P24

CZY U DZIECI Z NADMIAREM MASY CIAŁA WYSTĘPUJĄ ZABURZENIA GĘSTOŚCI MINERALNEJ KOŚCI?

Łupińska A., Kulińska-Szukalska K., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: otyłość, dzieci, gęstość mineralna kości, DXA

Wstęp. Narastająca częstość występowania nadwagi i otyłości w populacji wieku rozwojowego stanowi coraz większy problem zdrowia publicznego. Mimo powszechnego przekonania o ochronnym wpływie nadmiaru masy ciała na ryzyko rozwoju osteoporozy, w ostatnich latach w piśmiennictwie zwraca się uwagę na fakt, iż u dzieci z nadmiarem masy ciała może występować upośledzony metabolizm kostny, co może prowadzić do zaburzeń mineralizacji kości.

Cel. Celem pracy była próba odpowiedzi na pytanie jaka jest masa kostna dzieci z nadwagą i otyłością oceniana za pomocą badania densytometrycznego kości (DXA) oraz zależność między gęstością mineralną kości, podstawowymi pomiarami antropometrycznymi a wskaźnikami badania densytometrycznego oceniającymi skład ciała.

Materiał i metody. Badaniami objęto 117 dzieci w wieku 7-10 lat. U 80 pacjentów stwierdzono nadmiar masy ciała; grupę porównawczą stanowiło 37 dzieci. U wszystkich pacjentów przeprowadzono badanie lekarskie z pomiarami antropometrycznymi; obliczono wskaźnik względnej masy ciała (BMI), którego wartości odniesiono do siatek centylowych odpowiednich dla płci i wieku. U każdego dziecka wykonano badanie densytometryczne kości w projekcji Spine i Total Body.

Wyniki. Na podstawie BMI u 60. dzieci rozpoznano otyłość, a u 20. pacjentów nadwagę. Dzieci z nadwagą i otyłością prezentowały wyższe wartości BMD i BMD Z-score w programie Total Body w porównaniu do badanych z prawidłową masą ciała. Zarówno wśród pacjentów z nadmiarem masy ciała, jak i w grupie porównawczej, stwierdzono dodatnią korelację miedzy wartościami bezwzględnymi BMD, BMC, BMAD w projekcji Total Body i Spine oraz masą ciała, wysokością oraz wyliczonym na ich podstawie BMI. Jedynie w grupie dzieci z BMI>95 centyla normalizacja zawartości minerału w kościach (BMC) w zależności od masy ciała (p=0,01) i tłuszczowej masy ciała (fat mass, p=0,047) wykazała niższe wartości BMC niż oczekiwane dla tej grupy. Korelacji takiej nie stwierdzono wśród dzieci z nadwagą i w grupie porównawczej. Stwierdzone wartości BMC oceniane w zależności od beztłuszczowej masy ciała (LBM) były istotnie wyższe niż przewidywane zarówno u dzieci z nadwagą, jak i otyłością w porównaniu do dzieci z BMI <85 centyla (p=0,01).

Wnioski. Dzieci z nadmiarem masy ciała mają istotnie statystycznie wyższą gęstość mineralną kości (BMD) w projekcji Total Body w odniesieniu do wieku w porównaniu do dzieci z prawidłową masą ciała. Parametry badania densytometrycznego kości (BMC, BMD, BMAD) w sposób istotny statystycznie (p<0,05) uzależnione są od masy, wysokości ciała oraz wyliczonego na ich podstawie wskaźnika BMI. Dzieci z otyłością wykazują niższą masę kostną niż przewidywana dla ich masy ciała oraz zawartości tkanki tłuszczowej (FM) w porównaniu do dzieci w tym samym wieku z prawidłową masą ciała.

P24

ARE CHILDREN WITH EXCESS BODY WEIGHT AT RISK OF BONE MINERAL DENSITY DISORDERS?

Łupińska A., Kulińska-Szukalska K., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Key words: obesity, children, bone mineral density, DXA

Objectives. The increasing prevalence of overweight and obesity in children and adolescents is a growing public health problem. Despite the widespread belief that excess weight has a protective effect on the risk of developing osteoporosis, in recent years in the literature, attention is drawn to the fact that children with excess body weight may have impaired bone metabolism which can lead to bone mineralization disorders.

Aim. The aim of this study was to answer the question what the bone mass of children with overweight and obesity measured by dual energy X-ray absorptiometry (DXA) is. Relationship between bone mineral density, anthropometric measurements and indicators of body composition (fat mass and lean body mass) was also analysed.

Materials and methods. 117 children aged 7-10 years were included into the study. 80 patients had excess weight; comparison group consisted of 37 children. All patients underwent physical examination with anthropometric measurements; body mass index (BMI) was calculated. Bone mass was measured at the total body and lumbar spine projection using DXA.

Results. According to BMI 60 children were diagnosed as obese, 20 patients as overweight. Children with excessive body weight had higher Total Body BMD and BMD Z-score for chronological age than those with normal body weight. Positive correlation between the BMD, BMC, BMAD in both projections (Total Body and Spine) and body weight, height, BMI was found in patients with excess body weight as well as in the comparison group. Only in the group of children with BMI >95^th centile bone mineral content (BMC) in relation to body weight (p=0.01) and fat mass (p=0.047) was lower than values predicted for this group. There was no such correlation among overweight children and in the comparison group. Observed values of Total Body BMC relative to lean body mass (LBM) were significantly higher than predicted for the group of overweight and obese children, the values were also higher than those among patients with a BMI <85 centile (p=0.01)

Conclusions. Children with excess body weight have a significantly higher bone mineral density (BMD) relative to age in the Total Body projection, compared to children with normal weight. DXA parameters (BMC, BMD, BMAD) depend significantly (p<0.05) on the body weight, height and BMI. Obese children have lower bone mass than predicted for their body weight and fat mass (FM) compared to children of the same age with normal body weight.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 128-129

P24

STĘŻENIE MODULATORÓW METABOLIZMU KOSTNEGO U PACJENTEK LECZONYCH Z POWODU REUMATOIDALNEGO ZAPALENIA STAWÓW

Gruszecka K.¹, Świerkot J.¹, Matuszewska A.², Nowak B.²

¹Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM Wrocław

²Katedra i Zakład Farmakologii AM Wrocław

Słowa kluczowe: reumatoidalne zapalenie stawów, osteoprotegeryna, RANKL, sclerostyna, DKK1

Wstęp. Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekła autoimmunologiczną chorobą narządu ruchu. Ze względu na długotrwałe utrzymujące się wysokie stężenia cytokin prozapalnych wpływających na metabolizm tkanki kostnej choroba ta zaliczana jest do czynników ryzyka osteoporozy.

Mechanizmy zapewniające dynamikę przebudowy tkanki kostnej zależy od wzajemnych powiązań trzech typów funkcjonalnych komórek macierzy kostnej: osteocytów, osteoblastów i osteoklastów. Do wzajemnej komunikacji pomiędzy tymi komórkami służą tzw. modulatory metabolizmu kostnego. Należą do nich produkowana przez osteoblasty osteoprotegeryna (OPG) i RANKL a także DKK1 i sklerostyna.

Cel. Celem pracy jest ocena stężenia OPG, RANKL, DKK1 oraz sklerostyny w surowicy pacjentek chorujących na rzs w porównaniu do grupy kontrolnej i przeanalizowanie ich zmian w zależności od aktywności choroby.

Materiał i metody. 22 kobiety chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów w wieku 30-72 lat.

Grupę kontrolną stanowiło 12 zdrowych kobiet odpowiednio dobranych co do wieku.

Oznaczeń w dokonano metodą ELISA (zestawy DRG International Inc. TECO medical Group, Assay Design Inc.) dwukrotnie u każdej z 22 kobiet. Pierwszego pomiaru dokonano przed włączeniem leczenia (metotreksat w dawce 15-20 mg/tyg). Drugiego po 6 miesiącach terapii.

Aktywność reumatoidalnego zapalenia stawów mierzono wskaźnikiem DAS28 ( wartość zależna od OB, ilości bolesnych i obrzękniętych stawów, VAS). Za wysoką aktywność uznano zgodnie z zaleceniami EULAR wartości powyżej 5,1. Przeanalizowano stężenia badanych modulatorów u 22 pacjentek z wysoką aktywnością rzs przed rozpoczęciem terapii i po 6 miesiącach leczenia oraz stężenia w podgrupach z DAS28 > 5,1 SD (29 pomiarów) i < 5,1 SD (15 pomiarów)

Wyniki. Grupie chorujących na rzs stwierdzono:

– statystycznie istotne niższe stężenia w porównaniu do grupy kontrolnej DKK1 70,80 pg/ml vs 548,52 pg/ml oraz OPG 86,80 vs 518,19

– statystycznie istotne wyższe stężenie RANKL 1050,67 pmol/L vs 176,13 pmol/L

– stężenie sklerostyny w oby grupach było porównywalne 0,3 pmol/L vs 0,28 pmol/L

W analizie stężeń badanych substancji podczas skutecznego leczenia rzs stwierdzono po 6 miesiącach terapii:

– istotny statystycznie spadek stężenia DKK1 80,96 pg/ml vs 70,36 pg/ml OPG 79,85 pg/ml vs 69,68 pg/ml oraz RANKL 781,16 pmol/L vs 529,76 pmol/L

– stężenie sklerostyny utrzymywało się na porównywalnym poziomie 0,42 pmol/L vs 0,41 pmol/L

Średnie stężenie RANKL u pacjentek z wysoką aktywnością choroby wynosiło 783,5 pmol/L i było istotnie statystycznie wyższe niż w próbkach pobranych w okresie zmniejszenia aktywności rzs. W grupie rzs z DAS28 < 5,1 stwierdzono poziom 529,76 pmol/L.

Wartości stężeń pozostałych modulatorów w grupach o wysokiej i niższej aktywności rzs nie wykazywały istotnych statystycznie różnic.

Wnioski. Uzyskane wyniki potwierdzają obecność zaburzeń metabolizmu kostnego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów.

Prowadzenie skutecznej, zmniejszającej aktywność procesu zapalnego terapii wpływa na stężenia OPG, DKK1 i RANKL jako modulatorów metabolizmu kostnego.

Wydaje się, że monitorowanie stężenia sklerostyny nie jest użytecznym parametrem oceny przemiany tkanki kostnej u pacjentów z rzs.

P24

SERUM CONCENTRATION OF BONE METABOLISM MODULATORS IN WOMEN WITH RHEUMATOID ARTHRITIS

Gruszecka K.¹, Świerkot J.¹, Matuszewska A.², Nowak B.²

¹Katedra i Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych AM Wrocław

²Katedra i Zakład Farmakologii AM Wrocław

Keywords: rheumatoid arthritis, osteoprotegerin, RANKL, sclerostin, DKK1

Objectives. Rheumatoid arthritis (RA) is a chronic inflammatory disease affecting musculoskeletal system. As we observe longstanding high concentration of pro-inflammatory cytokines in RA patients, RA belongs to risk factors of osteoporosis. Bone turnover depends on function of three cell types: ostecytes, osteoblasts and osteclasts. Modulators of bone metabolism allow the communication between those cells. Osteoprotegerin (OPG) that is produced by osteoblasts, RANK, DKKA and sclerostin belong to modulators of bone metabolism.

Aim. The aim of the study was the assessment of serum concentration of OPG, RANKL, DKK1 and sclerostin in women with RA.

Materials and methods. Patients and methods: 22 females with established diagnosis of RA aged 30-72 years and 12 healthy (aged and sex matched) volunteers entered the study.OPG, RANKL, DKK1 and sclerostin serum concentration were measured using commercial ELISA tests. The measurements were performed once in control group and twice in RA group: before the introduction of methotrexate (MTX; dose range: 15-20mg weekly) and 6 months after the first dose of MTX. RA activity was measured with ESR-DAS28 (Disease Activity Score 28). High disease activity was defined according to EULAR guidance as DAS28>5.1. The results of serum concentration of bone metabolism modulators were grouped on the base of DAS28 in two groups: DAS28>5.1 (29 measurements) and DAS28≤5.1 (15 measurements).

Results. In RA group comparing to control group there was statistically significant lower serum concentration of DDK1 (70.80pg/ml vs. 548.52pg/ml) and OPG (86.80pg/ml vs. 518.19pg/ml). Serum RANKL concentration was significantly higher in RA group (1050.57pmol/L vs. 176.13 pmol/L). There was no significant difference in sclerostin serum concentration between both groups (0.3pmol/L vs. 0.28pmol/L). In patients with good response to MTX treatment we observed significant reduction of serum concentration of DDK1 (80.96pg/ml vs. 70.36pg/ml), OPG (79.85pg/ml vs. 60.68pg/ml) and RANKL 781.16 pmol/L vs. 529.76pmol/L) after 6 months. The concentration of sclerostin remained unchanged (0.42pmol/L vs. 0.41pmol/L). In patients with active RA RANKL serum concentration was significantly higher than in patients with lower disease activity (783.5pmol/L vs. 529.76pmol/L). There was no significant difference in serum concentrations of other bone metabolism modulators between both RA groups.

Conclusions. The results support the hypothesis the RA changes the bone metabolism. Successful treatment influences the serum concentration of bone metabolism modulators. Sclerostin seems to have no value in monitoring bone metabolism in RA patients.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 132-133

P32

FEATURES ULTRASTRUCTURE OF REGENERATE FORMED WHEN IMPLANTATION IN THE TIBIA MATERIAL OK-015, SATURATED WITH SELENIUM

Luzin V.¹, Bakhilov K.¹, Morozov V.¹, Stry V.²

¹SE Lugansk State Medical University

²Vinnitsa National Medical University

Keywords: ultrastructure, regenerate, OK-015, selenium

Objectives. The bone healing is the continuous process, determined by the plural exo- and endogenous factors. Bone injures may distort as well as stimulate the longitudinal bone growth. The trauma of the bone shaft demands the proper fixation and adequate nutrients and osteotrophic supply.

Aim. Aim is to study the dynamics of the ultrastructure of regenerate, formed by implanting in the tibias of material OK-015, saturated with selenium.

Materials and methods. The experiment was conducted on 252 white male mature rats with an initial weight of 135-145 g, divided into 6 groups: 1^st group – intact animals, 2^nd group – rats, which were applied through a defect in the tibia with a diameter of 2.2 mm. In 3^rd group were implanted into the defect material OK-015 without additives. In groups 4-6 defect was filled with blocks of OK-015 saturated with selenium at concentrations respectively 0.15%, 0.30% and 0.50%. Periods of observation were 7, 15, 30, 60, 90 and 180 days. After the experiment the animals were decapitated under ether anesthesia and the tibia isolated. A fragment corresponding to the location of implantation was separated, triturated in an agate mortar and examined by X-ray analysis on apparatus DRON-2 with goniometric attachment GUR-5 (coefficient of microtexture and crystallite sizes were calculated).

Results. The crystallite sizes of the regenerate in the presence of ion selenium in implant at 7 days of observation were more parameters of 3^rd group: by 8.95% in 4^th group, by 18.03% in 5^th group and 14.87% in 6^th group. The crystallite size were smaller than the 3^rd group: by 9.55% in 4^th group, by 13.59% in 5^th group and 19.17% in 6^th group on 15 day of observation. These changes support the view to accelerate the rate bioresorption of implant in the presence of selenium in it, the most effective is the concentration of selenium in the implant 0.30% and 0.50%.

In the presence of selenium in the implant the coefficient of microtexture changed as follows: its value was more than in the 3^rd group on 7, 30 and 60 days, respectively, in 4^th group by 11.18%, 7.16% and 7.79%, in 5^th group – by 11.40%, 8.77% and 11.36%, and in the 6^th group – by 11.86%, 14.62% and 11.36%.

Conclusions. The obtained data indicate that the presence of selenium in the implant increases the degree of order of the crystal lattice of tibia regenerate and thus confirms the assumption that the experimental conditions are accelerated processes of biodegradation of the implanted material OK-015.

P32

CECHY ULTRASTRUKTURY REGENERATU POWSTAJĄCE PODCZAS IMPLANTACJI W KOŚCI PISZCZELOWEJ MATERIAŁU OK-015 NASYCONEGO SELENEM

Luzin V.¹, Bakhilov K.¹, Morozov V.¹, Stry V.²

¹SE Lugansk State Medical University

²Vinnitsa National Medical University

Słowa kluczowe: ultrastruktura, regeneracja, OK-015, selen

Wstęp. Wzrost kości jest procesem ciągłym, determinowanym przez mnogie czynniki egzo- i endogenne. Urazy kości mogą zarówno wypaczać, jak i stymulować wzrost kości na długość. Uraz trzonu kości wymaga właściwej fiksacji, odpowiednich składników odżywczych oraz ukrwienia.

Cel. Celem było zbadanie dynamiki ultrastruktury regeneratu tworzonego poprzez wszczepienie w kości piszczelowe materiału OK-015 wysyconego selenem.

Materiał i metody. Doświadczenie prowadzono na 252 dojrzałych białych samcach szczurów o początkowej wadze 135-145 g, podzielonych na 6 grup: 1 grupa – zwierzęta nienaruszone, grupa 2 – szczury, którym uszkodzono kość piszczelową na przekroju 2,2 mm. W grupie 3 wszczepiono w ubytek kości materiał OK-015 bez dodatków. Grupy 4-6 – ubytki kości wypełniono blokami OK-015 wysyconymi selenem w stężeniu odpowiednio 0,15%, 0,30% i 0,50%. Okresami obserwacji były 7, 15, 30, 60, 90 i 180 dni. Po zakończeniu eksperymentu zwierzęta uśmiercono w znieczuleniu eterem i wyizolowano kości piszczelowe. Fragment odpowiadający miejscu implantacji oddzielono, rozdrobniono w moździerzu agatowym i zbadano metodą rentgenowskiej analizy w aparacie DRON-2 z goniometrycznymi mocowaniami GUR-5 (obliczono współczynnik mikrostruktury i wielkości krystalitów).

Wyniki. Rozmiary krystalitów regeneratu w obecności jonów selenu w implancie po 7 dniach obserwacji były większe od parametrów 3. grupy: o 8,95% w 4. grupie, o 18,03% w 5. grupie i 14,87% w 6. grupie. Wielkości krystalitów były mniejsze od tych w 3-ej grupie: o 9,55% w 4. grupie, o 13,59% w 5. grupie i 19,17% w 6. grupie w 15-tym dniu obserwacji. Zmiany te potwierdzają pogląd, że aby przyspieszyć tempo bioresorpcji implantu w obecności selenu w nim, najbardziej skuteczne jest stężenie selenu w implancie 0,30% i 0,50%. W obecności selenu w implancie współczynnik mikrostruktury wykazywał następujące zmiany: jego wartość była większa niż w 3. grupie w 7., 30. i 60. dniu, odpowiednio w 4. grupie – o 11,18%, 7,16% i 7,79%, w 5. grupie – o 11,40%, 8,77% i 11,36%, a w 6. grupie – o 11,86%, 14,62% i 11,36%.

Wnioski. Uzyskane dane wskazują, że obecność selenu w implancie zwiększa stopień uporządkowania sieci krystalicznej regeneratu kości piszczelowej, potwierdzając zatem założenia, że warunki doświadczalne przyspieszają procesy biodegradacji implantowanego materiału OK-015.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s104.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s24.

P022
PORÓWNANIE WYNIKÓW BADAŃ KOŚĆCA METODĄ ULTRADŹWIĘKOWĄ I DENSYTOMETRYCZNĄ

1M. Kasprzyk, 2K. Lipiński, 1E. Czerwiński,
1Klinika Ortopedii CM UJ, ul. Kopernika 19, 31-501 Kraków;
2Krakowskie Centrum Osteoporozy i Menop. ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków

Począwszy od końca lat 80 – tych wzrasta rola ilościowego badania ultradźwiękowego (QUS) jako metody alternatywnej do absorpcji promieniowania rentgenowskiego w diagnostyce osteoporozy. W ostatniej dekadzie opublikowano wiele badań naukowych, w których ryzyko wystąpienia złamania osteoporotycznego określano na podstawie parametrów ultradźwiękowych tj: BUA (szerokopasmowe tłumienie ultradźwięków) oraz SOS (prędkość ultradźwięków). Przedstawiono również dość wysokie korelacje pomiędzy wynikami pomiarów ultradźwiękowych a pomiarami DXA kręgosłupa lędźwiowego i szyjki kości udowej. Jednakże istnieją również doniesienia kwestionujące przydatność metod ultradźwiękowych w diagnostyce osteoporozy.
Celem pracy jest analiza wartości badań ultradźwiękowych: kości piętowej, paliczka proksymalnego palca III ręki oraz dystalnego końca kości promieniowej w diagnostyce osteoporozy oraz porównanie ich do wyników badań densytometrycznych kregosłupa lędźwiowego i bliższego końca kości udowej.
Materiał: grupa badana składała się z 112 osób, które do badania wylosowano i zaproszono listownie. W tej grupie było 58 kobiet w wieku od 21do77 rż (średnio 48.6 lat) oraz 54 mężczyzn w wieku od 21 do 81 rż (średnio 51.04 lat). Po zebraniu wywiadu lekarskiego i kwestionariusza u wszystkich wykonano równocześnie badania ultradźwiękowe oraz DXA. Do badań ultradźwiękowych wykorzystano aparat Omnisense – Sunlight, mierząc SOS dystalnego końca kości promieniowej, SOS paliczka proksymalnego III ręki; aparat Achilles Plus – Lunar mierząc SOS oraz BUA kości piętowej. Do badań densytometrycznych kręgosłupa lędźwiowego i szyjki kości udowej wykorzystano aparat DTX IQ -Lunar. Stwierdzono najniższe korelacje pomiędzy pomiarami SOS radius aparatu Omnisense a BMD neck wartość R²=0,023, SOS phalanx aparatu Omnisense a BMD neck wartość R²=0,052, a najwyższe pomiędzy BMD neck a BMD spine L2-L4 wartość R²=0,46 oraz BMD neck a BUA aparatu Achilles wartość R²=0,22. Wnioski: stwierdzono mierne korelacje pomiędzy wynikami pomiarów ultradźwiękowych a pomiarami densytometrycznymi.

P022
COMPARISON OF RESULTS OBTAINED BY QUANTITATIVE ULTRASOUND AND DENSITOMETRIC MEASUREMENT OF THE SKELETON
M. Kasprzyk, K. Lipinski, E. Czerwinski
Department of Orthopaedics, Coll. Med. Jagiellonian University, 31-501 Krakow, ul. Kopernika 19, Poland

From the beginning of the 80’s the role of quantitative ultrasound examinations (QUS) as an alternative method to X-ray absorptio¬metry in the diagnosis of osteoporosis has been on the rise. During the last decade there have been many publications in which risk of osteoporotic fracture has been determined based on ultrasound parameters e.g. BUA (broadband ultrasound attenuation) and SOS (speed of sound). A high correlation between US results and spinal and hip DXA have been shown. There are however, reports questioning the usefulness of ultrasound methods in the diagnosis of osteoporosis.
The aim of our study was to analyze the value of the ultrasound examination of the heel, proximal III phalanx of the hand and distal radius in the diagnosis of osteoporosis and also to compare these results to densitometry of the spine and proximal femur.
Material: The studied group comprised 112 subjects who were invited by letter into the study. There were 58 females aged 21-77 years (av. 48.6) and 54 males aged 21-81 years (av. 51.04). After taking a medical history and physical examination all patients underwent the ultrasound and DXA examinations. For the ultrasound the Omnisense – Sunlight apparatus was used to measure SOS of the distal radius, SOS of the III proximal phalanx of the hand. The Lunar Achilles Plus apparatus evaluated SOS and BUA of the heel. For densitometry of the spine and proximal femur the Lunar DPX-IQ densitometer was used.
Results: We found the lowest correlation between the SOS of the radius and BMD of the neck R2=0,023 and the SOS of the phalanx and BMD of the neck R2=0,052. The highest correlation was found between the BMD of the neck and BMD of the L2-L4 region of the spine (R2=0,46) and BMD of the neck and BUA of the heel (R2=0,22).
Conclusions: A weak correlation was observed between ultrasound and densitometric evaluation.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s155-156.

P30
OCENA BADANIA ULTRADŹWIĘKOWEGO KOŚCI PIĘTOWEJ ORAZ WSKAŹNIKÓW ROZWOJU BIOLOGICZNEGO U DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 10-13 LAT

Błaszczyk A.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci

Wstęp
W okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania organizmu obserwuje się istotne zwiększenie wymiarów szkieletu, co wiąże się przede wszystkim z szybkim przyrostem masy kostnej, szczególnie jej części mineralnej.
Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jaki jest stan mineralizacji kośćca i jego fizjologiczne uwarunkowania (wiek, płeć, wysokość i masa ciała, stan odżywienia, zaawansowanie w pokwitaniu) u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat i czy występują nieprawidłowości (i jakiego rodzaju) w tym zakresie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 300 dzieci, uznanych za zdrowe, w wieku 10-13 lat; 126 chłopców i 174 dziewczynki, uczęszczających do losowo wybranych szkół podstawowych z każdej dzielnicy Łodzi. U wszystkich dzieci przeprowadzono: przedmiotowe badanie lekarskie, pomiary masy ciała i wysokości dla wyliczenia na ich podstawie wskaźnika masy ciała, ocenę fazy dojrzewania płciowego wg Tannera oraz badanie ultradźwiękowe kości piętowej. Analizowano parametry: prędkość przechodzenia ultradźwięków (SOS), szerokopasmowe tłumienie ultradźwięków (BUA) oraz wyliczany na ich podstawie wskaźnik Stiffness, zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i względnych (wskaźnik Z-score). Za prawidłowe uznawano wyniki poszczególnych parametrów ultradźwiękowych mieszczące się w zakresie plus/minus 1,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku.
Wyniki
W badaniu ultradźwiękowym kości piętowej obniżenie Z-score co najmniej jednego parametru stwierdzono u 45,3% badanej populacji. Dla wartości bezwzględnych wszystkich parametrów ultradźwiękowych wykazano istotne statystycznie, dodatnie zależności od wieku badanych. Znamienne statystycznie, dodatnie korelacje pomiędzy wartościami parametrów ultradźwiękowych a masą i wysokością ciała oraz fazami dojrzewania płciowego, stwierdzono zarówno dla chłopców, jak i dziewczynek oraz łącznie w całej badanej grupie.
Wnioski
U 45% zdrowych dzieci uczęszczających do łódzkich szkół podstawowych, stwierdzono za pomocą metody ultradźwiękowej obniżenie gęstości mineralnej kośćca. Parametry badania ultradźwiękowego kości piętowej w grupie dzieci w wieku 10-13 lat zależą od wieku, masy i wysokości ciała, zaawansowania w pokwitaniu oraz stanu odżywienia. Jak wynika z przeprowadzonych badań metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej okazała się bardzo przydatna w badaniach przesiewowych dzieci i młodzieży.

Badania stanowią przedmiot pracy doktorskiej pt. „Ocena mineralizacji kośćca, stanu odżywienia i spożycia wybranych składników pokarmowych u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat”.

P30
EVALUATION OF QUANTITATIVE ULTRASOUND EXAMINATION OF CALCANEOUS AND DEVELOPMENTAL INDICES IN CHILDREN AGED 10-13 YEARS FROM LODZ

Błaszczyk A.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 4th Teaching Hospital, Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: quantitative ultrasound of calcaneous, children

Introduction
In the period of intensive growth and maturation rapid increase of skeletal size is observed. It is connected with accumulation of bone mass, mostly its mineral part.
The aim of the study was to answer questions about the skeletal mineralization and its physiological factors (age, gender, height, weight, nutritional state, stage of maturation) and abnormalities concerning it in the population of children from Lodz, aged 10-13 years.
Material and methods
The study comprised 300 healthy children, aged 10-13 years, 126 boys and 174 girls, from primary schools from every district of Lodz. In all children: medical examination, height and weight measurements to calculate body mass index, stage of maturation by Tanner scale and quantitative ultrasound of calcaneous (QUS) were performed. Such ultrasound parameters as: speed of sound (SOS), broadbound ultrasound attenuation and automatically calculated Stiffness index were analyzed as absolute and relative (Z-score) values. Results of ultrasound parameters ranged from minus to plus 1,0 for mean of sex and age were taken as normal (Z-score).
Results
Decrease of Z-score of at least one of ultrasound parameters was found in 45,3% of the studied children. Statistically significant, positive correlations between age and absolute values of QUS parameters were found. There were also statistically significant positive correlations of ultrasound parameters with weight, height and stage of maturation for boys, girls and for the whole group.
Conclusions
Decrease of bone mass assessed by QUS method was found in 45% of children from primary schools from Lodz. Ultrasound parameters of calcaneous in the group of children aged 10-13 years were correlated with age, weight, height, stage of maturation and nutritional state. The results of the conducted study suggest that QUS method of bone mass assessment is very useful for screening examinations in children and adolescents.

The results of this study are the part of doctoral dissertation “Evaluation of bone mineralization, nutritional state and dietary intake of chosen nutritional compounds in children aged 10-13 years from Lodz”.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1173-174.

P29
OCENA MASY KOSTNEJ, STANU ODŻYWIENIA I SPOSOBU ŻYWIENIA DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 9-13 LAT

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci, żywienie

Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy struktura kości i gęstość mineralna, a tym samym masa kostna, zależy od stanu odżywienia i sposobu żywienia u dzieci w okresie intensywnego wzrastania.
Materiał i metody
W latach 2005-2006 zbadano łącznie 643 uczniów łódzkich szkół podstawowych w wieku 8,5-13,5 lat, uznanych za zdrowych; 384 dziewczynki i 259 chłopców. U wszystkich dzieci wykonano badanie ultradźwiękowe kości piętowej określające masę i strukturę tkanki kostnej; na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI w kg/m2) przeprowadzono ocenę stanu odżywienia oraz za pomocą metody trzydniowych zapisów całodziennych diet oszacowano średnie dzienne spożycie wybranych składników pokarmowych, w tym: energii, białka ogółem, sodu, potasu, wapnia, fosforu, magnezu oraz witaminy D.
Wyniki
U 48,4% badanych (w tym u 50% uczennic oraz 43,6% uczniów) stwierdzono obniżenie wartości co najmniej jednego z parametrów badania ultradźwiękowego kości piętowej, co wskazuje na gorszą jakość tkanki kostnej oraz niską masę kostną u tych dzieci, a w przyszłości może być czynnikiem ryzyka wystąpienia osteoporozy. U 23,4% dziewczynek oraz 16% chłopców (łącznie u 20,5% badanych) rozpoznano nadmiar masy ciała; niedobór masy ciała obserwowano natomiast jedynie u 3,4% uczennic oraz 1,2% uczniów. Spośród nieprawidłowości dotyczących pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe mogące mieć wpływ na prawidłowy rozwój i gęstość mineralną szkieletu stwierdzono m.in.: znaczne niedobory witaminy D w diecie u większości badanych – dziewczynki spożywały średnio 25,48% zalecanych wartości, zaś chłopcy – 33,28% (niedobory wykazano u 96,7% uczennic oraz u 95,7% uczniów). Znaczne niedobory dotyczyły również spożycia wapnia – stwierdzono je u 92% dziewczynek (średnia dobowa konsumpcja na poziomie 59,24% zalecanych norm) oraz u 81,9% chłopców (66,24% zalecanych norm). U wszystkich badanych obserwowano natomiast znaczne przekroczenie spożycia sodu, a u większości także białka, potasu oraz fosforu. Niepokojący jest fakt niedoboru magnezu w diecie połowy badanych uczniów.
Wnioski
1. Obniżenie mineralizacji oraz jakości kości stwierdzone u ponad 48% badanych uczniów szkół łódzkich w wieku 9-13 lat może w przyszłości przyczynić się do uzyskania niskiej szczytowej masy kostnej, co stanowi ważny czynnik ryzyka osteopenii i osteoporozy.
2. W grupie dzieci w wieku szkolnym stwierdza się bardzo liczne nieprawidłowości dotyczące spożycia składników pokarmowych mogących wpływać na rozwój i mineralizację tkanki kostnej, w tym niedobory wapnia i witaminy D w diecie, a także nadmierną konsumpcję białka, sodu i fosforu w diecie.
3. Wydaje się, iż metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej u dzieci jest bardzo przydatna i może być skutecznie wykorzystywana jako badanie przesiewowe wśród uczniów w wieku 9-13 lat.
4. Uzyskane wyniki badań będą miały zastosowanie do przygotowania schematów pierwotnej profilaktyki osteoporozy, w tym podkreślenia wskazań do suplementacji witaminą D w różnych okresach rozwojowych oraz konieczności stosowania diety bogatowapniowej.

P29
BONE MASS, STATE OF NUTRITION AND NUTRITIONAL MANNERS IN CHILDREN FROM LODZ AGED 9 TO 13 YEARS

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland

Key words: ultrasound examination of heel, children, nutrition

The aim of the study was to obtain the answer to the question whether bone structure and bone mineral density, regarded together as bone mass, depends on state of nutrition and nutrition manners in children in developmental period.
Patients and methods
In 2005-2006 643 healthy children, aged form 8,5-13,5 years, form elementary schools in Lodz were examined, including 384 girls and 259 boys. In all children ultrasound examination of the heel, evaluating mass and structure of bone tissue was performed; on the basis of the bone mass index (BMI in kg/m2) the state of nutrition was evaluated and by three all-day diet records, the mean daily intake of selected nutrients was estimated, including energy, proteins, sodium, potassium, calcium, phosphorus, magnesium and vitamin D.
Results
In 48,4% of examined children (including 50% schoolgirls and 43,6% schoolboys) the decrease of at least one of the parameters of ultrasound examination of the heel was revealed, that may indicate the worse quality of bone tissue and low bone mass in this children, and may be in the future the risk factor of osteoporosis. In 23,4% girls and 16% boys (in 20,5% of all examined children) the body mass excess was recognized; body mass deficiency was observed only in 3,4% schoolgirls and 1,2% schoolboys. Among abnormalities including coverage of nutrients’ requirement, which may have an impact on development and bone mineral density the following were observed: significant deficiency of vitamin D in diet in majority of examined children – girls consume mean 25,48% of recommended values, whereas boys – 33,28% (the deficiency was revealed in 96,7% of schoolgirls and in 95,7% of schoolboys). The significant deficiency was also recognized regarding calcium intake – it was observed in 92% girls (mean daily intake was 59,24% of recommended values) and in 81,9% boys (66,24% of recommended values). In all examined children the significant sodium intake exceed was observed, as well as the proteins, potassium and phosphorus. The deficiency of magnesium in diet of half of all children was also alarming.
Conclusions
1. Decrease of mineralization and bone quality in 48% of examined children from Lodz’ schools, aged from 9 to 13 may, in consequence, lead in the future to achieve low peak bone mass, what is recognized as an important risk factor of osteoporosis and osteopenia.
2. In the group of school-aged children abnormalities regarding nutrients intake in diet were revealed, including calcium and vitamin D deficiencies and excess intake of proteins, sodium and phosphorus, which may influence development and mineralization of bone tissue.
3. It seems that ultrasound method of evaluating bone mass in children is useful and may be successfully used as a screening examination among school-aged children from 9 13 years old.
4. Obtained results will be used to prepare primary osteoporosis prevention outlines, including indications for vitamin D supplementation in different developmental periods and necessity of diet rich in calcium.

XXXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Kraków 2000, Streszczenia, W47

Andrzej Kusiak, Jarosław Gumuła, Marcin Skorupski.
Katedra i Klinika Ortopedii Akademii Medycznej w Gdańsku. 80-803 Gdańsk ul. Nowe Ogrody 4

Badaniu poddano 34 osoby spośród 49 leczonych w Klinice Ortopedii w latach 1995-1999 z powodu złamania bliższego odcinka piszczeli. .
Wiek chorych w chwili operacji wynosił od 15 do 80 lat, średnia wieku 45,9 lat. Okres obserwacji od 7 – 61 miesięcy, średni 25,7 miesiąca. .
Rodzaj zastosowanego leczenia zależny był od charakteru złamania. Typ złamania określanego wg klasyfikacji Schatzkera. W 23 przypadkach z niewielkim przemieszczeniem lub przemieszczeniem poddającym się korekcji zamkniętej zastosowano leczenie nieoperacyjne. Polegało ono na unieruchomieniu kończyny w opatrunku gipsowym w pozycji wymuszonej ( varus, valgus ). W 9 przypadkach z wieloodłamowym charakterem złamania zastosowano leczenie czynnościowe. Leczeniu operacyjnemu polegającemu na otwartej repozycji i zespoleniu złamania, i dołożeniu przeszczepów korowo – gąbczastych w złamaniach wgnieceniowych poddano 16 chorych. W jednym przypadku złamania wieloodłamowego zastosowano fiksację przezskórną drutami Kirschnera w połączeniu z leczeniem czynnościowym. .
W ocenie uwzględniono zakres ruchomości stawu kolanowego, odchylenie szpotawe lub koślawe stawu kolanowego oraz stopień nasilenia dolegliwości bólowych. Na radiogramach porównawczych stawów kolanowych oceniano szerokość szpary stawowej jako wykładnika zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego. .
W grupie chorych operowanych uzyskano 69% wyników bardzo dobrych i dobrych, po leczeniu czynnościowym wyniki bardzo dobre i dobre stanowiły 44% natomiast po leczeniu nieoperacyjnym wyniki te stanowiły 57%.

P25

UDZIAŁ PEPTYDU NATRIURETYCZNEGO TYPU C(CNP) W METABOLIZMIE KOSTNYM I WZRASTANIU DZIECI W OKRESIE OKOŁOPOKWITANIOWYM 

Kulik-Rechberger B., Kozłowska M., Szponar E., Kościesza A.

Zakład Propedeutyki Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Słowa kluczowe: peptyd natriuretyczny typu C(CNP), metabolizm kostny, dzieci

Wstęp. Peptydy natriuretyczne znane są jako neurohormony, odgrywające istotną rolę w regulacji gospodarki wodno-sodowej i utrzymaniu homeostazy układu sercowo naczyniowego. Głównymi przedstawicielami rodziny peptydów natriuretycznych są przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP), mózgowy peptyd natriuretyczny (BNP) oraz peptyd natriuretyczny typu C(CNP). Jak sugerują ostatnie badania CNP działa lokalnie. Reguluje on proliferację i dojrzewanie komórek oraz stymuluje wzrost kości.

Cel. Celem naszych badań było określenie zależności między stężeniem amino-końcowego propeptydu CNP (NTproCNP) a tempem wzrastania i wskaźnikami biochemicznymi metabolizmu kostnego dzieci w okresie okołopokwitaniowym.

Materiał i metody. Materiał i metody. Badaniem objęto 87 dzieci (49 dziewcząt i 38 chłopców w wieku od 9 do 12 lat), które obserwowano przez okres 12 miesięcy. Trzykrotnie, w odstępach 6 mies. mierzono wysokość i masę ciała dzieci. Obliczono przyrosty półroczne cech. Dwukrotnie, na początku badania i po 6 miesiącach pobierano krew celem oznaczenia stężenia NTproCNP, a także osteokalcyny, C-końcowego propeptydu prokolagenu typu I(CICP), C-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (CrossLaps) i frakcji kostnej fosfatazy alkalicznej (BAP) w surowicy. Wszystkie oznaczenia wykonywano metodą ELISA.

Wyniki. Zarówno w pierwszym jak i w drugim badaniu stężenie NTproCNP u dziewcząt było wyższe niż u chłopców (odpowiednio p<0,02 i p<0,01). U dziewcząt, w obu badaniach wyższe były również stężenia BAP. Tymczasem stężenia CICP, CrossLaps i osteokalcyny nie różniły się w zależności od płci. Analizując rozwój fizyczny dzieci, zgodnie z oczekiwaniami stwierdzono, że zarówno w pierwszym jak i w drugim półroczu obserwacji dziewczęta miały większe przyrosty wysokości ciała niż chłopcy (odpowiednio: p<0,001 i p<0,03). Wykazano dodatnią korelację między stężeniem NTproCNP w badaniu pierwszym a przyrostem wysokości ciała w pierwszym półroczu obserwacji (R=0,27; p=0,012), a także między stężeniem NTproCNP w badaniu drugim a przyrostem wysokości ciała w drugim półroczu obserwacji (R=0,36; p=0,001). Zarówno w pierwszym jak i drugim badaniu stężenie NTproCNP dodatnio korelowało ze stężeniami PICP (odpowiednio: R= 0,27; p=0,01 i R=023; p=0,03) oraz osteokalcyny (odpowiednio: R=0,33; p=0,002 i R =0,36; p=0,001).

Wnioski. Wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że natriuretyczny peptyd typu C bierze udział w metabolizmie kostnym i we wzrastaniu dzieci w okresie okołopokwitaniowym. Amino-końcowy propeptyd CNP, podobnie jak C-końcowy propeptyd prokolagenu typu I, osteokalcyna, czy frakcja kostna fosfatazy alkalicznej może, w wybranych sytuacjach klinicznych, być wykorzystany jako wskaźnik tego procesu.

P25

CONTRIBUTION OF C-TYPE NATRIURETIC PEPTIDE (CNP) IN BONE METABOLISM AND GROWTH OF CHILDREN IN PERIPUBERTAL PERIOD

Kulik-Rechberger B., Kozłowska M., Szponar E., Kościesza A.

Zakład Propedeutyki Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Key words: C-type natriuretic peptide (CNP), bone metabolism, children

Objectives. Natriuretic peptides are known as neurohormones that play significant roles in the long-term regulation of sodium and water balance and in the cardiovascular system. The main representatives of natriuretic peptide family are: atrial natriuretic peptide (ANP), brain-type natriuretic peptide (BNP) and C-type natriuretic peptide (CNP). As last investigation suggest CNP works locally. It regulates proliferation and maturation of cells and stimulates growth of bones.

Aim. The aim of our studies was to establish relationships between the concentration of amino-terminal propeptide of CNP (NTproCNP) and growth velocity as well as biochemical markers of bone metabolism in peripubertal children.

Materials and methods. The study group was composed of 87 children (49 girls and 38 boys, aged 9-12 years), that were observed for 12 month. Three times, in 6-month intervals body height and weight was measured. Semi-annual increases of somatic feature were computed. Twice, at the beginning of observation and after 6 months the blood was taken and serum concentration of NTproCNP as well as osteocalcin, C-terminal propeptide of procollagen type I (CICP), C-terminal telopeptide of collagen type I (CrossLaps) and bone alkaline phosphatase (BAP) were assessed. All assays were conducted using ELISA method.

Results. Both, in the first and second investigation concentration of NTproCNP in girls was higher than in boys (respectively: p<0.02 and p<0.01). In both investigations girls had also higher BAP concentration. Meanwhile, concentrations of CICP, CrossLaps and osteocalcin did not show gender-related differences. As it was expected, in the first and second semi-annual of observation girls had higher body height increase than boys (respectively: p<0.001 and p<0.03). It was positive correlation between NTproCNP concentration and height velocity in the first 6 months of observation (R=0.27; p=0.012) as well as positive correlation between NTproCNP concentration and height velocity in the second 6 months of observation (R=0.36; p=0.001). In the first and second examination concentration of NTproCNP was positively correlated with concentration of PICP (respectively: R=0.27; p=0.01 and R=0.23; p=0.03) or osteokalcin (respectively: R=0.33; p=0.002 and R=0.36; p=0.001).

Conclusions. Our results suggest that amino-terminal propeptide of CNP takes part in bone metabolism and growth of children in peripubertal period. Amino-terminal propeptide of CNP like C-terminal propeptide of procollagen type I, osteocalcin and bone alkaline phosphatase (in specific clinical situation) can be the useful marker of this process.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 29.09-1.10.2011

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, vol 13 (Suppl. 1). str 129-130

P25

WPŁYW KAMICY NERKOWEJ NA WARTOŚĆ BMD KRĘGOSŁUPA I SZYJKI KOŚCI UDOWEJ U KOBIET POMENOPAUZALNYCH

Borowy P.¹, Czerwiński E.^1,2

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, WNZ, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków, ul. Kopernika 32

Słowa kluczowe: kamica nerkowa, osteoporoza, gęstość mineralna kości (BMD)

Wstęp. W ciągu ostatnich 20-lat dokonał się niezwykły postęp w leczeniu osteoporozy. Pojawiły się nowe skuteczne leki z grupy bisfosfonianów, intensywnie wprowadzane i badane są nowe grupy leków (SERM-y, parathormon, ranelinian strontu). Wciąż jednak wiele problemów sprawia leczenie osteoporozy u chorych z współistniejącą kamicą nerkową. Chociaż przeprowadzono liczne badania nad skutecznością leczenia Ca i wit. D₃ wraz z lekami antyresorbcyjnymi, wciąż wielu lekarzy obawia się powikłań przy długotrwałym stosowaniu preparatu wapnia i/lub wit. D₃. Dodatkowo w wielu próbach klinicznych rozpoznanie kamicy nerkowej nadal pozostaje kryterium wykluczającym włączenia pacjenta do badania.

Cel Celem pracy była ocena BMD w zakresie kręgosłupa i kości udowej u kobiet w wieku pomenopauzalnym chorujących na kamicę nerkową w trakcie obserwacji 5-10 letnich. Dodatkowo podjęto próbę oceny częstości występowania złamań niskoenergetycznych u kobiet pomenopauzlanych z kamicą nerkową i osteoporozą.

Materiał i metoda badań. Do badania zakwalifikowano losowo wybrane kobiety pomenopauzalne, w wieku 50-70 lat, chorujące na kamicę nerkową, które zgłosiły się do Krakowskiego Centrum Medycznego celem wykonania badania densytometrycznego (DXA),. Kryterium włączenia – rozpoznanie kamicy nerkowej – było weryfikowane na podstawie standaryzowanego kwestionariusza przeprowadzanego telefonicznie. Warunkiem kwalifikacji było podanie co najmniej jednej obiektywnej cechy kamicy: nieprawidłowy wynik USG jamy brzusznej, rentgen przeglądowy jamy brzusznej lub dokumentację medyczną (karta informacyjna, wypis, konsultacja lekarska). Grupę kontrolną stanowiły 93 kobiety w tym samym przedziale wiekowym wylosowane z tej samej grupy pacjentek, ale bez kamicy nerkowej w wywiadzie. Spośród 2000 losowo wybranych ankiet analizie poddano 1100, w których rozpoznano 131 przypadków kamicy nerkowej. Analizie poddano 97 pacjentek z kamicą, u których uzyskano kompletną dokumentację medyczną.

Wyniki. Średni wiek w grupie badanej 62,1 lat, w grupie kontrolnej 65,3 lata. W obu grupach stwierdzono podobną gęstość mineralną kości. Dla osób z kamicą: spine 0,863g/cm2 i neck 0,764g/cm2). W grupie kontrolnej: spine 0,853g/cm2 i neck 0,851g/cm). Ponadto, zanotowano większy odsetek osób leczonych z powodu osteoporozy z kamicą nerkową (27%) niż bez niej (18%) Odnotowano takżę większą częstość występowania złamań niskoenergetycznych (22 złamania versus 19 w grupie kontrolnej), choć wartości te nie były znamienne statystycznie.

Wnioski. Wydaje się, że kamica nerkowa sprzyja występowaniu osteoporozy, co wynika ze wspólnych mechanizmów patogenetycznych – min. hiperkalciurii, hiperkalcemi. Zjawisko to znajduje uzasadnienie w innych badaniach. W obserwowanej grupie nie udało się potwierdzić tych zależności.

P25

Influence of nephrolithiasis ON SPINE and femoral neck BMD in postmenopausal women

Borowy P.¹, Czerwiński E.^1,2

¹Krakowskie Centrum Medyczne, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków, www.kcm.pl

²Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

Keywords: nephrolithiasis, osteoporosis, bone mineral density (BMD)

Introduction. There has been a remarkable progress in the treatment of osteoporosis within the last 20 years. New effective medications from the group of bisphosphonates were introduced to the market and new medications are tested and prepared for registration (SERMs, parathyroid hormone, strontium ranelate). However, treatment of osteoporosis in patients with concomitant nephrolithiasis still causes problems. There are still controversies over the side-effects resulting from the long-term intake of calcium or/and vitamin D despite the fact that there has been a number of studies regarding the efficacy of calcium and vitamin D administered together with antiresorptive medications. Moreover, nephrolithiasis is an exclusion criterion in many clinical trials.

Aim. The aim of the study was to evaluate BMD in spine and femur in postmenopausal women suffering from nephrolithiasis during 5-10-year observations. Additionally, it was attempted to assess the frequency of low-energy fractures in postmenopausal women with nephrolithiasis and osteoporosis.

Material and methods. We randomly selected postmenopausal women aged 50-70 suffering from nephrolithiasis who made an appointment in Krakow Medical Centre to perform a densitometric examination (DXA). Screening was performed by means of a telephone survey in which a patient had to give at least one objective evidence of nephrolithiasis: abnormal USG results of abdomen, X-ray of abdomen or medical documentation (patient report card, hospital discharge summary report, medical consultation). The control group was selected from the same group of patients and included 93 women at the same age with no history of nephrolithiasis. Among 2000 randomly selected surveys we analyzed 1100, from which 131 cases of nephrolithiasis were selected. Complete medical records of 97 patients with nephrolithiasis were analyzed.

Results. The average age in the study group was 62.1 and in the control group it was 65.3. Both groups showed similar BMD values: in the group of patients with nephrolithiasis – spine 0.863g/cm2 and neck 0.764g/cm2 and in the control group – spine 0.853g/cm2 and neck 0.851g/cm. 27% of patients with nephrolithiasis were also treated for osteoporosis while in the control group it was only 18%. Higher frequency of low-energy fractures was noted (22 versus 19 fractures in the control group, although this values are not statistically significant.

Conclusions. Results of our study suggest that nephrolithiasis may be conducive to the occurrence of osteoporosis, which results from common pathogenic mechanisms i.e. hypercalciuria, hypercalcaemia. This assumption was demonstrated in other studies. This relation was not confirmed in the study group.

V Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XVII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 20-21.09.2013

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2013, vol 15 (Suppl. 2).str 134-135

P33

AKTYWACJA RECEPTORÓW β2-ADRENERGICZNYCH PRZEZ FENOTEROL ZAPOBIEGA ZABURZENIOM PRZEBUDOWY KOŚCI U SZCZURÓW Z NIEDOBOREM ANDROGENÓW WYWOŁANYM ORCHIDEKTOMIĄ

Cegieła U., Śliwiński L., Pytlik M., Dolatowska N., Guzdek N., Tyburcy D., Wypych A.

Katedra i Zakład Farmakologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Słowa kluczowe: fenoterol, receptory β2-adrenergiczne, kości, orchidektomia, szczury

Wstęp. Układ współczulny odgrywa istotną rolę w regulacji przebudowy kości, w szczególności za pośrednictwem receptorów β2-adrenergicznych (β2-AR). Aktywacja β2-AR hamuje kościotworzenie i zwiększa resorpcję kości. Ponieważ β2-AR biorą udział w regulacji resorpcji kości w okresie starzenia się organizmu, ich wpływ na przebudowę kości może być zależny od poziomu androgenów.

Cel. Celem pracy było zbadanie wpływu fenoterolu, selektywnego agonisty β2-AR, na przebudowę kości u szczurów z normalnym poziomem i niedoborem androgenów indukowanym orchidektomią.

Materiał i metody. Trzymiesięczne szczury szczepu Wistar były orchidektomizowane (ORX) lub operowane pozornie w znieczuleniu ogólnym ketaminą i ksylazyną, a po 7 dniach zostały podzielone na cztery grupy (n=10): szczury kontrolne operowane pozornie, szczury operowane pozornie otrzymujące fenoterol, szczury kontrolne orchidektomizowane, szczury orchidektomizowane otrzymujace fenoterol. Bromowodorek fenoterolu (5 mg/kg po) był podawany raz dziennie przez 7 tygodni. Masa kości i minerału, parametry histomorfometryczne w kości zbitej i gąbczastej, właściwości mechaniczne przynasady kości piszczelowej oraz trzonu i szyjki kości udowej były oceniane po 8 tygodniach od wykonania operacji ORX lub Sham.

Wyniki. Niedobór androgenów wywołany orchidektomią nasilał resorpcję kości gąbczastej, powodując istotne zmniejszenie szerokości beleczek kostnych w nasadzie i przynasadzie kości udowej oraz wpływał na kość zbitą, powodując istotne zmniejszenie przyrostu trzonu kości piszczelowej od okostnej i jamy szpikowej oraz wzrost stosunku pola powierzchni jamy szpikowej do całego trzonu kości piszczelowej. Efektem wzrostu resorpcji kości było istotne zmniejszenie masy minerału oraz osłabienie właściwości mechanicznych kości, przy czym istotne tylko przynasady kości piszczelowej.

Wpływ fenoterolu na przebudowę kości był zależny od poziomu androgenów. Fenoterol stosowany u szczurów orchidektomizowanych przeciwdziałał zmianom wywołanym niedoborem androgenów w kości gąbczastej zapobiegając pogorszeniu właściwości mechanicznych przynasady kości piszczelowej. Osłabiał także wpływ niedoboru androgenów na kość zbitą. Natomiast stosowany u szczurów z normalnym poziomem androgenów pogarszał parametry histomorfometryczne w kości gąbczastej i zbitej, ale nie powodował istotnych zaburzeń właściwości mechanicznych kości.

Wnioski. Aktywacja β2-AR przez fenoterol zapobiegała zaburzeniom przebudowy kości wywołanym niedoborem androgenów u szczurów.

P33

ACTIVATION OF β2-ADRENERGIC RECEPTORS BY FENOTEROL PREVENTS BONE REMODELING DISORDERS IN RATS WITH ANDROGEN DEFICIENCY INDUCED BY ORCHIDECTOMY

Cegieła U., Śliwiński L., Pytlik M., Dolatowska N., Guzdek N., Tyburcy D., Wypych A.

Katedra i Zakład Farmakologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Keywords: fenoterol, β2-adrenergic receptors, bones, orchidectomy, rats

Objectives. Sympathetic nervous system plays an important role in the regulation of bone remodeling, acting especially through β2-adrenergic receptors (β2-AR). Activation of β2-AR inhibits bone formation and increases bone resorption. Since β2-AR are engaged in the regulation of bone resorption during ageing, their effect on bone remodeling may depend on the androgen level.

Aim. The aim of the present study was to investigate the effect of fenoterol, a selective β2-AR agonist, on bone remodeling in rats with the normal androgen levels and with androgen deficiency induced by orchidectomy.

Materials and methods. Three-month-old Wistar rats were orchidectomized (ORX) or sham-operated under ketamine-xylazine anesthesia, and, after 7 days, divided into 4 gropus (n=10): sham-operated control rats, sham-operated rats receiving fenoterol, orchidectomized control rats, orchidectomized rats receiving fenoterol. Fenoterol hydrobromide (5 mg/kg after) was administered once daily, for 7 weeks. Bone mass and mineral mass, histomorphometric parameters of compact and cancellous bone, and mechanical properties of the tibial metaphysis and femoral diaphysis and neck were determined after 8 weeks of ORX or sham operation.

Results. Androgen deficiency induced by orchidectomy increased resorption in cancellous bone, causing significant decreases in the width of trabeculae in the femoral epiphysis and metaphysis, and affected compact bone, causing significant decreases in periosteal and endosteal transverse growth, and increases in the bone marrow cavity/diaphysis transverse cross-section ratio in the tibia. The intensification of bone resorption caused significant decreases in bone mineral mass, and weakening of bone mechanical properties, significant only in the tibial metaphysis.

The effect of fenoterol on bone remodeling depended on the androgen status. In orchidectomized rats, fenoterol counteracted the changes induced by androgen deficiency in cancellous bone, preventing the worsening of mechanical properties in the tibial metaphysis. It also weakened the effect of androgen deficiency on compact bone. In rats with normal androgen levels, fenoterol worsened histomorphometric parameters of cancellous and compact bone, but did not induce significant disorders of bone mechanical properties.

Conclusions. Activation of β2-adrenergic receptors by fenoterol prevented bone remodeling disorders induced by androgen deficiency in rats.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s156-157.

P31
OBRAZ KLINICZNY ZABURZEŃ MINERALIZACJI SZKIELETU U DZIECI W PRZEBIEGU CHORÓB KOŚCI UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: niska masa kostna, dzieci, choroby kości uwarunkowane genetycznie

Wstęp
Choroby kości uwarunkowane genetycznie mogą prowadzić do obniżonej gęstości mineralnej kośćca, występowania objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, w tym złamań kości oraz postępujących deformacji kostno-stawowych.
Celem pracy była ocena objawów klinicznych i wyników badania densytometrycznego u dzieci z chorobami kości uwarunkowanymi genetycznie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 20 dzieci w wieku od 1 miesiąca do 18 lat; 11 chłopców i 9 dziewczynek. U 11 dzieci rozpoznano wrodzoną łamliwość kości (osteogenesis imperfecta-OI; u 9 typu I, u 2 – III), u 3 – dysplazje włókniste kości (u 2 – zespół McCune-Albrighta, u 1 – Jaffe-Lichtensteina), u 2 – kraniosynostozy oraz u pozostałych dzieci: zespół Turnera, Freemana-Sheldona, Buschke-Ollendorfa i Marfana. U wszystkich pacjentów przeprowadzono badanie lekarskie ze szczególnym uwzględnieniem objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. U dzieci powyżej 6 r.ż. wykonano ilościowe badanie gęstości mineralnej kości metodą DXA w programie total body i spine, a w młodszej grupie mineralizację oceniano na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Osteoporozę w badaniu DXA rozpoznawano gdy Z-score był poniżej –2,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku oraz obecne były objawy kliniczne, zaś osteopenię gdy Z-score mieścił się w granicach –1,0 a –2,0.
Wyniki
U pacjentów z typem I OI pierwsze złamanie kości wystąpiło przed ukończeniem 2 r.ż., u dzieci z III typem stwierdzono złamania już w okresie życia wewnątrzmacicznego. Maksymalnie stwierdzono 30 złamań u jednego pacjenta, u 3 wykazano obecność złamań kręgów. W sześciu przypadkach chorobę rozpoznano także u innych członków rodziny. W omawianej grupie dzieci z OI, u wszystkich pacjentów którym wykonano badanie DXA rozpoznano obniżenie gęstości mineralnej szkieletu: u 5 osteoporozę, u 1 – osteopenię. U wszystkich dzieci z o OI o ciężkim przebiegu rozpoznano deformacje kostne oraz zaburzenia chodu. W pozostałej grupie badanych dzieci odnotowano następujące objawy kliniczne: wadliwa postawa ciała u wszystkich pacjentów, deformacje kostne u 3 (z kraniosynostozami i zespołem Freemana-Sheldona), złamania kości w wywiadzie u 3 (dzieci z dysplazją włóknistą kości), bóle kostno-stawowe u 7. U 8 spośród tych dzieci stwierdzono niską masę kostną.
Wnioski
1. U dzieci z chorobami układu kostnego uwarunkowanymi genetycznie konieczna jest ocena gęstości mineralnej kości oraz objawów klinicznych, co ma istotne znaczenie dla ustalenia dalszego postępowania diagnostycznego i leczenia.
2. Rozpoznanie osteoporozy lub osteopenii u tych pacjentów jest wskazaniem do zastosowania terapii zwiększającej gęstość mineralną kości oraz zmniejszającej ryzyko złamań i deformacji kostnych

Praca częściowo finansowana ze środków budżetowych Ministerstwa Nauki i Informatyzacji
(projekt badawczy nr 3P05E05624) oraz ze środków przyznanych przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi (nr 502-11-211).

P31
CLINICAL COURSE OF SKELETAL MINERALIZATION DISTURBANCES IN CHILDREN WITH GENETIC BONE DISEASES

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: low bone mass, children, genetic bone diseases

Introduction
Genetically derived bone diseases may lead to lower bone mineral density, occurrence of clinical symptoms of skeletal-muscular system, eg. bone fractures and progressive skeletal deformities.
The aim of the study was to assess clinical symptoms and densitometric examination results in children with genetic bone diseases.
Material and methods
The study comprised 20 children, aged from 1 month to 18 years, 11 boys and 9 girls. In 11 children osteogenesis imperfecta (osteogenesis imperfecta-OI; in 9 – type I, in 2 – type III), in 3 – fibrous bone dysplasias (2 with McCune-Albright and 1 with Jaffe-Lichtenstein), in 2 – craniosynostoses and in the rest – Turner syndrome, Freeman-Sheldon, Buschke-Ollendorf and Marfan syndrome were diagnosed. In all children medical examinations were performed with particular consideration of symptoms related to skeletal-muscular system. In children over 6 years of age densitometric examinations by DXA method in total body and spine programs were done; in younger patients skeletal mineralization was assessed by X-ray. Osteoporosis was diagnosed, when beside clinical symptoms, densitometric Z-score results were below -2,0 of the number of standard deviations below the mean for sex and age, and osteopenia when Z-score ranged from -1,0 to -2,0.
Results
In children with type I OI first bone fracture occurred before 2 years of age, in patients with type III OI fractures were already found during fetal life. Maximum of 30 bone fractures were seen in one patient (with OI type I); in 3 of them vertebral fractures were observed. In 6 children familial report of OI was assessed. In all patients with OI subjected to DXA examinations, lower bone mineral density was found: in 5 osteoporosis and in one – osteopenia. In all children with severe course of OI skeletal deformities and gait disturbances were observed. In the rest of the patients with genetic bone diseases the following clinical symptoms were detected: faulty posture in all of them, skeletal deformities in 3 (with craniosynostoses and Freeman-Sheldon syndrome), bone fractures in 3 (all children with fibrous bone dysplasias), arthralgias and bone pain in 7. In 8 of these patients low bone mass was found.
Conclusions
In children with genetically derived bone diseases bone mineral density and clinical symptoms should be assessed to establish further diagnostic and therapeutic procedures.
Diagnosis of osteoporosis or osteopenia in these patients indicates the need of the treatment increasing bone mineral density and decreasing the number of bone fractures and possibilities of skeletal deformities.

The study was partly financed by Ministry of Science and Computerization grant
No 3P05E05624 and Medical University of Lodz grant No 502-11-211.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s174-175.

P30
POLIMORFIZM GENU KOLAGENU TYPU I ALFA1 (COLIA1) A GĘSTOŚĆ TKANKI KOSTNEJ U DZIECI LECZONYCH Z POWODU OSTREJ BIAŁACZKI LIMFOBLASTYCZNEJ

Muszyńska-Rosłan K., Sawicka-Żukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Klinika Onkologii dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, kolagen typ I, ostra białaczka limfoblastyczna u dzieci

Czynniki genetyczne warunkują gęstość tkanki kostnej (BMD) w około 80%. Gen kodujący łańcuch alfa 1 kolagenu typu I (COLIA1), głównego białka kości, jest jednym z najważniejszych genów ocenianych w zaburzeniach tkanki kostnej.
Choroba nowotworowa występująca w dzieciństwie i jej leczenie mogą prowadzić do istotnych zaburzeń w osiągnięciu należnej masy kostnej i wczesnego rozwoju osteoporozy.
Celem badania była próba oceny wpływu czynnika genetycznego – polimorfizmu genu COLIA1 oraz czynników środowiskowych na BMD u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną (ALL).
Pacjenci
Badaniem objęto 75 dzieci z ALL w średnim wieku w momencie zachorowania 9,84 ±4,4 lat (47 chłopców).
Metody
U każdego dziecka wykonano badanie densytometryczne całego ciała (BMD total) oraz odcinka lędźwiowego kręgosłupa (BMD spine). Badania wykonywano w 4 punktach czasowych:1.przed rozpoczęciem, 2.w trakcie, 3. do 4 lat oraz 4.powyżej 4 lat po zakończeniu leczenia. Uzyskane wyniki wyrażone w Z score odniesiono do grupy kontrolnej utworzonej z 51 dzieci zdrowych dzieci z regionu północno-wschodniej Polski.
Polimorfizm genu COLIA1 oceniano za pomocą metody polimorfizmu fragmentów restrykcyjnych.
Wyniki
Analizując rozkład poszczególnych genotypów COLIA1 w grupie dzieci z ALL stwierdzono częstsze występowanie genotypu Ss (36%) w porównaniu do grupy kontrolnej (Ss=15%). W momencie rozpoznania gęstość tkanki kostnej całego ciała i odcinka lędźwiowego kręgosłupa u dzieci z ALL była istotnie niższa niż w grupie kontrolnej (p=0,017). W trakcie leczenia, jak i po jego zakończeniu nie wykazano podobnych różnic pomiędzy porównywanymi grupami. Na żadnym etapie badania nie stwierdzono zależności pomiędzy genotypem genu COLIA1 a gęstością tkanki kostnej zarówno u dzieci z ALL, jak i w grupie kontrolnej.
Wnioski
Obecność danego genotypu COLIA1 u dzieci leczonych z powodu ostrej białaczki limfoblastycznej nie wpływa istotnie na gęstość tkanki kostnej przed, w trakcie i po zakończeniu leczenia. Niską gęstość tkanki kostnej stwierdzaną u tych dzieci przed rozpoczęciem leczenia wiązać należy raczej z procesem zasadniczym, a nie określonym genotypem COLIA1. Remisja choroby wydaje się mieć związek z normalizacją gestości kości u dzieci z ALL.

P30
THE COLLAGEN TYPE I ALFA1 (COLIA1) GENE POLYMORPHISM AND BONE DENSITY IN CHILDREN TREATED FOR ACUTE LYMPHOBLASTIC LEUKEMIA

Muszynska-Roslan K., Sawicka-Zukowska M., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M.

Department of Pediatric Oncology Medical University of Bialystok, Poland

Key words: bone mineral density, collagen type I, childhood acute lymphoblastic leukemia

A candidate gene involved in the regulation of bone mass is the COLIA1 gene encoding type I collagen, the major protein of bone matrix. Disease per se, age of its onset, treatment options might have impact on bone mineralization in children treated for acute lymphoblastic leukemia.
Materials
We examined possible allelic influence of COLIA1 gene polymorphism on BMD spine and total body in 75 (47 boys) patients diagnosed with acute lymphoblastic leukemia (mean age 9.84 ±4,4 years).
Methods
COLIA1 gene polymorphism was analyzed according to RFLP method. Total BMD total and lumbar spine were measured using dual X-ray absorptiometry four times – at the moment of diagnosis, during treatment, and twice after treatment (<4 years and > 4 years after cessation of the therapy). The obtained results (expressed as Z- scores) we compared to 51 healthy peers.
Results
We found genotype Ss more often in examined (Ss=36%) than in control group (15%). At the moment of diagnosis we observed lower BMDs in children with ALL in comparison to controls (p<0.017). There were no similar differences in BMD total and spine Z- scores in patients examined during or after treatment. We did not observe any association between COLIA1 gene polymorphism and bone mineral density in either study or control group.
Conclusion
In children treated for ALL COLIA1 gene polymorphism does not influence bone mineral density before, during and after treatment. We suggest that low bone mass may be connected with disease per se. The remission of ALL seems to have positive relation with the „catch up” phenomenon of bone density in children.