V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 110-112

P13

Wartość predykcyjna złamań osteoporotycznych metody FRAX vs. Garvan a upadki

Czerwiński E.^1,2,3, Amarowicz J.², Kumorek A.^2,3,4, Broniewicz A.²

¹Krakowskie Centrum Medyczne, Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

²Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

³Polskie Towarzystwo Osteoartrologii, Kopernika 32, 31-501 Kraków

⁴Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Słowa kluczowe: osteoporoza, ryzyko złamania, FRAX, BMD, BMI, czynniki ryzyka
 

         Wstęp. Mimo wdrażania różnych programów profilaktycznych upadki pozostają problemem osób starszych zaliczając się do tzw. wielkich problemów geriatrycznych. Pogłębiająca się tendencja starzenia się społeczeństw szczególnie w krajach rozwiniętych powoduje, że problem narasta. Upadki w połączeniu z rosnącą gwałtownie na przestrzeni kilkudziesięciu ostatnich lat liczbą zachorowań na osteoporozę prowadzą do coraz liczniejszych złamań niskoenergetycznych. Szacuje się, że upadki są bezpośrednią przyczyną 100% złamań dalszego końca kości promieniowej, 90% złamań bkk udowej i około 25% złamań kręgosłupa. Złamania pozostają największym problemem osteoporozy. Celem identyfikacji osób szczególnie narażonych na ryzyko złamania opracowano narzędzia – kalkulatory ryzyka złamania, tj. FRAX calculator czy Garvan nomogram. Metoda FRAX umożliwia obliczanie ryzyka złamania w oparciu o BMI lub BMD i kliniczne czynniki ryzyka (KCR). Do KCR zaliczamy m.in. wcześniejsze złamanie niskoenergetyczne, złamanie bbk udowej u rodziców, przewlekłą terapię sterydami, RZS czy wtórne osteoporozy. Kalkulator Garvan wymaga informacji na temat wcześniejszego złamania niskoenergetycznego oraz upadków w ciągu ostatniego roku pomijając inne czynniki ryzyka. Jednym z podstawowych zarzutów jakie padają pod adresem metody FRAX jest to, że upadki pomija, nie ujmując ich w algorytmie stworzonym przez naukowców w Sheffield. Dyskusja na temat różnic pomiędzy poszczególnymi narzędziami, jak i wyższości jednego nad innymi pozostaje otwarta.

         Materiał i metoda. Celem wyselekcjonowania osób do badania wybrano losowo 6010 kobiet w wieku powyżej 50 r.ż, z bazy ok. 100 000 pacjentów Krakowskiego Centrum Medycznego (KCM), które w latach 2003-2007 zgłosiły się do KCM celem wykonania badania densytometrycznego. Ostatecznie do analizy porównawczej zrandomizowano grupę 239 pacjentek. W grupie tej przeprowadzono badania ankietowe w postaci wywiadu telefonicznego z uwzględnieniem wystąpienia nowego złamania w 10-letnim okresie od czasu pierwszej wizyty w Krakowskim Centrum Medycznym. Wywiad zawierał pytania potrzebne do obliczenia ryzyka złamania metodami FRAX i Garvan z uwzględnieniem wpływu upadku na wspomniane ryzyko. U wszystkich zrandomizowanych pacjentek obliczono 10-letnie ryzyko złamania (FRAX i Garvan) oraz 5-letnie (Garvan).

         Wyniki. W grupie 239 zrandomizowanych pacjentek 44 (18,5%) z nich zgłosiły doznanie upadku w okresie objętym obserwacją. Zestawienie wartości ryzyka złamania głównego (5- i 10-letniego) liczonego wg Garvana w grupach osób upadających i nieupadających wykazało, że większe ryzyko złamania cechuje grupę osób upadających (5 lat – 10,2% vs. 14,92%, 10 lat – 19,96% vs. 28,08%). Zdecydowanie niższe wartości prawdopodobieństwa złamania głównego dla obserwacji 10-letniej uzyskano po wykonaniu obliczeń kalkulatorem FRAX (populacja dla Polski). W zależności od tego, czy policzono wyniki z użyciem BMD (6,18% vs. 6,54%) czy też bez, za pomocą BMI (7,37% vs. 8,33%) – ryzyko było większe w grupie osób upadających. Podkreślić jednak należy, że różnice przy FRAX-ie były znikome. Różnice w zakresie złamania bliższego końca kości udowej odnotowane przy użyciu Garvana były podobne jak w przypadku złamania głównego. Ryzyko 5-letnie w podziale na grupy osób upadających i nieupadających prezentowało się na korzyść pacjentek nie zgłaszających upadku (5 lat – 3,07% vs. 5,73%, 10 lat – 5,82% vs. 10,65%). Wartości dla ryzyka złamania bkk udowej liczone metodą FRAX były podobne w obu grupach (upadających i nieupadających).

         Podsumowanie. Powszechną wiedzą jest, że kalkulator stosowany przez Instytut Garvana podaje większe wartości ryzyka złamania, co potwierdziły poniższe badania. Duże różnice ryzyka pomiędzy grupami osób upadających i nieupadających sugerują, że upadek wydaje się być istotnym czynnikiem predykującym do ewentualnego złamania. Zarówno we FRAX, jak i Garvan zaobserwowano różnice pomiędzy grupami upadającą a nieupadającą, choć w metodzie z Sheffield była ona znikoma.

P13

The predictive value of FRAX and Garvan methods for osteoporotic fractures: impact of falls

Czerwiński E.^1,2,3, Amarowicz J.², Kumorek A.^2,3,4, Broniewicz A.²

¹Krakowskie Centrum Medyczne, Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

²Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

³Polskie Towarzystwo Osteoartrologii, Kopernika 32, 31-501 Kraków

⁴Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

Keywords: osteoporosis, fracture risk, FRAX, BMD, BMI, risk factors

         Introduction. Despite the implementation of different prevention programs falls remain a considerable problem for the elderly and are considered one of the so-called major geriatric problems and the increasing aging of societies, especially the developed ones, entails that the problem is becoming more and more acute. Falls, in conjunction with rising over the past several years occurrence of osteoporosis, lead to a growing number of low-energy fractures. It is estimated that falls are the direct cause of 100% distal radius fractures, 90% of proximal femur fractures and 25% of vertebral fractures. Fractures constitute the biggest problem of osteoporosis. In order to identify subjects at risk of fractures dedicated tools were created – fracture risk calculators, such as FRAX fracture risk calculator and Garvan Nomogram. The FRAX calculator makes it possible to calculate fracture risk based on BMI or BMD and clinical risk factors (CRF). The CRFs include, among others a previous low-energy fracture, a hip fracture in parents, a long-term steroid therapy, rheumatoid arthritis and secondary osteoporosis. The Garvan calculator omits risk factors requiring information on prevalent low-energy fractures and falls sustained in the preceding 12 months. One of the main complaints against the FRAX method is that it does not incorporate falls into the algorithm. The discussion on the differences between both tools and the superiority of one over the other remains open.

         Materials and methods. From 6010 women aged over 50 who in 2003-2007 reported to Krakowskie Centrum Medyczne (KCM) to undergo a densitometry exam a group of 239 patients were randomized to the comparative analysis. A telephone survey was conducted which included occurrence of new fractures in the 10-year period since the first visit in KCM. The questionnaire included questions required to calculate fracture risk with FRAX and Garvan calculators covering also questions referring to the impact of a prevalent fall on the risk. 10-year (FRAX and Garvan) and 5-year (Garvan) fracture risk was calculated for all randomized patients.

         Results. Out of the 239 randomized patients 44 (18.5%) reported a fall during the observation period. The analysis of the main fracture risk (5- and 10-year) calculated by Garvan calculator in patients who had suffered a fall and those who had not showed a greater fracture risk in fallers (5-year – 10.2% vs. 14.92%, 10-year – 19.96 % vs. 28.08%). Significantly lower values of the main fracture risk in the 10-year observation were obtained in FRAX calculations (the Polish population). Depending on whether the results were obtained with BMD (6.18% vs. 6.54%) or without, or using the BMI (7.37% vs. 8.33%) – the risk was higher in fallers. However, it must be emphasized that differences in the FRAX were insignificant. The differences in the hip fracture range observed with the Garvan tool were similar to these for the main fracture. The 5-year risk in fallers and non-fallers presented in favor of patients not reporting a fall (5-year risk – 3.07% vs. 5.73%, 10-year risk – 5.82% vs. 10.65%). The values for proximal femur fracture risk calculated using FRAX were similar in both groups.

         Conclusion. It is a common knowledge that the calculator used by the Garvan Institute shows higher values of fracture risk and this was confirmed by this study. Large differences in risk between groups of fallers and nonfallers suggest that a fall appears to be an important fracture predicting factor. Both the FRAX and Garvan tools showed differences between fallers and nonfallers, although in the former method it was insignificant.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s86.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s18-19.

P004
ŻYWIENIOWE CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM

Grażyna Duda, Juliusz Przysławski
Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej w Poznaniu.
Adres korespondencyjny: Katedra i Zakład Bromatologii, Akademia Medyczna im. K.Marcinkowskiego ul. Łąkowa ½, 61-878 Poznań

W Polsce, podobnie jak na całym świecie, obserwuje się stały wzrost populacji osób starszych. Jedną z chorób, której częstość występowania nasila się wraz z wiekiem jest osteoporoza. Z uwagi na skalę problemu osteoporozę traktuje się, obok chorób układu krążenia i nowotworów, za jedną z chorób cywilizacyjnych, zależną w znacznym stopniu od tzw. stylu życia. Jednym z jego ważnych i wciąż niedocenianych elementów jest sposób odżywiania. Biorąc pod uwagę ten aspekt, podjęto badania zmierzające do określenia żywieniowych czynników ryzyka rozwoju osteoporozy u osób w wieku podeszłym, tj. tej grupy wiekowej, wśród której schorzenie to powoduje nie tylko obniżenie tzw. jakości życia lecz stanowi także poważny problem terapeutyczny. W analizie sposobu żywienia omawianej populacji szczególną uwagę zwrócono na wielkość spożycia podstawowych składników pokarmowych, składników mineralnych ( wapnia, magnezu i fosforu) oraz witaminy D. Badaniami objęto 600- osobową grupę mieszkańców Poznania, w wieku powyżej 65lat, wśród których przeprowadzono indywidualną ocenę sposobu żywienia, w oparciu o wywiad żywieniowy dotyczący spożycia w okresie ostatnich 24- godzin. Analizę danych, pod kątem składu jakościowego i ilościowego, przeprowadzono wykorzystując program komputerowy, stanowiący poszerzoną wersję „Tabel składu i wartości odżywczej produktów spożywczych”. Uzyskane dane porównano z normami żywieniowymi zalecanymi przez Instytut Żywności i Żywienia. Wykazano szereg nieprawidłowości w sposobie odżywiania się badanej populacji. Stwierdzono m. in. niewłaściwe zbilansowanie spożywanych całodziennych racji pokarmowych w składniki podstawowe (białka, tłuszcze i węglowodany) , niedobór witaminy D oraz wapnia i magnezu przy równoczesnej nadmiernej podaży fosforu. Potwierdzony w badaniu nieprawidłowy sposób żywienia osób w wieku podeszłym może odgrywać istotną rolę w powstawaniu i nasileniu zmian osteoporotycznych i skłania do zwrócenia większej uwagi na konieczność zmian niewłaściwych nawyków żywieniowych.

P004
NUTRITIONAL RISK FACTORS OF OSTEOPOROSIS AT ELDERLY PEOPLE

Grazyna Duda, Juliusz Przystawski,
Department of Bromatology and Human Nutrition, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, ul. Ladokowa 1/2, 61-878 Poznan, Poland

All over the world, including Poland, vital statistics show a continuous growth in the elderly population. Osteoporosis is one of the diseases whose frequency increases with the age. Owing to the importance of the problem, osteoporosis, together with cardiovascular and neoplastic diseases, is currently looked upon as one of the civilization-related illnesses, remarkably dependent on so-called life-style. A nutritional pattern is one of the vital – although still underestimated – elements of life-style.
In view of this aspect, the study was carried out to determine the nutritional risk factors in the development of osteoporosis of elderly people, i.e. the age group for whom osteoporosis results in a decrease of quality of life and creates a serious therapeutic problem.
When assessing the nutritional pattern in the selected elderly population, the value of intake of basic nutritional components, minerals (calcium, magnesium and phosphorus) and vitamin D was thoroughly examined.
The study was carried out in a group of 600 people, the citizens of Poznan at the aged above 65 yrs. The individual nutritional pattern among the group was assessed by a 24h recall method. The data analysis, concerning the quality and quantity composi¬tion, was conducted with the use of a computer program which is the extended version of 'Tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych’. The data obtained in the study were subsequently compared with dietary norms recommended by the Polish Instytut ¡Żywności i ¡Żywienia.
The examined group of subjects were found to follow several irregularities in dietary practices. Among others, the imbalance of basic components (proteins, fats and carbohydrates), deficiency of vitamin D, calcium and magnesium at the excessive intake of phosphorus were observed in the daily diet.
This study confirmed the improper pattern of consumption in elderly people may promote the presence and intensification of osteoporotic changes and as such motivates a drawing of further attention to the need for change of improper nutritional habits.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s130-131.

P11
SAMOISTNA OSTEOPOROZA U MŁODYCH DOROSŁYCH MĘŻCZYZN – PROBLEMY TERAPEUTYCZNE

Sawicki A.Z.
Centrum Medyczne Osteomed, ul. Białobrzeska 40A, 02-341 Warszawa, www.osteomed.pl, mail: sawicki@osteomed.pl

Słowa kluczowe: osteoporoza, idiopatyczna, młodzi dorośli, płeć męska, biopsja kości, terapia, rhPTH, Forsteo, bisfosfoniany

Samoistna, idiopatyczna osteoporoza prowadzi do zaniku kostnego i złamań bez lub po niewielkich urazach, u młodych zdrowych dorosłych bez czynników ryzyka osteoporozy wtórnej. Jest względnie rzadką chorobą występującą w 0,4 przypadkach na 100.000 osób rocznie, dotycząca jednakowo obu płci. W pierwszej kolejności dotyczy kości gąbczastej, stąd wywołuje głównie złamania kompresyjne kręgów i przedramienia, chociaż złamania kości udowej nie są rzadkością. Opisano wiele nieprawidłowości patofizjologicznych, natomiast nie istnieje skuteczna terapia u tych chorych.
Przedstawiamy dwa przypadki samoistnej osteoporozy u mężczyzn oraz problemy terapii.
Przyp. 1 Mężczyzna 38 lat, wzrost -197cm w 20 r.ż. Bóle kości długich w wieku 22 lat, rozpoznanie osteoporozy ze złamaniami dwu kręgów i niskim BMD dwa lata później. Bez czynników ryzyka osteoporozy. Biopsja kości: osteoporoza ze zwiększona aktywnością osteoklastów oraz obniżoną osteoblastów. Przez następne 14 lat próby leczenia: Bonefos, Miacalcic sc i NS 200 oraz alendronian 10 i 20 mg/dz (po którym wystąpiło zapalenie przełyku), następnie pamidronian 90-120 mg iv co 1-2 miesiące. Poza tym stosowano Wit.D3, 1αOH-wit.D3, sole wapnia, fosforany, fluorek sodu i tiazydy. Wszystkie próby leczenia były nieefektywne. U chorego doszło do wielu złamań: kompresyjnych wszystkich kręgów lędźwiowych i piersiowych, żeber, obu przedramion i obu kości udowych oraz wielu drobnych kości. Badanie gęstości kości co 6-12 miesięcy wykazywały postępujący spadek BMD kręgosłupa, obu bioder i przedramion oraz całego kośćca. Chory stracił 30 cm wzrostu i nie jest w stanie samodzielnie chodzić. W styczniu 2005 rozpoczęto leczenie Forsteo – rekombinowanym ludzkim parahormonem 1-34. Forsteo jest pierwszym anabolicznym lekiem do terapii chorych z samoistną osteoporozą i wysokim ryzykiem złamań.
Przyp. 2. Mężczyzna 20 lat, wzrost 160 cm, oraz 168 w 15 r.ż. Bóle kręgosłupa w 16 r.ż. a w Rtg złamania czterech kręgów. DXA – głęboko obniżona gęstość kości, prawidłowe parametry gospodarki wapniowej. Bez czynników ryzyka osteoporozy. Biopsja kości: bardzo duży obrót kostny z bardzo dużą resorpcją osteoklastyczną oraz prawidłową-podwyższoną aktywnością osteoblastów. Po dwu latach leczenia alendronianem z 1αOH-D3 i wapniem chory nie miał bólów oraz bardzo duży wzrost BMD. W wieku 18 lat wystąpiła cukrzyca typu I stąd jest leczony insuliną 60-80 j.m./dz. Po dwu następnych latach zaobserwowano jedynie niewielki wzrost BMD. Sugeruje to, że osteoporoza wtórna związana z cukrzycą i niedoborem IGF-I mogła wpłynąć negatywnie na dotychczas skuteczne leczenie osteoporozy samoistnej.

P11
IDIOPATHIC OSTEOPOROSIS IN YOUNG ADULT MAN – PROBLEMS OF THERAPY

Sawicki A.Z.
Centrum Medyczne Osteomed, Białobrzeska str. 40A, 02-341 Warsaw, Poland, www.osteomed.pl, mail: sawicki@osteomed.pl

Keywords: Osteoporosis, idiopathic, young adults, man, bone biopsy, therapy, rhPTH, Forsteo, bisphosphonates

Idiopathic osteoporosis refers to the development of osteopenia and fractures with minimal or no trauma in otherwise young, healthy individuals who are not postmenopausal or have other, identifiable secondary causes of osteoporosis. It is a relatively rare disorder, with an incidence of 0.4 cases per 100.000 persons-years. It appears to affect both sexes equally and results primarily in the development of trabecular bone fractures such as vertebral compression fractures and Colles’ fractures, although hip fractures are also seen. Various pathophysiological abnormalities have been described in these patients. No specific therapy has been proven to be effective in these patients.
We present two cases of idiopathic osteoporosis in man and problems of treatment.
Case 1. 38 years male, 197cm height. Long bones pain at age 22, diagnosis of osteoporosis with two vertebras fracture and low BMD two years later. Any risk factors for osteoporosis. Bone biopsy: osteoporosis with higher osteoclasts activity and low osteoblast activity. In the next 14 years he was treated with Bonefos, Miacalcic sc or NS 200, alendronate 10 and 20 mg daily. After alendronate treatment he start to suffer from oesophagitis. In that condition was treated with pamidronate 90-120 mg iv every 1-2 months. The Vit.D3 or 1αOHvitD3, calcium salts, phosphates salts, NaF and tiazid diuretics were also used. All type of treatment was ineffective. The patient developed many bones fractures: compression of all lumbar and dorsal vertebras, ribs, both forearms, both femurs and many fractures small bones. DXA scans every 6-12 months showed progressive diminishment of BMD AP spine, both femurs and forearms and Whole Body. The patients lost 30 cm of height and was notable to walk. In January 2005 we start treatment with Forsteo – recombinant human parathyroid hormone (rhPTH 1-34). Forsteo is the first anabolic agent to treat women and men with idiopathic osteoporosis who are at high risk
Case 2. 20 years old male, 169cm height. Spine pain at age 16 years, height 175cm. X-Ray show four vertebral fractures, DXA – low BMD, normal calcium-phosphate serum and urine parameters. Any risk factors for osteoporosis. Bone biopsy: very high bone turn-over with very high osteoclastic resorption and high-normal osteoblastic accretion. After two years treatment with alendronate, 1αOHvitD3 and calcium patients was free of pain and BMD was very significantly higher. At age 18 years diabetes type I was diagnosed and patients is treated with insulin (60-80 i.u./d). After two next year only small augmentation of DXA was observed. It suggest that secondary osteoporosis caused by diabetes type 2 and impaired production insulin-like factor I may have negative influence on successful antiresorptive treatment in that patient.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1155-156.

P10
PRZEWLEKŁA HIPOKALCEMIA: LECZENIE ZACZNIJMY OD DIETY

Gowin E.

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: hipokalcemia, wapń zjonizowany, osteoporoza

Wstęp
Hipokalcemia jest częstym odchyleniem laboratoryjnym spotykanym u wielu pacjentów. Manifestuje się w bardzo różny sposób od asymptomatycznej do zagrażającej życiu. Przewlekła hipokalcemia może doprowadzić do upośledzenia procesu mineralizacji kości, utrudniać osiągniecie szczytowej masy kostnej, zwiększać ryzyko wystąpienia osteoporozy. Analizy diet różnych grup ludności w naszym kraju wskazują na duży niedobór wapnia. Średnie spożycie wapnia u statystycznego Polaka wynosi zaledwie 400 mg, podczas gdy dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi 1000-1500mg. Celem pracy była ocena wpływu suplementacji wapnia na regresję objawów klinicznych hipokalcemii oraz na normalizację parametrów laboratoryjnych gospodarki wapniowej.
Materiał i metody
Grupę badaną stanowiło 51 pacjentów, w tym 42 kobiety 9 mężczyzn w wieku od 29 do 89 lat (średnia wieku 58 lat). Pacjenci byli w dobrym stanie zdrowia, nie stosowali leków mogących obniżać poziom wapnia. Wyłączono chorych z niedoczynnością przytarczyc oraz innymi stanami chorobowymi mogącymi wpływać na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Analizowano inne możliwe przyczyny hipokalcemii, w tym dietę ubogowapniową. Oceniano poziom wapnia zjonizowanego. Za istotną hipokalcemię przyjęto poziom wapnia zjonizowanego  4,0mg/dl (norma 4,2 – 5,2mg/dl). Na podstawie analizy diety oszacowano dzienne spożycie wapnia u każdego z pacjentów. Pacjentom spożywającym <500mg wapnia udzielono porady dietetycznej i zalecono suplementację preparatami węglanu wapnia (1000mg) i witaminy D3 (400j cholekalcyferolu) przez 3 miesiące. Pacjentom deklarującym dobowe spożycie wapnia 500-1000mg zalecono dietę bogatowapniową oraz suplementację wapnia 500mg i witaminy D3 (200j). Przy spożyciu wapnia >1000mg zalecono wprowadzenie do diety pokarmów bogatowapniowych. Po upływie 3 miesięcy ponownie oceniono obecność objawów klinicznych hipokalcemii oraz poziom wapnia zjonizowanego we krwi.
Wyniki
W analizowanej grupie pacjentów najczęściej podawanymi dolegliwościami były: uczucie mrowienia i drętwienia zlokalizowane głównie w rejonie odcinka lędźwiowego kręgosłupa oraz w kończynach dolnych (76%), suchość skóry (64%), łamliwość włosów i paznokci (64%). Na początku badania zakres wartości wapnia zjonizowanego wynosił od 3,2 do 4,0 mg/dl (średnia 3,9mg/dl). Dzienne spożycie wapnia <500mg stwierdzono u 12 pacjentów (23%), 500-1000mg u 30 (59%), 1000-1500mg u 9 (18%). Poziomy wapnia zjonizowanego nie różniły się istotnie przed wprowadzeniem leczenia pomiędzy pacjentami z poszczególnych grup. Po upływie 3 miesięcy stwierdzono ustąpienie objawów klinicznych hipokalcemii. Poziom wapnia zjonizowanego wzrósł do 4,4 – 4,9mg/dl. Najlepszą korekcję zanotowano w grupie z największą farmakologiczną suplementacją (średnio o 0,8mg/dl).
Wnioski
1. Najczęstszą przyczyną przewlekłej skąpoobjawowej hipokalcemii jest dieta ubogowapniowa.
2. Zgłaszane objawy hipokalcemii są nieswoiste, różnorodne.
3. Najskuteczniejszą metodą leczenia hipokalcemii jest farmakologiczna substytucja preparatami wapnia i witaminy D3.
4. Przewlekła hipokalcemia pogarsza jakość życia.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W86)

Ocena stanu tkanki kostnej u osób z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego z mikroobrazowaniem metodą protonowego rezonansu magnetycznego
Dariusz Chmielewski1, Agnieszka Kaflak – Hachulska2, Wacław Kołodziejski2, Andrzej Górecki1
1. Katedra i Klinika Ortopedii Akademii Medycznej w Warszawie
2. Katedra i Zakład Chemii Nieorganiicznej i Analitycznej Akademii Medycznej w Warszawie

Adres do korespondencji: 02-005 Warszawa, ul. Lindley’a 4

Aktualnie stosowane metody oceny stanu tkanki kostnej dostarczają ograniczonych danych na temat jej mikroarchitektury i struktury przestrzennej. Pomiar gęstości mineralnej BMD przy pomocy dwuenergetycznej absorbcjometrii promieniowania rentgenowskiego (DEXA) czy nawet analiza przestrzenna z wykorzystaniem ilościowej tomografii komputerowej (QCT) nie odwzorowują jakości wewnętrznego utkania kości. Dlatego też w niektórych ośrodkach na świecie prowadzi się badania nad zastosowaniem innych technik wizualizacji dla rozwiązania tego problemu. W pracy przedstawiono zasady kwalifikacji i oceny przedoperacyjnej stanu tkanki kostnej pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego operowanych z wykorzystaniem alloplastyki totalnej oraz warunki i sposób pobierania śródoperacyjnych bioptatów tkanki kostnej gąbczastej. Próbki te po liofilizacji i sterylizacji poddawano analizie z wykorzystaniem protonowego rezonansu magnetycznego (1H magnetic resonance imaging MRI). Dla mikroobrazowania struktury wewnętrznej bioptatów wykorzystano technikę 3D Spin Echo (3D SE) oraz sekwencje Multislice Multiecho (MSME). Uzyskano bardzo wysoką rozdzielczość warstwową ( 38 •m)2. Dla odwzorowania obrazu wykorzystano histogramy gęstości. Wyniki pracy potwierdzają przydatność techniki mikroobrazowania z zastosowaniem protonowego rezonansu magnetycznego do wizualizacji tkanki kostnej. Opisywana metodą daje pełniejszy obraz stanu tkanki kostnej w porównaniu z densytometrią.

P05

MULTIMORBIDITY IN WOMEN WITH OSTEOPOROTIC FRACTURES IN THE REPUBLIC OF BELARUS

Ramanau H., Rudenka E.

Gomel State Medical University, Gomel, Belarus

Belarusian Medical Academy of Post-Graduate Education, Minsk, Belarus

Key words: low-energy fracture, osteoporosis, multimorbidity

          Introduction. Most people with osteoporosis have multimorbidity, but not of them have fractures. The increasing risk of the fracture could be connecting with some chronic disease.

          Aim of the Study. The objective of this study was to define the odds ratio for low-energy fractures for women aged over 50 with difference chronic diseases.

          Materials and Methods. The study protocol included the data about chronic diseases diabetes mellitus (DM), myocardial infarction (MI), any cases of cancers, GI ulcers, stroke, COPD, heart failure (HF) and rheumatoid arthritis (RA). The low-energy fractures of forearm, hip fractures and spine was taking account for all female patients aged over 50.

          Results. During the research study it was revealed 416 previous low-energy fractures of typical localization among 1533 women with osteoporosis. According to the results of the statistical analysis in patients with fractures of the most frequent combination of osteoporosis and COPD (OR=5.98; 95% CI 2.72-12.60; p<0.001), RA (OR=4.11; 95% CI 2.53-6.64; p<0.001), HF (OR=2.47; 95% CI 1.70-3.58; p<0.001), stroke (OR=2.40; 95% CI 1.46-3.95; p<0.001), DM (OR=1.64; 95% CI 1.14-2.39; p<0.05) and GI ulcers (OR=1.46; 95% CI 1.07-2.01; p<0.05). There are now significant differences between groups with or without fractures if patients had a previous history of MI (OR=1.27; 95% CI 0.68-2.46; p=594) and any localization of cancer (OR=1.08; 95% CI 0.71-1.67; p=0.818).

          Conclusions. The presence of some chronically disease in osteoporotic patients may increase the risk of subsequent low-energy fractures in future. These results should be considered for planning strategies antiosteoporotic therapy.

P05

WIELOCHOROBOWOŚĆ U BIAŁORUSKICH KOBIET ZE ZŁAMANIAMI OSTEOPOROTYCZNYMI

Ramanau H., Rudenka E.

Gomel State Medical University, Gomel, Belarus

Belarusian Medical Academy of Post-Graduate Education, Minsk, Belarus

Słowa kluczowe: złamanie niskoenergetyczne, osteoporoza, wielochorobowość

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 109-110

P06

BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE OSTEOPOROZY U POLEK: BADANIE RAC-OST-POL

Pluskiewicz W.¹, Drozdzowska B. ¹, Czekajło A.², Grzeszczak W. ¹, Adamczyk P. ¹

¹Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

²Nefrolux, Siemianowice Śląskie

Słowa kluczowe: epidemiologia, złamania, czynniki ryzyka, kobiety

Cel. Celem badania była ocena w losowej próbce epidemiologicznej występowania czynników ryzyka osteoporozy, złamań osteoporotycznych, 10-cioletniego ryzyka złamań, stosowanej terapii oraz oszacowanie liczby kobiet wymagających leczenia w regionie i całej Polsce.

Materiał i metody. Badanie przeprowadzono u kobiet w wieku ponad 55 lat losowo wybranych spośród 17500 mieszkanek powiatu raciborskiego. Do badania zaproszono 1750 kobiet. Dane zbierano w kwestionariuszu, a pomiar densytometryczny aparatem Lunar dotyczył końca bliższego kości udowej. 10-letnie ryzyko złamań obliczano stosując algorytm FRAX dla białej populacji amerykańskiej i niemieckiej oraz przy pomocy nomogramu Garvan.

Wyniki. Zgłosiło się 625 kobiet. Średni wiek to 66,4±7,8 lat, menarche 14,1±1,7 lat, menopauza 49,0±4,8 lat, wzrost 155,5±6,0 cm, m.c. 75,5±14,2 kg, BMI 31,2±5,5 kg/m2. Złamania osteoporotyczne zgłosiło 176 kobiet (28,16%), a złamanie przedramienia było najczęstsze (108 u 94 badanych). Złamanie końca bliższego kości udowej u rodziców miało miejsce u 47 osób (34 matki i 13 ojców, 7,52%). Inne czynniki ryzyka to: upadki w ostatnim roku (324 u 211 kobiet), wtórna osteoporoza (n=74, 11,84%), palenie (n=70, 11,36%), RZS (n=40, 6,4%), sterydy (n=30, 4,8%), alkohol (n=4, 0,64%). Średnia wartość T-score dla szyjki k. udowej: -1,26±0,92, a dla całego biodra -0,48±1,19. T-score mniejszy niż -2,5 dla szyjki zanotowano u 59 kobiet (9,55%), a dla całego biodra u 23 osób (3,72%). 10-letnie ryzyko dla jakiegokolwiek złamania wg algorytmu FRAX dla populacji amerykańskiej lub niemieckiej i wg nomogramu Garvan wyniosło odpowiednio 12,08±6,02%, 8,41±6,1%, 18,1±13,1%. Dla ryzyka złamań końca bliższego kości udowej odpowiednie wartości to: 2,44±4,06%, 2,48±4,06 i 5,37±9,64%. Terapię antyresorpcyjną stosowało 97 kobiet (15,52%), a najczęściej podawano alendronian sodu (n=42, 6,72%). 94 osób pobierały wapń (15,04%), a 84 witaminę D (13,44%). HRT zlecono u 135 kobiet (21,6%).

Wnioski. Przy wykorzystaniu danych epidemiologicznych oszacowano liczbę kobiet wymagających terapii w całej Polsce opierając się na T-score szyjki lub całego biodra <-2,5 lub przebytym jakimkolwiek złamaniu osteoporotycznym. Terapii wymaga odpowiednio: 557.743, 221.049 i 2.228.561 kobiet.

P06

EPIDEMIOLOGIC STUDY ON OSTEOPOROSIS IN POLISH WOMEN: RAC-OST-POL STUDY

Pluskiewicz W.¹, Drozdzowska B. ¹, Czekajło A.², Grzeszczak W. ¹, Adamczyk P. ¹

¹Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

²Nefrolux, Siemianowice Śląskie

Keywords: epidemiology, fracture, osteoporosis, risk factors, women

Aim. The aim of epidemiologic study was to establish the prevalence of risk factors for osteoporosis, osteoporotic fractures, ten-year fracture risk, therapy used and to predict number of women requiring therapy for district and whole country.

Materials and methods. The study was conducted in women aged over 55 y. from a district of Raciborz, Poland. In whole district was 17,500 such women and we randomly selected 10% of them. 1750 women were invited. We collected data in structured questionnaire and BMD was measured at proximal femur using Lunar DPX. Ten-year fracture risk was calculated using FRAX algorithm for US Caucasian and German population, and Garvan nomogram.

Results. 625 women were studied (35.7%) of invited subjects. Mean age was 66.4±7.8 y., menarche 14.1±1.7 y, menopause 49.0±4.8 y, height 155.5±6.0 cm, weight 75.5±14.2 kg, BMI 31.2±5.5 kg/m2. Osteoporotic fracture was reported by 176 women (28.16%), and forearm fracture was the most common (108 fractures in 94 women). Paternal hip fracture was present in 47 subjects (34 mother and 13 father), 7.52%. Other risk factors included: falls in last 12 months (324 falls in 211 women), secondary risk factors (n=74, 11.84%), smoking (n=70, 11.36%), rheumatoid arthritis (n=40, 6.4%), steroid use (n=30, 4.8%), alcohol use (n=4, 0.64%). Mean FN T-score was -1.26±0.92 and total hip T-score -0.48±1.19. T-score less than -2.5 for FN was in 23 women (3.72%) and for total hip T-score in 59 women (9.54%). Ten-year fracture risk values were for any fracture for US, German and Garvan 12.08±6.02%, 8.41±6.1% and 18.1±13.1%, respectively. For hip fracture adequate values were: 2.44±4.06%, 2.48±4.06 and 5.37±9.64%. Antiresorptive therapy for osteoporosis (excluding HRT) was used in 97 women (15.52%), and the most commonly used was alendronate (n=42, 6.72%). 94 women reported use of calcium (15.04%) and 84 vit. D (13.44%). HRT was prescribed in 135 women (21.6%).

Conclusions. Using available statistical data we estimated the number of women requiring therapy for osteoporosis in whole Poland based on osteoporotic T-score <-2.5 for FN or total hip and prior any osteoporotic fracture. A total of 557,743 or 221,049 or 2,228,561 of women required therapy, respectively.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 112-113

P14

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE A ZAPOBIEGANIE UPADKOM OSÓB STARSZYCH – FAKTY I MITY

Żak M.¹, Czesak J.¹, Puzio G.¹, Krupnik S.¹, Staszczak-Gawełda I.¹, Biskup M.², Braś K.¹

¹Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

²Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach

Słowa kluczowe: upadki, nowoczesne technologie, rehabilitacja geriatryczna, osoby starsze

Wstęp. Jak podają dane statystyczne w ciągu najbliższych 20 lat będzie więcej osób wymagających opieki niż opiekunów. Upadki są jednym z głównych problemów starszych osób dlatego naukowcy tworzą coraz więcej technologii wspierających ich funkcjonowanie.

Cel. Celem pracy był przegląd piśmiennictwa dotyczącego zastosowania nowoczesnych technologii w rehabilitacji geriatrycznej oraz profilaktyce upadków. Szukano również odpowiedzi na pytanie, czy nowoczesne technologie mające zapobiegać upadkom osób starszych są przydatne i dostępne dla osób starszych.

Materiał i metody. Analiza dostępnego piśmiennictwa oraz obserwacje własne wykazały, że największe zastosowanie w profilaktyce upadków mają produkty technologii wspomagających i korzystają z nich najczęściej osoby starsze funkcjonujące samodzielnie.

Wyniki. Nowoczesne technologie wspomagające obejmują całe spektrum produktów, które różnią się od siebie zarówno pod względem zaawansowania technicznego jak i złożoności. Określenie technologie wspomagające nie oznacza, że są to tylko nowe rozwiązania elektroniczne, ale także codzienne urządzenia dostosowane do potrzeb seniorów i mające zapobiegać upadkom.

Wnioski. Istnieje wiele korzyści płynących z wykorzystania technologii wspomagających, które są nakierowane na zapewnienie wsparcia „dzień po dniu” zarówno osobom starszym, jak i ich opiekunom. Jednak wdrożenie technologii wspomagających napotyka na trudności. Z jednej strony nie wszyscy seniorzy mogą korzystać z małych urządzeń ułatwiających kontakt, czy informowanie otoczenia jeżeli dojdzie do upadku, a z drugiej strony wielokrotnie koszt nowoczesnych technologii przewyższa możliwości finansowe seniorów.

P14

ADVANCED TECHNOLOGIES AND THE FALL PREVENTION STRATEGIES APPLIED IN THE ELDERLY – THE FACTS AND THE MYTHS

Żak M.¹, Czesak J.¹, Puzio G.¹, Krupnik S.¹, Staszczak-Gawełda I.¹, Biskup M.², Braś K.¹

¹Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

²Świętokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach

Keywords: falls, advanced technologies, geriatric rehabilitation, elderly

Objectives. Statistical projections indicate that within the following twenty years there will be more people to be taken care of, but fewer to do the actual caring. Incidental falls are one of the key problems faced by the elderly, prompting the researchers to develop and implement a diversity of supporting technologies. Progress in the domain of supportive tools for the elderly has brought about the concept of “ambient assisted living”. Assistive technologies cover a wide spectrum of products differing in terms of technical sophistication and complexity.

Aim. The study aimed to investigate whether the new technologies presently implemented in geriatric rehabilitation and the fall prevention system are effective and readily available to the elderly.

Materials and methods. In the present review the authors focused on those assistive technology products only which might potentially be of specific use for the elderly community dwellers.

Results. The term „assistive technologies” does not imply merely novel electronic solutions, but also everyday tools, specifically tailored to the individual needs of the seniors.

Conclusions. There are a number of tangible benefits offered by the supporting technologies, both to the elderly in their day-to-day living routine, and their caregivers. On one hand, however, the elderly population requires additional forms of care and support, whereas on the other, not all the seniors are actually capable of using small devices, as this requires some extra manipulative skills of them.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s87.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s19.

P005
SPOŻYCIE WAPNIA, FOSFORU I MAGNEZU PRZEZ OSOBY W WIEKU PODESZŁYM Z WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

Małgorzata Anna Słowińska, Lidia Wądołowska
Instytut Żywienia Człowieka, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
10-718 Olsztyn, ul.Słoneczna 44A

Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędna jest obecność składników mineralnych na odpowiednim poziomie. Zarówno zbyt niskie stężenie makro- i mikroelementów, jak i przekroczenie maksymalnego poziomu, zaburza funkcjonowanie organizmu powodując liczne choroby. Celem niniejszej pracy była analiza poziomów spożycia wybranych składników mineralnych przez osoby starsze.
Badania przeprowadzono w 1999 roku wśród osób w wieku 75-80 lat na stałe mieszkających w Województwie Warmińsko-Mazurskim. Ogółem przebadano 160 mężczyzn i 194 kobiety. Średnie spożycie składników pokarmowych oszacowano metodą wywiadu 24-godzinnego, które po uwzględnieniu standardowych strat porównano z normą na poziomie bezpiecznym. Średnie spożycie wybranych składników mineralnych, tj. Ca, P i Mg porównano w grupach płci, uwzględniając wytypowane klasy realizacji normy (66,7%, 90% i 110% normy). Analizę statystyczną wyników przeprowadzono programem Statistica v.5.5 przy poziomie istotności p0,05.
W grupie badanych mężczyzn, w porównaniu z kobietami, stwierdzono istotnie wyższy (p0,05) stopień realizacji normy na energię (odpowiednio 85% i 77% normy), białko (114% i 94% normy) i tłuszcz (110% i 94% normy). W obu grupach płci wykazano zbyt niski stopień realizacji normy na węglowodany (mężczyźni i kobiety 73% normy) oraz wapń (49% i 37% normy) i magnez (70% i 64% normy) przy jednocześnie zbyt wysokim stopniu realizacji normy na P (164% i 105% normy). Wskazujące na duże ryzyko niedoboru (tj. poniżej 66,7% normy) średnie spożycie wapnia i magnezu wykazano odpowiednio dla 66-82% i 55-59% badanych osób. Spożycie fosforu natomiast powyżej 110% normy stwierdzono u 43-78% badanych osób.
Stwierdzone niskie spożycie wapnia i magnezu przy jednocześnie wysokim spożyciu fosforu może stanowić duże ryzyko niedoboru i świadczyć o niekorzystnych zwyczajach żywieniowych.

P005
CALCIUM, MAGNESIUM AND PHOSPHORUS CONSUMPTION OF ELDERLY PEOPLE LIVING IN THE PROVINCE OF WARMIA AND MAZURY

Małgorzata Anna Słowińska, Lidia Wądołowska,
Institute of Human Nutrition, University of Warmia and Mazury, 10-718 Olsztyn, ul. S-toneczna 44A

An adequate level of minerals present in food is necessary for the regular functioning of the human body. Both an insufficient and excessive concentration of macro- and microelements results in body function disturbances, causing numerous diseases. The aim of this paper was to analyse the levels of selected mineral consumption by the elderly.
The investigation was carried out in 1999 and comprised subjects between 75 and 80 years of age permanently living in the province of Warmia and Mazury. In total, 160 males and 194 females were examined. The average consumption of nutrients was estimated by the 24-hour recall method. After including the standard loss, it was compared with a consumption norm at a safe level. The average consumption of the selected minerals i.e. Ca, P and Mg was compared between the sex groups including the selected classes of norm completion (66.7%, 90% and 110%). Statistical analysis of the examination results was performed with the use of Statistica v.5.5 software with a significance level of p 4 0.05.
In the group of the examined males, in comparison to the examined females, a significantly higher degree of the norm completion for energy (85% and 77% of norm, respectively), protein (114% and 94% of norm, respectively) and fat (110% and 94% of norm, respectively) was observed. In both sex groups, an insufficient degree of norm completion for carbohydrates (73% of norm, males and females), calcium (49% and 37% of norm) and magnesium (70% and 64% of norm) and too high a degree of norm completion for phosphorus (164% and 105% of norm) was found. The average consumption of calcium and magnesium was obtained for 66-82% and 55-59% of the examined subjects respectively. This indicates the high risk of mineral insufficiency (below 66.7% of the norm). Consumption of phosphorus higher then 110% of the norm was observed for 43-78% of the examined subjects.
The observed low intake of calcium and magnesium and too high an intake of phosphorus may be of a high risk of deficiency and evidence unfavourable dietary habits.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s1131-132.

P12
WPŁYW KLODRONIANU NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI I STĘŻENIE OSTEOKALCYNY U KOBIET PO MENOPAUZIE Z OSTEOPENIĄ

Napierała K.1, Miazgowski T.2, Hoszowski K.3, Bieńkowska R.3, Lorenc R.S.4, Czekalski S.5
1Oddział Nefrologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie
2 Klinika Endokrynologii PAM w Szczecinie
3 NZOZ Centrum Warszawa
4 Zakład Biochemii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa
5 Klinika Nefrologii i Transplantologii AM w Poznaniu

Słowa kluczowe: klodronian, gęstość mineralna kości, osteokalcyna, osteopenia

Wstęp
Bisfosfoniany mają udokumentowane znaczenie w leczeniu osteoporozy zaawansowanej, mniej liczne są doniesienia o ich skuteczności w profilaktyce osteoporozy postmenopauzalnej u kobiet z osteopenią.
Cel pracy
Ocena skuteczności klodronianu w zapobieganiu utraty masy kostnej u kobiet po menopauzie ze zmniejszoną gęstością mineralną kości (BMD) w 3-letnim prospektywnym, randomizowanym i kontrolowanym placebo badaniu klinicznym.
Materiał i metody
Badaniem objęto 57 kobiet w wieku 52,3±3,8 lat, 1-5 lat po menopauzie (średnio 2,12±1,9 lat), z wartością t-score kręgosłupa lędźwiowego (Spine) od -1 do -2,5 SD. Do badania nie kwalifikowano kobiet leczonych wcześniej z powodu osteoporozy oraz kobiet z chorobami współistniejącymi, mogącymi wpływać na metabolizm kostny. Grupie badanej (n=26) podawano klodronian disodowy (Bonefos®, Leiras Oy) przez okres 1 roku w dawce 400 mg/dobę; grupa kontrolna (n=31) otrzymywała placebo. W obu grupach stosowano substytucję preparatami wapnia przez okres 3 lat. BMD oceniano przy pomocy DXA (LUNAR DPX-L) w Spine i szyjce kości udowej (Femur). Stężenie osteokalcyny (OC) w surowicy krwi oceniano metodą RIA zestawami Incstar Corporation. Pomiary BMD i OC wykonywano wyjściowo, po 1 roku leczenia oraz po następnym roku i 2 latach fazy obserwacji.
Wyniki
Średnie wartości T-score w grupie kontrolnej wynosiły -1,68 SD (Spine) oraz -1,14 SD (Femur), a w grupie badanej odpowiednio -1,76 SD oraz -1,11 SD (N.S.) W grupie kontrolnej Spine BMD obniżało się o 0,99% po roku, o 1,4% po 2 latach oraz 2,1% (p<0,05 w porównaniu z wyjściową) po 3 latach, natomiast Femur BMD odpowiednio o 0,5%, 1% i 1,2%. W grupie otrzymującej klodronian BMD zmieniało się nieznacznie: Spine 0,1% po roku, 0,4% po 2 latach i 0,9% po 3 latach, Femur o 0,3%, 0,7% oraz 0,7%. Średnie stężenie OC wynosiło 6,83±2,99 ng/ml w grupie kontrolnej oraz 6,94±2,72 ng/ml w grupie badanej. Stężenie OC nie zmieniało się istotnie w grupie kontrolnej (spadek odpowiednio o 0,2%, 0,4% i 0,3%), natomiast znacznie obniżało się u kobiet przyjmujących klodronian (15,2% po zakończeniu leczenia; p<0,005) i efekt ten utrzymywał się jeszcze po roku (różnica o 16,2%) i 2 latach obserwacji (obniżenie o 16,6% w porównaniu z wyjściową).
Wnioski
1) Klodronian disodowy stosowany w dawce 400 mg/dobę w połączeniu z suplementacją preparatami wapnia przez okres 1 roku u kobiet z osteopenią krótko po menopauzie pozwala na utrzymanie Spine BMD w okresie do 2 lat po odstawieniu leczenia. 2) Leczenie klodronianem powoduje znamienne obniżenie stężenia OC zarówno w czasie leczenia, jak i po odstawieniu leku.

P12
THE EFFECT OF CLODRONATE ON BONE MINERAL DENSITY AND OSTEOCALCIN CONCENTRATION IN POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH OSTEOPENIA

Napierała K.1, Miazgowski T.2, Hoszowski K.3, Bieńkowska R.3, Lorenc R.4, Czekalski S.5
1Oddział Nefrologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Szczecinie
2Klinika Endokrynologii PAM w Szczecinie
3NZOZ Centrum Warszawa
4Zakład Biochemii Klinicznej Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa,
5Klinika Nefrologii i Transplantologii AM w Poznaniu, Poland
e-mail: kanapierala@wp.pl

Keywords: clodronate, bone mineral density, osteocalcin, osteopenia

Introduction
The efficacy of bisphosphonates in treatment of established osteoporosis has been well-documented; less data have been published on their efficacy in the prophylaxis of postmenopausal osteoporosis in women with osteopenia.
Aim of study
The evaluation of the efficacy of clodronate in prevention of postmenopausal bone mass loss in women with a decreased bone mineral density (BMD) during a 3-year prospective, randomized and placebo-controlled clinical trial.
Material and methods
The study was performed on women aged 52,3±3,8 yrs, 1-5 yrs after menopause (mean 2,12±1,9 yrs), with a lumbar spine (Spine) t-score ranged from -1 to -2,5 SD. Women receiving antiosteoporotic treatment in the history as well as women with concomitant illnesses known to affect bone metabolism were excluded from the study. The studied group received clodronate disodium (Bonefos®, Leiras Oy) 400 mg/day for 1 year; the control group received placebo. In both groups patients received calcium supplementation for 3 years. BMD was evaluated using DXA (LUNAR DPX-L) in Spine and femoral neck (Femur). Osteocalcin (OC) serum concentration was assessed by RIA using Incstar Corporation kits. BMD and OC measurements were performed at the baseline, after 1 year of treatment and after further 1 and 2 years of the observation phase.
Results
Mean T-score in the control group was -1,68 SD (Spine) and -1,14 SD (Femur); in the treated group -1,76 SD and -1,11 SD, respectively (N.S.) In the control group Spine BMD decreased by 0,99% after 1 year, 1,4% after 2 years and 2,1% (p<0,05 in comparison with baseline) after 3 years, whilst Femur BMD decreased by 0,5%, 1% and 1,2%, respectively. In the group receiving clodronate, BMD not significantly decreased: Spine by 0,1% after 1 year, 0,4% after 2 years and 0,9% after 3 years, Femur by 0,3%, 0,7% and 0,7%. Mean OC concentration was 6,83±2,99 ng/ml in the controls and 6,94±2,72 ng/ml in the treated group. Serum OC did not change significantly in the control group (a decrease by 0,2%, 0,4% and 0,3%, respectively), but significantly decreased in women receiving clodronate (15,2% after withdrawal of treatment; p<0,005) and this effect maintained after one (by 16,2%) and two years of observation phase (a decrease by 16,6% in comparison with baseline).
Conclusions
1) Clodronate disodium given for early postmenopausal women with osteopenia in a dose of 400 mg/day for one year together with the supplementation of calcium, maintain Spine BMD within 2 years after treatment withdrawal. 2) Clodronate significantly decreases OC concentration both during treatment and after treatment withdrawal.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1156-157.

P11
OCENA GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI ORAZ WSKAŹNIKÓW OBROTU KOSTNEGO U KOBIET Z PRZEWLEKŁYMI CHOROBAMI WĄTROBY W OKRESIE OKOŁOMENOPAUZALNYM

Zygmunt A.1, Jabłkowski M.2, Białkowska J.2, Cyniak-Magierska A.1, Kurnatowska I.3, Nowicki M.3, Lewiński A.1

1 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny, Łódź
2 Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Uniwersytet Medyczny, Łódź
3 Klinika Nefrologii i Hipertensjologii i Transplantologii Nerek, Uniwersytet Medyczny, Łódź

Słowa kluczowe: osteoporoza, przewlekłe choroby wątroby, okres okołomenopauzalny, gęstość mineralna kości, obrót kostny

Celem pracy było porównanie gęstości mineralnej kości (BMD) oraz niektórych wskaźników obrotu kostnego kobiet zdrowych i pacjentek z przewlekłymi chorobami wątroby w okresie okołomenopauzalnym.
Wśród 47 chorych z przewlekłymi chorobami wątroby (bez chorób współistniejących) w wieku 37-56 lat wyróżniono pacjentki z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B – PZW B (Grupa II, n=13), z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C – PZW C (Grupa III, n=17) oraz z marskością wątroby o etiologii wirusowej – MW (Grupa IV, n=17). 15 zdrowych kobiet, dobranych wiekiem stanowiło grupę kontrolną (Grupa I). Wszystkie kobiety przebadano, aby wykryć inne czynniki ryzyka osteoporozy. Densytometrię kości, opartą o technikę DXA wykonano w dwóch lokalizacjach: w odcinku lędźwiowym kręgosłupa oraz w bliższym końcu kości udowej. Ponadto oznaczono stężenie osteokalcyny (OC) u wszystkich chorych oraz β-crossLaps w grupach PZW B i PZW C.
U żadnej z badanych pacjentek nie odnotowano złamań kości. Obniżona BMD występowała statystycznie częściej w grupie pacjentek z przewlekłymi chorobami wątroby w porównaniu z grupą zdrowych kobiet. Najniższe wartości BMD (  SD) stwierdzono w Grupie IV (0,922  0,216 [g/cm2], p=0,0007 vs. Grupa I); w Grupie II – 1,121  0,231 [g/cm2] (NS vs Grupa I), natomiast w Grupie III – 1,066  0,0142 [g/cm2] (p=0,0148 vs. Grupa I). Stężenie OC (  SD) było najwyższe w Grupie III (24,9  12,6 [ng/ml]), jednak nie różniło się istotnie w porównaniu z Grupą II (21,6  13,6 [ng/ml]) oraz Grupą IV (22,0  7,3 [ng/ml]). Stężenie β-crossLaps (  SD) także było wyższe w Grupie III (0,47  0,23 [ng/ml]) w porównaniu z Grupą II (0,36  0,12 [ng/ml]), jednak różnica nie była istotna statystycznie.
U wszystkich kobiet w okresie okołomenopauzalnym z przewlekłymi chorobami wątroby należy rutynowo wykonywać badania densytometryczne gdyż choroby te są czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy. Najniższe wartości BMD stwierdza się u chorych z marskością wątroby i przewlekłym zapaleniem wątroby typu C.

P11
EVALUATION OF BONE MINERAL DENSITY AND MARKERS OF BONE TURNOVER IN WOMEN WITH CHRONIC LIVER DISEASES DURING PERIMENOPAUSAL PERIOD

Zygmunt A.1, Jabłkowski M.2, Białkowska J.2, Cyniak-Magierska A.1, Kurnatowska I.3, Nowicki M.3, Lewiński A.1

1 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University, Lodz, Poland
2 Department of Infections Diseases, Medical University, Lodz, Poland
3 Department of Nephrology, Hypertension and Kidney Transplantation, Medical University, Lodz, Poland

Key words: osteoporosis, chronic liver diseases, perimenopausal period, bone mineral density, bone turnover

The goal of the paper was to compare bone mineral density (BMD) and the markers of bone turnover in healthy women and in perimenopausal patients with chronic liver disease.
The study was performed in 47 patients with chronic liver diseases, aged 37-56 years, divided into 3 groups: with chronic type B hepatitis (Group II, n=13), with chronic type C hepatitis (Group III, n=17) and cirrhosis of viral aetiology (Group IV, n=17). The control group consisted of 15 healthy, age-matched women. All the women were examined in order to identify other risk factors of osteoporosis development. BMD was estimated in all patients in the lumbar spine and in the hip, using dual-energy x-ray absorptiometry. Moreover, the concentration of osteocalcin (OC) was assessed in all the patients and of β-crossLaps in groups with chronic type B hepatitis and chronic type C hepatitis.
No bone fracture was found in any of the examined patients. The incidence of decreased BMD was statistically higher in the group of patients with chronic hepatic diseases, compared to the group of healthy subjects. The lowest BMD values (  SD) were in Group IV (0.922  0.216 [g/cm2], p=0.0007 vs. Group I); in Group II – 1.121  0.231 [g/cm2] (NS vs Group I), and in Group III – 1.066  0.0142 [g/cm2] (p=0.0148 vs. Group I). The OC level (  SD) was highest in Group III (24.9  12.6 [ng/mL]) but the difference was not significant in comparison to Group II (21.6  13.6 [ng/mL]) and Group IV (22.0  7.3 [ng/mL]). The β-crossLaps levels were also higher in Group III (0.47  0.23 [ng/mL]) in comparison to Group II (0.36  0.12 [ng/mL]) but the difference was not statistically significant.
Routine densitometric examinations should be performed in all women in perimenopausal age with chronic liver diseases. Results of our studies indicate that in patients with liver diseases, the lowest BMD values are found in patients with cirrhosis or chronic type C hepatitis.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W76)

Zachowawcze i operacyjne leczenie wypadnięcia krążka międzykręgowego w obrębie lędźwiowej części kręgosłupa

Kraemer Juergen, Netwig Christian.

Orthop. Univ. Clin. Bochum-Gudrunsrasse 56, 44791 Bochum, Germany.

Standard leczenia dyskogennej kompresji korzeni nerwowych odcinka lędźwiowego został przedstawiony podczas ostatniego Kongresu Naukowego Południowo- Niemieckiego Towarzystwa Ortopedycznego. Wszystkie metody zachowawczego leczenia lędźwiowego bólu korzonkowego oceniano zgodnie z aspektami Evidence Based Medicine. .
Pomimo stosowania fizjoterapii injekcje nadoponowe wykazały wysoki stopień skuteczności. Zwłaszcza nowa technika okołonerwowej nadopopnowej injekcji ze skośną śródblaszkową podwójną igłą zbliżającą się do przedniej bocznej przestrzeni nadoponowej gdzie występowała dyskogenna kompresja korzenia nerwowego miała wysoki stopień akceptacji. Przedstawiamy tę metodę z wynikami z randomizowanych badań prospektywnych. Metody psychologiczne i ,,szkoła pleców” grają istotną rolę w leczeniu bólów krzyża i kończyn dolnych. Wszystkie nasze badania przedstawione są w oddzielnych prezentacjach plakatowych. .
Tak zwane minimalne metody inwazyjne jak mechaniczna przezskórna lub laserowa dekompresja krążka międzykręgowego zawiodły w wynikach w badaniach kontrolnych. Nie stosowaliśmy ich nigdy więcej. Jedynie chemonukleoliza z ograniczonych wskazań i stosowana z ostrożnością jest do tej pory w rutynowym programie. .
Inne nowe metody jak przezskórna przez otworowa dyscektomia lub technika cewnika śróddyskowego (Saal) są jeszcze na etapie eksperymentów. .
W przypadku otwartej dyscektomii dyskusja dotyczy wyższości mikrodyscektomii nad konwencjonalnym szerokim dojściem. Mniejszy śródoperacyjny uraz w następstwie powstania mniejszej pooperacyjnej blizny nadoponowej zabezpiecza przed efektem zespołu „ponownego uszkodzenia” również nazywanym Zespół po Dyskotomii (PDS). .
Kursy mikrodyskotomii Europejskiego Towarzystwo Kręgosłupa dostarczają specjalnych ćwiczeń w otwartej chirurgii dysku z zastosowaniem mikroskopu. .
Jeśli wskazana jest chirurgiczna rewizja z powodu zespołu „ponownego uszkodzenia” (PDS) preferujemy neurolizę z ADCON – interpozycją celem prewencji rozwoju kolejnych blizn. Wczesne rezultaty są obiecujące. Zespolenie lędźwiowe przednie i (lub) tylne zawiodło nas w leczeniu pacjentów z PDS. .
Wszystkie metody leczenia bólu w zakresie korzeni nerwów odcinka lędźwiowego były oceniane dla ich LIRCE współczynnika, który powinien mieć Małą Inwazyjność Ryzyko Koszt ale akceptowalną Efektywność (LIRCE -Less Invasivity Risk and Cost but an acceptable Effectivity).

P07

 WPŁYW AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ NA OSTEOPOROZĘ U MIESZKANEK DOMÓW POMOCY SPOŁECZNEJ

Nawrat-Szołtysik A.^1,2, Opara J.¹, Matyja B.², Polak A.¹, Żmudzka-Wilczek E.¹

¹Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

²Ośrodek Święta Elżbieta w Rudzie Śląskiej

Słowa kluczowe: osteoporoza, aktywność fizyczna, mieszkanki domów pomocy społecznej

          Wstęp. Aktywność fizyczna jest ważnym elementem w utrzymaniu odpowiedniego poziomu sprawności, samodzielności i niezależności życiowej u osób starszych, zamieszkałych w  domu pomocy społecznej. Obserwuje się także jej korzystny wpływ w  leczeniu osteoporozy. Wielu badaczy podkreśla tutaj rolę stosowania odpowiednich ćwiczeń fizycznych oraz rolę spaceru. Obecnie coraz bardziej powszechną formą chodzenia staje się trening marszowy Nordic Walking (NW), którego wykorzystanie u pacjentów chorujących na osteoporozę nie jest jeszcze dobrze poznane.

Cel pracy. Celem pracy było zbadanie wpływu zmodyfikowanego programu ćwiczeń wg Sinaki oraz treningu marszowego NW na osteoporozę i osteopenię.

Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiły mieszkanki domów pomocy społecznej, zamieszkałe w czterech domach pomocy społecznej na Górnym Śląsku. Do badań zakwalifikowano 91 kobiet w przedziale 65-98 lat, które losowo podzielono na cztery podgrupy. Wszystkie badane objęte zostały tym samym leczeniem farmakologicznym. Grupa 1 była grupą kontrolną (k) leczoną tylko farmakologicznie. W pozostałych trzech grupach prowadzono: w grupie 2 (cw) – ćwiczenia wg zmodyfikowanego programu Sinaki, w grupie 3 (nw) – trening marszowy NW, w grupie 4 (cw+nw) – ćwiczenia wg zmodyfikowanego programu Sinaki plus trening NW. Terapia trwała jeden rok kalendarzowy. Do końca projektu dotrwały w sumie 83 badane. Badanych oceniano dwukrotnie: przed i po upływie roku prowadzenia zajęć ruchowych. Przeprowadzono: ocenę ilościowej gęstości kości (za pomocą badania densytometrycznego, aparatem PIXI LUNAR skonstruowanym do pomiarów przedramienia), ocenę ruchomości klatki piersiowej, ocenę zdolności ruchowych oraz ryzyka upadków za pomocą testu powstania i chodu (Timed Up and Go Test), ocenę równowagi i ryzyka upadków za pomocą czynnościowego testu sięgania (Functional Reach Test) – FR, ocenę lokomocyjnej aktywności ruchowej za pomocą krokomierza.

Analizę statystyczną realizowano przy użyciu programu STATISTICA. Wyniki uznano za istotne (znamienne), w przypadku, gdy poziom istotności, wartość p była mniejsza od 0,05.

          Wyniki. Wykazano, że roczny zmodyfikowany program ćwiczeń Sinaki oraz trening marszowy Nordic Walking nie wpłynął istotnie na: gęstość kości, zmniejszenie ryzyka upadku w grupie 4 (cw+nw) (mierzonej testem Up&Go oraz FR); istotnie wpłynął na: poprawę ruchomości klatki piersiowej (klp) w grupie 2 (cw) i 4 (cw+nw) oraz istotnie wpłynął na zdolności ruchowe i lokomocyjną aktywność ruchową – istotne skrócenie czasu potrzebnego na wykonanie testu Up&Go zaobserwowano w grupie 4 (cw+nw). Wykazano także istotne zwiększenie liczby wykonywanych kroków w ciągu dnia w grupie 4 (cw+nw) oraz w grupie 3 (nw).

Wnioski. 1) Zmodyfikowany program ćwiczeń według Sinaki oraz trening marszowy Nordic Walking mają istotny wpływ na poprawę ruchomości klatki piersiowej, lokomocyjną aktywność ruchową oraz zdolności ruchowe u kobiet w podeszłym wieku chorujących na osteoporozę i osteopenię. Największe efekty uzyskuje się, gdy program ćwiczeń prowadzi się łącznie z treningiem NW. 2) Zaproponowana terapia nieistotnie wpłynęła na gęstość kości. Wzrost masy kostnej w grupie kontrolnej pozwala wnioskować, że aktywność fizyczna nie powinna być traktowana jako podstawowa metoda leczenia kobiet w podeszłym wieku z niską masą kostną, lecz jako dodatkowy czynnik wspomagający prawidłowe żywienie i  farmakoterapię.

 P07

The effect of physical activity on osteoporosis in social welfare homes residents

Nawrat-Szołtysik A.^1,2, Opara J.¹, Matyja B.², Polak A.¹, Żmudzka-Wilczek E.^1
1Jerzy Kukuczki Academy of Physical Education in Katowice
²Saint Elizabeth Centre in Ruda Śląska

Key words: osteoporosis, physical activity of residents of nursing social homes

          Introduction. Physical activity is an important element in maintaining an adequate level of fitness, self-reliance and independent living in elderly people living in a social welfare. There is also the beneficial effect in the treatment of osteoporosis. Many researchers stress here the role of the use of the appropriate role of exercise and walking. Nowadays more and more common form of walking becomes march training Nordic Walking (NW), whose use in patients suffering from osteoporosis is not yet well understood.
          Purpose of research. The aim of this study was to investigate the effect of a modified exercise program by Sinaki and walking training NW osteoporosis and osteopenia.
          Material and methods. The study group consisted of residents of 4 social welfare homes. The study enrolled 91 women between 65-98 years old, who were randomly divided into four sub-groups. All subjects were included in the same pharmacological treatment. Group 1 was the control group (k), treated only with drugs. In the other three groups were carried out: in group 2 – exercises Sinaki by the modified program, in group 3 (n) – training marching NW, in group 4 (exercise + nw) – exercises by. Sinaki modified program plus training NW. Treatment lasted for one calendar year. By the end of the project lasted a total of 83 tested. The subjects were evaluated twice: before and after a year of physical activities. Were performed: a quantitative assessment of bone mineral density (using densitometry tests, the camera PIXI LUNAR constructed to measure forearm), chest mobility evaluation, assessment of mobility and the risk of falls by the test creation and walk (Timed Up and Go Test) – TUG, the assessment of the balance and the risk of falls by means of functional reach test (Functional Reach Test) – FR, motion sickness assessment of physical activity using a pedometer.
         Results. It was shown that the modified annual training program and training Sinaki marching Nordic Walking is not significantly affected: bone density, reducing the risk of falls in group 4 (exercise + nw) (as measured by the Up & Go and FR); significant impact on: improving the mobility of the chest in group 2 (exercise) and 4 (exercise + nw), and had a significant impact on the ability of movement and motion sickness physical activity – a significant reduction of the time required to perform the test Up & Go was observed in group 4 (exercise + nw). On the basis of the pedometer also demonstrated a significant increase in the number of steps performed during the day in group 4 (exercise + nw) and group 3 (nw).
          Conclusions.  The modified exercise program by marching Sinaki and Nordic Walking training have a significant impact on improving the mobility of the chest, get motion motor activity and motor skills in elderly women suffering from osteoporosis and osteopenia. The greatest effects are achieved when the exercise program carried out in conjunction with training NW.