L35

Starzenie się a złamania i upadki

Żak M.

Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Zakład Rehabilitacji w Reumatologii i Geriatrii, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków

Słowa kluczowe: upadki, złamania, starzenie się

Wstęp. Upadki oraz ich konsekwencje wśród osób starszych stanowią wyzwanie dla nauki. W 7-25 % przypadków konsekwencją upadków są złamania. Najczęściej z powodu tych incydentów dochodzi do złamania szyjki kości udowej (90-95%), części proksymalnej kości ramiennej (80%) oraz kompresyjnych trzonów kręgów (80%). Przeżywalność pacjentów hospitalizowanych z powodów np. złamań szyjki udowej w porównaniu do braku hospitalizacji była o 2-7 lat dłuższa na rzecz osób hospitalizowanych.

Cel Pracy. Celem pracy był przegląd literatury z 5. ostatnich lat dotyczący konsekwencji upadków w formie złamań ze względu na wiek, przewidywaną długość życia, oraz powrót do sprawności funkcjonalnej prezentowanej.

Materiał i metody. Przegląd literatury obejmował 4 bazy bibliograficzne (ERIC, Medline, Science Direct, Scopus). Znaleziono 4231 abstraktów zawierających słowa „falls, fractures, aged, lifespan“. Do przeglądu włączono 90 prac.

Wyniki. Przeżywalność u pacjentów, u których złamanie było wynikiem upadku jest różna w zależności od rodzaju hospitalizacji, prezentowanej sprawności funkcjonalnej przed upadkiem, szybkości odzyskiwania sprawności funkcjonalnej po hospitalizacji, liczby upadków oraz wieku.

Wnioski. Wydaje się, że przewidywana długość życia u pacjentów po incydentach upadku jest mniejsza pomimo hospitalizacji. Interwencje fizjoterapeutyczne poprawiają szybkość leczenia, aczkolwiek nie są jedynym czynnikiem odzyskania pełnej sprawności funkcjonalnej.

L35 

Ageing, fractures and falls

Żak M.

Chair of Clinical Rehabilitation, Department of Physical Rehabilitation in Rheumatology and Geriatrics, University School of Physical Education, Krakow, Poland

Key words: falls, fractures, aged

Background. Falls and their consequences among the seniors pose a serious challenge for the science. In 7%-25% of cases falls result in fractures, most often in serious ones, e.g. hip fractures (90%-95%), fractures of the proximal part of the humerus (80%), vertebral compression fractures (80%). For instance, the survival of patients hospitalized for femoral neck fractures was found to be 2-7 years longer, in comparison with the non-hospitalized ones.

Aims. The study aimed to review the published studies on accidental falls resulting in fractures due to advanced age, life expectancy, and effective recovery of individual functional capacity, spanning the last five years.

Methods. The literature review comprised four bibliographic databases (ERIC, Medline, Science Direct, Scopus). During the search 4231 abstracts containing the key words „falls, fractures, aged, lifespan” were identified. Ninety abstracts were found fully compliant in terms of the adopted inclusion criteria, and ultimately considered in the review.

Results. Survival in the patients in whom a fracture resulted due to an accidental fall varied depending on the actual type of hospitalization, individual functional capacity prior to a fall, overall effectiveness of its recovery following hospitalization, number of sustained falls, and age.

Conclusions. Life expectancy in the accidental fallers appears shorter despite the obvious advantage of hospitalization. Physiotherapy interventions enhance overall effectiveness of treatment, although on no account may they be deemed the sole determining factor in an individual recovery of full functional capacity.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 82-83

L35

WPŁYW BISFOSFONIANÓW NA RYZYKO JAŁOWEJ MARTWICY SZCZĘKI I RAKA PRZEŁYKU

Przedlacki J.

Krajowe Centrum Osteoporozy, Warszawa

Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Słowa kluczowe: bisfosfoniany, jałowa martwica szczęki, leczenie, osteoporoza, rak przełyku

JAŁOWA MARTWICA SZCZĘKI

W ostatnich latach pojawiły się publikacje dotyczące martwicy kości szczęki (osteonecrosis of the jaw) podczas stosowania bisfosfonianów. Występuje ona wokół zębodołów, może przybrać postać bolesnych zniekształceń szczęki. Zniekształcony obszar wokół martwiczej tkanki kostnej trudno się goi. Brak gojenia w ciągu 6 tygodni pomimo właściwego leczenia stomatologicznego oraz wykluczenie choroby nowotworowej jest warunkiem rozpoznania martwicy. W miejscach martwicy może pojawić się owrzodzenie, infekcja, złamanie. Zmiany te opisywane są szczególnie u chorych z nowotworami (ok. 94% wszystkich przypadków martwicy; ok. 5% pacjentów z rakiem piersi leczonych bisfosfonianami miało martwicę szczęki), przyjmujących głównie dożylne (ok. 94% przypadków) postaci bisfosfonianów: zolendronianu i pamidronianu. Martwica kości szczęki w czasie leczenia osteoporozy bisfosfonianami występuje bardzo rzadko. Ryzyko martwicy u chorych z nowotworem jest większe, ponieważ dawki bisfosfonianów stosowane w chorobach nowotworowych przekraczają wielokrotnie dawki stosowane w osteoporozie. Szczególnie istotną rolę w powstawaniu martwicy odgrywa (w ok. 69%) ekstrakcja zębów lub inny zabieg chirurgiczny dotyczący kości szczęki. Innymi czynnikami sprzyjającymi martwicy kości szczęki są współistniejące: zaawansowany wiek, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, stosowanie glikokortykoidów, niedobór witaminy D, radioterapia, infekcja jamy ustnej. Nie jest znana najmniejsza toksyczna dawka bisfosfonianów. Średni i najkrótszy czas trwania leczenia do wystąpienia martwicy wynosi dla zolendronianu odpowiednio 1,8 lat i 10 miesięcy, a dla bisfosfonianów doustnych, odpowiednio 4,6 lat i 3 lata. Martwica może pojawić się jednak wcześniej w przypadku obecności czynników ryzyka.

Występowanie zmian martwiczych w szczęce tłumaczy się znacznie szybszą przemianą kostną w szczęce w porównaniu do innych kości, wynikającą z jej większej aktywności metabolicznej (ciągły nacisk na kość, zwłaszcza podczas jedzenia). Zmniejszenie resorpcji tkanki kostnej po bisfosfonianach może być przyczyną rozrostu martwiczej, nie resorbowanej tkanki.

Chorzy z osteoporozą z prawidłowym stanem uzębienia i prawidłową higieną jamy ustnej nie wymagają badania stomatologicznego przed rozpoczęciem leczenia doustnymi i dożylnymi bisfosfonianami. W chorobach nowotworowych przed rozpoczęciem leczenia dożylnymi bisfosfonianami wymagane jest badanie jamy ustnej przez stomatologa i badanie radiologiczne zębów. Mniej pilne zabiegi stomatologiczne powinny być wykonane w 3-6 miesięcy po zakończeniu leczenia. U wszystkich, dla zapobieżenia martwicy istotne jest utrzymanie higieny jamy ustnej, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie picia alkoholu. Przed rozpoczęciem podawania bisfosfonianów ważne jest wyleczenie wszelkich stanów zapalnych uzębienia. Wydaje się mało uzasadnione odstawienie bisfosfonianów przed planowaną ekstrakcją zębów, ze względu na długi czas półtrwania bisfosfonianów w kościach. Należy dążyć do leczenia zębów, a nie ich usuwania.

Leczenie martwicy szczęki jest postępowaniem głównie stomatologicznym. Opublikowano pojedyncze przypadki ustępowania martwicy szczęki po leczeniu teryparatydem.

RAK PRZEŁYKU

Informacje na temat zwiększonego ryzyka raka przełyku u pacjentów stosujących bisfosfoniany są rozbieżne. Według jednych autorów ryzyka takiego nie ma, a wg innych ryzyko to wzrasta po 5 latach leczenia doustnymi bisfosfonianami. W USA opisano w 2009 roku 21 przypadków raka przełyku wiązanego z leczeniem bisfosfonianami (wyłącznie alendronianem) w czasie ponad 12-letniego stosowania alendronianu. W Europie i Japonii opisano pojedyncze przypadki raka przełyku, wiązanego z ryzedronianem, ibandronianem i etydronianem. U niektórych pacjentów rozpoznano przełyk Barreta przed rozpoczęciem leczenia (czynnik ryzyka raka przełyku) i wg autorów nie powinni otrzymywać doustnych biosfosfonianów. W innych publikacjach nie stwierdzono zwiększonego ryzyka raka przełyku u osób z przełykiem Barreta.

L35

THE RISK OF OSTEONECROSIS OF THE JAW AND OESOPHAGEAL CANCER AFTER TREATMENT WITH BISPHOSPHONATES

Przedlacki J.

Krajowe Centrum Osteoporozy, Warszawa

Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Keywords: bisphosphonates, osteonecrosis of the jaw, treatment, osteoporosis, oesophageal carcinoma

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 78-79

L38

Polska wersja metody FRAX^® – jak kwalifikować do leczenia farmakologicznego osteoporozy

Przedlacki J.^1,2, Księżopolska-Orłowska K.¹, Grodzki A.¹, Świrski A.¹, Teter P.¹, Loth E.¹, Musiał J.¹, Bartuszek D.², Celej M.², Twardowska-Kawalec M.²,Kaczmarska-Turek M.², Szuba P.²,Gawron R.²

¹Krajowe Centrum Osteoporozy, Warszawa

²Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa

Słowa kluczowe: FRAX^®, leczenie, osteoporoza, złamanie kości

Przy kwalifikacji do leczenia farmakologicznego osteoporozy przy użyciu metody FRAX^® konieczne jest przyjęcie progowej wartości 10-letniego ryzyka złamania kości, szczególnie głównych kości (10-RZ), kwalifikującej do leczenia. Dotychczas w Polsce stosowana była najczęściej wersja brytyjska metody FRAX^® (FRAX^®-UK) i progowa wartość 20% ryzyka złamania głównych kości. Przyjęcie za Wielką Brytanią wartości 20% było decyzją arbitralną i wynikało z założenia podobnej częstości występowania złamań kości w obu populacjach. Wstępne analizy prezentowane podczas IV Środkowo Europejskiego Kongresu Osteoporozy w 2011 roku wykazały jednak, że ryzyko wyliczone wg obu kalkulatorów u tych samych chorych różni się (jest niższe dla polskiej wersji metody FRAX^® – FRAX^®-PL). Od tego czasu nie ustalono i nie zaakceptowano powszechnie wartości progowych 10-RZ dla FRAX^®-PL, bez czego kontynuacja stosowania 20% progu może być powodem niewłaściwych kwalifikacji do leczenia.

Celem badania była ocena możliwości stosowania dotychczasowego 20% progu 10-RZ przy kwalifikacji do leczenia farmakologicznego osteoporozy przy użyciu FRAX^®-PL oraz propozycja nowych wartości progowych.

Do badania zostały zakwalifikowane 1432 osoby (175 mężczyzn i 1257 kobiet) w wieku 68,8±7,8 lat (40-90 lat) dotychczas nie leczone farmakologicznie z powodu osteoporozy, u których wykonano badanie DXA biodra, co umożliwiło wyliczenie 10-RZ. Były one skierowane pierwszorazowo do Krajowego Centrum Osteoporozy, najczęściej przez Lekarzy Rodzinnych, w latach 2006/2007 i 2008/2009 w ramach umowy z NFZ w celu ustalenia wskazań do leczenia farmakologicznego osteoporozy. U wszystkich wyliczono retrospektywnie 10-RZ kości głównych, oddzielnie przy zastosowaniu polskiej i brytyjskiej wersji metody FRAX^®, z wykorzystaniem tych samych informacji o czynnikach ryzyka złamania kości, a następnie porównano uzyskane wyniki. Do analizy optymalnej wartości 10-RZ wg FRAX^®-PL, która podzieliłaby wszystkich pacjentów podobnie jak zaakceptowany wcześniej próg 20% w skali brytyjskiej wykorzystano funkcję logistyczną z zastosowaniem krzywej ROC z wyliczeniem pola pod krzywą. Jednocześnie zastosowano model regresji (Generalized Lineal Models; GLM) dla standardowej populacji, przy pomocy którego można w kategoriach przeskalowania pomiarów wyliczyć wartości FRAX^®-PL z wartości FRAX^®-UK.

10-RZ wyliczone wg FRAX^®-PL u wszystkich badanych wynosiło 8,1±6,7% (1,3-62%) i było niższe u wszystkich w porównaniu do FRAX^®-UK, które wynosiło 13,8±9,4% (2,3-75%); (p<0,001). Na podstawie analizy krzywej ROC, za najbardziej zbliżone do 20% progowej wartości FRAX^®-UK należy przyjąć 12% 10-RZ wyliczone wg FRAX^®-PL (pole pod krzywą: 0,9982). Jednocześnie, wg modelu GLM przyjęto arbitralnie, że wartości 20% 10-RZ wg FRAX^®-UK odpowiada wartość 10% wg FRAX^®-PL (dla kobiet: 9,8%; dla mężczyzn:9,3%).

Uzyskane wyniki potwierdziły wcześniejsze obserwacje o niemożności stosowania takiego samego jak dla FRAX^®-UK 20% progu ryzyka złamania głównych kości jako wskazania do leczenia farmakologicznego osteoporozy przy zastosowaniu FRAX^®-PL. Przy wcześniejszej akceptacji wartości progowej 20% (wg FRAX^®-UK) przyjęcie optymalnej wartości 12% (krzywa ROC) dla mężczyzn i kobiet (wg FRAX^®-PL) wydaje się bardziej właściwe niż wartości 10% wyliczonej wg metody GLM. Wcześniejsza decyzja z użyciem metody brytyjskiej (20%) jak i proponowana obecnie (12%) są decyzjami arbitralnymi. Wypracowanie najbardziej optymalnego progu decyzyjnego 10-RZ w Polsce wymaga uwzględnienia kosztoefektywności leczenia farmakologicznego osteoporozy.

L38

Polish version of FRAX^®-How to qualify for a pharmacological treatment of osteoporosis

Przedlacki J.^1,2, Księżopolska-Orłowska K.¹, Grodzki A.¹, Świrski A.¹, Teter P.¹, Loth E.¹, Musiał J.¹, Bartuszek D.², Celej M.², Twardowska-Kawalec M.²,Kaczmarska-Turek M.², Szuba P.²,Gawron R.²

¹National Centre of Osteoporosis, Warsaw

²Chair and Department of Nephrology, Dialysotherapy and Internal Diseases, Warsaw Medical University, Warsaw, Poland

Keywords: bone fracture, FRAX^®, osteoporosis, treatment

         To qualify for the pharmacological treatment of osteoporosis, acceptance of the border value of 10-year fracture risk of the main bones (10-FR) is necessary. So far, the British version of FRAX^® (FRAX^®–UK) was mostly used in Poland with the border value of 20%. It was an arbitrary decision and it was based on the assumption of the similar incidence of bone fractures in both populations. The preliminary analysis presented at the IV Central European Congress of Osteoporosis in 2011 showed, however, that the risk assessed by both calculators in the same patients differs (is lower for the Polish version of the FRAX^® tool – FRAX^®-PL). It has not been determined and no widely accepted threshold value of 10-FR for the FRAX^®-PL, without which the continuation of the application of the 20% threshold may be the reason for the inadequate qualifications for the treatment.

The aim of the study was to assess the application of the existing 20% threshold of 10-FRin qualification for the pharmacological treatment of osteoporosis by using FRAX^®-PL and to propose of a new threshold value.

The patients from National Centre of Osteoporosis were qualified for the study. There were 1432 (175 males and 1257 females) aged 68.8±7.8 years (40-90 years) not pharmacologically treated for osteoporosis with available DXA hip results which allowed to determine 10-FR. They were referred to National Centre of Osteoporosis, usually by family doctors, in the years 2006/2007 and 2008/2009 in the framework of the agreement with the National Health Foundation in order to determine the indications for pharmacological treatment of osteoporosis. The 10-FR was retrospectively calculated, separately with the Polish and British version of the FRAX^®, using the same information about the risk factors of bone fracture, and then the results were compared. For the analysis of the optimal value of 10-FR, which could divide the patients with the same way as 20% value with FRAX^®-UK, the logistical function method using the ROC curve with the calculation of the area under the curve was used. At the same time we used a regression model (Generalized Linear Models; GLM), with which with rescaling one can convert the value of the FRAX^®-PL from the value of the FRAX^®-UK.

10-FR calculated by the FRAX^®-PL in all subjects was 8.1±6.7% (1.3-62%), and was lower in all subjects compared to the FRAX^®-UK, which was 13.8±9.4% (2.3-75%); (p<0.001). On the basis of an analysis of the ROC curve, 12% threshold value of FRAX^®-PL should be calculated as the most similar to 20% obtained with the FRAX^®-UK (area under the curve: 0.9982). At the same time, according to GLM model, value of 20% according to FRAX^®-UK responded to a value of 10% (arbitrary decision) obtained with the FRAX^®-PL (for women: 9.8% and for men: 9.3%).

The results obtained confirmed the previous observation about the inability to use 20% of the risk of fracture of the main bones as indications for pharmacological treatment of osteoporosis using FRAX^®-PL. With the prior approval of a threshold of 20% (according to the FRAX^®-UK) the adoption of optimal values of 12% for males and females (ROC curve) with FRAX^®-PL seems more appropriate than the 10% calculated according to GLM method. The earlier decision of using British method (20%) as well as currently proposed (12%) are arbitrary decisions. To develop the most optimal decision on threshold value of 10-FR, the cost effectiveness calculation of the pharmacological treatment of osteoporosis in Poland is required.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s95-96.

L35
MINIMAL INVASIVE STABILISATION OF OSTEOPOROTIC VERTEBRAL FRACTURES

J.G. Grohs
Department of Orthopedic Surgery, Medical University Vienna, Austria

Introduction
Stabilisation of vertebral bodies by injection of bone cement after osteoporotic fracture is well known for reduction of pain. During the last years the balloon kyphoplasty was introduced for the correction of the sagittal profile of the spine.
Method
A needle is introduced via a transpedicular or extrapedicular approach into the vertebral body. Then a balloon is inserted and inflated to elevate the endplates and to reduce the local kyphosis. After removal of the balloon PMMA is filled into the cavity for stabilization. We performed this procedure in 165 vertebral bodies.
Indications are osteoporotic fractures up to an age of three months in dependence of actual bone remodelling, instable non-unions within the vertebral bodies as well as osteolytic lesions due to plasmocytoma or metastases.
Results
The follow up of the patients ranges from one to four years. We evaluated parameters for reduction of kyphosis, pain and quality of life. Compared with vertebroplasty the improvements after balloon kyphoplasty are pronounced up to two years. Moreover the balloon kyphoplasty opens possibilities for combinations with laminektomy or dorsal instrumentation.
Conclusion
The balloon kyphoplasty is a powerful method for stabilisation of vertebral compression fractures. The range of chances and possible limitations of the method will be discussed.

MAŁOINWAZYJNA STABILIZACJA OSTEOPOROTYCZNYCH ZŁAMAŃ KRĘGÓW

J.G. Grohs
Department of Orthopedic Surgery, Medical University Wiedeń, Austria

Wstęp
Stabilizacja kręgów poprzez iniekcje cementu kostnego po złamaniach osteoporotycznych jest znaną metodą zmniejszania dolegliwości bólowych. W ciągu ostatnich lat wprowadzona została balonowa kyfoplastyka w celu korekcji bocznej projekcji kręgosłupa.
Metoda
Poprzez dojścia transpedikularne i ekstrapedikularne do wnętrza kręgu wprowadzana jest igła. Następnie zostaje wprowadzany balon, który po napompowaniu unosi blaszki graniczne złamanego kręgu zmniejszając miejscową kyfozę. Po usunięciu balonu wnętrze kręgu jest wypełniane cementem kostnym w celu stabilizacji trzonu. Wykonaliśmy ten zabieg na 165 trzonach kręgowych.
Wskazaniami są osteoporotyczne złamania kręgosłupa do 3 miesięcy od momentu ich wystąpienia w zależności od aktualnego tempa przebudowy kości, niestabilne przemieszczenia w zakresie trzonów kręgowych jak również uszkodzenia osteolityczne spowodowane szpiczakiem lub przerzutami nowotworowymi.
Wyniki
Obserwacja pacjentów trwała od 1 do 4 lat. Oceniliśmy parametry redukcji kyfozy, bólu i jakości życia. W porównaniu do wertebroplastyki poprawa po balonowej kyfoplastyce utrzymuje się do 2 lat. Ponadto balonowa kyfoplastyka otwiera możliwości do kombinacji z laminektomią lub zaopatrzeniem grzbietowym.
Wnioski
Balonowa kyfoplastyka jest świetną metodą stabilizacji kompresyjnych złamań kręgosłupa. Do dyskusji pozostaje zakres ryzyka i możliwych ograniczeń tej metody.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s129-130.

L33
HIP PROTECTORS IN FRACTURE PREVENTION IN OSTEOPOROTIC PATIENTS – A STUDY OF USER COMPLIANCE

Madrecka A.1, Lyons D.2, O’Connor C. 3, Ryan C.3, Collins E., McGloughlin T. M.1

1 Centre for Applied Biomedical Engineering Research and Materials and Surface
Science Instytut, University of Limerick, Ireland
2 Age Assessment Unit Mid-Western Regional Hospital, Limerick, Ireland
3 Day Hospital Unit, St. Camillus Hospital, Limerick, Ireland
4 Beocare Ltd, Killarney, Ireland

Key words: hip fracture, hip protectors, non-invasive fracture prevention, compliance study

Introduction
Hip fractures as a result of falls are very common in the elderly population. However the group at most risk are elderly patients with a history of osteoporosis because of low bone density and fragility. In addition to drug therapy there are other non-invasive methods for fracture prevention. One such method uses a hip protector which is underwear garments with sewn-in or removable pads which are positioned over the greater trochanter. The hip protectors are designed to shunt or absorb the force of a fall. There is significant academic and clinical evidence outlining studies undertaken to date on the use of hip protectors and the efficacy of these products. Most studies have as one of their main conclusions the issue of patient and user compliance with the use of hip protectors. A further compliance survey was carried out to establish the factors influencing low user compliance with hip protectors in an elderly population with an history of osteoporosis.
Material and Methods
For the compliance survey two questionnaires were designed, one for elderly people living in care facilities or their own homes and one for medical staff. The questionnaire for elderly people contained 26 questions relating to the medical condition of the patient as well as acceptability of hip protectors. The version for medical staff contained 20 questions relating to awareness of hip protectors.
Both of the questionnaires were designed in consultation with the medical personnel in Mid-Western Regional Hospital, Limerick, Ireland and St. Camillus Hospital, Limerick, Ireland and Ethics Approval for this survey was received from HSE Ethics Research Committee at Mid-Western Regional Hospital, Limerick, Ireland.
A group of 130 patients with high risk of falling and hip fracture and previously diagnosed with osteoporosis were interviewed and asked to fill out the questionnaire. All individuals were provided with information about hip protectors and advised to wear them. This information was provided by physiotherapists during hospital visits.
A meeting of a group of 25 medical staff including physiotherapists and junior doctors was arranged. Hip protector efficacy and compliance was described and they were asked to fill out the questionnaire.
Results
The study confirmed poor user compliance with hip protectors due to
• high cost
• difficulty with putting the device on
• discomfort where wearing it including skin irritation and sweating.
Conclusions
Hip protectors were found to be effective but uncomfortable. Information from this study may be useful in the design of improved hip protector devices.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (WIII)

Zdzisław Jan Ryn
Zakład Patologii Społecznej Katedry Psychiatrii Collegium Medicum UJ w Krakowie

W skali światowej około 420 milionów ludzi zamieszkuje regiony górskie, z tego 30 milionów żyje stale powyżej 3600 m npm. Penetracja i zasiedlanie wysokich gór, zwłaszcza Andów, sięga kilkunastu tysięcy lat. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne i kultowe: tzw. sanktuaria lub adoratoria andyjskie. Zgodnie z wierzeniami i religiami wierzchołki gór są traktowane jako miejsce kontaktu Ziemi i Nieba. Na szczytach Andów składano ofiary, także ludzkie, aby Słońce nie straciło swej mocy.
Największe skupiska ludzi żyjących „wyżej niż kondory” spotkać można na andyjskim altiplano, zwłaszcza w basenie jeziora Titicaca (wys. 3812 m npm). W najwyższej stolicy świata La Paz w Boliwii żyje ponad dwa miliony ludzi. .
Życie w środowisku wysokogórskim wystawia organizm na działanie zespołu czynników urazowych: niskiego ciśnienia atmosferycznego, obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu, niskiej temperatury i wilgotności oraz nasilonego promieniowania słonecznego i kosmicznego („agresja klimatyczna”). Dodatkowym czynnikiem jest niedożywienie ludności, niski poziom higieny oraz konieczność dużego wysiłku fizycznego. .
W stosunku do stałych mieszkańców gór można mówić o aklimatyzacji, czyli wrodzonym i trwałym przystosowaniu do życia w tym środowisku. Dlatego Indian Keczua i Aymara zamieszkujących tereny dawnego Imperium Słońca opisuje się jako odrębną rasę (raza andina, raza de bronze). Izolacja społeczna oraz praktykowany zwyczaj endogamii, polegający na zakazie zawierania małżeństw z osobami z innych wsi (pueblo), doprowadziły do niespotykanej w innych górach świata jednorodności genetycznej i antropologicznej tej ludności. .
Kraje andyjskie cechuje ponadto swoisty paradoks demograficzny. Chociaż altiplano stanowi nieduży procent powierzchni, żyje tam na stałe około 80% ludności tych krajów. Najwyższe osady ludzkie w Andach sięgają wysokości 5500 m npm co sugeruje, że jest to granica wysokości do jakiej człowiek może się przystosować na trwałe, bez utraty podstawowych zdolności życiowych, w tym reprodukcji.

Wśród mieszkańców Andów wyróżnia się trzy typy antropologiczne: typ andyjski, typ altiplano i typ ludzi jeziora (Titicaca). Ich wspólną cechą jest niski wzrost (158-162 cm), krępa budowa ciała z tułowiem o kształcie zbliżonym do prostokąta, brak odstających części ciała (ochrona przed zimnem) oraz ochronny kolor skóry (ciemno-brązowy ze złotym odcieniem, moreno). .
Anatomicznym wyrazem przystosowania jest duża beczułkowata klatka piersiowa oraz płuca o znacznie większej powierzchni oddechowej w porównaniu z mieszkańcami nizin. Serce jest większe i waży więcej. Naczynia wieńcowe serca są lepiej rozwinięte i mają więcej połączeń, co zabezpiecza przed zawałem serca oraz chorobą nadciśnieniową. Ciśnienie krwi jest niższe, podczas gdy ciśnienie żylne jest nieco wyższe. Praca serca jest większa o około 20%. Chociaż przepływ krwi w naczyniach jest zwolniony, organizm jest dostatecznie utleniony dzięki innym mechanizmom adaptacyjnym i kompensacyjnym. Krew mieszkańców Andów jest gęsta, gdyż zawiera znacznie więcej krwinek czerwonych (do 12 milionów w mm sześciennym). Krwinki są większe i zawierają więcej hemoglobiny. Objętość krwi krążącej jest większa o 40%. Wśród Indian przeważa zerowa grupa krwi („0” Rh+), co stanowi najbardziej intrygujący fenomen antropologiczny. .
O cechach układu kostnego oraz uzębienia dawnych mieszkańców altiplano dowiadujemy się z badań szkieletów tzw. mumii andyjskich. Najcenniejszym obiektem jest szkielet pierwotnego mieszkańca znaleziony nad jeziorem Lauricocha w Andach Peruwiańskich liczący 9500 lat! .
Zmiany przystosowawcze mózgu wyrażają się w większym rozwoju sieci naczyń krwionośnych, zwłaszcza kapilar mózgowych. Mózg jest mniej wrażliwy na niedostatek tlenu. Dzięki temu do wysokości 4000 m npm mózg nie cierpi na jego niedostatek. Jednym z najważniejszych mechanizmów przystosowania jest przewaga napięcia w części przywspółczulnej [parasympatycznej] autonomicznego układu nerwowego. Przystosowanie do życia na dużych wysokościach odbywa się także na poziomie tkankowym, molekularnym. .
Istnieje graniczna wysokość, powyżej której zanika zdolność rozmnażania. Dla tubylców to 5000 m npm, a dla przybyszów z nizin – 3500-4000 m npm. Ludność Andów ma mniejszy przyrost naturalny w porównaniu z mieszkańcami nizin. Wynika to głównie z większej śmiertelności i urazowości okołoporodowej. Noworodki ważą mniej, a szybkość wzrostu, zwłaszcza w okresie dojrzewania, jest wolniejsza. .
Środowisko dużych wysokości ukształtowało także sylwetkę psychiczną andyjskich Indian. Są oni zamknięci w sobie, nieśmiali i nieufni wobec otoczenia. Poruszają się powoli, flegmatycznie i dostojnie. Indianin jest panteistą, fatalistą, stoikiem i pesymistą (wg. Poblete). Te cechy temperamentu można wiązać ze zwolnionym przewodnictwem bioelektrycznym w nerwach obwodowych. .
W obliczu nieszczęść, choroby lub śmierci tubylcy uciekają się do myślenia magicznego. Na nim oparta jest w dużym stopniu medycyna tradycyjna (indiańska) uprawiana przez curanderos. Mieszkańcy gór – odmienni pod względem fizjologicznym i antropologicznym – chorują inaczej niż mieszkańcy nizin. Rzadko zapadają na chorobę wieńcową serca, zawał i nadciśnienie. Mają niższy poziom cholesterolu i mniejszą skłonność do miażdżycy, a przez to później się starzeją. W tym kryje się długowieczność mieszkańców niektórych regionów andyjskich. Do rzadkości należą również nowotwory i białaczka, co otwiera nowe perspektywy badań. Rzadziej obserwuje się padaczkę i jej ekwiwalenty, gdyż pogotowie drgawkowe jest odwrotnie proporcjonalne do wysokości. Częściej natomiast cierpią oni na choroby płuc, gruźlicę, chorobę wrzodową żołądka, wady wrodzone serca, uszkodzenia naczyniowe mózgu i siatkówki oraz wole tarczycowe. .
Wśród nałogów powszechny jest alkoholizm oraz odwieczny zwyczaj żucia liści coca. Charakterystyczną formą upicia alkoholowego u Indian altiplano jest zespół zwany tis-ta-pis, przypominający tężyczkę [pseudotetania boliviana]. W obrazie klinicznym chorób psychicznych, zwłaszcza schizofrenii, można bez trudu odnaleźć piętno wierzeń, mitów i przesądów ludu andyjskiego, a także koloryt krajobrazu i przyrody. Swoiste zespoły zaburzeń psychicznych w tej populacji (el susto, espanto, mal de ojo) wzbogaciły dorobek tzw. psychiatrii transkulturowej. Normy fizjologiczne jakimi posługujemy się w medycynie, nie odpowiadają parametrom fizjologicznym mieszkańców wysokich gór. Inne są tutaj kryteria zdrowia i choroby, odmienna jest też epidemiologia chorób. Człowiek dużych wysokości i człowiek z poziomu morza są „różni”, gdyż są niejako produktami odmiennego środowiska zewnętrznego. Różnice te nie upoważniają jednak do wartościowania i oceny co jest normalne, a co patologiczne. Mieszkańcy gór mają własne normy fizjologiczne i swoiste cechy psychofizyczne, które należy rozpatrywać wyłącznie w relacji do środowiska naturalnego w którym żyją od wieków. .
Jeśli Indianie zamieszkują Andy od tysiącleci, jeśli mimo przeciwności środowiska naturalnego wykazują tendencje rozwojowe i pozostają z nim w symbiozie bez szkody dla swego gatunku, jeśli ponadto stworzyli tam oryginalne środowisko społeczne i kulturowe, oznacza to, że są całkowicie do niego przystosowani. Są zdolni nie tylko do przeżycia, ale żyją tam życiem godnym istoty ludzkiej. .
Osiągnięcia medycyny górskiej okazują się przydatne w medycynie lotniczej i kosmicznej, a także w klinice chorób uwarunkowanych niedotlenieniem.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s57-58.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s11
.

L32
Kliniczne działanie Raloksyfenu u kobiet po menopauzie z osteoporozą
Silvano Adami
University of Verona

Do późnych powikłań pomenopauzalnych zalicza się osteoporozę, pogorszenie profilu lipidowego i zwiększone ryzyko raka piersi. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) zapobiega niektórym z tych powikłań i dostarcza innych korzyści objawowych, bardziej typowych dla wcześniejszego okresu pomenopauzalnego. Jednakże, stosowanie się pacjentek do zaleceń dotyczących HTZ jest niewystarczające i w dłuższym okresie jest ona związana ze zwiększonym ryzykiem raka endometrium i piersi. Z tych powodów większość kobiet stosuje HTZ jedynie przez kilka lat po menopauzie z małym efektem na zachorowalność związaną z okresem pomenopauzalnym. Całościowa profilaktyka tych przypadków zachorowalności powinna obejmować terapię przeciwresorpcyjną kości, środki obniżające poziom lipidów i uważną obserwację stanu gruczołów piersiowych. Dogodnym, całościowym rozwiązaniem najpoważniejszych przyczyn zachorowalności starszych kobiet mogą być selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERMs).
Raloksyfen jest lekiem z grupy SERM i został ostatnio zaaprobowany do prewencji nie urazowych złamań kręgów u kobiet po menopauzie ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy. Działając na szkielet jako agonista estrogenu, u kobiet po menopauzie raloksyfen zmniejsza obrót kostny do wartości przedmenopauzalnych i całkowicie zapobiega wczesnej i późnej pomenopauzalnej utracie masy kostnej. Co ważniejsze, zapobieganie przez raloksyfen nowym złamaniom kręgów wykazano w jednym z największych badań klinicznych jakie dotychczas przeprowadzono (the Multiple Outkomes of Raloxifene Evaluation – MORE), kontrolowanym placebo, podwójnie ślepym, randomizowanym, obejmującym 7705 kobiet po menopauzie z osteoporozą. Kobietom, średni wiek 66,5 lat, z T score szyjki kości udowej lub kręgosłupa <-2.5 i/lub ze złamaniami kręgów, zostało przydzielone placebo lub raloksyfen 60 mg lub 120 mg. Wszystkie kobiety otrzymały suplementację wapnia (500 mg/dzień) i witaminy D (400 jm/dzień). Po 4 latach, raloksyfen 60 mg (dawka zaaprobowana) zredukował ryzyko nowych złamań kręgowych o 36% (RR 0,66, 95% Cl 0,55, 0,81, p<0,001) u kobiet mających złamania kręgów przed badaniem w porównaniu do placebo. Redukcja ryzyka złamania kręgów obserwowana dla dawki 120mg była podobna dla kobiet ze złamaniami kręgów jak i bez złamań przed badaniem. Nie było różnicy w proporcjach kobiet zgłaszających nie urazowe, pozakręgowe złamania pomiędzy otrzymującymi raloksyfen a placebo. BMD szyjki kości udowej i kręgosłupa wzrosła u osób otrzymujących raloksyfen o 2-3% w porównaniu do grupy placebo po 48 miesiącach (p<0.001). Terapia raloksyfenem zmniejszyła (efekt kumulacyjny) o 75% epizody mnogich złamań kręgów i o 68% epizody klinicznych złamań kręgów w ciągu pierwszego roku leczenia. Skuteczność przeciwzłamaniowa utrzymywała się do czwartego roku a częstość występowania złamań zmniejszała się dla każdego roku.
W badaniu zapobiegania osteoporozie raloksyfen istotnie zmniejszył poziom cholesterolu LDL, utrzymując poziom HDL-C i trójglicerydów w surowicy na niezmienionym poziomie. Raloksyfen zmniejszył również poziom lipoprotein i fibrynogenu, biochemicznych wskaźników ryzyka sercowonaczyniowego. To działanie raloksyfenu zostanie ocenione w oddzielnym badaniu klinicznym dotyczącym wyników sercowonaczyniowych: the Raloxifene Use for The Heart (RUTH). Występowanie estrogenozależnego (ER+) raka piersi zmniejszyło się o 84% po 4 latach terapii raloksyfenem w porównaniu do grupy placebo (3,7% vs. 0,6%), natomiast występowanie estrogenoniezależnego raka piersi było takie samo w obydwu grupach.(0,4%).
Podsumowując, czteroletnia terapia raloksyfenem utrzymuje BMD zdrowych kobiet po menopauzie i redukuje ryzyko nowych złamań kręgów o około połowę u kobiet z osteoporozą po menopauzie, jednocześnie poprawiając profil lipidowy i zmniejszając ryzyko raka piersi.

L32
CLINICAL EFFECTS OF RALOXIFENE IN POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH OSTEOPOROSIS
Silvano Adami,
University of Verona

Late postmenopausal complications include osteoporosis, wor¬sening of lipid profile and increased risk of breast cancer. Hormone Replacement Therapy (HRT) prevents some of these causes of morbidity and provides other symptomatic benefits more typical of early postmenopausal years. However, the compliance to HRT is relatively poor and in the long term it is associated with increased risk of endometrial and breast cancer. For these reasons most women take HRT only for a few years after menopause with little effect on the late postmenopause- linked morbidity. A global preventive approach for these causes of morbidity should include a bone anti-resorptive therapy, a lipid-lowering agent and a careful monitoring of the breast situation. A convenient global approach to the most scarring cause of morbidity in elderly women can be provided by the Selective Estrogen Receptor Modulators (SERMs)
Raloxifene is a SERM and it has been recently approved for the prevention of non-traumatic vertebral fractures in postmenopau- sal women at increased risk for osteoporosis. Acting as an estrogen agonist in the skeleton, in postmenopausal women raloxifene decreases bone turnover within premenopausal range and fully prevent the early and late postmenopausal bone loss. More importantly, Raloxifene was also shown to prevent new vertebral fractures in one of the largest study never performed, the Multiple Outcomes of Raloxifene Evaluation (MORE), a placebo-controlled, double-blind randomised trial of 7705 post- menopausal women with osteoporosis. The women, a mean age of 66.5 years and with hip or spine T-score <-2.5 and/or prevalent vertebral fractures, were assigned to receive either placebo or 60 mg or 120 mg of raloxifene. All women were provided supplemental calcium (500 mg/day) and vitamin D (400 lU/day). After 4 years, raloxifene 60 mg (the approved dose) reduced the risk of new vertebral fractures by 36% (RR 0.64, 95% CI 0.53, 0.46; p< 0.001) in women without prevalent baseline fractures and by 34% (RR 0.66, 95% CI 0.55, 0.81; p<0.001) in women with prevalent baseline fractures compared with placebo. The reductions in vertebral fracture risk observed for the 120 mg dose in both women with and without prevalent baseline fractures was similar. There was no difference in the proportion of women reporting non-traumatic, non-spine fractures among those receiving raloxifene vs. placebo. BMD at the hip and spine increased in raloxifene users by 2-3% compared with placebo after 48 months (p< 0.001). Raloxifene therapy lowered (cumula¬tive effect) by 75% the incidence of multiple vertebral fractures and by 68% the incidence of clinical vertebral fractures within the first year of treatment. This antifracture efficacy was maintained through to the forth year and the fracture incidence was significantly lowered for each year interval.
In the osteoporosis prevention study Raloxifene significantly decreased LDL-Cholesterol, while maintaining unaltered both serum total HDL-C and serum triglyceride levels. Raloxifene also lowered levels of lipoprotein(a) and fibrinogen, both biochemical markers of cardiovascular risk. These effects of Raloxifene will be addressed in a specific cardiovascular outcomes trial: the Raloxifene Use for The Heart (RUTH) trial. The incidence of Estrogen-Receptor positive (ER+) breast cancer was lowered by 84% after 4 year of raloxifene therapy as compared to placebo (3.7% vs. 0.6%), but the incidence of ER- breast cancer was the same in the 2 groups (0.4%).
In summary, Raloxifene therapy for 4 years maintains BMD in healthy postmenopausal women and reduces the risk of new vertebral fractures by about half in postmenopausal women with osteoporosis, while improving the lipid profile and lowering breast cancer risk.

L37

NORDIC WALKING W ZAPOBIEGANIU UPADKOM

Opara J.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

„Repty” Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Tarnowskich Górach

Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, Nordic Walking, trening marszowy, upadki, zapobieganie

W miarę starzenia się i w przebiegu wielu schorzeń narządu ruchu (w tym układu nerwowego) systematycznie wzrasta ryzyko upadów. Związane to jest z pogorszeniem sprawności ruchowej wynikającym z pogorszenia kontroli stabilności postawy i chodu oraz z niedostateczną aktywności ruchowej. Najgroźniejszą konsekwencją upadków są urazy, szczególnie w przypadku współistnienia osteopenii i osteoporozy. Upadki są przyczyną ponad 90% złamań kończyn. Jednak upadek nawet bez groźnych następstw, zwiększa ryzyko pogorszenia samodzielności chorego i wystąpienia tzw. zespołu poupadkowego. Uraz psychiczny skojarzony z lękiem przed kolejnym upadkiem prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej, a w konsekwencji również sprawności ruchowej.

Za szczególnie predysponujące do upadków uważa się: wiek, zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia widzenia, nieprawidłową postawę ciała, choroby współistniejące (zwłaszcza schorzenia narządu ruchu), przebyte upadki, zażywanie leków nasennych i uspokajających. Zapobieganie upadkom dzieli się na diagnostykę i leczenie. W postępowaniu rehabilitacyjnym koncentrujemy się na poprawie wydolności układu krążeniowo-oddechowego, sprawności chodu, równowagi i koordynacji. W zapobieganiu upadkom należy zwrócić szczególną uwagę na zachowanie różnych form aktywności fizycznej. Istnieją różne rekomendacje dotyczące zalecanej aktywności fizycznej. Istnieją zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Polskiego Forum dla Prewencji. To ostatnie opublikowało w roku 2009 wytyczne dotyczące aktywności fizycznej. Zaleca się regularną (co najmniej 3 razy w tygodniu, codziennie, jeśli to możliwe) aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności, trwającą co najmniej 30 min. Proponowane są: szybki marsz lub jogging, jazda na rowerze, ćwiczenia fizyczne, pływanie.

Formą aktywności fizycznej, która w XXI wieku zyskuje coraz większą popularność jest trening marszowy – Nordic Walking (NW), pomyślany jako forma rekreacji polegająca na marszu ze specjalnymi kijami. Ostatnio NW stosowany jest coraz częściej w rehabilitacji, staje się także formą wyczynowej rywalizacji. W porównaniu do zwyczajnego marszu, NW angażuje nie tylko mięśnie kończyn dolnych, ale do ok. 85% mięśni, m.in. klatki piersiowej, kończyn górnych i brzucha. To prowadzi do większego ich wzmocnienia niż przy zwyczajnym chodzeniu czy joggingu. Szczególnie cenne jest większe spalanie kalorii niż przy normalnym chodzeniu, stabilność przy chodzeniu z kijkami i odciążenie stawów.

Ważnym czynnikiem jest możliwość uprawiania w zasadzie przez każdego, pod warunkiem zasięgnięcia porady u lekarza rodzinnego pod kątem ewentualnych przeciwwskazań i środków ostrożności. Nordic Walking można uprawiać przez cały rok – zarówno nad morzem, w lesie, parku czy w górach. Dobrze jest rozpocząć uprawianie NW pod okiem instruktora, który nauczy prawidłowej techniki marszu i pomoże dobrać odpowiednie kije. Tempo marszu i długość kroków należy dostosować do wieku, kondycji, masy ciała i istniejących schorzeń.

Wśród korzyści zdrowotnych NW należy wymienić usprawnienie układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, zwiększenie poboru tlenu, poprawę utrzymania równowagi, koordynacji i stabilności postawy. Globalnym efektem treningu marszowego będzie zmniejszenie ryzyka upadków. W referacie przeglądowym przedstawione zostanie zapobieganie upadkom poprzez zwiększenie zdolności do wysiłku, poprawę funkcji chodu, utrzymania równowagi, koordynacji i stabilności postawy dzięki treningowi marszowemu.

L37

Nordic walking in prevenTING falls

Opara J.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

„Repty” Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Tarnowskich Górach

Key words: falls, Nordic Walking, physical activity, prevention

When ageing and in the course of many diseases of the musculoskeletal system (including the nervous system) the risk of conveying declines steadily increases. This is related to the dereasing of mobility, resulting in a deterioration of control and postural stability and gait, and with insufficient physical activity. The most dangerous consequences of falls are injuries, especially in the case of coexistence of osteopenia and osteoporosis. Falls are the cause of more than 90% of limb fractures. However, even when consequences of falls are not threatening, this could increase the risk of deterioration of the patient`s independence, and can cause so-called post-injury syndrome. Trauma associated with the fear of another collapse leads to a reduction of physical activity, and consequently mobility. As predisposing to falls one should take into consideration: age, cognitive impairment, visual impairment, abnormal posture, comorbidities (especially musculoskeletal diseases), previous falls, medication and sedatives. Preventing falls is divided into diagnosis and treatment. In rehabilitation proceedings the improving the efficiency of the cardio-respiratory fitness, gait, balance and coordination is focused on. In the prevention of falls one should pay a special attention to the various forms of physical activity. There are different guidelines for the recommended physical activity. There are recommendations of the World Health Organization (WHO) and Polish Forum for Prevention. This last published in 2009 guidelines for physical activity. Regular (at least 3 times a week, every day, if possible) physical activity of moderate intensity, lasting at least 30 min. is recommended. The proposed are: brisk walking or jogging, cycling, exercise, swimming.

A form of physical activity which is becoming increasingly popular in the twenty-first century is Nordic Walking (NW), conceived as a form of recreation which consists of walking with special sticks. Later on NW is being widely used in rehabilitation. Compared to ordinary walking, NW involves not only the muscles of the lower limbs, but approx. 85% of the muscle, including chest, arms and abdomen. This leads to greater strengthen muscles than ordinary walking or jogging. Particularly valuable is growing stability of body when walking with using poles and unweighing of joints. 

Nordic Walking can be practicing in principle by everyone, but the advice of the patient`s general practitioner doctor is to take into consideration any possible contraindications and precautions. NW can be practicing throughout the whole year – both on the sea, in the forest, park or in the mountains. It is good to start practicing NW with personal coach, who will teach proper technique and will help to find the right clubs. The pace and stride length should be adjusted to the age, condition, body weight and existing diseases.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 83-84

L36

RYZYKO ZŁAMANIA W REUMATOIDALNYM ZAPALENIU STAWÓW

Leszczyński P.

Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpital im. J. Strusia w Poznaniu

Osteoporoza u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest związana ze standardowymi, dobrze poznanymi czynnikami ryzyka w populacji kobiet po menopauzie, czy mężczyzn w okresie andropauzy. Natomiast istotą problemu chorych na RZS jest aktywny, nie poddający się skutecznemu leczeniu proces zapalny. Prowadzi on do nadmiernej resorpcji tkanki kostnej na drodze aktywacji osteoklastów. Efektem zapalenia są nie tylko zmiany destrukcyjne kości i stawów, ale także osteoporoza miejscowa i uogólniona z obecnością złamań.

Niskie wartości gęstości mineralnej kości odpowiadające densytometrycznemu rozpoznaniu osteoporozy występują średnio u około 50% wszystkich chorych i pojawiają się 5 razy częściej niż w zdrowej populacji. Natomiast złamania trzonów kręgowych i złamania pozakręgowe bedąc dramatycznym powikłaniem są niezwykle istotne społecznie i klinicznie. Ich występowanie u chorych na RZS jest związane z dodatkowym pogorszeniem jakości życia oraz może wpływać na zwiększenie śmiertelności w tej grupie chorych.

Ryzyko złamań u chorych na RZS wzrasta wraz z wiekiem, poziomem niepełnosprawności i możliwością upadków, długim czasem trwania aktywnej choroby, występowaniem wczesnej menopauzy i wcześniejszych złamań oraz niskich wartości gęstości mineralnej kości. Jednak obiektywne parametry stosowane w standardowej ocenie pacjentów z RZS, jak ocena 28 stawów DAS 28 (ang. Disease Activity Score), czy ocena jakości życia HAQ (ang. Health Assessment Questionnaire), nie zawsze wykazują istotną statystycznie zależność z ryzykiem złamań. Natomiast stosowanie leków modyfikujących przebieg RZS (ang. DMARDs), immunoterapii (ang. Biologics) oraz obecne podawanie kortykosteroidów w minimalnej bezpiecznej i skutecznej dawce, które prowadzi do ograniczenia aktywności procesu zapalnego, może zmniejszyć ryzyko złamań szczególnie w obrębie trzonów kręgowych. Jednak z drugiej strony przewlekłe i długotrwałe podawanie kortykosteroidów, które nie ma na celu zmniejszenia aktywności RZS, jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy i jej powikłań.

Występowanie złamań trzonów kręgowych szacuje się na 20-25% populacji pacjentów z RZS w średnim wieku około 50-60 lat. Ryzyko ich wystąpienia jest nawet do 6 razy wyższe niż w zdrowej populacji w podobnym wieku i rośnie z wiekiem chorych. Złamania trzonów kręgowych są często ignorowane przez lekarzy jak i samych pacjentów, a stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych jest nierzadko przyczyną zaniechania podstawowej diagnostyki w tym kierunku. Stąd dane epidemiologiczne są z pewnością niepełne. Natomiast występowanie złamań pozakręgowych jest szacowane na około 20-30% i jest podobne jak w populacji kontrolnej.

Zdjęcia radiologiczne części piersiowej i lędźwiowej kręgosłupa są złotym standardem w diagnostyce złamań. Jednak z uwagi na wysokie koszty i dawkę promieniowania dobrą opcją alternatywną, która cechuje się podobną czułością i specyficznością, szczególnie dla złamań 2 i 3 stopnia wg Genanta jest morfometria metodą densytometryczną w części T4-L4 kręgosłupa (ang. Vertebral Fracture Assessment).

Istotnym wyzwaniem u chorych na RZS jest skuteczna profilaktyka złamań szczególnie trzonów kręgowych. Jakkolwiek ta grupa chorych, co prawda częściej niż w standardowej populacji chorych na osteoporozę stosuje leki antyresorpcyjne, ale prawdopodobnie znacznie rzadziej pobiera preparaty wapnia i witaminy D.

L36

FRACTURE RISK IN RHEUMATOID ARTHRITIS PATIENTS

Leszczyński P.

Klinika Reumatologii i Rehabilitacji Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Oddział Reumatologii i Osteoporozy Szpital im. J. Strusia w Poznaniu

Osteoporosis in rheumatoid arthritis patients (RA) is connected with standard, well known risk factors as in postmenopausal women population and men during the andropause. The most crucial problem of rheumatoid arthritis patients is active, not retreating due to effective treatment of inflammation. It leads to excessive resorption of bone tissue on the way of osteoclasts activation. The effect of inflammation are not only destructive alterations of bones and joints, but also local and generalized osteoporosis with the presence of fractures.

Low bone mineral density corresponding to densitrometric definition of osteoporosis present averagely in approximately 50% of all patients and appear 5 times more often than in healthy population. On the other hand, vertebral fractures and non-vertebral fractures are social and clinically significant with dramatic complications. Their appearance in RA patients is connected with additional deterioration of quality of life and can influence on the increase in mortality in this group of patients.

Fracture risk of RA patients increases with the age, level of disability and possibility of falls, long–term active disease, appearance of early menopause, earlier fractures and low bone mineral density. However, objective parameters used in standard assessment of RA patients like assessment of 28 joints DAS (Disease Activity Score) or Health Assessment Questionnaire) not always indicate statistically significant correlation with fracture risk. The use of disease modyfing anti-inflammatory drugs (DMARDs), immunotherapy (Biologics) and present corticosteroid use at minimal safe and successful dose which leads to limitation of activity of inflammation process may decrease mainly vertebral fracture risk. On the other hand, chronic and long use of corticosteroids, which aim is not to reduce activity of RA is significant risk factor of osteoporosis and its complications.

Prevalence of vertebral fractures is estimated to 20–25 % of RA patients with approximate age of 50–60. The risk of these fractures is 6 times higher than in healthy population in similar age and it grows with the age of patients. Vertebral fractures are often ignored by medical doctors as well as patients and the use of anti-inflammatory and painkilling drugs is not seldom the cause of abandon basic diagnostic tools. Thus, epidemiologic data are only estimated. The prevalence of non-vertebral fractures is estimated to approximately 20 – 30 % as in controlled healthy population.

Thoracic and lumbar spine X-rays are golden standard in fracture diagnostic. However, for the attention to high costs and radiation dose as good alternative option which is characterized by similar sensitivity and specificity, mainly for fractures of 2^nd and 3^rd level according to Genant scale, is spine morphometry of the region T4-L4 using standard densitometry method (Vertebral Fracture Assessment).

The essential challenge for RA patients is effective fracture prevention, mainly vertebral fractures. However, this group of patients uses more often antiresorptive drugs than in standard population, but probably it takes substantially less rare calcium and vitamin D preparations.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 79-80

L39

OCENA RYZYKA ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH W POPULACJI KOBIET W WIEKU POWYŻEJ 50 LAT – ANALIZA WSKAŹNIKÓW FRAX^® BMI I FRAX^® BMD

Strugała C.

N.Z.O.Z. Euromedica-Spec

Słowa kluczowe: FRAX^®, złamania osteoporotyczne, kliniczne czynniki ryzyka, osteoporoza

Wstęp. Wydłużający się okres aktywności zawodowej kobiet uzasadnia potrzebę opracowania nowych, skutecznych i tanich strategii badań diagnostycznych osteoporozy. Celem analizy jest wskazanie czynników ryzyka złamań osteoporotycznych u kobiet powyżej 50 r.ż., ocena wskaźników FRAX^® BMD i FRAX^® BMI w grupie pacjentek z przebytymi złamaniami osteoporotycznymi i bez nich oraz ustalenie progów terapeutycznych leczenia osteoporozy.

Cel. Celem analizy jest wskazanie czynników ryzyka złamań osteoporotycznych u kobiet w wieku powyżej 50 lat oraz ocena wskaźników FRAX^® BMD i FRAX^® BMI w grupie pacjentek z przebytymi złamaniami osteoporotycznymi w porównaniu do grupy bez takich złamań.

Celem praktycznym jest ustalenie progów terapeutycznych leczenia osteoporozy na podstawie wyliczonych wartości FRAX^® BMD i BMI w grupie kobiet ze złamaniami osteoporotycznymi.

Materiał i metody. Badaniem objęto grupę 1014 kobiet w wieku 50-89 lat zamieszkałych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Analizę przeprowadzono w oparciu o definicję osteoporozy WHO wykonując badanie densytometryczne kręgosłupa L1-L4 i szyjki kości udowej kończyny strony niedominującej oraz dodatkowo badanie ultrasonograficzne kości piętowej strony niedominującej. Do obliczeń 10-letniego prawdopodobieństwa złamania szyjki kości udowej (AR-10 FN Fx) oraz złamań głównych osteoporotycznych (AR-10 MOF Fx) zastosowano polską wersję 3.3 narzędzia FRAX^®. Do analizy ryzyka złamań zastosowano model regresji logistycznej.

Wyniki. Ryzyko głównych złamań osteoporotycznych w perspektywie 10 lat jest silnie związane z takimi czynnikami, jak: wiek, BMD szyjki kości udowej, przebyte złamanie osteoporotyczne, BMD kości piętowej, BMD kręgosłupa L1-L4. Stwierdzono dwu- lub nawet trzykrotnie wyższe ryzyko 10-letnie głównych złamań osteoporotycznych i złamań szyjki kości udowej w porównaniu do grupy kobiet bez złamań. Analiza średnich wartości 10-letniego ryzyka głównych złamań osteoporotycznych Frax^® BMD i BMI pozwala na zastosowanie narzędzia FRAX^® BMI w praktyce lekarza rodzinnego.

Wnioski. Wysoka użyteczność narzędzia Frax^® BMI w określaniu indywidualnego ryzyka głównych złamań osteoporotycznych daje nowe możliwości preselekcji osób zagrożonych tymi złamaniami. Średnie wartości Frax^® BMD i BMI dla głównych złamań osteoporotycznych u pacjentek (odpowiednio 10% i 12%) stanowić mogą próg terapeutyczny (interwencji farmakologicznej) w populacji kobiet północnej Polski.

L39

EVALUATION OF OSTEOPOROTIC FRACTURES IN THE GROUP OF WOMEN OVER 50 YEARS OLD. COMPARISON OF TOOLS FRAX^® BMD VERSUS FRAX^® BMI

Strugała C.

N.Z.O.Z. Euromedica-Spec

Keywords: osteoporosis, clinical risk factors, osteoporotic fractures, FRAX^®

Objectives. Prolongation of female working activity duration give us a big stimulus to find out a new and inexpensive of screening for osteoporosis. The aim of the project is identification of the risk of osteoporotic fractures in population of women in age above 50 and evaluation of FRAX^® BMD and FRAX^® BMI in group of women with osteoporotic fractures and without it and the proposal of therapeutic starting points for treatment of osteoporosis.

Aim. The main aim of the analysis is to indicate risk factors of osteoporotic fractures in the group of woman age above 50 yrs and evaluation of calculation tools FRAX^® BMD and FRAX^® BMI in the group of patients with osteoporotic fractures in comparison to group without fractures. Practical aim is to arrange therapeutic trigger points for osteoporosis treatment calculated on a base of value of FRAX^® BMD and BMI in a group of woman with osteoporotic fractures.

Materials and methods. A group of 1014 women in age 50-89 living in Kujawsko-Pomorskie province was investigated. Analysis was made using WHO definition of osteoporosis. Calculations of 10-year absolute risk of major osteoporotic fractures (AR-10 MOF Fx) and femoral neck fractures (AR-10 FN Fx) were made using Polish 3.3 version of FRAX^® tool. Analysis of risk of the fractures utilized logistic regression method.

Results. A high relationship was found between risk of osteoporotic fractures and age, femoral neck BMD, a prior history of osteoporotic fractures, estimated calcaneal BMD and vertebral column BMD. The differences between 10-year absolute risk of major osteoporotic fractures BMD and BMI was small, which means that FRAX^® BMI might be a useful tool in GP specialist practice.

Conclusions. A high usefulness of FRAX^® BMI tool in evaluation of a risk of major osteoporotic fractures provide a new possibilities of identification of women at risk of such events. The mean value of 10-year absolute risk of major osteoporotic fractures for BMD (FRAX^® BMD) was identified as 10%, and this values was proposed as therapeutic starting points for treatment of osteoporosis for population of northern Poland.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s96-98.

L36
SELEKTYWNE MODULATORY RECEPTORÓW ESTROGENOWYCH (SERM)

Stanisław Radowicki
Klinika Endokrynologii Ginekologicznej AM, Szpital Kliniczny im. Ks. Anny Mazowieckiej, ul. Karowa 2, 00-315 Warszawa

Estrogeny są jednym z najważniejszych hormonów organizmu kobiety, zapewniającymi prawidłowe funkcjonowanie jej organizmu oraz spełnienie funkcji rozrodczych. Wykazują one również korzystny wpływ na układ sercowo – naczyniowy, działając bezpośrednio inotropowo dodatnio na kardiomiocyty, wazodylatacyjnie na naczynia krwionośne -poprzez pobudzanie syntezy i uwalnianie tlenku azotu oraz antyproliferacyjnie, w rezultacie prowadzi to do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Estrogeny pobudzają biosyntezę białek w wątrobie, zmieniają profil lipidowy krwi, obniżając stężenie cholesterolu całkowitego i frakcji lipoprotein o niskiej gęstości (LDL-cholesterolu) oraz zwiększają stężenie lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL-cholesterolu).
Wpływ estrogenów na metabolizm tkanki kostnej wiąże się z: pobudzeniem dojrzewania osteoblastów (obecność receptorów estrogenowych w osteoblastach) i zwiększeniem syntezy IGF-1, TGF-B. Hormony te hamują również aktywność osteoklastów poprzez inhibicję produkcji IL-1, IL-6, TNF-α, PGE oraz zwiększają stężenie kalcytoniny i witaminy D. To wielokierunkowe działanie estrogenów zapobiega rozwojowi osteopenii i osteoporozy utrzymując gęstość mineralną kości na poziomie chroniącym przed złamaniami.
Estrogeny wykazują pozytywny wpływ na psychikę kobiety oraz libido. Według najnowszych doniesień estrogeny regulują, także procesy pamięciowe, opóźniają i/lub hamują zaburzenia funkcji poznawczych w chorobie Alzheimera. Okres menopauzy wiąże się ze spadkiem stężenia estrogenów, co znacznie obniża jakość życia kobiet oraz zwiększa zachorowalność i śmiertelność na choroby serca, naczyń krwionośnych oraz powikłania związane ze złamaniami kości na tle osteoporozy.
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) są związkami wykazującymi działanie zarówno działanie agonistyczne jak i antagonistyczne w stosunku do receptora estrogenowego (ER) w zależności od rodzaju tkanki. Poznanie budowy, mechanizmu działania i rozmieszczenia w organizmie receptorów estrogenowych miało kluczowe znaczenie w zrozumieniu działania tej grupy leków.
Poznano są dokładnie dwa rodzaje receptorów estrogenowych: ER i ER. Wykazują one pewną homologię w budowie oraz różnią się rozmieszczeniem w poszczególnych tkankach. Receptory alfa obecne są w: gruczole sutkowym, endometrium oraz wątrobie. Receptory typu ER znajdują się w naczyniach krwionośnych, płucach, skórze, układzie moczowo-płciowym i wątrobie. W ośrodkowym układzie nerwowym obecne są zarówno receptory estrogenowe alfa jak i beta.
Znane są trzy generacje selektywnych modulatorów estrogenowych (SERMs):
I generacja: tamoksyfen
II generacja: raloksyfen, idoksyfen, droloksyfen, toremifen.
III generacja – w fazie badań klinicznych: EM-800, EM-652, ICI 164, 384, RU58, 688, GW-5638.
Tamoksyfen- najbardziej znany selektywny modulator receptorów estrogenowych odkryty został ok. 50 lat temu. Uważany był wówczas za antyestrogen. Podejmowano próby stosowania go jako środka antykoncepcyjnego lub wczesnoporonnego. Idea wprowadzenia tamoksyfenu do terapii raka sutka związana była ze spostrzeżeniem, iż usunięcie jajników u kobiet z rakiem sutka powodowało regresję procesu nowotworowego u 1/3 badanych pacjentek. Doświadczenia kliniczne wykazały, że pięcioletnia terapia tamoksyfenem chorych po mastektomii z miejscową limfadenektomią doprowadziła do 50% zmniejszenia częstości nawrotów i przerzutów raka sutka.
Dalsze badania nad tamoksyfenem ujawniły również jego agonistyczne działanie na tkankę kostną i endometrium oraz estrogenopodobny wpływ na gospodarkę lipidową.
Działanie agonistyczne tamoksyfenu na receptory estrogenowe w tkankach docelowych wydaje się stanowić przyczynę istotnego wzrostu ryzyka raka endometrium, pierwotnego raka wątroby, raka jajnika oraz powikłań naczyniowych w postaci zakrzepicy żylnej, jak również szybko narastającej lekooporności w terapii raka sutka. Należy podkreślić jednak, że wyniki prac klinicznych w tym zakresie nie są jednoznaczne.
Poszukiwania bezpiecznego leku łączącego zalety działania estrogenów na układ sercowo-naczyniowy, bez ujemnego wpływu na macicę i gruczoły piersiowe, doprowadziły do odkrycia kolejnych generacji selektywnych modulatorów receptorów estrogenowych (SERM). Najszerzej w praktyce klinicznej stosowany jest chlorowodorek raloksyfenu (analog takoksyfenu) wywodzący się z grupy związków benzotiopentenowych.
Mechanizm działania raloksyfenu nie został do dzisiaj, w pełni wyjaśniony. Wiadomo, że lek ten oddziałując na receptory estrogenowe wpływa na transkrypcję genów. Działanie to realizowane jest dwutorowo – poprzez wpływ zarówno na element odpowiedzi na estrogeny (ERE – estrogen response element) jak i na element odpowiedzi na raloksyfen (RRE – raloksifen response element). Wydaje się, że w zależności od tkanki docelowej siła oddziaływania leku na każdy z wymienionych obszarów łańcucha DNA może być inna.
W odniesieniu do tkanki kostnej raloksyfen powoduje hamowanie aktywności osteoklastów z równoczesnym pobudzeniem osteoblastów. Skutkuje to nasileniem syntezy szeregu białek: osteonektyny, osteokalcyny, fosfatazy zasadowej oraz kolagenu. Podawanie raloksyfenu w dawce 60 mg/24h prowadzi do znamiennego zwiększenia gęstości mineralnej kości zaś u kobiet z udokumentowaną osteoporozą powoduje zmniejszenie o 30 – 50% ryzyka złamań kręgów.
Doświadczenia kliniczne wskazują, że raloksyfen wykazuje działanie protekcyjne w odniesieniu do układu krążenia. Podawanie standardowej dawki leku prowadzi do znamiennego zmniejszenia stężenia całkowitego cholesterolu i frakcji LDL, przy równoczesnym braku wpływu na stężenie trójglicerydów oraz frakcji HDL cholesterolu. Również inne biochemiczne wskaźniki ryzyka chorób układu sercowo – naczyniowego ulegają zmianom. Znamiennie zmniejsza się w surowicy stężenie fibrynogenu, apolipoproteiny B, czynnika martwicy nowotworu α (TNF- α) oraz homocysteiny.
Rezultaty badań podstawowych wykazały, że raloksyfen wykazuje działanie antyproliferacyjne na komórki raka sutka u ludzi (badania in vitro) jak też hamuje rozwój raka tego gruczołu u zwierząt. Wyniki dużych badań klinicznych udowodniły, że podawanie raloksyfenu zmniejsza, u kobiet, względne ryzyko raka sutka o 65%, zaś raka inwazyjnego o 76%. W odniesieniu do raka estrogenododatniego (obecność receptorów estrogenowych) ryzyko jego występowania zredukowano o 90%. Lek nie wykazywał podobnego działania w odniesieniu do raka sutka, w którym nie występują receptory estrogenowe.
Nowe perspektywy skutecznego i selektywnego oddziaływania na receptor estrogenowy wykazują związki należące do III generacji leków z grupy SERM.
EM-800 (SCH 57050) i jego substancje czynne EM-652 (SCH 57068) są najnowszymi osiągnięciami badań nad idealnym SERM (12,13,15). EM- 652 wykazuje największe ze znanych leków z grupy SERM powinowactwo do receptora estrogenowego. Prowadzone są badania nad zastosowaniem ich jako leków drugiego rzutu w przypadku niepowodzeń i lekooporności podczas terapii tamoksyfenem w raku sutka.
Innym związkiem III generacji jest GW-5638. Ze względu na niską lipofilność słabo przenika on przez barierę krew-mózg. Ta właściwość zapobiega antyestrogenowemu jego działaniu na metabolizm komórek mózgowych.
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERM) stanowią grupę leków o znacznej dynamice rozwoju. Dotychczasowe doświadczenia kliniczne wykazały, że są one skuteczne w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy u kobiet w okresie premenopauzalnym. Drugim obszarem aplikacji klinicznych jest leczenie raka sutka oraz profilaktyka tego schorzenia. Obserwowany w ostatnich latach rozwój leków z rodziny SERM pozwala przypomnieć, że preparaty te będą także stosowane również w innych schorzeniach.

L36
SELECTIVE ESTROGEN RECEPTOR MODULATOR (SERMs)

Stanisław Radowicki
Department of Gyneacological Endocrinology, Medical University in Warsaw, Duchess Anna Mazowiecka Public Teaching Hospital, ul. Karowa 2, 00-315 Warsaw, Poland

(English version of the abstract not submitted)

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s130-131.

L34
WPŁYW ZAOPATRZENIA ORGANIZMU W WITAMINĘ D NA CZĘSTOŚĆ ZŁAMAŃ KRĘGÓW U KOBIET W OKRESIE POMENOPAUZALNYM Z NISKĄ MASĄ KOSTNĄ

Jasik A., Tałałaj M., Marcinowska-Suchowierska E.

Klinika Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, 00-416 Warszawa ul. Czerniakowska 231

Słowa kluczowe: osteoporoza, witamina D, złamania kręgów

Wstęp:
Niedobór witaminy D może powodować zaburzenia homeostazy wapniowo- fosforanowej i wzrost sekrecji parathormonu. Konsekwencją wtórnej nadczynności przytarczyc jest przyspieszenie przebudowy tkanki kostnej prowadzące do obniżenia BMD, szczególnie kości korowej. Długotrwały niedobór witaminy D może ponadto zwiększać ryzyko złamania kośćca w następstwie osłabienia siły mięśniowej i wzrostu ryzyka upadku. W Polsce brak jest danych populacyjnych oceniających zaopatrzenie organizmu w witaminę D u osób dorosłych oraz informacji umożliwiających określenie wpływu niedoboru witaminy D na ryzyko złamań szkieletu.
Celem pracy było:
– określenie zaopatrzenia organizmu w witaminę D, u kobiet w okresie pomenopauzalnym z terenu Warszawy z niską masą kostną oraz
– ocena wpływu niedoboru witaminy D na częstość złamań kręgów w odcinku piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa.
Pacjenci i metodyka
Badaniem objęto 240 kobiet z terenu Warszawy w wieku 51-88 lat (średnio 69,9), będących co najmniej 2 lata po menopauzie, z obniżoną wartością BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa lub szyjce kości udowej (T-score<-2,0). U wszystkich pacjentek oznaczono kalcemię, fosfatemię, aktywność fosfatazy alkalicznej oraz stężenie 25OH witaminy D (25OHD) w surowicy krwi. Dokonano także pomiaru BMD w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i bliższej nasadzie kości udowej metodą DEXA oraz wykonano zdjęcia rtg kręgosłupa w projekcji bocznej (Th3-L5). U 107 kobiet oznaczono także stężenie PTH w surowicy krwi. Za kryterium złamania kompresyjnego przyjęto obniżenie wysokości trzonu kręgowego o ≥20%.
Wyniki
U 175 (72,9%) kobiet stwierdzono obniżenie 25OHD w surowicy krwi <30 ng/ml. U 47 (19,6%) kobiet stężenie 25OHD wynosiło <15 ng/ml, a u 19 (7,9%) <10 ng/ml. Najniższe stężenie PTH w surowicy krwi, wynoszące 36,1 ±13,7 ng/l (średnia ±SD), stwierdzono w grupie kobiet ze stężeniem 25OHD ≥30 ng/ml; zbliżone wartości – 42,0 ±16,9 ng/l odnotowano u pacjentek ze stężeniem 25OHD w zakresie 15-30 ng/ml, zaś znamiennie wyższe – 54,8 ±25,6 ng/l (p<0,01) w grupie kobiet z poziomem 25OHD <15 ng/ml. Średnia liczba złamań trzonów kręgowych w odcinku Th3-L5 była zbliżona w grupach pacjentek ze stężeniem 25OHD ≥30 ng/ml oraz 15-30 ng/ml i wynosiła odpowiednio 0,46 ±0,94 i 0,43 ±0,99. U kobiet ze stężeniem 25OHD <15 ng/ml średnia liczba złamań kręgów była natomiast znamiennie wyższa i wynosiła 1,09 ±1,85. Wartość BMD mierzona w odcinku lędźwiowym kręgosłupa była zbliżona we wszystkich ocenianych grupach pacjentek.
Wnioski
Znaczny niedobór witaminy D manifestujący się stężeniem 25OHD <15 ng/ml idzie w parze z rozwojem wtórnej nadczynności przytarczyc oraz wzrostem liczby kompresyjnych złamań kręgów, mimo utrzymywania się BMD w kręgosłupie lędźwiowym na niezmienionym poziomie.

L34
THE INFLUENCE OF ORGANISM’S SUPPLY WITH VITAMIN D ON VERTEBRAL FRACTURE RATE IN POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH LOW BONE MASS

Jasik A., Tałałaj M., Marcinowska-Suchowierska E.

Departament of Family and Internal Medicine, Postgraduate Centre of Medical Education, 00-416 Warszawa ul. Czerniakowska 231 Poland

Key words: osteoporosis, vitamin D, vertebral fractures

Introduction
Vitamin D deficiency can lead to disturbances of calcium-phosphate homeostasis and an increase in parathyroid hormone secretion. A consequence of secondary hyperparathyroidism is an increase in bone turnover leading to reduction in BMD, especially of compact bone. Long-term deficiency of vitamin D may additionally increase the risk of skeletal fracture due to attenuation of muscle strength and increased risk of falls. In Poland there is a lack of population data on supply with vitamin D in adults and information allowing assessment of influence of vitamin D deficiency on the risk of skeletal fractures.
The aim of the study was:
– to determine the supply of organism with vitamin D, in postmenopausal women with low bone mass from the district of Warsaw and
– to evaluate the influence of vitamin D deficiency on vertebral fracture rate in thoracic and lumbar spine.
Patients and methods
240 women from the district of Warsaw, aged 51-88 years (mean 69,9 years), at least 2 years after the menopause, with low BMD at lumbar spine or femoral neck (T-score<-2,0) were included into the study. In all patients serum concentrations of calcium, phosphate, 25OH vitamin D (25OHD) as well as alkaline phosphatase activity were determined. Measurements of BMD at lumbar spine and proximal femur with DEXA method as well as lateral X-ray pictures of the spine (Th3-L5) were performed. In 107 women serum concentration of PTH was also determined. A reduction of vertebral body high by ≥20% was assumed as a criterion of compression fracture.
Results
In 175 (72,9%) women decreased serum 25OHD concentration <30 ng/ml was found. In 47 (19,6%) women serum concentration of 25OHD was <15 ng/ml, and in 19 (7,9%) <10 ng/ml. The lowest serum concentration of PTH 36,1 ±13,7 ng/l (mean ± SD) was found in a group of women with 25OHD concentration ≥30 ng/ml; similar values – 42,0 ±16,9 ng/l were found in patients with 25OHD concentration of 15-30 ng/ml and significantly higher – 54,8 ±25,6 ng/l (p<0,01) in a group of women with 25OHD concentration <15 ng/ml. The mean number of vertebral fractures at Th3-L5 was similar in the groups of patients with serum 25OHD concentrations ≥30 ng/ml and 15-30 ng/ml figured out 0,46 ±0,94 and 0,43 ±0,99 respectively. In women with serum 25OHD concentration <15 ng/ml significantly higher number of vertebral fractures was found: 1,09 ±1,85. Lumbar spine BMD was similar in all groups of patients.
Conclusions
Significant deficiency of vitamin D with 25OHD concentration <15 ng/ml is related to the development of secondary hyperparathyroidism, and to an increase in the number of vertebral compression fractures, even though BMD at lumbar spine remains unchanged.

Joseph Schatzker MD.,F.R.C.S.(C) ; and Merngh Koon Wong MD.
1. Sunnybrook and Women’s Health Science Centre, Toronto
2. Singapore General Hospital, Singapore Sunnybrook and Women’s Health Science Center,
2075 Bayview Avenue, Toronto, Ontario, Canada M4N 3M5

Streszczenia zjazdu PTOiTR – 2000

W10
Badanie to przedstawia dobre wyniki przy użyciu pierścieni w rekonstrukcji stropu panewki oraz siatek antyprotruzyjnych, w których centrum biodra i biomechanika panewki jest znormalizowana oraz łożysko kostne jest zrekonstruowane przy użyciu rozdrobnionych przeszczepów kostnych. Częstość występowania niepowodzeń przy użyciu pierścieni panewkowych w stropie panewki użytych u 57 pacjentów i obserwowanych przez średni okres 8.3 lat wynosiła 12.5%. Natomiast częstość występowania niepowodzeń przy użyciu siatek panewkowych antyprotruzyjnych w użytych u 38 pacjentów i obserwowanych przez średni okres 6.6 lat wynosiła 5.4%. Częstsze występowanie niepowodzeń przy zastosowaniu pierścieni panewkowych stropu wynikał z nieprawidłowego zastosowania u pacjentów z ubytkami ściany przyśrodkowej i protruzji. Pierścień panewkowy stropu jest wskazany u pacjentów z izolowanymi obwodowymi segmentalnymi lub jamistymi ubytkami. Siatka antyprotruzyjna jest wskazana u pacjentów z rozległymi złożonymi segmentarnymi lub jamistymi ubytkami, ale w szczególności u pacjentów z protruzją i segmentalnym przyśrodkowym ubytkiem kostnymi. Obie metody dały wysoki stopień dobrych wyników używając do oceny specyficznego dla rodzaju implantu, oceny subiektywnej pacjenta oraz całkowitej oceny stanu zdrowia instrumentu jak Short Form – 36.