L30

PIERWOTNA OSTEOARTROPATIA PRZEROSTOWA: RODZINNE WYSTĘPOWANIE A ODMIENNY OBRAZ KLINICZNY – OPISY PRZYPADKÓW

Górska A.

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Słowa kluczowe: pachydermoperoostosa, pierwotna osteoartropatia przerostowa

Wstęp. Pierwotna osteoartropatia przerostowa (hypertrophic osteoarthropathy – HOA) określana jako Zespół Touraine-Solente-Golé należy do rzadkich schorzeń. Rodzinne występowanie sugeruje genetyczne tło uwarunkowane genem autosomalnie dominującym lub recesywnym o zmiennej penetracji.

HOA może przebiegać jako postać pełnoobjawowa (zgrubienie i bruzdowatość skóry, zwiększona potliwość rąk i stóp, „palce dobosza”, odokostnowy przerost kości długich, niekiedy z zapaleniem stawów. W postaci niepełnoobjawowej dominują zmiany kostne o charakterze przerostu odokostnowego kości długich z maczugowatością palców. Objawy pachydermii z brakiem lub słabo wyrażonymi zmianami kostnymi występują pod postacią „forme fruste”.

Cel. Celem pracy było przedstawienie odrębności obrazu i przebiegu klinicznego u dzieci i młodzieży z rozpoznaniem pierwotnej osteoartropatii przerostowej.

Materiał i metody. Analizie poddano 6 pacjentów z 3 rodzin: I – trójka rodzeństwa (2 braci w wieku 16 (postać pełnoobjawowa) i 10 lat, II rodzina – 3 siostry w wieku 16, 12 i 10 lat, III rodzina: 18-letni chłopiec (posiadający 2 starszych zdrowych braci), bez obciążającego wywiadu rodzinnego. Czas obserwacji klinicznej od 2-10 lat.

Wyniki. Pełnoobjawową postać rozpoznano u 2 starszych chłopców (16 i 18-letniego) oraz u 16-letniej dziewczynki, z początkowymi objawami zapaleń stawów. Pozostałe rodzeństwo demonstrowało głównie objawy maczugowatości palców i przerostu dystalnych części kończyn dolnych.

Przeprowadzona diagnostyka różnicowa pozwoliła na wykluczenie wtórnej postaci HOA (m.in. nowotwory, zaburzenia hormonalne, schorzenia reumatyczne). Najbardziej burzliwy przebieg choroby obserwowany był u 16-letniego (rodzina I) i u 18-letniego pacjenta (rodzina III), objawy stawowe wymagały stosowania NLPZ (ang. NSAID). Podejmowano próbę leczenia LMPCH (ang. DMARDs), Kolchicyną z umiarkowanym efektem terapeutycznym.

Wnioski. 1. Pierwotna osteoartropatia przerostowa jest rzadkim schorzeniem, ujawniającym się przed rozpoczęciem okresu dojrzewania, a jedynym początkowo zauważalnym objawem u większości obserwowanych pacjentów była maczugowatość palców.

2. Nawracające zapalenie wielostawowe towarzyszyło pacjentom z postacią pełnoobjawową HOA, nie reagujące na leczenie lekami przeciwzapalnymi; najszybszy efekt terapeutyczny uzyskano podczas leczenia kolchicyną.

3. Dokuczliwym objawem zgłaszanym przez pacjentów z HOA była wzmożona potliwość rąk i stóp, która nie poddawała się stosowanej terapii.

L30

PRIMARY HYPERTROPHIC OSTEOARTHROPATHY: FAMILY HISTORY AND DIFFERENT CLINICAL PICTURE – CASE REPORTS

Górska A.

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Key words: pachydermoperiostosis, primary hypertrophic osteoarthropathy

Objectives. Primary hypertrophic osteoarthropathy (HOA) referred to as the Touraine-Soulente-Golé Syndrome (TSG) is a rare pathology. Its familial occurrence indicates a genetic background  determined by an autosomal dominant or recessive gene of variable penetrance.

HOA can be fully symptomatic (skin thickening and furrows, increased sweating of the hands and feet, clubbing of the fingers, periosteal long bone hypertrophy, sometimes with arthritis. The partially symptomatic type shows predominance of periosteal hypertrophy of the long bones with clubbing of the fingers. Symptoms of pachydermia with lacking or poorly expressed bone lesions occur mainly as “forme fruste”.

Aim. The study objective was to present differences in the picture and clinical course of primary HOA in children and adolescents diagnosed with the disease

Materials and methods. The analysis involved 6 patients from 3 families: I – three siblings; 2 brothers aged 16 (fully symptomatic) and a 10-year old one, II – 3 sisters aged 16, 12 and 10 years, III: an 18- year-old teenager (having 2 healthy older brothers), without a family history of the disease. The clinical follow-up time ranged from 2 to 10 years.

Results. The fully symptomatic type was diagnosed in 2 older boys and in a 16-year-old girl with early symptoms of arthritis. The other siblings demonstrated mainly clubbing of the fingers and hypertrophy of distal parts of the lower extremities.

The differential diagnosis excluded the secondary form of HOA (e.g. cancers, hormonal disorders, rheumatic ailments). The most dramatic course of the disease was observed in the 16-year-old patient (family I) and in the 18-year-old one (family III). Articular symptoms required the use of non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs). An attempt was made to administer traditional disease modifying antirheumatic drugs (DMARDs) and colchicine, which brought a moderate therapeutic effect. 

Conclusions. 1. Primary hypertrophic osteoarthropathy is a rare disease which appears before puberty. The only initial symptom in the majority of patients was clubbing of the fingers.

2. Recurrent polyarthritis accompanied patients with fully symptomatic HOA and failed to respond to anti-inflammatory therapy; treatment with colchicine  brought the quickest effect.

3. Increased sweating of the hands and feet, which did not respond to treatment, was a troublesome symptom reported by HOA patients.

L31

kompleksowy zespół bólu regionalnego (choroba Sudecka)

Sawicki A.Z.

Praktyka Lekarska, Centrum Medyczne Synexus, Warsaw  

Słowa kluczowe: Kompleksowy zespół bólu regionalnego, choroba Sudecka, algodystrofia

Kompleksowy zespół bólu regionalnego (KZBR ang. CRPS – Complex regional pain syndrome) jest relatywnie częstą przyczyną niesprawności o nie ustalonej patofizjologii, może rozwinąć się ze skutkami nieproporcjonalnymi do wielkości urazu kończyn jako:

Typ I – bez uszkodzenia nerwu (CRPS I – poprzednio choroba Sudecka) lub

Typ II – z uszkodzeniem nerwu (CRPS II lub causalgia).

Kryteria Diagnostyczne wg. Międzynarodowego Stowarzyszenia Badań Bólu:

1. utrzymujący się ból, nieproporcjonalny do zdarzenia wywołującego;

2. co najmniej 1 objaw opisany poniżej w co najmniej w 3 następujących kategoriach:

A. Czuciowy: przeczulica lub allodynia;

B. Naczyniowy: zmiana koloru skóry, asymetria koloru lub ciepłoty;

C. Gruczoły potowe/obrzęk: zmiany lub asymetria potliwości, obrzęki;

D. Ruchowe/troficzne: zmniejszony zakres ruchów, dysfunkcja np. osłabienie, drżenie, dystonia lub zmiany troficzne np. włosów, paznokci, skóry, mięśni;

3. co najmniej 1 objaw w czasie badania, w co najmniej 2 kategoriach:

A. Czuciowy: hyperalgesia po ukłuciu, allodynia (na lekki dotyk, na różnice temperatury, ucisk tkanek głębokich lub ruch w stawie).

B. Naczyniowy: stwierdzona asymetria temperatury (>1°C), zmiana koloru skóry lub asymetria koloru skóry.

C. Gruczoły potowe/obrzęk: zmiany lub asymetria potliwości, obrzęki.

D. Ruchowe/troficzne: zmniejszony zakres ruchów, dysfunkcja np. osłabienie, drżenie, dystonia lub zmiany troficzne np. włosów, paznokci, skóry, mięśni.

4. Brak innego rozpoznania lepiej wyjaśniającego dolegliwości i objawy.

Częstość występowania Zespołu oszacowano na 26,4 na 100.000 osób, u kobiet co najmniej trzy razy częściej niż u mężczyzn. Szczyt występowania pomiędzy 37-50 r.ż.

Obrazy kliniczne: U chorych mogą występować trzy typy przebiegu choroby i objawów klinicznych:

1. Okres pierwszy – „gorący” lub „czerwony” charakteryzuje się silnym i palącym, piekącym bólem oraz skurczem naczyń, który jest przyczyną zmian ucieplenia i koloru skóry.

2. Okres drugi- “zimny” lub “blady” charakteryzuje się bardziej intensywnymi bólami. Obrzęki rozszerzają  się, zmniejsza się wzrost włosów, w Rtg zanik kości plamisty lub osteoporoza, stawy zanikają oraz mięśnie ulegają zanikowi.

3. Okres trzeci – “atroficzny” prowadzi do trwałych zmian skóry i kostnych. Dominuje zanik mięśni, przykurcze oraz stawy w pozycji zgięciowej.

Rozpoznanie jest oparte o wywiady i badanie chorego. Nie ma testów laboratoryjnych. Użyteczne badania: Rtg, scyntygrafia, MRI kości, termografia, przepływy naczyniowe.

Leczenie – często połączenie różnych metod jest konieczne, np. przeciwbólowe, poprawiające przepływy, przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, antyresorpcyjne, fizykoterapia, miejscowe analgetyki.

Wnioski. W Kompleksowym Zespole Bólu Regionalnego rozwiązaniem jest wczesne rozpoznanie oraz wczesne leczenie dopasowane do Pacjenta.

L31

Complex regional pain syndrome (Sudeck’s disease) 

Sawicki A.Z.

Praktyka Lekarska, Centrum Medyczne Synexus, Warszawa, Poland

Key words: CRPS, Complex regional pain syndrome, Sudeck’s Disease

Complex regional pain syndrome (CRPS) is a relatively common disabling disorder of unknown pathophysiology may develop as a disproportionate consequence of a trauma affecting the limbs without nerve injury (CRPS I – previously Sudeck’s syndrome ), or reflex sympathetic dystrophy [RSD]) or with obvious nerve lesions (CRPS II) or causalgia.

Diagnostic criteria: International Association for the Study of Pain (IASP) criteria:

1. Continuing pain that is disproportionate to any inciting event

2. At least 1 symptom reported in at least 3 of the following categories:

A. Sensory: Hyperesthesia or allodynia;

B. Vasomotor: Temperature asymmetry, skin color changes, skin color asymmetry; C. Sudomotor/edema: Edema, sweating changes, or sweating asymmetry;

D. Motor/trophic: Decreased range of motion, motor dysfunction (e.g. weakness, tremor, dystonia), or trophic changes (e.g. hair, nail, skin).

3. At least 1 sign at time of evaluation in at least 2 of the following categories:

A. Sensory: Evidence of hyperalgesia (to pinprick), allodynia (to light touch, temperature sensation, deep somatic pressure, or joint movement);

B. Vasomotor: Evidence of temperature asymmetry (>1°C), skin color changes or asymmetry.

C. Sudomotor/edema: Evidence of edema, sweating changes, or sweating asymmetry; D. Motor/trophic: Evidence of decreased range of motion, motor dysfunction (e.g. weakness, tremor, dystonia), or trophic changes (e.g. hair, nail, skin).

4. No other diagnosis better explaining the signs and symptoms.

Epidemiology. The estimated overall incidence rate of CRPS was 26.2 per 100,000 person years with females affected at least three times more often than males. CRPS peak incidence is between 37 and 50 years.

Types of disease evolution. Patients have one of the three following types of disease progression:

1. Stage one – “hot” or “red” is characterized by severe, burning pain and vasospasm is that which causes the changes in the color and temperature of the skin.

2.Stage two – “cold” or “pale” is characterized by more intense pain. Swelling spreads, hair growth diminishes, osteoporosis becomes severe and diffuse, joints thicken, and muscles atrophy.

3.Stage three –“atrophic” is characterized by irreversible changes in the skin and bones. There is marked muscle atrophy, contractions of the muscles and tendons that flex the joints.

Diagnosis is based on medical history and exam. No specific diagnostic laboratory tests. Useful procedures: bone scitigraphy, X-ray, MRI, thermography, blood flow.

Treatment. Often, a combination of various therapies is necessary e.g. pain relievers, vasodilators, antidepressants and anticonvulsants, antiresorptives for bone loss, physical therapy, topical analgesics.

Conclusion: ICEPS need recent diagnosis and tailor treatment to the specific case.

L32

NEUROPATHIC PAIN COMPONENT IN PATIENTS OF DIFFERENT AGE WITH OSTEOARTHRITIS OF KNEE JOINTS

Povoroznyuk V., Pryimych U.

D.F. Chebotarev Institute of gerontology NAMS Ukraine, Kyiv, Ukraine

Key words: neuropathic pain, osteoarthritis, age

Introduction. Osteoarthritis-induced pain іs a result of nociceptor stimulation, associated with local tissue damage and inflammation. Resent data suggest the presence of neuropathic pain symptoms in patients with osteoarthritis.

The aim of this study was to estimate the structure of pain syndrome and reveal the presence of neuropathic pain component in patients suffering from the knee osteoarthritis.

Materials and Methods. We’ve examined 23 patients with knee osteoarthritis aged 45-89 years (average age 66.9 ±1.3 years). Patients were divided into 3 groups according to age:

A – 45-59 years (n=5);

B – 60-74 (n=12);

С – 75-89 (n=6).

To assess the NP component, we used painDETECT, LANSS, DN4 questionnaires. To assess intensity of pain, visual analogue scale was used.

For statistical analysis of results,  ANOVA, correlation and regression analysis were applied.

Results. Regression analysis shows correlation between the questionnaires: LANSS and painDETECT (r=0.76, p=0.000001), DN4 and painDETECT (r=0.8, p=0.000001).  69,6% of patients with knee osteoarthritis taking the painDETECT were unlikely to have the NP component, 21.7% might possibly, 8.7% – probably had it. LANSS scale: 34.8% probably had NP. DN4 scale: 39.1% probably had NP. We found a tendency to an elevating neuropathic pain component, according to all the screening scales. Pain in a group of elderly patients of 75-89 years was found to be intensifying; however, these data were not significant.

Conclusions. Thus, in patients with osteoarthritis the pain syndrome may reveal NP features. Identification of these would promote a targeted treatment strategy.

L33

SARKOPENIA – DIAGNOSTYKA I LECZENIE

Czerwiński E.^1,2, Berwecka M.¹, Boczoń K.¹

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków

Słowa kluczowe: sarkopenia, definicja EWGSOP, patogeneza, rozpoznanie sarkopenii, profilaktyka, leczenie

Zgodnie z kliniczną definicją opracowaną przez EWGSOP (The European Working Group on Sarcopenia in Older People), sarkopenia jest zespołem charakteryzującym się postępującym i uogólnionym ubytkiem masy i siły mięśni szkieletowych z ryzykiem następowej niepełnosprawności, niskiej jakości życia i śmierci. Do rozpoznania sarkopenii upoważnia ocena masy mięśniowej, siły oraz funkcji mięśnia. Wyróżniamy sarkopenię pierwotną – jedynymi wychwyconymi przyczynami jest wiek lub uwarunkowania genetyczne oraz wtórną – znany jest jeden lub więcej czynników wywołujących.

Do objawów sarkopenii zalicza się ogólne osłabienie mięśni, niską wytrzymałość na wysiłek, zaburzenia koordynacji ruchowej, równowagi, spadek masy ciała, czy problemy z oddychaniem (osłabienie przepony). Mogą również pojawiać się zaburzenia lękowe, apatia, depresja. Spadek siły i masy mięśniowej prowadzi do osteoporozy, niepełnosprawności, zwiększonego ryzyka upadków i zgonu.

Diagnostyka sarkopenii opiera się na ocenie masy mięśniowej, siły oraz funkcji mięśnia (prędkość chodu). Do pomiaru masy mięśniowej stosowane są: rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, densytometria oraz bioimpedancja. Najdokładniejszym pomiarem jest tzw. Body Composition wykonywane na densytometrze, które odróżnia masę tłuszczową i beztłuszczową. Zasadniczo stosuje się go do pomiaru ASM (Appendicular Skeletal Muscle Mass) – norma dla kobiet 5,5 kg/m², dla mężczyzn 7,23 kg/m². Siła mięśniowa sprawdzana jest dynamometrem na podstawie siły ścisku ręki. Norma dla kobiet – powyżej 20 kg, dla mężczyzn – powyżej 30 kg. Do pomiaru funkcji może posłużyć test Timed Up and Go.

Systematyczna aktywność fizyczna i prawidłowa dieta są obecnie jedynymi efektywnymi metodami zarówno profilaktyki, jak i leczenia sarkopenii spełniającymi kryteria EBM. Za najefektywniejsze uważa się ćwiczenie oporowe, zwłaszcza z oporem progresywnym, wpływające zarówno na przyrost siły, jak i masy mięśniowej. W następstwie treningu oporowego wzrost siły mięśniowej obserwuje się znacznie wcześniej niż wzrost masy mięśniowej. Wysiłki o charakterze aerobowym, wytrzymałościowym wpływają na wzrost liczby mitochondriów w komórkach mięśniowych, ich kapilaryzację, podniesienie poziomu progu mleczanowego i VO₂ max, co przekłada się na sprawność ogólną.  Za najefektywniejszy uważa się trening o charakterze mieszanym, siłowo-wytrzymałościowym, uzupełniony ćwiczeniami równoważnymi i profilaktyki upadków. Trening taki dodatkowo wpływa na wzrost puli komórek satelitarnych w mięśniach szkieletowych osób starszych. Wzrost aktywności fizycznej (a zwłaszcza trening siłowy) powoduje zwiększone zużycie białek ustrojowych.

Drugim, kluczowym elementem leczenia sarkopenii jest modyfikacja diety. Wskazane jest spożywanie 0,8-1,2 g białka/ kg masy ciała dziennie. Białka zapewniają odpowiedni przebieg powysiłkowych procesów regeneracyjnych i są najważniejszymi bodźcami anabolicznymi dla mięśni szkieletowych. Wit. D3 – stymuluje syntezę miocytów, ich różnicowanie, hamuje apoptozę, wpływa na przewodnictwo i skurcz mięśnia. Jak dotąd brak jednoznacznych dowodów na efektywność suplementów diety i leczenia farmakologicznego. Obiecujące wydają się być badania inhibitorów miostatyny, która jest endogennym ujemnym regulatorem wzrostu mięśni. W badaniu klinicznym podawanie antymiostatyny wpłynęło na zwiększenie masy mięśniowej, jednak nie zaobserwowano poprawy siły i sprawności. Popularny preparat stosowany w chorobach układu krążenia – ACE (inhibitory konwertazy angiotensyny) powoduje zwiększenie liczby mitochondriów, wzrost przekaźnictwa nerwowo-mięśniowego, polepszenie przepływu krwi w mięśniach, angiogenezy, efektu przeciwzapalnego – co może wskazywać na jego potencjalną efektywność w leczeniu sarkopenii.

L33

SARCOPENIA – DIAGNOSIS AND MANAGEMENT

Czerwiński E.^1,2, Berwecka M.¹, Boczoń K.¹

¹Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

²Cracow Medical Centre, Krakow

Key words: sarcopenia,  EWGSOP definition, pathogenesis, sarcopenia diagnosis, prevention, management

            According to the clinical definition developed by EWGSOP (The European Working Group on Sarcopenia in Older People), sarcopenia is a syndrome characterised by progressive and generalised loss of skeletal muscle mass and strength with a risk of adverse outcomes such as physical disability, poor quality of life and death. The diagnosis criteria of sarcopenia require assessment of muscle mass, strength and muscle function. There are two types of sarcopenia: primary – where single cause is age or genetic predisposition and secondary – there is one or more known factors involved.

            The symptoms of sarcopenia include general muscle weakness, susceptibility to fatigue, loss of movement coordination, balance, weight loss or breathing difficulty (diaphragm weakness). Other symptoms can include anxiety, apathy or depression. Loss of strength and muscle mass leads to osteoporosis, disability, increased risk of falls and death.

            Diagnosis of sarcopenia is based on the assessment of muscle mass, strength and its function. Assessment techniques used for the measurement of muscle mass are: magnetic resonance (MRI), computed tomography (CT scan), dual energy X-ray absorptiometry (DXA) and bioimpedance analysis (BIA). The most accurate measurement is Body Composition performed on a densitometer, which distinguishes fat mass and lean mass. Basically, it is used to measure the ASM (Appendicular Skeletal Muscle Mass) – cut-off point for women 5.5 kg/m2, for men 7.23 kg/m2. Muscle strength (handgrip) can be tested on a handheld dynamometer. Cut-off point for women – over 20 kg for men – over 30 kg. For function measurement the Timed Up & Go test can be performed.

            Regular physical activity and healthy diet are the only effective methods for both the prevention and treatment of sarcopenia complying with the EBM criteria. Resistance exercise (especially progressive-resistance exercise), affecting both strength and muscle mass are considered to be the most effective. As a result of resistance training, increase of muscle strength is observed much earlier than the growth of muscle mass. Aerobic and endurance exercises promote growth of the number of mitochondria in muscle cells, their capillarization, raisie in the level of lactate threshold and VO₂ max, which translates into overall physical fitness. Mixed training (strength-endurance exercises) supplemented with balance exercises and falls prevention training is considered to be the most effective. Such training also affects the growth of a satellite cell pool in skeletal muscle of the elderly. The increase in physical activity (especially strength training) results in increased consumption of proteins. 

            The second key element in the treatment of sarcopenia is modification of diet. Recommended supplementation of proteins is 0.8-1.2 g/kg of body weight per day. Proteins provide the proper post-exercise regeneration processes and are the most important anabolic stimulus to skeletal muscle. Vitamin D3 stimulates the synthesis of myocytes, their differentiation, inhibits apoptosis, affects the conductivity and muscle contraction. Currently, there is no clear evidence on the effectiveness of dietary supplements and pharmacological treatment. Clinical trials of myostatin inhibitors, endogenous negative regulator of muscle growth, seem promising. In a clinical study administration of antimyostatin resulted in increased muscle mass, but there was no improvement in strength and performance. Popular medication used in cardiovascular disease – ACE (angiotensin-converting enzyme) increases the number of mitochondria, neuromuscular transduction, improves muscle blood flow, angiogenesis, anti-inflammatory effect – which may indicate its potential effectiveness in the treatment of sarcopenia.

L34

Osteoporoza i sarkopenia. Dwie choroby czy jedna?

Berwecka M.¹, Czerwiński E.^1,2, Boczoń K.¹

¹Zakład Chorób Kości i Stawów, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum

²Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków

Słowa kluczowe: sarkopenia, zespól kruchości, zespół dysmobilności, zespół lokomocyjny, interakcje mięsień – kość

Wzrost zainteresowania badaczy sarkopenią, oprócz  poszerzeniem wiedzy na jej temat, zwrócił uwagę na wiele podobieństw pomiędzy tym zespołem a osteoporozą. Podobieństwa te są tak liczne, że obecnie podnosi się postulat, że sarkopenia i osteoporoza to nie dwie odrębne jednostki chorobowe a jedna – „dwie strony tej samej monety” – dla której proponują nazwę „sarkoporoza”. Japońscy badacze uważają, że jest to tylko część zespołu geriatrycznego nazwanego „zespołem lokomocyjnym” (locomotive syndrome) – analogicznie do zespołu metabolicznego. Z kolei N. Binkley i in. nawiązując do Siris i jej nowej koncepcji rozpoznania osteoporozy proponuje, by rozszerzyć to nowe podejście poza osteoporozę. Sugeruje wykorzystanie zwiększonego ryzyka: złamania, upadku i upośledzenia sprawności ruchowej do zdiagnozowania „syndromu dysmobilności” (dysmobility syndrome).

Pojawiają się również opinie, że osteoporoza i sarkopenia są tylko przejawem starzenia się organizmu. W tym kontekście porównywanie BMD 70-latki do BMD 30-latki (T-score) uważane jest za manipulację, a mówienie o osteoporozie jako o chorobie za przejaw agresywnego marketingu firm farmaceutycznych.

Wiele przesłanek wskazuje na korelację pomiędzy sarkopenią a osteoporozą. Geneza zarówno SP, jak i OP jest wieloczynnikowa. Czynniki te to m.in. zmiany hormonalne (głównie niski poziom hormonów płciowych, hormon wzrostu, IGF-1), niski poziom aktywności fizycznej, niska podaż białka w diecie i kataboliczne bodźce z przewlekłych zapaleń.

Wielkość osiągniętej szczytowej masy kostnej, jak i mięśniowej ma podłoże genetyczne. Czynniki ryzyka, które wpływają na osteoporozę i sarkopenią są dziedziczne do 60-70%. Zasugerowano również, że podłoże genetyczne może determinować reakcję kompleksu mięsień-kość na bodźce.

Wykazano istnienie korelacji między wytrzymałością kości, masą mięśni i aktywnością fizyczną i zidentyfikowano kilka QTL związanych z mechanosensytywnością. Związki pomiędzy tymi dwoma tkankami zaobserwowano także w życiu płodowym.

Wpływ witaminy D3 na gospodarkę kwasowo-zasadową i BMD jest obecnie powszechnie znany, ale zakres jej oddziaływania jest o wiele większy. Receptory dla niej znajdują się w prawie wszystkich narządach, jest modulatorem ponad 200 genów regulując ich działanie. Liczba receptorów dla witaminy D3 zmniejsza się z wiekiem, co wpływa na słabszą reakcję miocytów na ten związek i prowadzi do spadku liczby włókien mięśniowych.

Hormony płciowe wpływają równocześnie na układ mięśniowi i kostny. Androgeny odgrywają znaczącą rolę w rozwoju i podtrzymaniu obu tkanek i u mężczyzn i u kobiet. Poziom testosteronu jest skorelowany z masą mięśniowa i BMD. Niedobory androgenów charakteryzują się spadkiem BMD i beztłuszczowej masy ciała. Hormon wzrostu GH, jak i insulinopodobny czynnik wzrostu 1 i 2 (IGF-1, 2) indukują przerost mięśni, jak i rozwój kości oraz zachowanie masy kostnej. Niedobory GH powodują zmniejszenie masy mięśni i kości i wzrost masy tkanki tłuszczowej.

Aktywność fizyczna wywiera anaboliczny wpływ na szkielet bezpośrednio – poprzez działanie sił mechanicznych generowanych przez działanie mięśni, lub pośrednio – poprzez regulację wydzielania wewnętrznego. Siły mechaniczne z rozwijających się mięśni wywierają kluczowy wpływ na  wzrost kości, geometrię i gęstość.

Niedożywienie może zaostrzyć i przyspieszyć starzenie się układu kostno-mięśniowego. Prawidłowa podaż białka (sarkopenia) i wapnia (osteoporoza) jest warunkiem ich prawidłowego funkcjonowania. Jony wapnia mają również kluczowe znaczenie dla skurczu mięśni, a hipokalcemia indukuje tężyczkę.

Najlepszym rozwiązaniem wydaje się dostarczanie niezbędnych pierwiastków i protein ze zbilansowanej diety. Razem wzięte, ćwiczenia i interwencje dietetyczne dają dobre wyniki u starszych pacjentów z istniejącą osteoporozą i sarkopenią.

Jaka jest więc odpowiedź na pytanie o relację sarkopenia-osteoporoza? Obecny stan wiedzy nie pozwala na to jednoznacznie odpowiedzieć. Wspólna etiologia może być odpowiedzialna za pozytywną korelację między osteoporozą i sarkopenią, dwoma zaburzeniami, które mogą postępować równolegle, ale jest wiele przesłanek sugerujących, że to „dwie strony tego samego medalu”.

L34

Osteoporosis and sarcopenia. Two of diseases or one? 

Berwecka M.¹, Czerwiński E.^1,2, Boczoń K.¹

¹Department of Bone and Joint Diseases, Faculty of Health Sciences, Jagiellonian University Medical College

²Cracow Medical Centre, Krakow
 

Keywords: sarcopenia, frailty syndrome, dysmobility syndrome, locomotor syndrome, muscle-bone interactions

An augment in researchers’ interest in sarcopenia not only developed a greater understanding of it but also drew attention to the many similarities between this syndrom and osteoporosis. Those similarities are so numerous that lately it has been speculated that sarcopenia and osteoporosis are not two separate disease entities but one – two sides of the same coin – named sarcoporosis/ sarcoosteoporosis. Japanese researchers believe that it is only a part of a geriatric syndrome called „the locomotive syndrome” – analogously to the metabolic syndrome. In turn, N. Binkley et al., referring to Siris and her new conception of diagnosing osteoporosis, propose to extend this new approach beyond osteoporosis. They suggest the use of an increased risk of fractures, falls and impaired mobility to diagnose “dysmobility syndrome”.

There are also opinions that osteoporosis and sarcopenia are merely manifestations of aging. In this context, comparing 70-year old’s BMD to 30-year old’s BMD (T-score) is considered manipulation, and talking about osteoporosis as a disease is a manifestation of aggressive marketing of pharmaceutical companies.

There is evidence suggesting a correlation between sarcopenia and osteoporosis. The origin of both SP and OP is multifactorial. These factors include: hormonal changes (especially low levels of sex hormones, growth hormone and IGF-1), low levels of physical activity, low intake of protein and catabolic stimuli of chronic inflammation.

Peak muscle and bone mass has a genetic background. Risk factors that influence osteoporosis and sarcopenia are hereditary to 60-70%. It was also suggested that the genetic background can determine the response to stimuli of the muscle-bone complex.

A correlation was found between bone strength, muscle mass and physical activity and several QTL associated with mechanosensitivity were identified . The relationship between these two tissues was also observed in fetal life.

Effect of vitamin D3 on the acid-base and BMD is now widely known, but the extent of its impact is much greater. Its receptors are located in almost all organs and it is a modulator of more than 200 genes, regulating their operation. The number of receptors for vitamin D3 is reduced with age, resulting in a weaker reaction of myocytes to that vitamin and leads to a decrease in the number of muscle fibers.

Sex hormones influence both muscular and skeletal system. Androgens play a significant role in developing and maintaining the two tissues in men and women. The level of testosterone is correlated with muscle mass and BMD. Androgen deficiencies are characterized by a decrease of BMD and lean body mass. Growth hormone and insulin-like growth factor 1 and 2 (IGF-1, 2) induce muscle hypertrophy and bone growth and maintaining of bone mass. GH deficiency causes a decrease in muscle and bone mass and an increase in adipose tissue mass.

Physical activity has direct anabolic effects on the skeleton – by mechanical forces generated by muscle action, or indirect – by adjusting the endocrine. The mechanical forces of developing muscles exert a crucial influence on bone growth, geometry and density.

Malnutrition can exacerbate and accelerate the aging of the musculoskeletal system. Proper protein intake (sarcopenia) and calcium (osteoporosis) is a prerequisite for their proper functioning. Calcium ions are also crucial for muscle contraction and hypocalcemia induces tetany.

The best solution seems to be to provide the necessary elements and proteins with a balanced diet. Taken together, exercise and dietary interventions produce good results in elderly patients with existing osteoporosis and sarcopenia.

So what is the answer to the question about the relationship sarcopenia-osteoporosis? The current state of knowledge does not allow a clear answer. The common etiology may be responsible for a positive correlation between osteoporosis and sarcopenia, the two disorders which can proceed in parallel, but there are many indications to suggest that they are „two sides of the same coin”.

L35

Starzenie się a złamania i upadki

Żak M.

Katedra Rehabilitacji Klinicznej, Zakład Rehabilitacji w Reumatologii i Geriatrii, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków

Słowa kluczowe: upadki, złamania, starzenie się

Wstęp. Upadki oraz ich konsekwencje wśród osób starszych stanowią wyzwanie dla nauki. W 7-25 % przypadków konsekwencją upadków są złamania. Najczęściej z powodu tych incydentów dochodzi do złamania szyjki kości udowej (90-95%), części proksymalnej kości ramiennej (80%) oraz kompresyjnych trzonów kręgów (80%). Przeżywalność pacjentów hospitalizowanych z powodów np. złamań szyjki udowej w porównaniu do braku hospitalizacji była o 2-7 lat dłuższa na rzecz osób hospitalizowanych.

Cel Pracy. Celem pracy był przegląd literatury z 5. ostatnich lat dotyczący konsekwencji upadków w formie złamań ze względu na wiek, przewidywaną długość życia, oraz powrót do sprawności funkcjonalnej prezentowanej.

Materiał i metody. Przegląd literatury obejmował 4 bazy bibliograficzne (ERIC, Medline, Science Direct, Scopus). Znaleziono 4231 abstraktów zawierających słowa „falls, fractures, aged, lifespan“. Do przeglądu włączono 90 prac.

Wyniki. Przeżywalność u pacjentów, u których złamanie było wynikiem upadku jest różna w zależności od rodzaju hospitalizacji, prezentowanej sprawności funkcjonalnej przed upadkiem, szybkości odzyskiwania sprawności funkcjonalnej po hospitalizacji, liczby upadków oraz wieku.

Wnioski. Wydaje się, że przewidywana długość życia u pacjentów po incydentach upadku jest mniejsza pomimo hospitalizacji. Interwencje fizjoterapeutyczne poprawiają szybkość leczenia, aczkolwiek nie są jedynym czynnikiem odzyskania pełnej sprawności funkcjonalnej.

L35 

Ageing, fractures and falls

Żak M.

Chair of Clinical Rehabilitation, Department of Physical Rehabilitation in Rheumatology and Geriatrics, University School of Physical Education, Krakow, Poland

Key words: falls, fractures, aged

Background. Falls and their consequences among the seniors pose a serious challenge for the science. In 7%-25% of cases falls result in fractures, most often in serious ones, e.g. hip fractures (90%-95%), fractures of the proximal part of the humerus (80%), vertebral compression fractures (80%). For instance, the survival of patients hospitalized for femoral neck fractures was found to be 2-7 years longer, in comparison with the non-hospitalized ones.

Aims. The study aimed to review the published studies on accidental falls resulting in fractures due to advanced age, life expectancy, and effective recovery of individual functional capacity, spanning the last five years.

Methods. The literature review comprised four bibliographic databases (ERIC, Medline, Science Direct, Scopus). During the search 4231 abstracts containing the key words „falls, fractures, aged, lifespan” were identified. Ninety abstracts were found fully compliant in terms of the adopted inclusion criteria, and ultimately considered in the review.

Results. Survival in the patients in whom a fracture resulted due to an accidental fall varied depending on the actual type of hospitalization, individual functional capacity prior to a fall, overall effectiveness of its recovery following hospitalization, number of sustained falls, and age.

Conclusions. Life expectancy in the accidental fallers appears shorter despite the obvious advantage of hospitalization. Physiotherapy interventions enhance overall effectiveness of treatment, although on no account may they be deemed the sole determining factor in an individual recovery of full functional capacity.

L37

NORDIC WALKING W ZAPOBIEGANIU UPADKOM

Opara J.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

„Repty” Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Tarnowskich Górach

Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, Nordic Walking, trening marszowy, upadki, zapobieganie

W miarę starzenia się i w przebiegu wielu schorzeń narządu ruchu (w tym układu nerwowego) systematycznie wzrasta ryzyko upadów. Związane to jest z pogorszeniem sprawności ruchowej wynikającym z pogorszenia kontroli stabilności postawy i chodu oraz z niedostateczną aktywności ruchowej. Najgroźniejszą konsekwencją upadków są urazy, szczególnie w przypadku współistnienia osteopenii i osteoporozy. Upadki są przyczyną ponad 90% złamań kończyn. Jednak upadek nawet bez groźnych następstw, zwiększa ryzyko pogorszenia samodzielności chorego i wystąpienia tzw. zespołu poupadkowego. Uraz psychiczny skojarzony z lękiem przed kolejnym upadkiem prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej, a w konsekwencji również sprawności ruchowej.

Za szczególnie predysponujące do upadków uważa się: wiek, zaburzenia funkcji poznawczych, zaburzenia widzenia, nieprawidłową postawę ciała, choroby współistniejące (zwłaszcza schorzenia narządu ruchu), przebyte upadki, zażywanie leków nasennych i uspokajających. Zapobieganie upadkom dzieli się na diagnostykę i leczenie. W postępowaniu rehabilitacyjnym koncentrujemy się na poprawie wydolności układu krążeniowo-oddechowego, sprawności chodu, równowagi i koordynacji. W zapobieganiu upadkom należy zwrócić szczególną uwagę na zachowanie różnych form aktywności fizycznej. Istnieją różne rekomendacje dotyczące zalecanej aktywności fizycznej. Istnieją zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Polskiego Forum dla Prewencji. To ostatnie opublikowało w roku 2009 wytyczne dotyczące aktywności fizycznej. Zaleca się regularną (co najmniej 3 razy w tygodniu, codziennie, jeśli to możliwe) aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności, trwającą co najmniej 30 min. Proponowane są: szybki marsz lub jogging, jazda na rowerze, ćwiczenia fizyczne, pływanie.

Formą aktywności fizycznej, która w XXI wieku zyskuje coraz większą popularność jest trening marszowy – Nordic Walking (NW), pomyślany jako forma rekreacji polegająca na marszu ze specjalnymi kijami. Ostatnio NW stosowany jest coraz częściej w rehabilitacji, staje się także formą wyczynowej rywalizacji. W porównaniu do zwyczajnego marszu, NW angażuje nie tylko mięśnie kończyn dolnych, ale do ok. 85% mięśni, m.in. klatki piersiowej, kończyn górnych i brzucha. To prowadzi do większego ich wzmocnienia niż przy zwyczajnym chodzeniu czy joggingu. Szczególnie cenne jest większe spalanie kalorii niż przy normalnym chodzeniu, stabilność przy chodzeniu z kijkami i odciążenie stawów.

Ważnym czynnikiem jest możliwość uprawiania w zasadzie przez każdego, pod warunkiem zasięgnięcia porady u lekarza rodzinnego pod kątem ewentualnych przeciwwskazań i środków ostrożności. Nordic Walking można uprawiać przez cały rok – zarówno nad morzem, w lesie, parku czy w górach. Dobrze jest rozpocząć uprawianie NW pod okiem instruktora, który nauczy prawidłowej techniki marszu i pomoże dobrać odpowiednie kije. Tempo marszu i długość kroków należy dostosować do wieku, kondycji, masy ciała i istniejących schorzeń.

Wśród korzyści zdrowotnych NW należy wymienić usprawnienie układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, zwiększenie poboru tlenu, poprawę utrzymania równowagi, koordynacji i stabilności postawy. Globalnym efektem treningu marszowego będzie zmniejszenie ryzyka upadków. W referacie przeglądowym przedstawione zostanie zapobieganie upadkom poprzez zwiększenie zdolności do wysiłku, poprawę funkcji chodu, utrzymania równowagi, koordynacji i stabilności postawy dzięki treningowi marszowemu.

L37

Nordic walking in prevenTING falls

Opara J.

Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach

„Repty” Górnośląskie Centrum Rehabilitacji w Tarnowskich Górach

Key words: falls, Nordic Walking, physical activity, prevention

When ageing and in the course of many diseases of the musculoskeletal system (including the nervous system) the risk of conveying declines steadily increases. This is related to the dereasing of mobility, resulting in a deterioration of control and postural stability and gait, and with insufficient physical activity. The most dangerous consequences of falls are injuries, especially in the case of coexistence of osteopenia and osteoporosis. Falls are the cause of more than 90% of limb fractures. However, even when consequences of falls are not threatening, this could increase the risk of deterioration of the patient`s independence, and can cause so-called post-injury syndrome. Trauma associated with the fear of another collapse leads to a reduction of physical activity, and consequently mobility. As predisposing to falls one should take into consideration: age, cognitive impairment, visual impairment, abnormal posture, comorbidities (especially musculoskeletal diseases), previous falls, medication and sedatives. Preventing falls is divided into diagnosis and treatment. In rehabilitation proceedings the improving the efficiency of the cardio-respiratory fitness, gait, balance and coordination is focused on. In the prevention of falls one should pay a special attention to the various forms of physical activity. There are different guidelines for the recommended physical activity. There are recommendations of the World Health Organization (WHO) and Polish Forum for Prevention. This last published in 2009 guidelines for physical activity. Regular (at least 3 times a week, every day, if possible) physical activity of moderate intensity, lasting at least 30 min. is recommended. The proposed are: brisk walking or jogging, cycling, exercise, swimming.

A form of physical activity which is becoming increasingly popular in the twenty-first century is Nordic Walking (NW), conceived as a form of recreation which consists of walking with special sticks. Later on NW is being widely used in rehabilitation. Compared to ordinary walking, NW involves not only the muscles of the lower limbs, but approx. 85% of the muscle, including chest, arms and abdomen. This leads to greater strengthen muscles than ordinary walking or jogging. Particularly valuable is growing stability of body when walking with using poles and unweighing of joints. 

Nordic Walking can be practicing in principle by everyone, but the advice of the patient`s general practitioner doctor is to take into consideration any possible contraindications and precautions. NW can be practicing throughout the whole year – both on the sea, in the forest, park or in the mountains. It is good to start practicing NW with personal coach, who will teach proper technique and will help to find the right clubs. The pace and stride length should be adjusted to the age, condition, body weight and existing diseases.

L38

MIEJSCE RANELINIANU STRONTU I KALCYTONINY W LECZENIU OSTEOPOROZY

Przedlacki J.

Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Słowa kluczowe: kalcytonina, osteoporoza, ranelinian strontu

Ranelinian strontu

Informacje ogólne: Ranelinian strontu, zbudowany z kwasu ranelinowego oraz 2 atomów strontu, zmniejsza resorpcję kości i wykazuje jednocześnie działanie pobudzające tworzenie kości. Wskazania: Wskazaniem do podawania leku jest leczenie osteroporozy pomenopauzalnej w celu zmniejszenia ryzyka złamania kręgów i szyjki kości udowej. Lek został też zarejestrowany do leczenia osteoporozy u mężczyzn. Główne badania: W badaniu SOTI trwającym 3 lata, w grupie 1649 kobiet, z co najmniej 1 przebytym złamaniem kręgu wykazano zmniejszenie częstości złamania kręgów o 41% w porównaniu do grupy placebo. W badaniu obejmującym 5091 kobiet z osteoporozą pomenopauzalną (SOTI i TROPOS) stwierdzono zmniejszenie ryzyka pozakręgowych złamań kości. W tym samym badaniu, ale na podstawie analizy post hoc wykazano zmniejszenie częstości złamania biodra w porównaniu do grupy placebo w grupie kobiet w wieku ≥74 lata z wynikiem DXA kręgosłupa i/lub biodra T-score <-2,4. Zmniejszenie ryzyka złamania kości było niezależne m.in. od wieku i wyjściowej gęstości mineralnej kości. U mężczyzn leczonych ranelinianem strontu obserwowano istotny wzrost gęstości mineralnej kości w kręgosłupie lędźwiowym. Objawy niepożądane: Na podstawie obserwacji prowadzonej już po rejestracji leku rozpoznano objawy skórne, w tym zespół DRESS, zespół Stevens-Johnsona, chorobę zakrzepowo-zatorową, zawał serca. W związku z powyższym Europejska Agencja Leków (EMA) rekomendowała w 2014 roku stosowanie leku jedynie u kobiet w okresie pomenopauzalnym z wysokim ryzykiem złamania kości, bez przebytej choroby sercowo-naczyniowej, w tym zawału serca, udaru mózgu, choroby zakrzepowo-zatorowej o różnej lokalizacji. Leczenie powinno być przerwane w przypadku rozpoznania nadciśnienia tętniczego, skórnych odczynów, bez wznawiania po ustąpieniu powyższych objawów. Leku nie wolno stosować u pacjentów unieruchomionych, z nadciśnieniem tętniczym. Podsumowanie: Lek może być stosowany w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej i u mężczyzn po uwzględnieniu wszystkich powyższych zastrzeżeń. Ze względu na ryzyko istotnych objawów niepożądanych, wysoką cenę i brak refundacji, stosowanie leku uległo znacznemu zmniejszeniu.

Kalcytonina

Informacje ogólne: Kalcytonina, peptyd wydzielany przez komórki-C tarczycy, pierwszy zarejestrowany lek (syntetyczna postać łososiowa) o udowodnionej aktywności przeciwzłamaniowej hamuje resorpcję kości wywoływaną przez osteoklasty. Wskazania: Lek został zarejestrowany do leczenia osteoporozy pomenopauzalnej i w leczeniu bólów kości po złamaniu. Główne badania: Randomizowane z użyciem placebo badanie PROOF trwało 5 lat i dotyczyło 1255 kobiet z osteoporozą pomenopauzalną. Lek podawany donosowo w dziennej dawce 200 j.m. istotnie zmniejszał jedynie ryzyko nowych złamań kręgów. Wykluczenie z różnych powodów ok. 60% pacjentek ograniczyło wiarygodność wyników. Opisywano też skuteczność leku w leczeniu idiopatycznej osteoporozy u mężczyzn i profilaktyce osteoporozy pomenopauzalnej, co nie zostało jednak powszechnie zaakceptowane. Doustne analogi kalcytoniny i czopki doodbytnicze nie znalazły szerszego zastosowania. Objawy niepożądane: Poza powszechnie znanymi objawami niepożądanymi, w czasie długotrwałego stosowania kalcytoniny obserwowano zwiększone ryzyko nowotworów, w tym raka prostaty i raka podstawnokomórkowego. Podsumowanie: Lek jest oceniany jako znacznie mniej skuteczny w zapobieganiu złamaniom kości w porównaniu do innych stosowanych obecnie leków. Europejska Agencja Leków i polska grupa ekspertów (Medycyna Praktyczna, 1/2013) nie zaleca stosowania kalcytoniny w długotrwałym leczeniu osteoporozy. Wg FDA ewentualne stosowanie leku nie powinno trwać dłużej niż 6 miesięcy. Lek może być przydatny w krótkoterminowym leczeniu bólu po złamaniu kręgów.

L38

STRONTIUM RANELATE AND CALCITONIN IN THE TREATMENT OF OSTEOPOROSIS

Przedlacki J.

Chair and Department of Nephrology, Dialysis and Internal Medicine, Medical University of Warsaw

Key words: calcitonin, osteoporosis, strontium ranelate

Strontium ranelate

General information: Strontium ranelate, built with ranelate acid and 2 strontium atoms, reduces bone resorption and stimulates bone formation at the same time. Indication: Indication for administration of medicine is the treatment of postmenopausal osteoporosis to reduce the risk of vertebral and hip fracture. The drug was also registered for the treatment of osteoporosis in men. Main studies: The study SOTI of a group of 1649 postmenopausal women with at least one previous vertebral fracture treated for 3 years showed reduction of vertebral fracture episodes by 41% when compared to the placebo group. In the study involving 5091 women with postmenopausal osteoporosis (SOTI and TROPOS) the reduction of nonvertebral fractures frequency was found. In the same study, but in post-hoc analysis, the reduction of the incidence of hip fractures compared to the placebo group in a group of women aged ≥74 years with a DXA spine and/or hip bone mineral density: T-score <-2.4 was found. The reduction of the bone risk fracture was independent, among others, of the patient’s age and bone mineral density. In men treated with strontium ranelate significant increase in bone mineral density in the lumbar spine was recognized. Side effects: Based on observations carried out after registration of medicine the skin symptoms, including Stevens-Johnson syndrome, DRESS syndrome, thromboembolic disease, heart attack were diagnosed. Having said that, the European Medicines Agency (EMA) recommended in 2014 taking strontium ranelate in the case of a high risk for bone fractures, but without cardiovascular disease, including heart attack, stroke, thromboembolic disease with different location. Treatment should be interrupted in the case of a diagnosis of hypertension, skin reactions, without resuming after the recovery of these symptoms. The drug may not be used in immobilized patients and with hypertension. Summary: Strontium ranelate can be used in the treatment of postmenopausal osteoporosis and in men after taking into account all of the above objections. Due to the risk of significant side effects, high price and no refunds, the use of this drug has been significantly reduced.

Calcitonin

General information: Calcitonin, peptide secreted by a cell-C of the thyroid gland, the first registered medicine (synthetic salmon calcitonin) of proven antifracture efficacy inhibits bone resorption by osteoclasts. Indications: Calcitonin has been registered for the treatment of postmenopausal osteoporosis and for the treatment of bone pain after fracture. Main study: A randomized placebo-controlled PROOF study lasted for 5 years involved 1255 postmenopausal women with osteoporosis. An intranasal drug administration in the daily dose of 200 IU significantly reduced only the risk of new vertebral fractures. Exclusion from various reasons, approximately 60% of patients, limited reliability of the results. There were relations on the effectiveness of medication in the treatment of idiopathic osteoporosis in men and prevention of postmenopausal osteoporosis but it was not widely accepted. Oral calcitonin analogues and rectal suppositories had not found wider applications. Side effects: In addition to the commonly known side effects during long-term use of calcitonin increased risk of cancers, including prostate cancer and basal cell carcinoma were noted. Summary: The drug is evaluated as much less effective in preventing bone fractures compared to other currently used drugs. The European Medicines Agency and the polish group of experts (Medycyna Praktyczna, 1/2013) do not recommend the use of calcitonin in the long-term treatment of osteoporosis. According to the FDA, use of the drug should not last longer than 6 months. Medication may be useful in the short-term treatment of pain after vertebrae fracture.

L39

Martwica żuchwy i atypowe złamania kości udowej

Borowy P.

Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków

Słowa kluczowe: martwica żuchwy, złamania atypowe, osteoporoza, powikłania terapii bisfosfonianami.

Złamania atypowe (AF) i martwica żuchwy (OJN) to najpoważniejsze powikłania w terapii osteoporozy, opisywane przy długotrwałym leczeniu lekami antyresorpcyjnymi  (bisfosfoniany i denosumab). Oba powikłania są niezwykle rzadkie (<1/100 000 osób), ale w wybranych grupach chorych pacjentów spotyka się je znacznie częściej (1-10/100). Zawsze wymagają intensywnej uwagi z powodu poważnych konsekwencji zdrowotnych.

OJN.  Zgodnie z definicją ASBMR za martwicę uznaje się odsłonięcie kości szczęki i/lub żuchwy, które licząc od rozpoznania – nie goi się  przez co najmniej 8 tygodni u osoby, która otrzymywała  lub otrzymuje bisfosfoniany lub densumab, u której nie stosowano wcześniej radioterapii na ten obszar.

Etiopatogeneza OJN nie jest jednoznacznie poznana, ale prawie zawsze wieloczynnikowa. Decydujące znaczenie ma zahamowanie resorpcji przez lek,  miejscowy stan zapalny wywołany infekcją lub nowotworem oraz nieprawidłowa angiogeneza. W praktyce klinicznej postępowanie profilaktyczne powinno koncentrować się na analizie czynników ryzyka, by uniknąć podania lub przerwać terapię u osób najbardziej zagrożonych. Wybór terapii (podskórna, dożylna) także zmienia prawdopodobieństwo wystąpienia OJN, albowiem 94% przypadków zaobserwowano po dożylnych bisfosfonianach lub podskórnym denosumabie. Wiele zaleceń podkreśla konieczność oceny stomatologicznej przed rozpoczęciem terapii antyresorpcyjnej. W przypadku rozpoczęcia leczenia stomatologicznego przeważają opinie by przerwać czasowo leczenie (drug holiday). Specjalną ostrożność należy zachować u pacjentów onkologicznych, w przypadkach dożylnej terapii zoledronianem i podskórnej denosumabem. Niestety nie dysponujemy skriningowym testem laboratoryjnym lub badaniem obrazowym. Decydującym dla rozpoznania jest wywiad i badanie fizykalne. W terapii konieczne jest natychmiastowe przerwanie terapii antyresorpcyjnej i optymalna suplementacja D3 i Ca.

AF. Jest to niezwykle rzadkie powikłanie (3,2 do 50 przypadków na 100 000 osobolat pacjentów). Równoczesne stosowanie GKS lub inhibitorów pompy protonowej może zwiększać ryzyko wystąpienia tego złamania. Złamanie atypowe to zmęczeniowe złamanie trzonu kości udowej zlokalizowane poniżej krętarza mniejszego a proksymalnie od wyrostka międzykłykciowego, powstające bez urazu lub w wyniku niewielkiego urazu. Drugą charakterystyczną jego cechą jest poprzeczna lub krótka skośna szczelina złamania. Główną przyczyną jest zahamowanie fizjologicznej przebudowy kości („frozen bone”) i kumulacja mikrozłamań (microcracks). W wywiadzie znamienne są bóle prodromalne uda lub pachwiny, a w rtg pogrubienie warstwy korowej trzonu kości udowej. Ryzyko złamania rośnie wraz z czasem stosowania bisfosfonianów (RR 1,70, 95% CI 1,22-2,37). Leczenie złamania polega na przerwaniu terapii, które powoduje szybkie obniżenie ryzyka złamania w drugiej kończynie, operacyjnym zespoleniu złamania, a w wybranych przypadkach zastosowaniu PTH. Leczenie profilaktyczne w przypadku pojawienia się objawów prodromalnych polega na przerwaniu terapii i optymalnym wyrównaniu Ca i D. Leczenie można monitorować oceniając obrzęk szpiku w MRI lub wzmożoną aktywność znacznika w scyntygrafii.

L39

osteonecrosis of the jaw AND ATYPICAL FEMORAL FRACTURES

Borowy P.

Krakowskie Centrum Medyczne, Kraków

Key words: osteonecrosis of the jaw (OJN), atypical fractures (AF), osteoporosis, adverse effects of bisphosphonate therapy

Atypical fractures (AF) and osteonecrosis of the jaw (OJN) are the most serious complications of the osteoporosis treatment appearing in the case of long-term antiresorptive therapy (bisphosphonates and denosumab). Both complications are extremely rare (<1/100,000 patients) but in selected groups of patients they can appear  significantly more often (1-10/100). Moreover, they always require close attention due to serious health consequences.

OJN.  According to the ASBMR definition it is an area of exposed bone in the maxillofacial region that does not heal within 8 weeks after diagnosis, in a patient who was receiving bisphosphonates or denosumab and who was not receiving radiationtherapy to the craniofacial area. Ethiopathogenesis is not clearly understood but almost always multifactorial, including inhibition of bone resorption resulting from the drug therapy, local inflammation caused by infection or neoplasm and abnormal angiogenesis. In clinical practice prophylaxis should focus on the analysis of risk factors in order to avoid administration or discontinue treatment in patients most at risk. The choice of treatment (subcutaneous, intravenous) also changes the probability of OJN occurrence since 94% of the cases were observed upon administration of intravenous bisphosphonates or subcutaneous denosumab. Many recommendations stresses the need for dental assessment before commencing antiresorptive therapy. If case of stomatological treatment it is most advised to conduct drugholiday. Special caution should be exercised in case of intravenous zoledronate or subcutaneous denosumab therapies in cancer patients. Unfortunately, there is no applicable screening laboratory or imaging test. Acquiring medical history and physical examination are crucial for the diagnosis. The therapy must comprise: immediate cessation of antiresorptive therapy and optimal vitamin D3 and calcium supplementation.

AF. It is an extremely rare complication (3.2 to 50 cases per 100,000 patient-years). Concomitant use of glucocorticosteroids or proton pump inhibitors may increase the risk of this type of fracture. Atypical fracture is a fatigue fracture of the femoral shaft located below the lesser trochanter, proximally to the intercondylar notch occurring without an injury or as a result of a minor injury. Another distinctive AF feature is a transverse or short, oblique fracture gap. The main reasons are: physiological inhibition of bone remodeling („frozenbone”) and accumulation of microfractures (microcracks). Prodromal pain located in the affected hip or groin as well as radiographic cortical thickening of the femoral shaft are characteristic of AF. The fracture risk increases along with the time of bisphosphonates use (RR 1.70, 95% CI 1.22-2.37). The AF treatment involves discontinuation of therapy which causes a rapid reduction in the fracture risk in the other lower extremity, surgical fracture fixation, and, in some cases, the use of PTH. Prophylaxis in the event of prodromal symptoms includes discontinuation of related medications and achieving the optimal calcium and vitamin D levels. Treatment can be monitored by assessing bone marrow edema by the means of MRI or the enhanced marker activity in scintigraphy.

L40

Wertebroplastyka – blaski i cienie

Jabłoński M.

Klinika Ortopedii i Rehabilitacji SPSK-4 w Lublinie

Słowa kluczowe: osteoporoza, wertebroplastyka

Wertebroplastykę oraz kyfoplastykę stosuje się od wielu lat w praktyce klinicznej leczenia osteoporotycznych złamań trzonów kręgów. Zwolennicy metod uważają, że podanie cementu kostnego do złamanego trzonu kręgu stabilizuje segment ruchowy i działa przeciwbólowo.

W roku 2009 na podstawie dwóch szeroko cytowanych randomizowanych badań klinicznych wskazano na brak przewagi wertebroplastyki nad interwencją pozorowaną (sham). W następnych latach pojawiły się wszakże inne publikacje, wykazujące przeciwbólową skuteczność zabiegu.

W październiku 2014 roku opublikowano (Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons, October 2014, Vol 22, No 10, ss.653-664) następujące wskazania do wertebroplastyk cementem kostnym:

1. Osteoporotyczne złamanie kompresyjne z odczynem bólowym leczone bezoperacyjnie przez okres 2-3 tygodni

2. W przypadku pacjentów hospitalizowanych z powodu bólów w następstwie złamania osteoporotycznego

3. Patologiczne złamanie trzonu kręgu z odczynem bólowym

4. Rozrostowy naczyniak trzonu kręgu

5. Choroba Kümmela.

Za przeciwwskazania bezwzględne do wertebroplastyki przyjęto:

1. Złamanie bezobjawowe

2. Zapalenie trzonu kręgu w wywiadzie

3. Uczulenie w odniesieniu do stosowanych wypełnień lub ich środków kontrastowych

4. Niekorygowalne zaburzenia krzepnięcia.

Jako przeciwwskazania względne autorzy pracy podali:

1. Współistnienie drażnienia korzenia nerwowego

2. Przemieszczenia dokanałowe tylnej ściany trzonu

3. Kompresję trzonu przekraczającą 70% jego wysokości

4. Liczne złamania patologiczne

5. Brak zaplecza operacyjnego pod kątem zaopatrzenia potencjalnych powikłań.

Do oddzielnego rozważenia pozostaje także kliniczna waga narażenia starszych i schorowanych zwykle pacjentów na powikłania, tak miejscowe, jak i ogólne, a zwłaszcza odległe w czasie, w odniesieniu do skutków biomechanicznych zabiegu oraz znieczulenia.

L40

Vertebroplasty – pros and cons

Jabłoński M.

Klinika Ortopedii i Rehabilitacji SPSK-4 w Lublinie

Key words: osteoporosis, vertebroplasty

Vertebro- and kyphoplasty have been used for many years in clinical orthopedic practice. The advocates of these interventions maintain that augmentation with bone cement stabilizes spine segment and shows analgesic effect. In 2009 basing on two large randomized clinical trials no clinically significant effects of vertebroplasty was demonstrated. Yet the publications of next years contradicted this statement. In October 2014 in the Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons, Vol 22, No 10, pp.653-664 following indications for vertebroplasty with the use of bone cement were proposed:

1. Painful osteoporotic vertebral compression fracture that does not improve with 2 to 3 weeks of nonsurgical care
2. Patient hospitalized as a result of painful osteoporotic fracture
3. Painful pathologic fracture
4. Aggressive hemangioma of the spine
5. Kümmell disease

Absolute contraindications were listed as the following:

1. Asymptomatic fractures
2. History of vertebral body osteomyelitis
3. Allergy to bone fillers or opacification agents
4. Irreversible coagulopathy

Relative contraindications comprised:

1. Presence of radiculopathy
2. Bone retropulsion against neural structures
3. Greater than 70% collapse of vertebral body height
4. Multiple pathologic fractures
5. Lack of surgical backup to manage potential complications

As the patients with osteoporotic compressive vertebral fractures represent usually aged population with high incidence of co-morbidities it is mandatory to consider in details pros and cons before the intervention which irreversibly changes the biomechanics and can result (fortunately rarely) in serious local and remote complications.

L41

OSTEOPOROSIS AND ATHEROSCLEROSIS

Sokolovic S.

Cardiology Clinic, University Clinical Center Sarajevo & Medical Faculty Sarajevo, Bosnia and Herzegovina

Key words: osteoporosis, atherosclerosis, cardiovascular risk factors

Introduction. The association between Osteoporosis and Atherosclerosis has been studied recently in a significant number of RCTs. The evidence based medicine have shown similarities in degenerative/inflammatory pathophysiological pathways and in risk factors. Treatment of one disorder have the impact on the other one. Patients with both disorders share the common risk factors. For both disorders, the prevalence of cardiovascular events and osteoporosis increase for gender and age.

The objective of this paper was to study the atherosclerosis association in osteoporotic patients.

Material and Method. This study is follow-up of previous retrospective study with new prospective included patients. Total of 146 osteoporotic patients were examined for CV risk factors and concomitant diseases. Patients with osteoporosis were divided in two groups: Glucocorticoid induced osteoporosis (GIO) and Postmenopausal osteoporosis  (PMO). The retrospective/prospective clinical study was designed. There were 132 females (90,4%) and 14 males (9,6%). The average age in total was 64,96 years. In the female group the average age was 64,65years (range 39-90y), while in the male group it was 65,47 years (range 46 – 78y). The most frequent cause of OP was PMO observed in 75 pts (51,37%) and  GIO was observed in 71 pts (48,63%). The transthoracic echocardiography was performed as the main diagnostic tool for the calcium deposition in the heart and aorta. 

Results. All patients with osteoporosis had atherosclerosis manifested in a deposition of calcium in the heart and aorta. Majority of patients were females and within the age of approximately 65 years old. The arterial hypertension was present in 96 pts, lipid profile was increased in 89 patients, smoking in 82 and patients, and 71 pts used glucocorticoids to treat rheumatic diseases.

Conclusion. The results obtained from our study have shown the link between cardiovascular risk factors, atherosclerosis and osteoporosis in lipid abnormalities, smoking, arterial hypertension, gender and age.

L41

OSTEOPOROZA A MIAŻDŻYCA

Sokolovic S.

Cardiology Clinic, University Clinical Center Sarajevo & Medical Faculty Sarajevo, Bosnia and Herzegovina

Słowa kluczowe: miażdżyca, osteoporoza, czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych

Wprowadzenie: Związki pomiędzy osteoporozą a arteriosklerozą są obecnie przedmiotem wielu randomizowanych badań. Medycyna oparta na dowodach (EBM) wykazała wiele podobieństw w zakresie degeneracyjnych/zapalnych szlaków fizjologicznych i czynnikow ryzyka. Leczenie jednej choroby ma wpływ na drugą, wspóne są też u pacjentów czynniki ryzyka. Dla obydwu chorób występowanie zdarzeń sercowo-naczyniowych i osteoporozy wzrasta wraz wiekiem i płcią.

Celem niniejszej pracy było zbadanie wystepowania miażdżycy u pacjentów z osteoporozą.

Materiał I metoda: Badanie to jest kontynuacja wcześniejszego badania retrospektywnego z potencjalnie nowymi włączonymi pacjentami. Łącznie 146 pacjentów z osteoporozą badano pod kątem czynników ryzyka chorób układu krążenia oraz chorób współistniejących. Pacjentów z osteoporozą podzielono na dwie grupy: osteoporozy indukowanej glikokortykoidami (OIG) i osteoporozy pomenopauzalnej (OP). Zaplanowano badania retrospektywno/prospektywne. Wzięły w nim udział 132 kobiety (90,4%) i 14 mężczyzn (9,6%), średni wiek  wynosił 64,96 lat. W grupie żeńskiej średnia wieku wynosiła 64,65 lata (zakres 39-90 lat), podczas gdy w grupie mężczyzn było to 65,47 lat (zakres 46 – 78 lat). Najczęstszą przyczyną osteoporozy była OP zaobserwowana w 75 przypadków (51,37%), zaś OIG zaobserwowano u 71 chorych (48,63%). Wykonano echokardiografię przezklatkową jako główne narzędzie diagnostyczne do zbadania depozycji wapnia w sercu i aorcie.

Wyniki. U wszystkich pacjentów z osteoporozą stwierdzono miażdżycę, przejawiającą się osadzaniem wapnia w sercu i aorcie. Większość chorych stanowiły kobiety oraz pacjenci w wieku około 65 lat. Nadciśnienie tętnicze stwierdzono u 96 chorych, podwyższony profil lipidowy u 89 pacjentów, palenie w 82 pacjentów, a 71 chorych stosowało glikokortykosteroidy w leczeniu chorób reumatycznych.

Podsumowanie: Wyniki uzyskane z naszego badania wykazały związek między czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, miażdżycy i osteoporozy, w zakresie zaburzeń lipidowych, w palenie, nadciśnienia tętniczego, płci i wieku.

L42

WARTOŚĆ PROGNOSTYCZNA BADANIA DXA KRĘGOSŁUPA I BIODRA (BKKU) W PROGNOZOWANIU ZŁAMAŃ OSTEOPOROTYCZNYCH U POMENOPAUZALNYCH KOBIET

Borowy P.

Krakowskie Centrum Medyczne

Słowa kluczowe: Osteoporoza, DXA, złamanie osteoporotyczne, AUC.

Do  badania kohortowego zrandomizowano 1284 kobiet, w wieku powyżej 50-lat, które zgłosiły się do Krakowskiego Centrum Medycznego i Poradni Leczenia Osteoporozy celem wykonania badania densytometrycznego. Każda pacjentka w chwili pierwszego badania miała wykonane badanie densytometryczne kręgosłupa i/lub bliższego końca kości udowej. U każdej chorej wykonano kwestionariusz zawierający pytania o dane demograficzne (data urodzenia, płeć, adres), antropometryczne, przebyte i towarzyszące schorzenia, wywiad rodzinny, stosowane leki. U każdej chorej wykonano pomiar wzrostu i masy ciała na kalibrowanym stadiometrze i certyfikowanej wadze, bezpośrednio przed badaniem densytometrycznym. Po średnio 10 latach w wybranej grupie przeprowadzono telefoniczne badanie ankietowe wg kwestionariusza analogicznego jak w pierwszym badaniu. Kwestionariusz uwzględniał dane o wszystkich złamaniach, jakich doznali pacjenci: ich lokalizacje, przyczynach złamania (nisko/wysokoenergetyczne), czasie złamania i zastosowanym leczeniu.

Wyniki: Wartość densytometrii centralnej w prognozowaniu jakiegokolwiek złamania osteoporotycznego jest niewielka. AUC dla  spine BMD wynosi 0,602 (0,533-0,65), AUC dla T-score kręgosłupa wyniosła 0,601 ( 0,553-0,649), a dla T-score bkku 0,629 (0,580 – 0,678). Szczegółowa analiza punktów odcięcia wynosiła 0,88 dla spine BMD (czułość  0,54; swoistość 0,62). Wartość DXA kręgosłupa  prognozowaniu złamań kompresyjnych  jest znacznie wyższa. AUC dla spine BMD wynosi 0,695 (0,618 -0,771). Analiza punktów odcięcia  wynosiła 0,87 dla spine BMD (czułość  0,69; swoistość 0,63). Wysoka jest też wartość prognostyczna badania DXA w prognozowaniu złamań bkku. AUC dla  spine BMD wyniosła 0,695 (0,618-0,771). Analiza punktów odcięcia wynosiła 0,87 dla spine BMD (czułość  0,69; swoistość 0,63)

Wnioski: DXA jest istotnym narzędziem w prognozowaniu złamań kompresyjnych i bkku, ale jego czułość jest niewystarczająca w prognozowaniu pozostałych złamań niskoenergetycznych.

L42

THE PROGNOSTIC VALUE OF SPINE AND HIP DXA IN PREDICTING THE OSTEOPOROTIC FRACTURES RISK IN THE POPULATION OF POSTMENOPAUSAL WOMEN

Borowy P.

Krakowskie Centrum Medyczne

Key words: Osteoporosis, DXA, fractures, AUC.

The prognostic value of spine and hip DXA in predicting  the osteoporotic fractures risk in the population of postmenopausal women. 1,284 postmenopausal women aged over 50 who underwent a densitometry at Krakowskie Centrum Medyczne and its Osteoprosis Clinic were randomized in a prospective cohort study. Each patient at the time of her first visit had a spine and/or hip densitometry as well as a demographic questionnaire (DOB, gender, address), anthropometric test and a survey including medical history, comorbidities, family medical history, concomitant medications. Each patient had her height and weight measured on a calibrated stadiometer and certified weight right before the densitometry. After an average of 10 years telephone survey was conducted in a selected group using an identical survey as in the first study. Particular attention was paid to the occurrence of fractures. The questionnaire comprised all the fractures sustained by the patients: their locations, causes (low-/high-energy), time, treatment.

Results: The value of the central densitometry in predicting any osteoporotic fractures is small. AUC for spine BMD equals 0.602 (0.533-0.65), AUC for spine T-score amounted to 0.601 (0.553-0.649) and for the hip T-score 0.629 (0.580 – 0.678). Detailed analysis of the cut-off points produced a result of 0.88 for spine BMD (sensitivity 0.54, specificity 0.62). The value of spine densitometry in predicting compression fractures in considerably greater. AUC for spine BMD equals 0.695 (0.618 – 0.771). The analysis of the cut-off points showed: 0.87 for spine BMD (sensitivity 0.69, specificity 0.63). The prognostic value of DXA when it comes to hip fractures is substantial. AUC for spine BMD is equal 0.695 (0.618 – 0.771). The analysis of the cut-off points indicated 0.87 for spine BMD (sensitivity 0.69, specificity 0.63)

Conclusions. DXA is an vital tool of predicting compression fractures and hip fractures, but its sensitivity is insufficient to predict other low-energy fractures.

L43

TBS JAKO WAŻNY CZYNNIK RYZYKA ZŁAMAŃ W POPULACJI POLSKICH KOBIET W WIEKU POMENOPAUZALNYM

Ignaszak-Szczepaniak M.¹, Michalak M.²

¹Pracownia Chorób Metabolicznych Kości, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

²Katedra Statystyki i Informatyki, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Słowa kluczowe: osteoporoza, główne złamania osteoporotyczne, TBS

Wstęp. TBS (trabecular bone score) wyraża pośrednio stopień zaburzeń mikroarchitektury kości beleczkowej kręgów lędźwiowych. Wartość TBS stała się uznanym w wielu krajach parametrem uwzględnianym w szacowaniu ryzyka złamań osteoportycznych, m.in. w kalkulatorze FRAX.

Cel. Celem pracy była (1) ocena, czy wartości TBS różnią się pomiędzy pacjentkami z przebytym złamaniem osteoporotycznym oraz bez złamania zwłaszcza u kobiet z T-score >-2,5 SD , jak również (2) ocena przydatności TBS w szacowaniu ryzyka złamań osteoporotycznych w populacji polskich kobiet w wieku 50-86lat.

Materiał i metody. Do analizy włączono 439 kobiet w wieku 50-86 lat (średnia 71,7). U każdej chorej ustalono liczbę i lokalizację przebytych głównych złamań osteoporotycznych (MOF) na podstawie dokumentacji medycznej oraz analizy morfometrycznej trzonów kręgowych w odcinku Th6-L4 metodą VFA (uwzględniano wyłącznie złamania II˚ wg Genanta). Następnie przeprowadzano badanie DXA odc. L1-L4, które poddawano reanalizie za pomocą programu TBS iNsight2.1, obliczając indywidualną wartość TBS dla każdej pacjentki. Częstość złamań analizowano w 3 tertylach TBS (<1,200 (L); 1,200-1,350 (M); >1,350 (H)) oraz w 3. przedziałach T-score zgodnie z definicja WHO. Kryteria wyłączenia: osteoporoza wtórna, złamania w wyniku urazu. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą Statistica 10 (StatSoft Inc).

Wyniki. W grupie 439 kobiet stwierdzono 184 MOF, z czego 116 (63%) stanowiły złamania kręgów. Wykazano istotną statystycznie różnicę pomiędzy wartościami TBS u pacjentek z MOF w stosunku do chorych bez złamań (1,13 vs 1,20; p<0,001). Zestawienie liczby złamań w zależności od T-score i TBS przedstawiono w tabeli. U wszystkich kobiet niezależnie od T-score liczba złamań rosła wraz ze spadkiem wartości TBS – największa liczbę MOF (71%) obserwowano w najniższym tertylu (L), tertyl M stwierdzono u co trzeciej pacjentki ze złamaniem, u zaledwie 2,7% chorych TBS był prawidłowy. Prawidłowy T-score lub Osteopenię stwierdzono u 69 pacjentek ze złamaniami – u 66 % z nich TBS wynosił <1,200, a u 94% <1,350. Prawdopodobieństwo MOF u kobiet z TBS <1,200 było 3,6 x wyższe niż w tertylu H (p=0,0014) oraz 2,05 x wyższe w porównaniu z tertylem M (p=0,0008). Zależność dla tertylu M vs L jest słabsza (p=0,027).

Tabela 1. Liczba MOF w zależności od T-score i TBS

Wnioski. 1. W populacji polskich kobiet w wieku 50-86 lat z przebytym złamaniem osteoporotycznym wartości TBS są istotnie statystycznie niższe niż u pacjentek bez złamań.

2. Odsetek złamań rośnie wraz ze spadkiem wartości TBS,  przy czym TBS <1,200 zwiększa 3,6 –krotnie prawdopodobieństwo głównych złamań osteoporotycznych.

3. Wartość TBS niezależnie od BMD dobrze identyfikuje pacjentki, u których wystąpiło złamanie osteoporotyczne, także te, u których T-score >-2,5 SD.

4. TBS >1,350 wiąże się z niskim prawdopodobieństwem załamania u kobiet w wieku pomenopauzalnym z T-score <-2,5 SD.

5. Wyniki badania sugerują uwzględnienie wartości TBS w szacowaniu 10-letniego ryzyka złamania w populacji polskich kobiet w wieku 50-86lat w celu lepszej identyfikacji osób zagrożonych złamaniami osteoporotycznymi.

L43

TBS AS THE IMPORTANT NEW RISK FACTOR IN POLISH POSTMENOPAUSAL WOMEN

Ignaszak-Szczepaniak M.¹, Michalak M.²

¹Pracownia Chorób Metabolicznych Kości, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

²Katedra Statystyki i Informatyki, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Key words: osteoporosis, TBS, major osteoporotic fractures

Objectives. TBS (trabecular bone score) indirectly expresses the degree of trabecular bone microarchitecture deterioration. TBS has become parameter approved in many countries that improves the assessment of fracture risk, including FRAX calculator.

Aim. The aims of this study were: (1) to assess whether TBS discriminates between patients with and those without previous fractures, particularly women with a T-score >-2.5 SD , as well as (2) to determine the usefulness of TBS in fracture risk assessment in the population of Polish women aged 50-86years.

Materials and methods. 439 women aged 50-86 (mean 71.7) were recruited and major osteoporotic fractures (MOF) were considered. Fracture status was reviewed in medical record and vertebral fractures (VFs) were identified by VFA for each subject (only VFs II˚ by Genant were included). Spine DXA images performed for all subjects were reanalyzed using TBS iNsight v. 2.1 to calculate individual TBS value for every woman. Prevalence of MOF were compared between fractured and non-fractured and then analyzed in particular TBS tertiles: <1.200 (L); 1.200-1.350 (M); >1.350 (H) as well as in terms of WHO-based definition of osteoporosis. Exclusion criteria: secondary osteoporosis, high-energy fractures. Statistical analysis was performed using Statistica 10.

Results. In 439 women we identified 184 MOF, including 116 VFs. Mean TBS in fractured women was 1.13 vs 1.20 for non- fractured (p<0.001). Prevalence of MOF by T-score and TBS is shown in the table below. For all women , irrespective of T-score, number of fractures increased with decreasing TBS – the largest number of MOF (71% ) was observed in the lowest tertile (L ) , tetile M was found in every third patient with a fracture and only in 2.7 % of fracture group TBS was correct. Osteopenia/ normal BMD concerned 69 fractured women – TBS in 66% of them was <1.200, while in 94% <1.350. Patients whose TBS was in L tertile had 3.6 higher risk of MOF as compared to H tertile (p=0.0014) and 2.05 higher when compared to M (p=0.0008). The association was weaker when compared M and H tertile (OR-2,46, p=0.027).

Conclusions. In population of Polish women aged 50-86 years with previous osteoporotic fracture TBS values are significantly lower than in patients without fractures.

The percentage of fractures increases with decrease in TBS values and TBS <1.200 is related to 3.6 –fold higher probability of major osteoporotic fractures .

TBS irrespective of BMD, well identifies patients with prior osteoporotic fracture, including those with T-score >-2.5 SD.

TBS >1.350 is associated with a low probability of MOF in postmenopausal Women with T-score <-2.5 SD.

The results of the study suggest the inclusion of TBS value in fracture risk assessment in Polish women aged 50-86 for better identification of women prone to low energy fractures.

L44

ASSOCIATION OF OSTEOPOROSIS SUSCEPTIBILITY GENES WITH BONE MINERAL DENSITY IN BELARUSIAN AND LITHUANIAN POSTMENOPAUSAL

Marozik P.¹, Tamulaitiene M.², Mosse I.¹, Alekna V.², Rudenka E.³, Ameliyanovich M.¹, Nestsiarenka K.¹

¹Institute of Genetics & Cytology NAS Belarus

²Vilnius University

³Belarussian Medical Academy of Post-Graduate Education

Key words: Osteoporosis, Genetic Polymorphisms, Predisposition Testing, Bone Density

Objectives. Osteoporosis is a common disorder with reduced bone mineral density (BMD) and increased susceptibility to fracture. As much as 80% of the normal variation of BMD is influenced by genetic factors. Identifying the specific genes and unfavorable allelic variants underlying peak BMD will help reveal the pathogenesis of osteoporosis and ultimately improve diagnosis, prevention, and treatment strategies of this complex disease. Comparison between ethnic groups permit the identification of risk alleles shared between populations.

Aim. The aim of the study was to evaluate the association between BMD and nine single nucleotide polymorphisms within five osteoporosis predisposition genes in Belarusian and Lithuanian women.

Materials and methods. Case group included women with severe postmenopausal osteoporosis (PMO) (54 Belarusians, average age 58.3±6.2 years, and 28 Lithuanians, aged 74.1±1.2 years), the control group comprised postmenopausal women with the BMD T-score of >–2.5 and without previous fragility fractures (77 Belarusians, 56.7±7.42 years and 45 Lithuanians, 72.9±0.9 years, p>0.05). DNA was extracted from bloodspots dried on special cards (Macherey-Nagel, Germany). Polymorphic sites in osteoporosis susceptibility genes (VDR ApaI, BsmI, TaqI and Cdx2, COL1A1 G2046T, COL1A2 A/G, COL5A1 T/C and T/A and LCT T-13910C gene polymorphisms) were determined using PCR analysis. Significance was assessed using χ2 test. The differences were considered significant at p<0.05.

Results. The analysis of samples from Belarusian women revealed association of VDR ApaI, BsmI and LCT T-13910C gene polymorphisms with PMO. The risk of osteoporosis was 3.3 times higher for the bearers of AA-genotype of VDR ApaI gene polymorphism and 2.6 times higher for B-allele bearers of VDR BsmI, compared to controls (p<0.05). The genotyping of Lithuanian women showed that the total frequency of unfavorable risk alleles (predisposing to PMO) in case group (52.1%) was higher comparing to controls (48.6%). No statistically significant difference was found between Lithuanian women with PMO and control group. A statistically significant correlation between VDR ApaI and VDR TaqI risk genotypes and BMD level observed in Belarusian women. The analysis of the relationship between gene polymorphisms and BMD in Lithuanian population revealed a statistically significantly higher BMD levels at lumbar spine in CT heterozygotes of LCT T-13910C gene polymorphism compared to unfavorable CC homozygotes.

Conclusions. In general, the findings of this study reveal the genetic mechanisms, determining decrease of BMD, and gene polymorphisms, which can be considered as markers of predisposition to osteoporosis and used for preventive measures.

L45

DENOSUMAB RESTORES CORTICAL BONE LOSS AT THE 1/3 RADIUS ASSOCIATED WITH AGING AND REDUCES WRIST FRACTURE RISK

Bilezikian JP¹, Benhamou C.L.², Lin C.JF.³, Brown J.P.⁴, Daizadeh N.S.³, Ebeling P.R.⁵, Fahrleitner-Pammer A.⁶, Franek E.⁷, Gilchrist N.⁸, Miller P.D.⁹, Simon J.A.¹⁰, Valter I.¹¹, Zerbini C.AF.¹², Libanati C.³

¹College of Physicians and Surgeons, Columbia University, New York, NY, USA;

²CHR d’Orléans, Orléans, France;

³Amgen Inc., Thousand Oaks, CA, USA;

⁴CHU de Québec Research Centre and Laval University, Quebec City, QC, Canada;

⁵Monash University, Clayton, Australia;

⁶Medical University, Graz, Austria;

⁷Medical Research Center, Polish Academy of Sciences, Warsaw, Poland;

⁸The Princess Margaret Hospital, Christchurch, New Zealand;

⁹Colorado Center for Bone Research, Lakewood, CO, USA;

¹⁰George Washington University, Washington, DC, USA;

¹¹Center for Clinical and Basic Research, Tallinn, Estonia;

¹²Centro Paulista de Investigação Clinica, São Paulo, Brazil

Key words: denosumab, bone loss, aging, fracture risk

The skeleton is 80% cortical bone, and cortical bone loss contributes importantly to increased fracture risk. Denosumab (DMAb) has been shown to increase BMD at sites of cortical bone, including the 1/3 radius, a skeletal site not responsive to most osteoporosis treatments. DXA measurements over time allow for tracking changes in BMD, a known predictor of fracture risk. Here, we examined changes over time in 1/3 radius BMD and wrist fracture incidence during 3 yrs of placebo (Pbo) in the FREEDOM trial and 6 subsequent yrs of DMAb therapy in the FREEDOM Extension (EXT).

We evaluated wrist fractures in 2207 women who enrolled in the EXT and had received Pbo during FREEDOM (3 yrs), and DMAb 60 mg Q6M during EXT (6 yrs) (cross-over group); all women received daily calcium and vitamin D. A subset of these women (n = 115) participated in a 1/3 radius DXA substudy and were evaluated at baseline, FREEDOM (yrs 1–3), and EXT (yrs 1–3 and 5). Analysis of mean percentage changes in BMD over time from FREEDOM and EXT baselines consisted of a repeated measures model. Wrist fracture rates (per 100 subject-yrs), rate ratios, and 95% confidence intervals (CI) were computed through EXT Yr 6.

At FREEDOM baseline, the mean (SD) 1/3 radius T-score was –2.53 (1.18). During FREEDOM, daily calcium and vitamin D alone resulted in a progressive and significant loss of BMD at the 1/3 radius over 3 yrs (–1.2%; p < 0.05 compared with FREEDOM baseline); on DMAb initiation during the EXT, this bone loss was reversed, resulting in BMD gains at the 1/3 radius of 1.5% at EXT Yr 5 (p < 0.05 compared with EXT baseline). During the FREEDOM Pbo period, the wrist fracture rate was 1.02 (95% CI = 0.80–1.29) per 100 subject-yrs. In the first 3 yrs of the EXT, during which time the BMD lost with Pbo recovered in response to DMAb and returned to original baseline levels, the subjects’ wrist fracture rate remained comparable to that observed during their FREEDOM Pbo period. With DMAb administration over the subsequent 2 yrs resulting in BMD increases above the original FREEDOM baseline, the number of wrist fractures was markedly reduced and the wrist fracture rate declined to levels significantly lower than the FREEDOM Pbo rate (rate ratio = 0.57, 95% CI = 0.34–0.95; p = 0.03). Further, the number of wrist fractures remained low through EXT Yr 6 and the wrist fracture rate continued to remain consistently lower than the Pbo rate observed during FREEDOM (rate ratio = 0.61, 95% CI = 0.39–0.94; p = 0.025 compared with FREEDOM).

In untreated women with postmenopausal osteoporosis, cortical bone density at the 1/3 radius declined despite calcium and vitamin D supplementation. DMAb treatment for 3 yrs halted and reversed this bone loss, and additional DMAb treatment resulted in further BMD gains that translated to significantly lower wrist fracture rates through EXT Yr 6. These data provide evidence of a relevant clinical endpoint of reversing cortical bone loss in patients with osteoporosis.

Support: Sponsored by Amgen Inc.