Unii Europejskiej do leczenia osteoporozy pomenopauzalnej u kobiet i osteoporozy u mężczyzn, i jest to pierwszy lek przeciwko osteoporozie, który zmniejsza resorpcję tkanki kostnej i jednocześnie pobudza tworzenie nowej tkanki kostnej. Stront wykazuje wysokie powinowactwo do tkanki kostnej i jest preferencyjnie odkładany w nowo utworzonej tkance kostnej. Wzmacnia regenerację kości, co ma kluczowe znaczenie dla odnowy tkanki kostnej w czasie całego życia człowieka.

SR ma bezpośredni wpływ na komórki kości, modyfikując receptory wapnia. Pobudza tworzenie preosteoblastów i ich różnicowanie, co prowadzi do wytwarzania kolagenu typu I i mineralizacji osteoidu. Równocześnie SR modyfikuje aktywność szlaku ligandu RANK/RANK, opóźnia różnicowanie, zmniejsza aktywność osteoklastów i nasila ich apoptozę.

Wykazano, że podawanie SR w modelu szczura zwiększa objętość kości korowej i beleczkowej oraz zwiększa wytrzymałość mechaniczną kości. Badanie histomorfometryczne szczurów po owariektomii wykazało, że SR zmniejsza resorpcję kości o 30%, ale nie zmniejsza tworzenia kości beleczkowej. Dodatkowo stwierdzono zwiększoną wytrzymałość kości.

Różne korzystne efekty kostne SR prowadzą do istotnej skuteczności klinicznej tego związku w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej i potencjalnie do istotnej przewagi terapeutycznej tego związku nad innymi metodami leczenia osteoporozy. W przeciwieństwie do teriparatydu, denosumabu i bisfosfonianów, SR równocześnie zwiększa tworzenie kości i zmniejsza resorpcję kości. Ranelinian strontu jest ważną terapią pierwszej linii. Już po 1. roku leczenia kobiet z osteoporozą pomenopauzalną ranelinian strontu był istotnie lepszy od alendronianu pod względem poprawy mikroarchitektury kości, na poziomie korowym i beleczkowym, prowadząc do zapobiegania złamaniom z powodu kruchości kości. Dodatkowo, nawet u pacjentów będących w dalszym ciągu w grupie wysokiego ryzyka złamań pomimo wcześniejszego długotrwałego leczenia bisfosfonianami, ranelinian strontu jest w stanie ponownie pobudzić proces tworzenia kości. W badaniach klinicznych fazy III pacjentek z pomenopauzalną osteoporozą ranelinian strontu wykazywał wczesną i długotrwałą skuteczność w zapobieganiu złamaniom kręgów, innych kości niż kręgów oraz biodra, oraz cechowała go dobra tolerancja w porównaniu z placebo. Większa gęstość mineralna kości (BMD) w trakcie leczenia ranelinianem strontu jest silnie powiązana ze zmniejszeniem ryzyka złamań i jest także czynnikiem predykcyjnym zmniejszenia tego ryzyka. Zdolność predykcyjna BMD jest szczególnie istotna, gdyż jest to wskaźnik zapobiegania złamaniom przez ranelinian strontu i będzie prawdopodobnie miała duże znaczenie dla poprawy motywacji pacjentów do długotrwałego leczenia ranelinianem strontu, co poprawi przestrzeganie zaleceń dotyczących leczenia i zwiększy odsetek pacjentów kontynuujących leczenie.

Ze względu na to, że osteoporoza wymaga długotrwałego leczenia u osób w podeszłym wieku, SR dzięki swojemu szybkiemu działaniu, udowodnionej zdolności do długotrwałego zmniejszania ryzyka złamań, szczególnie innych niż złamania kręgów, oraz korzystnemu profilowi bezpieczeństwa jest szczególnie odpowiedni dla kobiet w podeszłym wieku z osteoporozą oraz dla mężczyzn.

 

L13

THERAPEUTIC SPECTRUM OF STRONTIUM RANELATE

Lorenc R.S.

Department of Biochemistry, Radioimmunology and Experimental Medicine, Warsaw, Poland

         Strontium ranelate (SR) has been approved for the treatment of postmenopausal osteoporosis in women and male osteoporosis in the European Union, being the first antiosteoporotic agent to reduce bone resorption while promoting bone formation. Strontium has a high affinity for bone tissue and is preferentially deposited in newly formed bone. It enforces bone regeneration what is essential for bone reneval throughout life.

         SR has a direct effect on bone cells by modifying of calcium receptors. It stimulates formation of preosteoblasts and their differentiation, which results in production of type I collagen and mineralization of osteoid. At the same time SR modifies activity of RANK/RANK ligand pathway, delays differentiations , decreases activity of osteoclasts and increases their apoptosis.

         Administration of SR in rats model has shown an increase of cortical and trabecular bone volume as well as an increase of mechanical strength of the bone. A histomorphometric study of ovariectomized rats showed that SR decreases bone resorption by 30% but does not decrease trabecular bone formation. Moreover, an increase in bone strength was noted.

The various bone benefits of SR lead to marked clinical efficacy for the compound in postmenopausal osteoporosis and to potentially major therapeutic advantages for the compound over other antiosteoporotic therapies. Unlike Teriparatide, Denosumab and Bisphosphonates, SR simultaneously increases bone formation, while also reducing bone resorption. Strontium ranelate represents an important first-line therapy. After only 1 year of treatment, strontium ranelate is significantly superior to alendronate in improving, in women with postmenopausal osteoporosis, bone microarchitecture, at both cortical and trabecular levels, with subsequent benefit for the prevention of fragility fractures. Moreover, even in patients who are still at high risk of fractures despite previous long-term treatment with bisphosphonates, strontium ranelate is able to relaunch the process of bone formation. In phase III clinical trials of osteoporotic postmenopausal patients, strontium ranelate provided early and sustained efficacy in the prevention of vertebral, nonvertebral, and hip fractures, and good tolerability, compared with placebo. Increased BMD during strontium ranelate therapy is strongly associated with, and also predictive of fracture risk reduction. This predictive capacity of BMD measurements is particularly pertinent, being a marker of antifracture efficacy shown with strontium ranelate, and will probably be of major importance in encouraging long-term patient motivation with strontium ranelate therapy, thus improving compliance and persistence of patients.

Since osteoporosis requires long-term management in old age, SR because of its rapid action, proven long-term reduction in fracture risk, especially non-vertebral, and favorable safety profile is particularly suitable for elderly osteoporotic women as well as men.




POSTĘPY W OZNACZENIACH ULTRASONOGRAFICZNYCH KOŚCI U DZIECI

X Sympozjum Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
IV Krakowskie Sympozjum Osteoporozy

Kraków 23-26 września 1999

Streszczenia opublikowano:
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA PRAC – ABSTRACTS, s62-63.


R17
POSTĘPY W OZNACZENIACH ULTRASONOGRAFICZNYCH KOŚCI U DZIECI

Maciej Jaworski, Roman S. Lorenc.
Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa.

Ultradźwiękowa aparatura do pomiarów kości jest w ostatnich latach coraz szerzej stosowana przede wszystkim w badaniach u osób dorosłych, ale także u dzieci i młodzieży. Celem pracy była weryfikacja tej metody w pomiarach u dzieci zdrowych i u dzieci z osteoporozą w przebiegu różnych schorzeń. W badaniach uczestniczyła grupa 899 dzieci zdrowych ze szkół warszawskich (7-18 lat) oraz 32 dzieci z wrodzoną _łamliwości_ kości (OI), 33 dzieci z idiopatyczną osteoporozą młodzieńczą (IJO; 19 faza ostra, 14 faza przewlekła) i 73 dzieci z hipercalcuri_ (HYP). Badania ultradźwiękowe kości piętowej (BUA, SOS i Stiffness) wykonano aparatem Achilles Plus, badania gęstości kości całego szkieletu (TBBMD) i kręgosłupa lędzwiowego (AP Spine BMD) metodą DEXA aparatem Lunar DPX-L.
U dzieci zdrowych zaobserwowano statystycznie znamienną przewagę chłopców 15, 16 i 17-letnich nad dziewczętami w wartościach BUA oraz Stiffness oraz trend do przewagi u chłopców 18-letnich. Obserwowano także wyższą dynamikę przyrostu SOS, BUA i Stiffness wraz z wiekiem u chłopców niż u dziewcząt. U dzieci z hipercalcurią stwierdzono znamienne obniżenie wartości Z-score dla SOS, oraz trend do obniżenia Z-score TBBMD. Z-score dla BUA i Stiffness były w normie (badania Ap Spine u tych dzieci nie wykonywano). U dzieci z OI i z IJO zaobserwowano znamienne obniżenie wartości Z-score zarówno dla SOS, BUA i Stiffness jak i AP Spine BMD oraz TBBMD, przy czym najniższe wartości obserwowano u dzieci z OI, pośrednie u dzieci z IJO-faza ostra, a najwyższe u dzieci z IJO-faza przewlekła. Otrzymane wyniki sugerują, że metoda ultradźwiękowa odzwierciedla zróżnicowanie w rozwoju kośca u chłopców i dziewcząt, oraz, że jest podobnie przydatna w diagnostyce wrodzonej łamliwości kości, idiopatycznej osteoporozy młodzieńczej i hipercalcurii jak metoda DEXA pomiaru gęstości kości.

R17
DEVELOPMENT OF ULTRASOUND BONE MEASUREMENTS IN CHILDREN

Maciej Jaworski, Roman S. Lorenc.
Department of Biochemistry and Experimental Medicine,
The Children’s Memorial Health Institute,
Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa.

Ultrasound equipment for bone evaluation has been widespread introduced to medical practice only in adults. The aim of this study was evaluation of this method in children in two clinical situation: physiology and pathology. Group of 899 healthy children (7-18 yrs) was recruited from local schools. Three groups of diseased children: 32 with osteogenesis imperfecta (OI), 33 with idiopathic juvenile osteoporosis (IJO; 19-active phase, 14-chronic phase) and 73 with hypercalcuria (HYP) were also measured. Ultrasound measurements of os calcis (SOS, BUA and Stiffness) were done using Achilles Plus. Additionally total body BMD and lumbar (AP) spine BMD were measured using Lunar DPX-L apparatus (DEXA method) and compared with ultrasound data.
It was shown that BUA and Stiffness in healthy 15, 16 and 17 yrs boys were significantly greater than in age-matched girls (in 18 yrs only statistical trends were observed). SOS, BUA and Stiffness increase faster during adolescence in boys than in girls. SOS and TBBMD Z-scores for children with HYP were significantly lower than zero, when for BUA and Stiffness were normal (lumbar spine BMD was not measured in this group). All Z-scores in OI and IJO groups were significantly lower, however the lowest values were observed in OI group, intermediate in IJO-active phase and the highest in IJO-chronic phase group. It has been suggested that ultrasound method reflects sex differences of bone development during adolescence, and that clinical usefulness of ultrasound method is similar to DEXA method in diagnostic of hypercalcuria, osteogenesis imperfecta and idiopathic juvenile osteoporosis.




PRZYDATNOŚĆ BADAŃ DENSYTOMETRYCZNYCH, ILOŚCIOWEJ TOMOGRAFII KOMPUTEROWEJ ORAZ TECHNIK […]

II Krakowskie Sympozjum – Osteoporoza w życiu, praktyce i teorii
Kraków 30.09 – 01.10.1995

Streszczenia:
Materiały kongresowe: REFERATY, s25.

PRZYDATNOŚĆ BADAŃ DENSYTOMETRYCZNYCH, ILOŚCIOWEJ TOMOGRAFII KOMPUTEROWEJ ORAZ TECHNIK ULTRADŹWIĘKOWYCH W DIAGNOSTYCE I MONITOROWANIU LECZENIA OSTEOPOROZY

R. S. Lorenc
Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa

Metody densytometryczne charakteryzują się wysoką czułością i specyficznością a nowe generacje wprowadzonych densytometrów odznaczają się także wysokiej jakości wynikami w zakresie powtarzalności i odtwarzalności prowadzonych ozna¬czeń. Są one wysoko użyteczne i znajdują coraz szersze zastosowanie w pracy kli¬nicznej.
Badania densytometryczne opierają się na interpretacji tzw, rzutu płaskiego na płaszczyznę a uzyskane wartości „gęstości” densytometrycznej oceniane są w g/cm2. Ograniczenia technik densytometrycznych przezwyciężają pojawiające nowe opcje diagnostyczne związane z zastosowaniem ultradźwięków i technik tomografii kompu¬terowej. W tym pierwszym przypadku zaistniała możliwość uzyskania nieinwazyjnej informacji odnośnie ryzyka złamań i jakości tkanki kostnej, w tym drugim odporności mechanicznej kości. Prowadzone szeroko badania z ich zastosowaniem rokują, że wyjdą one wkrótce z fazy eksperymentu klinicznego i znajdą szerokie zastosowanie w praktyce klinicznej.




L11 ZASADY PROFILAKTYKI, ROZPOZNAWANIA I LECZENIA OSTEOPOROTYCZNYCH ZŁAMAŃ KOŚCI

III Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 24-26.09.2009

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2009, vol 11 (Suppl. 2).
 
 
L11
ZASADY PROFILAKTYKI, ROZPOZNAWANIA I LECZENIA OSTEOPOROTYCZNYCH ZŁAMAŃ KOŚCI
 
Górecki A.1, Marczyński W.2, Czerwiński E.3, Chmielewski D.4 
1 Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie.
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki
2 Klinika Ortopedii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Samodzielny Szpital Kliniczny im. Prof. A. Grucy w Otwocku
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński
3 Polskie Towarzystwo Osteoartrologii w Krakowie
Przewodniczący: dr hab. med. Edward Czerwiński
4 Zespół Ortopedyczno-Traumatologiczny Szpitala HOSPITEN – Lanzarote, Puerto del Carmen, Hiszpania
Kierownik: dr n. med. Dariusz Chmielewski
 
Opublikowano w: Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, 9, 5; 548-554
 
link do artykułu:
www.osteoporoza.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=81&catid=128&Itemid=110

L11
THE PRINCIPLES OF PROPHYLAXIS, DIAGNOSIS AND TREATMENT OF OSTEOPOROTIC BONE FRACTURES
 
Górecki A.1, Marczyński W.2, Czerwiński E.3, Chmielewski D.4 
1 Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie.
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki
2 Klinika Ortopedii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, Samodzielny Szpital Kliniczny im. Prof. A. Grucy w Otwocku
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński
3 Polskie Towarzystwo Osteoartrologii w Krakowie
Przewodniczący: dr hab. med. Edward Czerwiński
4 Zespół Ortopedyczno-Traumatologiczny Szpitala HOSPITEN – Lanzarote, Puerto del Carmen, Hiszpania
Kierownik: dr n. med. Dariusz Chmielewski
 
Published in: Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, 9, 5; 548-554
 
 



DIAGNOSING OSTEOPOROSIS USING DENTAL RADIOGRAPHS

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005
 
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1)
 
 
L14
DIAGNOSING OSTEOPOROSIS USING DENTAL RADIOGRAPHS
 
Devlin H. 1, Horner K. 1, Graham J. 2, Allen D. 2
1 The Dental School, University of Manchester, Manchester M15 6FH, UK
2 Imaging Science and Biomedical Engineering. University of Manchester, UK
 
Keywords: Dental radiographs, mandibular cortical width and shape
 
Introduction
A great number of panoramic dental radiographs are taken regularly by dentists, and osteoporosis observed on these films may be used to indicate referral of patients to specialist centers for further osteoporosis assessment. There are no national or European guidelines which dentists might use to determine what features of the dental radiographs might be useful in screening osteoporotic patients.
Aim of the Study
We aim to provide clear guidance to dentists on the clinical and radiographic criteria that might be used to refer osteoporotic patients. We have used advanced automated image processing techniques (active shape modeling), to determine whether the shape and width of the mandibular cortex on dental panoramic radiographs could be used to diagnose osteoporosis. 
Materials and Methods
127 female patients, aged 45-55 years, were recruited and informed consent obtained. Research Ethics Committee was previously obtained.
Bone mineral density measurements were made of the spine (L1-L4) and of the total hip. In addition, each patient received a panoramic dental radiographic examination using a Cranex DC-3 unit (Soredex Orion Corporation, Finland) or a Planmeca PM 2002C unit (Planmeca, Finland). The radiographs were digitized at high resolution (4×10-5). Two independent experts placed points on the image boundary of the mandibular cortices, using a graphical user interface, to create a “training set of images”. This training set was used to generate an active shape model of the mandibular cortex, which will iteratively deform to fit an example of the object in a new mandibular image.
Results
We obtained an acceptable error measure of the distance between the model-generated set of points and a curve passing through the mark-up points generated by the experts. This was despite the image “noise” inherent in the dental panoramic radiograph technique, such as that caused by irrelevant shapes (hyoid bone, spine etc) and horizontal distortion. There are a great number of features in a panoramic dental radiograph which act as distracters for the active shape model. To improve the accuracy of the active shape model, a level of pre-processing may be required such as the user indicating anatomical landmarks on the mandible.
The computer-generated measurements of mandibular cortical width were in good agreement with results determined manually from the same set of radiographs. 
Conclusions
We have shown that we are able to determine the width of the mandibular cortical bone on dental panoramic radiographs as predicted by an active shape model. In the future, we envisage automated radiographic analysis being incorporated into dental radiography software which is capable of alerting the dentist to the patient requiring referral for osteoporosis assessment.
 
Acknowledgement
This work was supported by the European Commission (project number QLRT-2001-02243).
 
 
L14
DIAGNOSTYKA OSTEOPOROZY Z ZASTOSOWANIEM RADIOGRAMÓW ZĘBÓW
 
Devlin H. 1, Horner K. 1, Graham J. 2, Allen D. 2
1 The Dental School, University of Manchester, Manchester M15 6FH, UK
2 Imaging Science and Biomedical Engineering. University of Manchester, UK
 
Słowa kluczowe: radiogramy zębów, grubość i kształt kości korowej żuchwy
 
Wstęp
Lekarze stomatolodzy regularnie wykonują dużą liczbę panoramicznych radiogramów zębów, zaś stwierdzenie na tych zdjęciach osteoporozy może pozwolić na wskazanie grupy pacjentów, którzy wymagają skierowania do specjalistycznych ośrodków w celu dalszej diagnostyki osteoporozy. Nie istnieją żadne krajowe ani europejskie wytyczne, które pozwoliłby stomatologom określić jakie elementy na radiogramach zębów mogą być przydatne w skriningu pacjentów z osteoporozą.
Cel badania
Naszym celem jest opracowanie jasnych wytycznych dla stomatologów opartych na kryteriach klinicznych i radiograficznych, które mogłyby odnosić się do pacjentów z osteoporozą. Zastosowaliśmy zaawansowane techniki przetwarzania obrazu (aktywne modelowanie kształtu), aby ocenić czy kształt i grubość kory żuchwy na radiogramach zębów może mieć zastosowanie w diagnostyce osteoporozy.
Materiał i metody
Na udział w badaniu świadomą zgodę wyraziło 127 kobiet w wieku 44-55 lat. Wcześniej uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej..
Wykonano pomiary gęstości mineralnej kości w kręgosłupie (L1-L4) i w bliższym końcu kości udowej. Dodatkowo u każdej pacjentki wykonano radiogramy zębów przy użyciu aparatu Cranex DC-3 (Soredex Orion Corporation, Finlandia) lub Planmeca PM 2002C (Planmeca, Finlandia). Radiogramy były skanowane w wysokiej rozdzielczości (4×10-5). Dwóch niezależnych ekspertów oznaczało punkty krańcowe kory żuchwy przy użyciu interfejsu użytkownika grafiki w celu stworzenia zestawu wzorcowego zdjęć. Zestaw ten został użyty do wygenerowania aktywnego modelu kory żuchwy, który odkształcał się interaktywnie tak, by dopasować się przykładowo do obiektu na nowym zdjęciu żuchwy.
Wyniki
Przy akceptowalnym błędzie pomiarowym otrzymaliśmy wyniki odległości pomiędzy punktami wygenerowanymi przez model oraz krzywą powstałą przez oznaczanie punktów przez ekspertów. Dokonano tego pomimo „szumu” obecnego na obrazach w panoramicznych radiogramach zębów, spowodowanego przez nieodpowiednie kształty (kość gnykowa, kręgosłup) oraz zniekształcenia horyzontalne. Istnieje duża liczba cech w panoramicznych radiogramach zębów, które działają jak rozpraszanie w modelu aktywnego kształtu. Aby poprawić precyzję modelu aktywnego kształtu wymagana byłaby wcześniejsza obróbka taka jak np. użytkownik wyznaczający anatomiczne punkty orientacyjne na żuchwie.
Komputerowo wygenerowane pomiary grubości kory żuchwy były zgodne z pomiarami wykonanymi ręcznie na tych samych radiogramach.
Wyniki
Wykazaliśmy, że można określić szerokość kości korowej żuchwy na panoramicznych radiogramach zębów tak, jak to przewiduje model aktywnego kształtu. W przyszłości przewidujemy automatyczną analizę radiograficzną zawartą w oprogramowaniu aparatów dentystycznych rtg, które będzie miało możliwość zawiadamiania stomatologa w przypadku pacjenta wymagającego dalszej diagnostyki w kierunku osteoporozy.
 
Projekt dofinansowany przez Komisję Europejską (projekt QLRT-2001-02243).
 



Wartosć rokownicza klinicznych czynników ryzyka występowania złamań niskoenergetycznych (…)

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s103-104.
 

 

L11
WARTOŚĆ ROKOWNICZA KLINICZNYCH CZYNNIKÓW RYZYKA WYSTĘPOWANIA ZŁAMAŃ NISKOENERGETYCZNYCH WŚRÓD KOBIET PO MENOPAUZIE

Marcinkowska M., Gowin E., Nosowicz W., Horst-Sikorska W.

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Słowa kluczowe: kliniczne czynniki ryzyka, złamanie niskoenergetyczne, osteoporoza

Wstęp
Osteoporozę charakteryzują zmiany w kości polegające na jej zmniejszonej wytrzymałości, która zwiększa ryzyko złamań. Złamanie niskoenergetyczne, często jedyny objaw choroby, jest jednocześnie najpoważniejszym jej powikłaniem.
Cel pracy
Celem pracy była ocena wartości rokowniczej czynników ryzyka wystąpienia złamań osteoporotycznych w grupie kobiet po menopauzie.
Materiał i metoda
Badanie przeprowadzono na grupie 210 pacjentek po menopauzie z Poradni Endokrynologii i Osteoporozy SPSK 2 w Poznaniu. Analizowano kliniczne czynniki ryzyka wystąpienia złamania niskoenergetycznego takie jak: wiek, masa ciała, wzrost, wystąpienie złamania u pacjentki, wystąpienie złamania biodra u matki, stosowanie przewlekłej sterydoterapii, obecność rzs, aktualne palenie papierosów, nadużywanie alkoholu. U wszystkich pacjentek wykonano badanie densytometryczne w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz bliższego końca kości udowej. Przy użyciu kalkulatora RB-10 obliczano 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania.
Wyniki
Wiek badanych pacjentek wynosił od 51do 86 lat ( średnia wieku 69 lat), masa ciała od 36-85kg (średnio 59,4kg), wzrost 137-170cm (średnio 153,9cm). Obecne palenie papierosów deklarowało 21 badanych, przewlekłą sterydoterapię w wywiadzie podawało 5 chorych, złamanie biodra u matki zgłosiło 30 pacjentek,
U 71 kobiet stwierdzono złamanie jawne klinicznie, u 119 jakiekolwiek załamanie niskoenergetyczne (w tym jawne klinicznie oraz ubytek wzrostu ≥7cm świadczący o wystąpieniu złamania w obrębie kręgosłupa), u 91 pacjentek nie stwierdzono złamań osteoporotycznych.
10-letnie ryzyko wystąpienia jakiegokolwiek złamania w grupie pacjentek z przebytymi jawnymi klinicznie złamaniami, oceniane na podstawie analizy klinicznych czynników ryzyka, wyniosło 17,26%. Po uwzględnieniu wyników badania densytometrycznego L1-L4 wyniosło 30,35%, bkku 22,05%. Dla pacjentek ze stwierdzonym ubytkiem wzrostu, bez rozpatrywania badania densytometrycznego, 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania było równe 15,76% uwzględniając wyniki badania densytometrycznego L1-L4 45,05%, bkku 24,21%. Dla pacjentek z przebytym złamaniem biodra kliniczne 10-letnie ryzyko złamania wyniosło 20,33%, natomiast oceniane w oparciu o badanie densytometryczne L1-L4 51,5%, a bkku 25,5%. 10-letnie ryzyko wystąpienia jakiegokolwiek złamania w grupie pacjentek bez złamania, oceniane wyłącznie na podstawie analizy klinicznych czynników ryzyka, wyniosło 9,7%,oceniane na podstawie badania densytometrycznego L1-L4 wyniosło 15,37%, bkku 14,2%.
Wnioski
1. Ocena wyłącznie klinicznych czynników ryzyka wystąpienia złamania niskoenergetycznego pozwala na wstępne wyodrębnienie pacjentek z grupy ryzyka.
2. Poszerzenie analizy o badanie densytometryczne pozwala z większą dokładnością ocenić 10-letnie ryzyko wystąpienia złamania.


L11
THE PROGNOSTIC RELEVANCE OF CLINICAL RISK FACTORS FOR LOW-ENERGY FRACTURES IN POSTMENOPAUSAL WOMEN

Marcinkowska M., Gowin E., Nosowicz W., Horst-Sikorska W.

Department of Family Medicine, University of Medical Sciences, Poznan, Poland

Key words: clinical risk factors, low- energy fracture, osteoporosis

Introduction
Osteoporosis is characterized defects of bone microarchitecture and increased risk of fractures. A low – energy fracture is usually the only but the most severe sign of the disease.
The aim of the study
The aim of the study was the evaluation of prognostic significance of clinical risk factors for osteoporotic fractures in postmenopausal women.
Material and methods
The study group comprised 210 postmenopausal women from Endocrinology and Osteoporosis Outpatient Clinic. Clinical risk factors for low-energy fractures were analyzed such as: age, weight, height, fractures, hip fractures in mothers, long-term steroidotheraphy, RA, smoking, alcohol abuse. In all the patients BMD of the femoral neck and lumbar spine were evaluated by DXA (Lunar DPX-L). Ten – year risk of fractures was estimated according to RB-10 calculator.
Results
Age of the analyzed patients ranged from 51 to 86 years (average 69 years), weight from 36-85kg (average 59.4kg), height 137-170 (average153.9cm). Smoking declared 21 women, long term steroidotheraphy in 5, hip fractures in mothers of 30 patients. In 71 women clinically overt fractures were present, in 119 any low-energy fracture (clinically overt or height decrease more than 7cm which can be treated as a clinically silent vertebral body fracture), in 91 patients there were not any fractures. Ten-year risk for any fracture in patients with clinically overt fractures estimated according to clinical risk factors was 17.26%, after concerning results of BMD in lumbar spine it was 30.35% and in femoral neck- 22.05%. For the patients with height decrease clinical ten-year risk for fracture was 15.76%, with densitometry results in lumbar spine it was 45.05% and in femoral neck – 24.21%. For the patients after hip fracture clinical risk for fracture was 20.33%, regarding BMD results in lumbar spine it increases to 51.5% and in femoral neck to 25.5%. Ten year risk for any fracture in patients without fractures estimated on a basis on clinical factors was 9.7%, analyzed with densitometry in lumbar spine was 15.37% and in femoral neck 14.2%.
Conclusions:
3. Analysis of clinical risk factors for low-energy fractures alone may indicate patients with risk.
4. Risk factors assessment with consideration of bone mineral density measurement enables more accurate estimation of the fracture risk.




Mechanizmy działania i wpływ terapeutyczny strontu na tkankę kostną

Calcified Tissue International 2001; 69: 121-129

Mechanizmy działania i wpływ terapeutyczny strontu na tkankę kostną
P.J. Marie, P. Ammann, G. Boivin, C. Rey

Streszczenie

Różnorodne czynniki regulujące o działaniu ogólnoustrojowym i miejscowym ściśle sterują procesami resorpcji i powstawania kości. Również substancje mineralne i pierwiastki śladowe wpływają na powstawanie i resorpcji kości, bezpośrednio i pośrednio oddziałując na komórki i substancję mineralną kości. Niektóre pierwiastki śladowe wykazujące bliskie pokrewieństwo chemiczne z wapniem, takie jak stront (Sr), w stężeniach wyższych od wymaganych fizjologicznie wywierają działanie farmakologiczne na kość. Stwierdzono, że stront wpływa na komórki kości na kilka różnych sposobów: oprócz aktywności antyresorpcyjnej wykazuje również wpływ anaboliczny na kość, co może w istotny sposób korzystnie oddziaływać na równowagę kostną u zdrowych zwierząt, a także u zwierząt z osteopenią. W związku z tym stront wzbudza też zainteresowanie jako potencjalny środek w leczeniu osteoporozy. W niniejszym przeglądzie podsumowano mechanizmy wpływu strontu na komórki kości, dowody na jego korzystny wpływ na masę kostną in vivo, a także potencjalne działania terapeutyczne w chorobach przebiegających z osteopenią.

 

Słowa kluczowe: stront, kościotworzenie, osteopenia, resorpcja, kość

Tłumacznie artykułu w pełnej wersji umieszczone za zgodą wydawnictwa ©2001 Springer-Verlag New York Inc.
Wersja oryginalna dostępna na stronie:

http://springerlink.com/app/home/contribution.asp?wasp=f0gvvmyrqk2ncevwyjf6&referrer=parent&backto=issue,1,7;journal,43,113;searchpublicationsresults,1,2;




Porównanie wskaźnika ryzyka klinicznego i ilościowej ultrasonografii kości celem identyfikacji (…)

Osteoporosis Int (2003) 14, 9 716 – 721

Porównanie wskaźnika ryzyka klinicznego i ilościowej ultrasonografii kości celem identyfikacji kobiet ze wzmożonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy.
(Comparison of a simple clinical risk index and quantitative bone ultrasound for identifying women at increased risk of osteoporosis)


Qing-Yang Huang (1, 2, 3), Robert R. Recker (2) and Hong-Wen Deng (1, 2, 3)


(1) Laboratory of Molecular and Statistical Genetics, College of Life Sciences, Hunan Normal University,   410081 ChangSha, Hunan, People”s Republic of China

(2) Osteoporosis Research Center, Creighton University, 601 N. 30th Street, Suite 6787, Omaha, NE 68131, USA

(3) Department of Biomedical Sciences, Creighton University, 601 N. 30th Street, Suite 6787, Omaha, NE 68131, USA


Osteoporoza jest obecnie narastającym problemem w krajach Azji, wczesna identyfikacja czynników ryzyka jest najbardziej efektywną metodą walki z tą chorobą w krajach rozwijających się. Pacjenci z obniżoną wartością BMD (gęstości mineralnej kości) cechuje wzrost ryzyka złamania kości. Jednakże w wielu regionach Azji dostęp do badań densytometrycznych jest ograniczony, metody, które charakteryzowałyby się niskim kosztem byłyby bardzo ważne w diagnostyce osteoporozy. Dokonaliśmy porównania dwóch metod: oceny ryzyka klinicznego (według OSTA- Osteoporosis Self-assessment Tool for Asians) oraz ilościowej ultrasonografii kości (QUS) celem identyfikacji pacjentów z niskim BMD – oceniono 722, pochodzące z południowych Chin, kobiety w okresie pomenopauzalnym, zamieszkujące Hong-Kongu. Do identyfikacji pacjentów z BMD szyjki kości udowej T-score ≤ –2,5 wykorzystywano osoby z wartością testu OSTA poniżej -1, czułość i swoistość takiej korelacji wynosiła odpowiednio 88 % i 54 %.

Przy optymalnym, T-score -2,35 dla QUS czułość i swoistość wynosiła odpowiednio 81 % i 65 %.

AUC dla QUS wynosił 0,78 i nie był znacząco odmienny od wartości 0,8 otrzymanej dla OSTA. Zarówno OSTA jak i QUS korelowało znacząco z BMD szyjki kości udowej (odpowiednio 0,62 i 0,36, P<0,001). Przy zastosowaniu progów diagnostycznych, jak powyżej opisano, celem identyfikacji BMD T-score ≤ –2,5 dla kręgów lub szyjki kości udowej osiągnięto czułość i swoistość odpowiednio 79 % i 60 % dla OSTA oraz 69 % i 70 % dla QUS. Wykorzystanie jednocześnie OSTA oraz QUS pozwalało osiągnąć czułość wynoszącą 91 %, natomiast swoistość obniżyła się do wartości 44 %. Podsumowując, uważamy, iż OSTA jest tanią i efektywną metodą identyfikacji pacjentów ze wzmożonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy w krajach rozwijających się, jego użycie ułatwi wybór pacjentów, którym należy wykonać densytometrię.

Słowa kluczowe:

Azja, ultrasonografia kości, wskaźnik ryzyka klinicznego




Wpływ aktywności ruchowej na gęstość tkanki kostnej u kobiet w wieku 50-77 lat

MEDICINA SPORTIVA Vol. 4 (Suppl. 1): S111 – S125, 2000

The influence of physical activity on bone mineral density in 50-77 years old women

Zbigniew Szyguła1, Dorota Kordiak-Drzał, Agnieszka Gujda

1Zakład Medycyny WF i Sportu, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków

STRESZCZENIE

Celem pracy była ocena zależności pomiędzy gęstością mineralną kości (BMD) a aktywnością ruchową w różnych okresach życia. Badaniami objęto 198 kobiet w wieku 50-77 lat. Badania gęstości mineralnej kości przeprowadzono metodą absorpcjometrii wiązek promieniowania rtg o dwóch różnych energiach (DEXA). W zależności od miejsca pomiaru (kręgosłup, szyjka kości udowej – trójkąt Warda) badane podzielono na dwie grupy: grupę „kręgosłupy” – GR K (153 kobiety) i grupę „szyjki” – GR SZ (66 kobiet), a w obu grupach wyróżniono podgrupę kobiet z osteoporozą (K OP, SZ OP), podgrupę kobiet z osteopenią (K OSP, SZ OSP) i kobiety zdrowe (K N, SZ N). Znając aktualną wartość BMD wyznaczono także jej przewidywaną wielkość w 50 r.ż., czyli BMD50. Wśród pacjentek przeprowadzono ankietę na temat aktywności ruchowej w trzech przedziałach czasowych: przed 25 r.ż., między 25 a 50 r.ż. oraz po 50 r.ż. Jako wskaźnik obciążenia mechanicznego kośćca wzięto pod uwagę także BMI (Body Mass Index).

W niniejszych badaniach nie wykazano żadnego związku pomiędzy poziomem aktywności ruchowej przed 25 r.ż. a gęstością tkanki kostnej, zarówno w odniesieniu do aktualnego wyniku badania densytometrycznego, jak i przewidywanego BMD w 50 r.ż.. Zaobserwowano natomiast w grupie „szyjki” dodatnią i statystycznie istotną korelację pomiędzy aktywnością ruchową od 25 r.ż. do 50 r.ż. a BMD (r = 0,37; p = 0,002) i T-score (r = 0,36; p = 0,003). U badanych w grupie „kręgosłupy” zależności te były nieznaczne, ale statystycznie istotne (p < 0,05). Ponadto stwierdzono istotną zależność (p < 0,001) pomiędzy BMI a gęstością tkanki kostnej odcinka lędźwiowego kręgosłupa (r = 0,40) oraz szyjki kości udowej (r = 0,47).

W badaniach retrospektywnych występują bardzo duże trudności w ocenie aktywności ruchowej w przeszłości i być może dlatego nie udało się wykazać związku pomiędzy aktywnością ruchową przed 25 r.ż. a gęstością kości u badanych kobiet. Zanotowano natomiast małą, ale statystycznie istotną zależność pomiędzy aktywnością ruchową w okresie od 25 do 50 r.ż. a aktualną oraz przewidywaną w 50 r.ż. gęstością tkanki kostnej w trójkącie Warda u kobiet w grupie „szyjki”. Wyniki te mogą wskazywać na korzystny wpływ aktywności związanej z wykonywanym zawodem, jako dominującej w tym okresie aktywności ruchowej, na gęstość szyjki kości udowej.

 

Słowa kluczowe: gęstość kości, aktywność ruchowa, badania retrospektywne, badania ankietowe

 

ABSTRACT

The aim of the paper was to find out if there is any relationship between bone mineral density (BMD) and past physical activity in 153 women 50-77 years old. Measurements were obtained using dual-energy X-ray absorptiometry (DXA). Depending on the region being measured (lumbar spine or proximal femur – Ward’s triangle), all participants were divided to two group: “spine” group – K (n = 153) and “femoral neck” group – SZ (n = 66). Additionally both groups were subdivided according to BMD to separate normal healthy women (K N, SZ N) from those with osteoporosis (K OP, SZ OP) or osteopenia (K OSP, SZ OSP). Knowing present BMD we calculate expected bone mineral density at the age of 50 – BMD50. Physical activity before the age of 25, between age 25 and 50, as well as before the age of 50 was assessed by questionnaire. Body Mass Index (BMI) was calculated for all participants to account for the mechanical loading imposed on the skeleton.

            We found no relationship between the level of physical activity before age 25, and present (BMD) or expected bone mineral density at 50 years of age (BMD50). A positive and statistically significant correlation was found between the level of physical activity during the 25 to 50 year period and BMD (r = 0,37; p<0,002) and T-score (r = 0,36; p < 0,003) in the “femoral neck” group. Relationships for the “spine” group were weaker but still significant (p < 0,05). However, a significant (p < 0,001) correlation between BMI and BMD in the lumbar spine (r = 0,40) as well as Wadr’s triangle (r = 0,47) was found.

It is extremely difficult to assess the level of physical activity in a retrospective study, which may explain why we found no correlation between physical activity before the age of 25 and BMD. However, our results show a weak but statistically significant correlation between the level of physical activity during the 25 to 50 year period, and present (BMD) as well expected bone mineral density at age 50 (BMD50) in Ward’s triangle. The results also indicate positive role of occupational activity – activity dominating between the ages of 25 and 50 – on BMD in femoral neck region.

 

Key words: bone density, physical activity, retrospective study, questionnaire




Powikłania okołooperacyjne w rewizyjnej chirurgii stawu biodrowego

XXXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Kraków 2000, Streszczenia, W34

E.de THOMASSON, O. GUINGAND, R.TERRACHER, C.MAZEL

Department de Chirurgie Orthopedique et Traumatologique, France

Dokonaliśmy prospektywnej analizy wyników 190 rewizyjnych alloplastyk stawu biodrowego u 171 kolejnych pacjentów operowanych w naszym ośrodku pomiędzy styczniem 1995 a marcem 1999. Pacjenci zostali podzieleni na 4 grupy w zależności od: wieku w czasie zabiegu operacyjnego ( > lub< 75 lat) i typu wykonywanego zabiegu (rewizja obu elementów lub rewizja ograniczona do panewki). Zanotowano 90 powikłań u 71 pacjentów, a w 24 przypadkach konieczna była powtórna interwencja. Dwie trzecie (64/90) były związane z procedurą chirurgiczną (śródoperacyjne złamania uda lub perforacje, zwichnięcia, infekcja), zaś jedna trzecia (26/90) była związana z powikłaniami ogólnymi (niewydolność serca, zakrzepica żył głębokich, zator płucny). .
Średni czas trwania i średnie krwawienie było znamiennie wyższe w przypadkach całkowitej rewizji w porównaniu z izolowaną rewizją panewki (sigma> 1.96). .
Powikłania zagrażające życiu wystąpiły u 3.6% i były przyczyną śmierci 1,6% pacjentów. Czynnikami ryzyka okazały się wiek 75 lat i powyżej (p<0,05) i wynik 3 w skali ASA (p<0,01). U pacjentów w wieku 75 lat i powyżej częściej występowały złamania uda i perforacje (p<0,05) niż u młodszych pacjentów. .
Podsumowanie: Chirurgia rewizyjna biodra pociąga za sobą wysoki stopień powikłań. Decyzja dotycząca zabiegu powinna uwzględniać przeszkody i stan zdrowia pacjenta, szczególnie w przypadku starszych i wielokrotnie operowanych osób.




PRODIGY Quantitative Lateral Vertebral Assessment (LVAq) – Accuracy and Precision

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s34.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5
oraz
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s5.


L10
PRODIGY Quantitative Lateral Vertebral Assessment (LVAq) – Accuracy and Precision
(Ilościowa ocena projekcji bocznej kręgosłupa (LVAq) aparatem prodigy – dokładność i precyzja)
Dave Pankratz (1), Joe Bisek (1), Howard Barden (1), Rob Washenko (1), Kenneth Faulker (1), Jef Van Dam (2)

1GE Lunar Corporation, Madison, Wisconsin, USA,
2LUNAR Europe, Belgium, Europe, GE Lunar Corporation, 726 Heartland Trail, Madison, WI, USA 53717

 

Low bone density and prevalent vertebral fractures, the classic hallmark of osteoporosis, are associated independently with a dramatically increased risk of future vertebral and non-vertebral fractures. The advent of the GE LUNAR PRODIGY bone densitometer has made accurate measurement of vertebral deformities a reality through its quantitative assessment application, LVAq. The PRODIGY utilizes a narrow-angle (4o) fan-beam to acquire high-resolution dual-energy images, which can be used for qualitative and quantitative determination of deformation as well as lateral spine BMD. Scans of the lumbar spine can be acquired in less than 90 seconds and the lumbar and thoracic spine in about 180 seconds. Accuracy of the LVAq measurements were determined by comparing LVA results with biomechanical measurement of vertebral heights in vitro. Error was found to be less than 1 mm. We also compared PRODIGY LVAq with GE LUNAR EXPERT-XL morphometry data using the European COMAC phantom, and a GE LUNAR lateral spine phantom. Excellent comparability was found (r = 0.99, p = 0.3), which indicates the large EXPERT-XL morphometry reference data can be used. Vertebral height precision in vivo was determined from repeat observations of 5 patients with repositioning. Semi-automated analysis tools were used to calculate intra- and inter-individual variation using four different operators (untrained, following written procedures) measuring ten vertebral bodies multiple times.

 

SD

%CV

Between Scan

0.5 mm

2.3 %

Intra-Operator

0.5 mm

2.5 %

Inter-Operator

0.6 mm

2.9 %

These results indicate the precision error is comparable to that of repeat measurements using standard lateral radiographs (%CV=3-4%).




TERAPIA SEKWENCYJNA I SKOJARZONA W OSTEOPOROZIE



VI Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 25-26.09.2015

 

L15

Terapia sekwencyjna i skojarzona w osteoporozie 

Czerwiński E. 1,2, Osieleniec J.2, Rozpondek P.2

1Zakład Chorób Kości i Stawów, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

2Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków 

Słowa kluczowe: osteoporoza, terapia sekwencyjna, terapia skojarzona

 

Stosowane obecnie leki w terapii osteoporozy zmniejszają ryzyko wystąpienia złamań, ale nie eliminują go całkowicie. W zależności od rodzaju leku i miejsca złamania udaje się zmniejszyć względne ryzyko wystąpienia złamań kręgów o 41-70%, złamań pozakręgowych o 16-53% i złamań bkk udowej o 40-51%. Część pacjentów mimo prawidłowo prowadzonego leczenia doznaje kolejnych złamań i/ lub dalszego spadku gęstości mineralnej kości (BMD). Między innymi z tego powodu w leczeniu osteoporozy rozważa się stosowanie terapii sekwencyjnej i/ lub skojarzonej, która ma na celu poprawę skuteczności leczenia, czyli dalsze zmniejszenie ryzyka wystąpienia złamań.

Potencjalne modele terapii sekwencyjnej obejmują zastosowanie po leku antyresorpcyjnym preparatu o działaniu anabolicznym lub odwrotnie po leku anabolicznym podanie preparatu antyresorpcyjnego. Trzeci model dotyczy zastosowania kolejno różnych leków antyresorpcyjnych.

U osób dotychczas leczonych bisfosfonianami zmiana terapii na teryparatyd powoduje w zakresie kręgosłupa i bkk udowej dalszy wzrost BMD, z wyjątkiem pierwszych 6 m-cy, kiedy to obserwuje się w zakresie bkk udowej przejściowy spadek BMD. Stwierdzany wzrost BMD jest jednak mniejszy w porównaniu do osób nieleczonych bisfosfonianami i otrzymujących teryparatyd w monoterapii (badanie EUROFORS).

Leczenie anaboliczne może być zastosowane u pacjentów dotychczas leczonych bisfosfonianami choć w początkowym okresie leczenia (6 m-cy) skuteczność terapii anabolicznej może być u tych chorych obniżona szczególnie w zakresie bkk udowej.

U pacjentów uprzednio leczonych denosumabem podanie teryparatydu pozwala utrzymać wartość BMD w zakresie kręgosłupa, ale bez dalszego jej wzrostu, natomiast nie zapobiega utracie BMD w zakresie bkk udowej.

Odwrotny schemat leczenia sekwencyjnego, tj. zastosowanie najpierw leku anabolicznego, a po nim leku antyresorpcyjnego wynika przede wszystkim z faktu, że czas trwania terapii teryparatydem ograniczony jest do maksymalnie 24 miesięcy, zaprzestanie tego leczenia wiąże się z postępującym spadkiem BMD. Udowodniono, że zastosowanie leków antyresorpcyjnych tj. bisfosfonianów (badanie PATH) lub denosumabu (badanie DATA SWITCH) zaraz po zakończeniu terapii teryparatydem powoduje utrzymanie uzyskanego efektu terapeutycznego i dalszy wzrost BMD i ten model terapii sekwencyjnej uważa się za optymalny.

Trzeci model terapii sekwencyjnej obejmuje zastosowanie kolejno różnych leków antyresorpcyjnych. U osób dotychczas leczonych alendronianem zmiana terapii na denosumab prowadzi do większego wzrostu BMD w zakresie bkk udowej i kręgosłupa w porównaniu do zmiany na ibandronian (badanie TTI) lub risedronian (badanie TTR) oraz w porównaniu do osób kontynuujących alendronian (badanie STAND).

W przypadku terapii skojarzonej, czyli jednoczasowym stosowaniu co najmniej dwóch różnych leków celem jest uzyskanie większego efektu terapeutycznego niż przy stosowaniu leków w monoterapii.

Jednoczesne stosowanie alendronianiu i teryparatydu nie przynosi dodatkowych korzyści w postaci zwiększenia BMD i nie jest zalecane (badanie PATH). Brak jest synergistycznego działania obu leków stosowanych jednocześnie.

Przy łącznym stosowaniu zoledronianiu z teryparatydem tylko w pierwszych 3-6 miesiącach terapii skojarzonej obserwowany wzrost BMD w zakresie kręgosłupa i bkk udowej jest większy niż w monoterapii poszczególnymi lekami, po roku leczenia brak jest przewagi terapii skojarzonej nad monoterapią.

W przeciwieństwie do bisfosfonianów terapia skojarzona denosumabu z teryparatydem daje wzrost BMD większy niż przy stosowaniu tych leków w monoterapii (badanie DATA i DATA-Extension). Wzrost ten dotyczy wszystkich lokalizacji szkieletu i jest większy niż obserwowany w rejestracyjnych badaniach klinicznych dla poszczególnych leków stosowanych w monoterapii.

We wszystkich dotychczas opublikowanych badaniach dotyczących leczenia sekwencyjnego lub skojarzonego oceniano głównie wpływ różnych schematów leczenia na zmianę BMD i ewentualnie poziom markerów obrotu kostnego, zwykle trwały one zbyt krótko lub obejmowały zbyt małą grupę pacjentów aby można było wyciągnąć wnioski dotyczące wpływu na częstość złamań. Brak jest dużych, randomizowanych badań oceniających wpływ różnych modeli leczenia bezpośrednio na ryzyko wystąpienia złamań.

Koncepcja leczenia sekwencyjnego i/ lub skojarzonego wydaje się słuszna, szczególnie przy wystąpieniu kolejnych złamań mimo stosowanego dotychczas leczenia, przy konieczności zakończenia leczenia danym lekiem (np. bisfosfoniany po około 5. latach leczenia) u osób obarczonych dużym ryzykiem wystąpienia złamania i wymagających przedłużonej terapii.

 

 

L15 

Sequential and combination therapy in osteoporosis

Czerwiński E. 1,2, Osieleniec J.2, Rozpondek P.2

1Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

2Cracow Medical Centre

Key words: osteoporosis, sequential therapy, combination therapy

Currently used osteoporosis drugs reduce the risk of fractures, but does not eliminate it entirely. Depending on the type of medication and the fracture loacation it is possible to reduce the relative risk of vertebral fractures by 41% -70%, non-vertebral fracture by 16-53% and hip fractures by 40-51%. Some patients despite an appropriate treatment sustain further fractures and/or a further decline in bone mineral density (BMD). This is one of the reasons why sequential and/or combination therapy is considered for the treatment of osteoporosis to improve the treatment efficacy thus reducing the risk of fractures.

Potential models of a sequential therapy include: the use of an anabolic drugs after an antiresorptive drug or vice versa – an antiresorptive drug after an anabolic drug. The third model is a successive administration of different antiresorptive agents.

In patients previously treated with bisphosphonates a subsequent use of teriparatide results in an increase of spine and hip BMD, except for the first 6 months when a temporary decline in hip BMD is observed. The BMD rise is smaller compared to the results of bisphosphonate-naïve patients treated with teriparatide alone (EUROFORS study).

Anabolic treatment can be used in patients previously treated with bisphosphonates however, in the first 6 months of treatment the efficacy can be lower, particularly in the hip.

Switching from denosumab to teriparatide can help maintain spine BMD without a further increase, but it will not prevent the loss of BMD in the hip.

An opposite sequential regimen i.e. the use of antiresorptive drug after an anabolic drug is primarily the effect of the fact that the duration of teriparatide treatment is limited to a maximum of 24 months and the discontinuation is associated with a progressive decrease in BMD. It has been demontrated that the use of antiresorptive agents such bisphosphonates (PATH study) or denosumab (DATE SWITCH study) immediately after teriparatide therapy results in maintaining the therapeutic effect and a further BMD increase, therefore this pattern of sequential therapy is considered optimal.

The third therapeutic scheme involves the sequential use of different antiresorptive agents. In patients previously treated with alendronate a shift to denosumab change leads to a greater increase in BMD in hip and spine as compared to a shift to ibandronate (TTI study) or risedronate (TTR study) or as compared to patients remaining on alendronate (STAND study). 

In the case of a combination therapy (a simultaneous use of at least two different drugs) the aim is to obtain a greater therapeutic effect than in a monotherapy.

Concomitant administration of alendronate and teriparatide does not produce additional benefits such as an increased BMD and is not recommended (PATH study). There is no synergistic effect of the two drugs used concurrently.

In the case of a combined use of zoledronate of teriparatide only the first 3-6 months bring an increase in spine and hip BMD greater than in a respective monotherapy and after a year there is no advantage of the combination therapy over monotherapy.

Unlike in the case bisphosphonates, combination of denosumab and teriparatide generates a BMD increase greater than in the stand-alone therapy (DATA study and DATA-Extension). This increase is observed in the entire skeleton and is greater than observed in the registration trials for each drug administered alone.

All to-date published studies on the sequential or combination treatment focused mainly on the effect of various regimens on BMD or the level of bone turnover markers. They usually were not long enough or included too few patients to facilitate any conclusions on the impact on the fracture incidence. There are no large, randomized studies evaluating the efficacy of different treatment patterns on the fracture risk. 

The concept of sequential and/or combination therapy appears to be valid, particularly when subsequent fractures occur despite ongoing treatment or in the case of drug discontinuation (e.g. bisphosphonates after five years of treatment) in patients in high risk of fractures and requiring prolonged treatment.




CO-MANAGEMENT OF FRAGILITY FRACTURES

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 58-60

 

L15

CO-MANAGEMENT OF FRAGILITY FRACTURES

Maalouf G.

Chairman of the Musculoskeletal Department, Bellevue University Medical Center, Mansourieh-Lebanon www.bmchcs.com

Keywords: Osteoporosis, Fragility Fracture, Osteo-Geriatrics

Introduction: Worldwide the population shift towards elderly people. In the year 2050, 38.5% of the Japanese population will be over the age of 65 years. More frequent falls and osteoporosis result in a dramatic increase of fragility fractures. In Europe an osteoporotic fracture occurs every 8 seconds.

·Main challenges are:

·About 60% of these patients have 3 or more co-morbidities like dementia, heart insufficiency or pulmonary problems.

·High complication and revision rates because of weak bone and suboptimal hardware and poor surgical techniques.

·Unsatisfactory functional outcomes: many of these patients do not return to their previous level of activity and quality of life.

·Increasing demands of elderly people: Many of them still want to be very active.

·Insufficient prophylaxis for subsequent osteoporotic fractures.

·High readmission rates.

Treatment goals

·To treat pain adequately.

·To fix fractures (mainly hip fractures) as soon as possible and in a way that allows for immediate full weight bearing.

·To avoid surgical and medical complications („single shot surgery”).

·To treat the co-morbidities and medical problems because „it’s more than just a fracture”.

·To return to the same quality of life.

·To prevent secondary fractures.

Solutions for the medical problems of geriatric fracture patients

Because the problems fragility fracture patients have are numerous and not exclusively on the orthopaedic field, they need to be treated in a model of co-managed care. Geriatric fracture patients are not solely elderly adults but can be seen more as an independent groups of patients with specific rules of treatment, comparable to pediatrics on the other end of live. The principles of co-managed care are:

·Team approach from admission until completion of rehabilitation

·Interdisciplinary care with co-ownership, protocol driven treatment pathways and a prioritization of patients.

·Consented guidelines for the treatment.

The treatment may be divided in three phases:

Preoperative assessment

·The general preoperative workup of the geriatric fracture patients has to be divided from a medical stabilization that may become necessary in selected cases. The preoperative assessment may of the vast majority of patients does not consume more time than in younger patients if organized well.

·Fragility fracture patients may not stay longer than absolutely necessary in the emergency department.

·At that point of time the status of the patient should only be optimized if the measure lowers the risk for surgery. If the risk for surgery may not be influenced in a positive way, the risk has to be taken by the patient, relatives and physicians without any further delay in time because the risks of delaying surgery then would add to the risk of surgery itself.

Surgical treatment

Postoperative management

·Adequate pain treatment without NSAR

·Fluid and electrolyte balance

·Thromboprophylaxis

·Mobilization and rehabilitation

·Delirium prevention and treatment

·Correction of polypharmacy

·Correction of malnutrition

·Prevention of secondary fractures

Solutions for the surgical problems of geriatric fracture patients

Implants

·In many respects, the locking plates – although not having been designed for osteoporotic bone specifically – have revolutionized operative care of the fragility fracture.

·Nails with angular stable locking.

·Bicortical screw purchase is necessary.

·Blades instead of screws because blades offer an increased implant bone contact area.

Techniques

·Functional reduction with restoration of axes and angles.

·Relative stability with secondary bone healing.

·Long, splinting construct, gentle, indirect maneuvers.

Summary

·The scope of the problem can be better addressed through an orthogeriatric co managed approach

·Comprehensive patient evaluation including geriatric assessment has an impact on improved patient outcome

·In UK, government has decided to reimburse hip fracture care according to its quality – as recorded in the National Hip Fracture Database.

 

L15

Leczenie towarzyszące złamaniom osteoporotycznym

Maalouf G.

Chairman of the Musculoskeletal Department, Bellevue University Medical Center, Mansourieh-Lebanon www.bmchcs.com

Słowa kluczowe: osteoporoza, złamania osteoporotyczne, osteogeriatria
 

Wprowadzenie: Światowa populacja starzeje się. W 2050 roku 38,5% populacji japońskiej będzie powyżej 65 roku życia. Z powodu zwiększonej częstości upadków oraz osteoporozy dramatycznie wzrosła ilość złamań osteoporotycznych. W Europie co 8 sekund ktoś ulega złamaniu osteoporotycznemu.

Główne wyzwania:

·Około 60% pacjentów posiada 3 lub więcej chorób współistniejących jak: demencja, niewydolność serca, problemy pulmonologiczne.

·Duża liczba powikłań i rewizji z powodu słabych kości, nieoptymalnego sprzętu i kiepskich technik chirurgicznych.

···Niewystarczająca profilaktyka kolejnych złamań osteoporotycznych.

·Wysoki wskaźnik ponownych przyjęć do szpitala.

Cele leczenia:

·Odpowiednie leczenie bólu.

·Wdrożenie leczenia złamań (głównie szyjki kości udowej) najszybciej jak to możliwe, w sposób umożliwiający natychmiastowe całkowite obciążenie.

·Unikanie chirurgicznych i medycznych komplikacji (pojedynczy szybki zabieg).

·Leczenie chorób współistniejących i problemów medycznych ponieważ „to więcej niż tylko złamanie”.

·Powrót do tej samej jakości życia.

·Zapobieganie kolejnym upadkom.

Rozwiązania problemów medycznych pacjentów geriatrycznych ze złamaniem:

Biorąc pod uwagę fakt, że pacjenci ze złamaniami osteoporotycznymi mają liczne problemy, nie tylko z zakresu ortopedii, potrzebują oni modelu leczenia opartego na współdziałającym systemie opieki. Pacjenci geriatryczni ze złamaniami nie są jedynie osobami w podeszłym wieku. Mogą być rozpatrywani jako oddzielna grupa pacjentów ze specjalnymi sposobami postępowania, porównywalnie jak w pediatrii, tylko że na drugim końcu życia. Zasady współzarządzania opieką są następujące:

·Zespołowe podejście od rozpoznania do zakończenia rehabilitacji

·Interdyscyplinarna opieka z współwłasnością, zasady postępowania oparte na protokole, stawianie dobra pacjenta na pierwszym miejscu

·Stałe wytyczne leczenia

Leczenie może być podzielone na trzy fazy:

Przedoperacyjne

·Ogólne przedoperacyjne postępowanie w złamaniu u pacjenta geriatrycznego musi być zależne od medycznej stabilizacji. Może się to okazać niezbędne w wybranych przypadkach. Postępowanie przedoperacyjne, jeśli dobrze zorganizowane, nie zajmie więcej czasu niż u młodszych pacjentów.

·Pacjenci ze złamaniami osteoporotycznymi powinni pozostawać na pogotowiu tylko tyle czasu ile to konieczne.

W tym czasie należy sprowadzić stan pacjenta do optimum, jeśli zmniejsza to ryzyko zabiegu chirurgicznego. Jeśli nie ma możliwości obniżenia ryzyka zabiegu, wtedy pacjent, rodzina lub lekarz musi podjąć to ryzyko ponieważ wszelkie opóźnienia zabiegu chirurgicznego będą w efekcie podnosiły ryzyko samego zabiegu.

Leczenie chirurgiczne

Postępowanie pooperacyjne

Rozwiązania chirurgicznych problemów pacjentów geriatrycznych ze złamaniami

Implanty

Techniki

Podsumowanie





ZASTOSOWANIE RANELINIANU STRONTU W LECZENIU OSTEOARTROZY


V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 53-54

L14

ZASTOSOWANIE RANELINIANU STRONTU W LECZENIU OSTEOARTROZY

E.Czerwiński1,2,3, M.Berwecka2, K.Boczoń2

1Krakowskie Centrum Medyczne, Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

2Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

3Polskie Towarzystwo Osteoartrologii, Kopernika 32, 31-501 Kraków

ranelinian strontu, osteoartroza, DMOAD, MRI

         Osteoartroza jest najczęstszą chorobą stawów. Po 65r.ż. dotyczy 68% kobiet i 58% mężczyzn. Niestety nadal nie dysponujemy lekiem, który wpływałby zarówno na dolegliwości (SMDOAD – Symptom Modyfying OA Drugs), jak i na przebieg zmian osteoatrotycznych (

         Celem badania SEKOIA (Strontium Ranelate Efficacy in Knee Osteoarthritis tria40 mm VAS) oraz zmiany radiologiczne w skali Kellgrena i Lawrence’a 2-3° (szerokość szpary nie mniej niż 2,5mm). Pacjenci byli w średnim wieku 62,3 lat (7,0), kobiety stanowiły 71% grupy. U 62% chorych stwierdzono zmiany radiologiczne w skali 2°, a u 38% 3°.

         Badanie prowadzono przez okres 3 lat w 3 grupach pacjentów: leczonych SR-1g/d, SR-2g/d oraz grupie placebo. Wyniki kliniczne oceniano wg skali WOMAC, a szerokość szpary stawowej oceniano na RTG mierzonej w przedziale przyśrodkowym (JSN – Joint Space Narrowing). Stan chrząstki i warstwy podchrzęstnej kości oceniano w badaniu MRI. W porównaniu do grupy placebo nie stwierdzono różnic w dolegliwościach wg skali WOMAC w grupie leczonej SR-1g, natomiast w grupie SR-2g zmiany były znamiennie niższe o 8 mm. Progresja zwężenia szpary stawowej w grupie placebo wynosiła 0,37 mm, natomiast w grupie SR-1g 0,23 mm, a w grupie SR-2g 0,27 mm. Różnice między grupami leczonych SR w porównaniu do placebo są statystycznie znamienne. Obniżenie całkowitej objętości chrząstki było znamiennie większe w grupie placebo w porównaniu do grupy leczonych (8,22% vs. 6,72%, p=0,003). Natomiast obniżenie to w przedziale przyśrodkowym było aż o 96% większe (13,80 vs. 0,55, p=0,023). Zmiany w szpiku kości po 3 latach w grupie leczonych były znamiennie większe w porównaniu do placebo (+0,19 vs. -0,50, p=.04) ze znacznym zwiększeniem wielkości zmian. Badania dowodzą, że SR może być zakwalifikowany jako lek modyfikujący przebieg osteoartrozy (DMOAD).

 

L14

APPLICATION OF Strontium ranelate IN THE TREATMENT OF OSTEOARTHRITIS

E.Czerwiński1,2,3, M.Berwecka1, K.Boczoń1

1Department of Bone and Joint Diseases Jagiellonian University Collegium Medicum

2Cracow Medical Centre, Kopernika 32, Kraków www.kcm.pl

3Polish Osteoarthrology Society, Kopernika 32, 31-501 Kraków

strontium ranelate, osteoarthritis, DMOAD, MRI

         Osteoarthritis is the most common joint disease. It affects 68% of women and 58% of men over the age of 65. Unfortunately, a cure that would affect both the ailments (SMDOAD – Symptom Modyfying OA Drugs) and the arthritic changes (DMOAD – Disease Modifying OA Drugs) is still unknown. The reason for applying strontium ranelate (SR) in osteoarthritis therapy was on one hand the known impact of SR on chondrocytes (increased synthesis of type II collagen, the increase in high-density proteoglycans), on the other hand the observed decreased progression of arthritic changes of the spine in patients treated with SR for osteoporosis. In the SOTI and TROPOS studies (4220 patients) the spine osteoarthritis was 42% less advanced in SR-treated patients as compared to the placebo group.

         The aim of the SEKOIA study (Strontium ranelate Efficacy in Knee Osteoarthritis trial) was to evaluate the effect of SR on progression of knee osteoarthritis. The study involved 1683 patients from 98 centers in 18 countries. One of the eligibility criteria was knee pain on at least half of the days of the preceding month (40 mm VAS) and on radiography Kellgren and Lawrence grade 2 or 3 (joint space width >2.5 mm).

The mean age of subjects was 62.3 years (7.0), women represented 71% of the group. 62% of patients were Kellgren and Lawrence grade 2 while 38% were grade 3.

         The study was conducted over a period of three years in three groups: two treated with respectively SR 1g/day and SR 2g/day and a placebo group. Clinical results were evaluated with WOMAC scale and joint space width was radiologically measured in the medial compartment (JSN – Joint Space Narrowing). Cartilage and subchondral bone were evaluated by MRI. There was no difference in complaints assessed by WOMAC between the placebo-treated group and the SR-1g group whereas the changes were significantly lower by 8 mm in SR-2g group. Progression in JSW narrowing in the placebo group was 0.37 mm, while in the SR-1g and SR-2g group it was 0.23 mm and 0.27 respectively. Differences between the groups treated with SR as compared to the placebo group were statistically significant. Reduction of the overall cartilage volume was significantly greater in the placebo group compared to the group treated with SR (8.22% vs. 6.72%, p=0.003). However, this decrease in the medial compartment was as much as 96% higher (13.80 vs. 0.55, p=0.023). Changes in bone marrow after 3 years in the treated group were more significant as compared to the placebo group (+0.19 vs. -0.50, p=.04) with a considerable increase in the volume of changes. Research shows that strontium ranelate may be classified as a drug-modifying osteoarthritis (DMOAD).




ULTRADŹWIĘKOWA DENSYTOMETRIA PIĘTY U DZIECI I MŁODZIEŻY UKRAIŃSKIEJ

X Sympozjum Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
IV Krakowskie Sympozjum Osteoporozy

Kraków 23-26 września 1999

Streszczenia opublikowano:
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA PRAC – ABSTRACTS, s64-65.

R18
ULTRADŹWIĘKOWA DENSYTOMETRIA PIĘTY U DZIECI I MŁODZIEŻY UKRAIŃSKIEJ

Vladislav Povoroznjuk,
Institute of Gerontology AMS of Ukraine,
Vyshgorodskaya St.67, 254114, Kyiv, Ukraine

W badaniach analizowaliśmy stan tkanki kostnej u dzieci i młodzieży obojga płci zamieszkujących Ukrainę. Celem badań było ustalenie wartości normalnych dla tkanki kostnej ukraińskich dzieci i młodzieży. Przebadano 577 zdrowych dzieci i młodzieży w wieku 7-18 lat (205 mężczyzn i 372 kobiety) używając densytometru ultradźwiękowego „Achilles+” (Lunar Corp., Madison, WI). Dokonywano pomiarów prędkości rozchodzenia się fali ultradźwiękowej (SOS, m/s), szerokopasmowego tłumienia ultradźwięków (BUA, dB/MHz) i współczynnika „Stiffness” (SI, %). Zaobserwowano wzrost z wiekiem parametrów ultrasonograficznych u obojga płci. Stwierdzono, że parametry określające stan gąbczastej tkanki kostnej, ich gęstość zwiększa się w przedziale 10-14 lat. W trakcie analiz ujawniono znaczącą korelacje pomiędzy parametrami ultradźwiękowymi i wzrostem (SOS=1413 + 0.99 x wzrost; r=0.45 ; R2*=20.2 ; p.<0.001 ; BUA=7.0 = 0.62 x wzrost ; r=0.60 ; R2=36.1 ; p.<0.001 ; SI=0.69 x wzrost – 19.6 ; r=0.60 ; R2=36.1 ; p.<0.001). W oparciu o użyte modele matematyczne wypracowane wzory, które pozwalają na obliczenie strukturalno-funkcjonalnego wieku układu kostnego (SFA BS) u dzieci i młodzieży.

SFA BS (płeć męska) = 9.01 x H + 0.06 x W + 0.04 x BUA – 7.7
(r = 0.88 ; R2 = 78 % ; p. < 0.0001)

SFA BS (płeć żeńska) = 8.02 x H + 0.05 x W – 0.008 x SOS – 13.9
(r = 0.78 ; R2 = 61 % ; p. < 0.0001), gdzie H=wzrost, W=waga

Konkludując należy stwierdzić, że podstawowe pomiary mające na celu uniknięcie rozwinięcia się osteoporozy w wieku późniejszym, powinny być przeprowadzane pomiędzy 10 i 15 rokiem życia.

R18
ULTRASOUND DENSITOMETRY OF THE CALCANEUS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS OF UKRAINE

Vladislav Povoroznjuk,
Institute of Gerontology AMS of Ukraine, Vyshgorodskaya St. 67, 254114, Kyiv, Ukraine

The bone tissue state in children and adolescents of Ukraine, subjects of both sexes, was studied. The purpose of this study is to determine normal values in Ukrainian children and adolescents. The total of 577 healthy children and adolescents (205 males and 372 females; 7–18 years old) were examined by ultrasound bone densitometer „Achilles+” (Lunar Corp., Madison, WI). The speed of sound (SOS, m/s), broadband ultrasound attenuation (BUA, dB/MHz) and a calculated „Stiffness” index (SI, %) were measured. Ultrasound parameters increased with age in both sex (fig.1). It was found out that the ultrasound parameters characterizing the state of spongy bone tissue, its density increase during the age of 10–14 years. Results of liner regression analyses revealed a significant correlation between ultrasound parameters and height (SOS = 1413 + 0,99 * Height; r = 0,45; R2 = 20,2; p < 0,001; BUA = 7,0 + 0,62 * Height; r = 0,60; R2 = 36,1; p < 0,001; SI = 0,69 * Height – 19,6; r = 0,60; R2 = 36,1; p < 0,001). With use of the method of stepwise multiple regression mathematical models for determination of the structural-functional age of the bone system (SFA BS) in children and adolescents are worked out:
SFA BS (males) = 9,01 * H + 0,06 * W + 0,04 * BUA – 7,7
(r = 0,88; R2 = 78%; p < 0,0001);
SFA BS (females) = 8,02 * H + 0,05 * W -0,008 * SOS – 13,9
(r = 0,78; R2 = 61%; p < 0,0001), where: H – height (m), W – weight.

Fig. 1 SI values in children and adolescents in an association with age and sex.
Note: * – p < 0, 05; ** – p < 0,01; *** – p < 0,001 in comparison with the 10-year-old males and females.
In summary, basic preventive measures against the development of „future” osteoporosis in children need to be carried out during the period from 10 till 15 years.