XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s52-53.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s10.

L28
Kalcytonina w leczeniu osteoporozy – teraźniejszość i przyszłość
M. Azria
Novartis Pharma Ltd., Bazylea, Szwajcaria

Ponieważ długość życia ciągle rośnie, obciążenia ekonomiczne i socjalne z powodu typowych chorób wieku podeszłego stają się coraz większe. Osteoporoza jest stosunkowo „cichym” stanem wymagającym leczenia zachowawczego, które pacjent w pełni zaakceptuje..
Kalcytonina, będąc naturalnym hormonem o fizjologicznym działaniu i posiadając działanie przeciwbólowe ma przewagę nad niektórymi innymi preparatami przeciwresorpcyjnymi. Jej poziom bezpieczeństwa jest generalnie również wysoki, szczególnie w przypadku postaci donosowej, dla której do tej pory nie odnotowano interakcji z pokarmem i lekami. Historycznie, główną wadą kalcytoniny był fakt, że mogła być stosowana jedynie w iniekcjach, co miało wpływ na niską akceptację pacjenta. Główny krok w celu ominięcia tej przeszkody wykonano w 1987 wprowadzając postać donosową kalcytoniny łososiowej, dostępnej obecnie w wielu krajach. Jest to obecnie najczęściej stosowana postać i odnotowano istotne zmniejszenie częstości złamań osteoporotycznych u pacjentów leczonych nią. Jest lepiej tolerowana niż pierwotna postać pozajelitowa, zapewniając lepszą regularność zażywania leku przez pacjenta i tym samym polepszając poziom skuteczności.
Mając na uwadze te same cele, przygotowywana jest obecnie postać doustna kalcytoniny łososiowej, gdzie używając nowej technologii lek transportowany jest przez ścianę przewodu pokarmowego za pośrednictwem określonego nośnika. Badania toksyczności na zwierzętach i ludziach przyniosły pozytywne wyniki i obecnie praca skoncentrowana jest na opracowaniu formy dawkowania z idealną farmakokinetyką i właściwościami farmakokinetycznymi odpowiednimi do badań klinicznych. Jeśli to się powiedzie, kalcytonina doustna dokona istotnego przełomu w przyszłym leczeniu osteoporozy. Ponadto, użyta technologia może znaleźć dodatkowe zastosowanie do innych leków peptydowych stosowanych w leczeniu osteoporozy i innych chorób.

L28
CALCITONIN IN THE MANAGEMENT OF OSTEOPOROSIS -PRESENT AND FUTURE
Moise Azria,
Novartis Pharma Ltd., Basle, Switzerland

As life expectancy continues to increase, the economic and social burdens of classic old-age diseases such as osteoporosis become ever more acute. Osteoporosis is a relatively 'silent’ condition requiring conservative management for maximum patient acceptance.
Calcitonin has advantages over some other antiresorptive agents in being a natural hormone with a physiological-type action and in having analgesic activity, etc. Its safety level is also generally high, especially in the case of the intranasal form, with which no food or drug interactions have yet been reported.
Historically, the principal disadvantage of calcitonin has always been the fact that it could only be given by injection, impairing patient acceptance. A major step towards overcoming this problem was taken in 1987 with the introduction of a nasal- reduced osteoporotic fracture rate has been reported among patients treated with it. It is better tolerated than the original parenteral form, ensuring good patient compliance and thus enhancing the level of efficacy.
With the same objectives in mind, an oral form of salmon calcitonin is now being developed, using a new technology whereby the drug is transported across the gastrointestinal-tract wall by means of a specific carrier. Animal and human toxicity studies have shown positive results, and work is currently concentrated on engineering a dosage form with ideal pharma-cokinetic and pharmacodynamic properties suitable for clinical testing. If this is successful, oral calcitonin will prove a significant breakthrough in the future management of osteoporosis. In addition, the technology involved might find additional applications to other peptide drugs for the treatment ofosteoporosis and other diseases.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s53-54.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s10.

L29
Czy wzrost masy kostnej jest niezbędny do zmniejszenia ryzyka złamań
Marek Tałałaj
Klinika Chorób Wewnętrznych Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul. Czerniakowska 231, 00-416 Warszawa

Gęstość mineralna kości (BMD) jest istotnym czynnikiem wpływającym na ryzyko wystąpienia złamań kośćca. Sugeruje się jednak, że wiele innych czynników przyczynia się do zwiększonej łamliwości szkieletu. Czynnikami tymi są zmiany zachodzące w geometrii i mikroarchitekturze kości oraz modyfikacja właściwości macierzy kostnej. Znacznie przyspieszona przebudowa kośćca, obserwowana w okresie kilku lat po menopauzie może przyczyniać się do zmniejszenia stopnia mineralizacji macierzy kostnej i wzrostu ryzyka perforacji i pęknięć beleczek kostnych. Szybka przebudowa kości spowodowana niedoborem estrogenów lub unieruchomieniem pacjenta przyspiesza proces apoptozy osteocytów, komórek kostnych spełniających rolę mechanoreceptorów i odgrywających istotną rolę w utrzymywaniu integralności szkieletu. Zwiększona liczba tzw. superosteonów z szerokimi kanałami Haversa, prowadząca do zwiększonej porowatości i istotnego upośledzenia elastyczności kości korowej, wydaje się odgrywać istotną rolę w etiologii złamań bliższej nasady kości udowej.
Wyniki leczenia osteoporozy wysokimi dawkami fluorku sodu dowodzą, że gęstość mineralna kości nie zawsze jest dobrym wykładnikiem wytrzymałości mechanicznej szkieletu. Długotrwała terapia lekami antyresorpcyjnymi, takimi jak estrogeny, raloksyfen, kalcytoniny i bisfosfoniany pozwala uzyskać co najmniej dwukrotnie większą redukcję liczby złamań kręgów niż wynikałoby to ze zmian BMD kręgosłupa. Obserwowana poprawa jakości tkanki kostnej może być wynikiem zmniejszenia liczby i objętości miejsc przebudowy, wzrostu stopnia umineralizowania macierzy kostnej i wydłużenia czasu przeżycia osteocytów. Należy jednak podkreślić, że nadmierne zwolnienie tempa przebudowy szkieletu może prowadzić do kumulacji mikropęknięć pojawiających w kości gąbczastej i korowej podczas codziennej aktywności ruchowej i do zwiększenia łamliwości kośćca.

L29
IS AN INCREASE IN BONE MINERAL DENSITY NECESSARY TO REDUCE THE RISK OF BONE FRACTURES
M. Tałałaj,
Department of Internal Medicine, Postgraduate Medical Education Centre, Czerniakowska 231, 00-416 Warsaw, Poland

Bone mineral density is a substantial determinant of fracture risk. It was suggested, however, that many additional factors play a role in the development of skeletal fractures. These factors affect bone geometry and microarchitecture as well as bone matrix properties. Excessive bone remodelling observed within a few years after the menopause can lead to decreased mineralization of bone matrix, increased probability of perforation and creation of stress risers of trabecular plates. High bone turnover due to estrogen deficiency or immobilization promotes apoptosis of osteocytes, bone cells serving as mechanosensors and playing an important role in maintaining skeletal integrity. Increased number of superosteons with giant canals resulting in increased porosity and significant reduction in elasticity of cortical bone seams to play an important role in the etiology of hip fractures.
Treatment with high doses of sodium fluoride demonstrates that the magnitude of increase in bone mineral density is not always a good predictor of bone strength. Long-term therapy with anti-resorptive drugs such as estrogen, raloxifen, calcitonin and bisphosphonates results in a reduction in vertebral fracture risk at least twice as great as would be predicted from the changes in spinal BMD. The improvement of bone quality may be the result of a reduction in the activation frequency and in the size of remodelling space, the increase in the mean degree of mineralization of bone matrix and the prolongation of osteocyte life span. It has to be stressed however, that excessive suppression of bone remodelling allows microdamage to accumulate thus leading to increased bone fragility.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s54-55.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s10-11.

L30
Kalcytonina łososiowa donosowa w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej: Obecne i przyszłe zastosowanie terapeutyczne
Charles H. Chesnut III

Nutrition University of Washington Medical Center
Director, Osteoporosis Research Group 1107 NE 45th Street, Suite 440
Seattle, WA 98105-4631

Istnieją racjonalne podstawy do stosowania kalcytoniny łososiowej w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej, jako że jest inhibitorem osteoklastycznej resorpcji kości. Wykazano, że kalcytonina łososiowa (NS-SCT) poprawia lub zachowuje gęstość mineralną kości oraz jest stosunkowo łatwa do podania i dobrze tolerowana bez istotnych objawów niepożądanych. Zawsze jednak pojawia się pytanie o skuteczność NS-SCT w prewencji złamań.
Opublikowane niedawno badanie PROOF (Chesnut CH i wsp, American Journal of Medicine, Wrzesień, 2000) zostało zaprojektowane tak, aby odpowiedzieć na pytanie czy NS-SCT jest w stanie zapobiegać złamaniom kręgosłupa. Dane z trwającego 5 lat badania wykazały, 36% redukcję nowych złamań kompresyjnych kręgosłupa w grupie otrzymującej 200j.m. NS-SCT w porównaniu do placebo. Dane te uzyskano w grupie kobiet wysokiego ryzyka osteoporozy, tj. kobiet po menopauzie, średni wiek 68 lat, u których wystąpiło wcześniej 1-5 złamań kręgów. Badanie nie było zaprojektowane a priori w celu zbadania wpływu kalcytoniny na złamanie szyjki kości udowej, aczkolwiek interesującą obserwacją w badaniu PROOF jest wystąpienie pięciu nowych złamań szyjki kości udowej w grupie otrzymującej 200 j.m. NS-SCT w porównaniu do dziewięciu w grupie placebo. W badaniu PROOF zauważono niewielki, ale istotny (w odniesieniu do wartości początkowych) wpływ na gęstość mineralną kości kręgosłupa lędźwiowego jak również niewielki, ale istotny wpływ na markery resorpcji kości (C-telopeptyd w surowicy) w odniesieniu do wartości początkowych i grupy placebo. Wpływ na redukcję złamań kręgów utrzymywał się i trwał przez 5 lat leczenia kalcytoniną łososiową donosową gdy porównać do placebo, nie wykazując objawów oporności na NS-SCT przy ciągłym stosowaniu.
Tym samym NS-SCT istotnie redukuje złamania kręgów, chociaż jej mechanizm działania na redukcję złamań pozostaje niejasny, jako że działanie zarówno na markery obrotu kostnego jak i na ilości kości (gęstość mineralną kości) jest niewielkie, szczególnie w porównaniu do bisfosfonianów. Nowa koncepcja zakłada, że czynniki hormonalne, takie jak NS-SCT mogą powodować redukcję złamań bardziej poprzez wpływ na jakość kości (szczególnie mikroarchitekturę i wytrzymałość) niż na ilość (gęstość mineralną). To założenie jest sprawdzane w trwającym aktualnie badaniu QUEST z udziałem 91 pacjentów, mającym na celu ocenę działania 200j.m. NS-SCT w porównaniu do placebo w zapobieganiu mikrozłamań beleczek i zachowaniu jakości kości, jak również z czasem ilości.
W przyszłości istnieje wiele możliwości rozwoju dla kalcytoniny łososiowej. Składa się na nie rozwój formy doustnej kalcytoniny, potencjalnie bardzo wartościowej w zapobieganiu utracie masy kostnej, jak również potwierdzenie interesującej obserwacji z badania PROOF, dotyczącej widocznego wpływu na złamania szyjki kości udowej, tj. przeprowadzenie badania prospektywnego, określającego wpływ NS-NCT na redukcję złamań szyjki kości udowej. Rzeczywiście, następnych kilka lat będzie najbardziej ekscytujące w rozwoju zastosowania kalcytoniny łososiowej do leczenia osteoporozy pomenopauzalnej.

L30
NASAL SPRAY SALMON CALCITONIN IN THE TREATMENT OF POSTMENOPAUSAL OSTEOPOROSIS: PRESENT AND FUTURE THERAPEUTIC USAGES
Charles H. Chesnut III,

Professor of Radiology and Medicine Adjunct Professor Orthopaedics, Adjunct Professor Nutrition University of Washington Medical Center, Director, Osteoporosis Research Group 1107 NE 45th Street, Suite 440, Seattle, WA
98105-4631, USA

Salmon calcitonin possesses a therapeutic rationale for the treatment of postmenopausal osteoporosis, as it is an inhibitor of osteoclastic bone resorption. Nasal spray salmon calcitonin (NS-SCT) has been shown to improve or preserve bone mineral density, and to be comparatively easy to administer and well tolerated without significant adverse effects. There has always,
however, been a question regarding NS-SCT’s ability to prevent fracture.
The recently published PROOF study (Chesnut CH et al, American Journal of Medicine, September, 2000) was designed to answer the question of whether NS-SCT can prevent fracture at the spine. Data from this five year trial indicate a 36% reduction in new compression fractures at the spine in the 200 I.U. NS-SCT dosage group, as compared to placebo. This was obtained in women at high risk for osteoporosis, i.e., postmenopausal women with a mean age of 68, with 1-5 prevalent vertebral fractures. The study was not designed a-priori to define the effect of NS-SCT on hip fractures; nevertheless an interesting observation from the PROOF trial is that there were five new hip fractures in the 200 I.U. NS-SCT dosage group compared to nine in the placebo group. In the PROOF trial modest but significant (from baseline) effects were noted on bone mineral density at the lumbar spine; a modest but significant effect on markers of bone resorption (the serum c-telopeptide) were noted from baseline and as compared to placebo. The effect on fracture reduction at the spine was persistent and continuous throughout the five year treatment with nasal spray salmon calcitonin, as compared to placebo, indicating no evidence of resistance to the effect of NS-SCT with continued usage.
Therefore NS-SCT significantly reduces spine fracture; its mechanism of action in such fracture reduction however remains somewhat unclear, as the effect on both bone markers of turnover (bone resorption) and bone quantity (bone mineral density) remains modest, particularly as compared to bisphosphonates. A new concept is that hormonal agents such as NS-SCT may work to reduce fracture more by an effect on bone quality (particularly micro architecture and strength) than on quantity (bone mineral density). That concept is currently under evaluation in an ongoing ninety-one patient study, the QUEST trial, to determine the effects of 200 I.U. NS-SCT versus placebo in preventing trabecular micro fracture and preserving bone quality, as well as quantity, over time.
For the future there are many potential interesting develop¬ments for salmon calcitonin. These include the development of an oral calcitonin, potentially of great value in the prevention of bone loss, and as well the establishment of the interesting observation from the PROOF trial of an apparent effect on hip fracture, i.e., the exploration with a prospective study to define the effects of NS- SCT on hip fracture reduction. Indeed, the next few years will be most exciting in the development of salmon calcitonin for management of postmenopausal osteoporosis.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s56.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

L31
Ocena biochemiczna metabolizmu kostnego u chorych po przeszczepieniu serca
F. Orchowski, R. Pfitzner, D. Fedak, E. Czerwiński, A. Dziatkowiak.
Klinika Chirurgii Serca i Naczyń CM UJ ul. Prądnicka 80, 31-202 Kraków

Od 1988r do marca 2001r w Klinice Chirurgii Serca i Naczyń CM UJ wykonano 402 przeszczepy serca z dobrym 5-cio letnim wynikiem u ponad 63% pacjentów.

Wiek biorców wynosił od 5 – 68 lat. Z drugiej strony wiąże się z różnego rodzaju patologią w tym zaburzeniami metabolizmu kostnego. Problem ten nasila się w miarę wydłużania czasu przeżycia. Sam proces chorobowy przebiega niepostrzeżenie, aż do wystąpienia objawów bólowych, a nawet złamań.

Celem pracy jest ocena metabolizmu kostnego u chorych po przeszczepieniu serca.

Badaniami objęto 30 chorych po HTx w okresie od 8 do 105 miesięcy (średni okres 46,1 miesiąca) w wieku 43 – 68 lat (średnia wieku 52,31 lat). Wszyscy chorzy byli prowadzeni wg trój- lub dwulekowego modelu leczenia immunosupresyjnego: cyklosporyna +imuran + encorton lub cyklosporyna +imuran.

Oceniono tempo obrotu kostnego metodą ELISA na podstawie markerów kostnych – NovoCalcin i Pyrilinks firmy Metra Biosystem. W surowicy krwi oznaczano poziom osteokalcyny za pomocą Novocalcin, w moczu poziom dezoksypirymidynoliny przy pomocy Pyrilinks-D (badania wykonano w Zakładzie Biochemii Klinicznej CM UJ).

Wyniki porównano z wynikami grupy kontrolnej, którą  stanowiło 10 zdrowych mężczyzn w wieku od 52 do 67 lat (średni wiek 60,11 lat). U wszystkich chorych stwierdzono zaburzenia metabolizmu kostnego. Nie wykazano zależności i korelacji pomiędzy dawką ani poziomem cyklosporyny (CsA)  we krwi,  a dynamiką  procesów kościogubnych ani czasem po HTx. Stwierdzono istotny bezpośredni wpływ dawki, a co za tym idzie i stężenia sterydów (Cs)  na procesy kościogubne.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s57-58.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s11
.

L32
Kliniczne działanie Raloksyfenu u kobiet po menopauzie z osteoporozą
Silvano Adami
University of Verona

Do późnych powikłań pomenopauzalnych zalicza się osteoporozę, pogorszenie profilu lipidowego i zwiększone ryzyko raka piersi. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) zapobiega niektórym z tych powikłań i dostarcza innych korzyści objawowych, bardziej typowych dla wcześniejszego okresu pomenopauzalnego. Jednakże, stosowanie się pacjentek do zaleceń dotyczących HTZ jest niewystarczające i w dłuższym okresie jest ona związana ze zwiększonym ryzykiem raka endometrium i piersi. Z tych powodów większość kobiet stosuje HTZ jedynie przez kilka lat po menopauzie z małym efektem na zachorowalność związaną z okresem pomenopauzalnym. Całościowa profilaktyka tych przypadków zachorowalności powinna obejmować terapię przeciwresorpcyjną kości, środki obniżające poziom lipidów i uważną obserwację stanu gruczołów piersiowych. Dogodnym, całościowym rozwiązaniem najpoważniejszych przyczyn zachorowalności starszych kobiet mogą być selektywne modulatory receptorów estrogenowych (SERMs).
Raloksyfen jest lekiem z grupy SERM i został ostatnio zaaprobowany do prewencji nie urazowych złamań kręgów u kobiet po menopauzie ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy. Działając na szkielet jako agonista estrogenu, u kobiet po menopauzie raloksyfen zmniejsza obrót kostny do wartości przedmenopauzalnych i całkowicie zapobiega wczesnej i późnej pomenopauzalnej utracie masy kostnej. Co ważniejsze, zapobieganie przez raloksyfen nowym złamaniom kręgów wykazano w jednym z największych badań klinicznych jakie dotychczas przeprowadzono (the Multiple Outkomes of Raloxifene Evaluation – MORE), kontrolowanym placebo, podwójnie ślepym, randomizowanym, obejmującym 7705 kobiet po menopauzie z osteoporozą. Kobietom, średni wiek 66,5 lat, z T score szyjki kości udowej lub kręgosłupa <-2.5 i/lub ze złamaniami kręgów, zostało przydzielone placebo lub raloksyfen 60 mg lub 120 mg. Wszystkie kobiety otrzymały suplementację wapnia (500 mg/dzień) i witaminy D (400 jm/dzień). Po 4 latach, raloksyfen 60 mg (dawka zaaprobowana) zredukował ryzyko nowych złamań kręgowych o 36% (RR 0,66, 95% Cl 0,55, 0,81, p<0,001) u kobiet mających złamania kręgów przed badaniem w porównaniu do placebo. Redukcja ryzyka złamania kręgów obserwowana dla dawki 120mg była podobna dla kobiet ze złamaniami kręgów jak i bez złamań przed badaniem. Nie było różnicy w proporcjach kobiet zgłaszających nie urazowe, pozakręgowe złamania pomiędzy otrzymującymi raloksyfen a placebo. BMD szyjki kości udowej i kręgosłupa wzrosła u osób otrzymujących raloksyfen o 2-3% w porównaniu do grupy placebo po 48 miesiącach (p<0.001). Terapia raloksyfenem zmniejszyła (efekt kumulacyjny) o 75% epizody mnogich złamań kręgów i o 68% epizody klinicznych złamań kręgów w ciągu pierwszego roku leczenia. Skuteczność przeciwzłamaniowa utrzymywała się do czwartego roku a częstość występowania złamań zmniejszała się dla każdego roku.
W badaniu zapobiegania osteoporozie raloksyfen istotnie zmniejszył poziom cholesterolu LDL, utrzymując poziom HDL-C i trójglicerydów w surowicy na niezmienionym poziomie. Raloksyfen zmniejszył również poziom lipoprotein i fibrynogenu, biochemicznych wskaźników ryzyka sercowonaczyniowego. To działanie raloksyfenu zostanie ocenione w oddzielnym badaniu klinicznym dotyczącym wyników sercowonaczyniowych: the Raloxifene Use for The Heart (RUTH). Występowanie estrogenozależnego (ER+) raka piersi zmniejszyło się o 84% po 4 latach terapii raloksyfenem w porównaniu do grupy placebo (3,7% vs. 0,6%), natomiast występowanie estrogenoniezależnego raka piersi było takie samo w obydwu grupach.(0,4%).
Podsumowując, czteroletnia terapia raloksyfenem utrzymuje BMD zdrowych kobiet po menopauzie i redukuje ryzyko nowych złamań kręgów o około połowę u kobiet z osteoporozą po menopauzie, jednocześnie poprawiając profil lipidowy i zmniejszając ryzyko raka piersi.

L32
CLINICAL EFFECTS OF RALOXIFENE IN POSTMENOPAUSAL WOMEN WITH OSTEOPOROSIS
Silvano Adami,
University of Verona

Late postmenopausal complications include osteoporosis, wor¬sening of lipid profile and increased risk of breast cancer. Hormone Replacement Therapy (HRT) prevents some of these causes of morbidity and provides other symptomatic benefits more typical of early postmenopausal years. However, the compliance to HRT is relatively poor and in the long term it is associated with increased risk of endometrial and breast cancer. For these reasons most women take HRT only for a few years after menopause with little effect on the late postmenopause- linked morbidity. A global preventive approach for these causes of morbidity should include a bone anti-resorptive therapy, a lipid-lowering agent and a careful monitoring of the breast situation. A convenient global approach to the most scarring cause of morbidity in elderly women can be provided by the Selective Estrogen Receptor Modulators (SERMs)
Raloxifene is a SERM and it has been recently approved for the prevention of non-traumatic vertebral fractures in postmenopau- sal women at increased risk for osteoporosis. Acting as an estrogen agonist in the skeleton, in postmenopausal women raloxifene decreases bone turnover within premenopausal range and fully prevent the early and late postmenopausal bone loss. More importantly, Raloxifene was also shown to prevent new vertebral fractures in one of the largest study never performed, the Multiple Outcomes of Raloxifene Evaluation (MORE), a placebo-controlled, double-blind randomised trial of 7705 post- menopausal women with osteoporosis. The women, a mean age of 66.5 years and with hip or spine T-score <-2.5 and/or prevalent vertebral fractures, were assigned to receive either placebo or 60 mg or 120 mg of raloxifene. All women were provided supplemental calcium (500 mg/day) and vitamin D (400 lU/day). After 4 years, raloxifene 60 mg (the approved dose) reduced the risk of new vertebral fractures by 36% (RR 0.64, 95% CI 0.53, 0.46; p< 0.001) in women without prevalent baseline fractures and by 34% (RR 0.66, 95% CI 0.55, 0.81; p<0.001) in women with prevalent baseline fractures compared with placebo. The reductions in vertebral fracture risk observed for the 120 mg dose in both women with and without prevalent baseline fractures was similar. There was no difference in the proportion of women reporting non-traumatic, non-spine fractures among those receiving raloxifene vs. placebo. BMD at the hip and spine increased in raloxifene users by 2-3% compared with placebo after 48 months (p< 0.001). Raloxifene therapy lowered (cumula¬tive effect) by 75% the incidence of multiple vertebral fractures and by 68% the incidence of clinical vertebral fractures within the first year of treatment. This antifracture efficacy was maintained through to the forth year and the fracture incidence was significantly lowered for each year interval.
In the osteoporosis prevention study Raloxifene significantly decreased LDL-Cholesterol, while maintaining unaltered both serum total HDL-C and serum triglyceride levels. Raloxifene also lowered levels of lipoprotein(a) and fibrinogen, both biochemical markers of cardiovascular risk. These effects of Raloxifene will be addressed in a specific cardiovascular outcomes trial: the Raloxifene Use for The Heart (RUTH) trial. The incidence of Estrogen-Receptor positive (ER+) breast cancer was lowered by 84% after 4 year of raloxifene therapy as compared to placebo (3.7% vs. 0.6%), but the incidence of ER- breast cancer was the same in the 2 groups (0.4%).
In summary, Raloxifene therapy for 4 years maintains BMD in healthy postmenopausal women and reduces the risk of new vertebral fractures by about half in postmenopausal women with osteoporosis, while improving the lipid profile and lowering breast cancer risk.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s59.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

L33
Tibolon w leczeniu osteoporozy
Krzyczkowska – Sendrakowska M.
Krakowskie Centrum Osteoporozy ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków

Tibolon (Livial) jest syntetycznym związkiem steroidowym budową zbliżonym do pochodnych 19-nortestosteronu. Po podaniu doustnym tibolon ulega konwersji do trzech metabolitów wykazujących swoistość tkankową, stąd jego zróżnicowane działanie estrogenne, progestagenne i androgenne. I tak na poziomie endometrium dominuje działanie progestagenne co prowadzi do atrofii śluzówki macicy podczas leczenia. W mózgu tibolon wykazuje aktywność estrogenną i androgenną dzięki czemu skutecznie eliminuje objawy wypadowe. Powoduje on też wzrost energii życiowej i zwiększa libido. W sutku tibolon hamuje miejscową produkcję estradiolu, hamuje proliferację komórek epitelium i pobudza apoptozę. Wydaje się bezpieczniejszy od klasycznej terapii hormonalnej u kobiet z wyleczonym rakiem sutka.

Wyraźny jest wpływ tibolonu na kości. Działa antyresorpcyjnie podobnie do estrogenów hamując utratę tkanki kostnej. Badania randomizowanych grup wykazały, że u kobiet we wczesnej menopauzie dwuletnie podawanie tibolonu w dawce 2.5 mg dziennie spowodowało wzrost gęstości kości beleczkowej paliczka o 6.8% a w dawce 1.25 mg o 4.4% w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. W okresie postmenopauzalnym stwierdzono zwiększenie gęstości kości przedramienia o 2% w grupach leczonych dwoma dawkami , podczas gdy w grupie placebo gęstość kości uległa zmniejszeniu o 2% w dwuletnim okresie obserwacji. Wśród leczonych kobiet obserwowano też wzrost gęstości kręgów o 5 % przy zastosowaniu dawki 2.5 mg i o 0.4% przy dawce 1.25 mg. U kobiet z ustaloną osteoporozą leczenie livialem także prowadzi do zwiększenia gęstości kości o 8 % (L2-L4) po dwóch latach leczenia, gdy u nie leczonych obserwowano spadek gęstości kości w tym okresie o 2 % rocznie.

Reasumując tibolon (Livial) jest lekiem polecanym przede wszystkim dla pacjentek ze zwiększonym ryzykiem lub z ustaloną osteoporozą, szczególnie po 65 roku życia. Jest także lekiem z wyboru dla kobiet z endometriozą, ewentualnie po uwzględnieniu ryzyka u kobiet po wyleczeniu raka sutka, podczas stosowania analogów GnRH, u kobiet źle tolerujących klasyczną hormonalną terapię zastępczą.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s60.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s11-12.

L34
Rola witaminy D oraz jej metabolitów w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy
Ewa Marcinowska-Suchowierska
Klinika Chorób Wewnętrznych Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, ul.Czerniakowska 231, 00-416 Warszawa

Witamina D pochodzi z dwóch źródeł: endogennej syntezy skórnej i z pożywienia. Wykładnikiem biochemicznym zaopatrzenia organizmu w witaminę D (wit. D) jest stężenie 25-hydroksy wit. D (25 (OH) D) w krwi. Pierwotnie wit. D oraz jej aktywne metabolity zalecano tylko do leczenia osteopatii związanych z niedoborem wit. D (krzywicy, osteomalacji ), a także osteodystrofii nerkowej. Zastosowanie wit. D w leczeniu osteoporozy znajduje uzasadnienie przy hipowitaminozie D, która prowadzi do wtórnej nadczynności przytarczyc z następową stałą wzmożoną resorpcją kości (osteoporoza). Zasadność stosowania wit. D i jej aktywnych matabolitów w osteoporozie, bez cech jawnej hipowitaminozy D, wynika z obserwacji, że w starszym wieku dochodzi do: upośledzenia skórnej syntezy wit. D, zmniejszonej jej podaży wraz z pożywieniem, co przy obniżonej zdolności absorpcji wapnia z jelita, zmniejszonym wskaźniku filtracji kłębkowej, obniżonej aktywności alfa-hydroksylazy w nerkach, a także oporności tkanek docelowych dla 1,25 ( OH)2D sprzyja rozwojowi wtórnej nadczynności przytarczyc, z następową osteoporozą. Niedobór estrogenów po menopauzie doprowadza do zmniejszonej hydroksylacji 25(OH)D do 1,25 (OH)2D, zmniejszonego wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i zwiększonej kalciurii, co powoduje ujemny bilans wapnia w organiźmie i sprzyja rozwojowi zmian kostnych. Niedobór hormonów płciowych prowadzi nie tylko do zmian kostnych, ale i do zmniejszenia siły mięśniowej, pogorszenia koordynacji ruchowej – narastających zaburzeń równowagi, co zwiększa ryzyko upadku z następowym złamaniem. Badania kliniczne wskazują na zasadność stosowania wit. D oraz syntetycznego prekursora aktywnej formy wit. D alfa-kacidiolu w leczeniu osteoporozy z niedoborami wit. D, prewencji osteoporozy posterydowej i w leczeniu uzupełniającym – terapia antyresorpcyjna (bisfosfoniany, kalcytonina, estrogeny, SERM), a także jako monoterapia w osteoporozie starczej. Skuteczność aktywnej formy wit. D w zapobieganiu nowym złamaniom w osteoporozie wymaga dalszych badań – według zasad RCT (podwójnie ślepe z placebo).

L34
THE ROLE OF VITAMIN D AND ITS METABOLITES IN PREVENTION AND TREATMENT OF OSTEOPOROSIS
Ewa Marcinowska – Suchowierska,
Department of Internal Medicine, Postgraduate Medical Education Centre, Czerniakowska 231, 00-416 Warsaw, Poland

Vitamin D can be obtained by endogenous synthesis or dietary intake, and its nutritional status can be evaluated by the determination of serum levels of 25-hydroxyvitamin D (25OHD). The use of vitamin D and its metabolites in the treatment of osteopathies was previously restricted to the treatment of diagnosed vitamin D deficiency, such as rickets and osteomalacia as well as to renal osteodystrophy. Vitamin D has been used in the treatment of osteoporosis with vitamin D deficiency resulting in secondary hyper-parathyroidism and a permanent increase in bone resorption. Therapy with vitamin D and its active metabolites is suggested in older patients without overt vitamin D deficiency. Age-related decreases in skin synthesis of vitamin D, insufficient exposure to ultraviolet light in the presence of low nutritional vitamin D intake, decreased intestinal calcium absorp¬tion, age-related decline of kidney function, reduced activity of renal 1a-hydroxylaze and resistance of tissues to 1,25 (OH)2 vitamin D are clear indications for the use of vitamin D and its 1-a hydroxylated metabolites or analogues. Postmenopausal estro¬gen deficiency results in reduced hydroxylation of 25OHD to 1,25(OH)2 vitamin D, decreased intestinal calcium absorption and hypercalciuria leading to a negative calcium balance and osteoporosis. Sex hormone deficiency can result in a propensity to falls and increased fracture rate. Controlled clinical trials suggest that vitamin D and 1a-hydroxy vitamin D should be used in the treatment of patients with osteoporosis combined with vitamin D deficiency; in the prevention and treatment of steroid- induced osteoporosis; as supporting therapy in combination with bisphosphonates, calcitonin, HRT and SERMs; and as mono- therapy in patients with senile osteoporosis.
The studies dealing with the effect of treatment with vitamin D metabolites on bone loss and fracture rate in established osteoporosis produced conflicting results. Subsequent clinical trials performed according to RCT rules are still necessary.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s61.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s12.

L35
Osteoporoza a złamania. Aktualne dylematy: co, kogo, kiedy i jak leczymy
Janusz E. Badurski
Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych, Białystok

Potrzebą chwili jest ujednolicenie metodologii definiującej osteoporozę i ryzyko złamań oraz ukierunkowanie jej, jak i leczenia, na zapobieganie złamaniom, a nie tylko na wypełnienie kryterium densytometrycznego. Granicą „osteoporozy” jest BMD szyjki kości udowej o T-score minus 2.5 mierzonej metodą DXA. Inne miejsca badania i inne techniki nie umożliwiają rozpoznania osteoporozy, ale mogą opiniować stopień zagrożenia złamaniami. A wynika ono zarówno z niskiej masy kostnej jak i z klinicznych czynników ryzyka, niezależnych od BMD, razem decydując o potrzebie, rodzaju i progu leczenia. Leczenie antyresorpcyjne (estrogeny, bisfosfoniany) jest nieskuteczne, nie zapobiega złamaniom, u osób z normalną masą kostną nawet wysoce zagrożonych złamaniami, z innych niż BMD powodów. Im w młodszym wieku wykryje się niską BMD, tym ryzyko złamania do końca statystycznego życia jest większe, więc tym wcześniej należy rozpocząć leczenie p/resorpcyjne. Z drugiej strony, to samo T-score –2.5 oznacza odmienne zagrożenie złamaniem u osoby w 65 r.ż. (w ciągu 5 lat – 3.2%) i w 80 r.ż. (ponad 16%). Dlatego przy średnim, 10-letnim ryzyku złamania 10%, skłaniamy się do leczenia osób poniżej 65 r.ż. już przy 5%, a u osób powyżej 75 r.ż. przy 15% ryzyku. Wybór leku wymaga uwzględnienia indywidualnych potrzeb zdrowotnych pacjenta i wykracza poza jedynie antyresorpcyjne postępowanie. Wymaga bezpieczeństwa, skuteczności w hamowaniu złamań, akceptacji pacjenta. Ocena skuteczności i przydatności leku dla poszczególnego pacjenta obliguje do znajomości prób klinicznych uzasadniających jego zastosowanie. W populacji o jakim zagrożeniu złamaniami został przetestowany, jak obliczano jego skuteczność hamowania złamań, jakie jest jego okienko terapeutyczne. Nie leczymy bowiem „T-score” lecz zapobiegamy złamaniom, dostosowujemy leczenie do pojedynczego pacjenta, a nie do osteoporozy.

L35
OSTEOPOROSIS AND RISK OF FRACTURES, CURRENT PROBLEMS (DILEMMAS): WHAT, WHEN HOW AND WHO DO WE TREAT?
Janusz E. Badurski,
Centrum Osteoporozy i Chorob Kostno- Stawowych, Bia-tystok, Poland

The issue of the moment is to clarify the methodology defining osteoporosis and the risk of fractures and direct it together with the method of treatment towards prevention of fractures instead of just fulfilling the densytometric criterion. The borderline for osteoporosis is a BMD T-score of the femoral neck of -2.5 measured by the DXA method. Other sites for examination and techniques don’t allow for the diagnosis of osteoporosis but may be of some prognosis to the risk of fractures. These result from both low bone density and clinical risk factors independent of BMD and together may be decisive in the need, method and level of treatment. Antiresorptive treatment (estrogens, bisphospho¬nates) is not effective since it does not prevent fractures in persons with normal bone density with a high risk of fractures due to different reasons other than low bone density. The younger the age of low BMD detection, the higher the risk of fracture until the end of the statistical age and therefore earlier beginning of antiresorptive treatment is required. On the other hand the same —2.5 T-score means a different risk of fracture for a person at the age of 65 ( during 5 years 3.2%) and at the age of 80 (over 16%). Thus with the mean 10-year risk of fractures of 10% we are prone to treat people under 65 with a 5% risk and people over 75 with a 15% risk The choice of drug is determined by individual needs of the patient and exceeds the antiresorptive treatment. It also requires safety, efficiency in prevention of fractures and compliance of the patient. The assessment of the efficacy and the usefulness of the drug for an individual patient requires knowledge of clinical trials proving its usefulness. We should take into account the risk of fractures in a studied population, the method which was implemented to assesss the drug’s efficacy in prevention of fractures and its therapeutical gap (therapeutical concentration/range). Our approach results from the fact that we do not treat the T-score but prevent fractures and adjust the method of treatment to the needs of the individual patient and not to osteoporosis.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s63-63.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s12.

L37
OCENA WPŁYWU CZYNNIKÓW RYZYKA NA ROZWÓJ OSTEOPOROZY U MĘŻCZYZN – BADANIE EPIDEMIOLOGICZNE

K.Gruszecka-Marczyńska, H. Śmiechowicz, J. Szechiński
Akademia Medyczna we Wrocławiu. Zakład Reumatologii, ul. Wiśniowa 36, 53-137 Wrocław

Osteoporoza u mężczyzn występuje rzadziej niż u kobiet.  Ocenia się, że od 1/5 do 1/3 złamań szyjki kości udowej dotyczy płci męskiej.

Celem pracy jest ocena gęstości tkanki kostnej oraz występowania czynników ryzyka osteoporozy w populacji mężczyzn. Badanie oparte jest na dobranej losowo próbie obejmującej 237 mężczyzn mieszkańców Wrocławia.

Metody. Przebadano 237 mężczyzn w wieku powyżej 35 roku życia. Badanych podzielono na 4 grupy wiekowe: od 35-44 lat, 45-54 lat, 55-64 lat i powyżej 65 lat. U wszystkich wykonano badanie gęstości mineralnej kości metodą DEXA aparatem DPX-IQ firmy Lunar. Przeprowadzono również badanie ankietowe zawierające pytania odnośnie występowania czynników ryzyka takich jak: tryb życia, obecność złamań, dieta, palenie papierosów, picie alkoholu i kawy, masa ciała, wzrost, współistniejące choroby.

Wyniki i wnioski. Średnie wartości t-score badanych mężczyzn w poszczególnych grupach wiekowych i obszarach pomiaru.

Stwierdzono dodatnią korelację istotną statystycznie między gęstością kości  a wzrostem, masą ciała BMI. Obserwowano ujemną korelację między ubytkiem wzrostu, czasem palenia tytoniu ,piciem kawy a gęstością tkanki kostnej. 

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s63-64.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s12.

L38
Wzrost BMI i WHR a redukcja gęstości mineralnej kośćca obwodowego podczas starzenia się polskich mężczyzn
Ewa Anita Jankowska1, Elżbieta Rogucka1, Marek Mędraś2
1 Zakład Antropologii PAN, Wrocław,
2 Kat. i Kl. Endokrynologii AM we Wrocławiu

Cele pracy były następujące: 1) ocena związków pomiędzy BMI i WHR a gęstością mineralną (BMC) kośćca obwodowego; 2) porównanie BMC a) u osób z BMI³27 i u tych z prawidłową masą ciała, b) u osób z nadmiernym otłuszczeniem brzusznym (WHR³0,95) i u tych z prawidłową dystrybucją tkanki tłuszczowej; 3) oszacowanie, w jakim stopniu BMI i WHR mogą modyfikować ryzyko względne wystąpienia osteopenii w badanej populacji. Materiał stanowiła grupa 272 zdrowych mężczyzn, w wieku 20-60 lat, mieszkańców Wrocławia. BMC części beleczkowej, korowej i całej kości promieniowej oceniono metodą pQCT (Stratec 960). BMI i WHR posłużyły jako wskaźniki, odpowiednio, otłuszczenia ogólnego i dystrybucji tkanki tłuszczowej. Zależności pomiędzy zmiennymi oceniano metodą regresji liniowej. Różnice wartości BMC zależnie od BMI i WHR testowano przy pomocy analizy kowariancji ANCOVA. Regresja logistyczna pozwoliła określić ryzyko względne wystąpienia osteopenii zależnie od BMI i WHR. Odnotowano korelację pomiędzy BMI i jedynie trab BMC (r=0,17;p.=0,03). U osób z BMI³27, w porównaniu do tych z BMI<27, odnotowano wzrost tylko trabBMC (F=5,38;p.=0,02). BMI (BMI³27 versus BMI<27), przy kontroli WHR, nie zmienił ryzyka wystąpienia osteopenii u badanych. Odnotowano ujemne korelacje pomiędzy WHR a trabBMC (r=-0,30;p.<0,001), cortBMC (r=-0,30;p.<0,001) i total BMC (r=-0,34;p.<0,001). Wśród badanych z WHR³0,95, w porównaniu do osób z WHR<0,95, stwierdzono redukcję trabBMC, cortBMC i total BMC. Wśród mężczyzn z WHR³0,95 (przy kontroli BMI) odnotowano około 1,5-krotny wzrost ryzyka wystąpienia osteopenii w zakresie trabBMC (OR=1,40; 95%CI=1,01-1,94), cortBMC (OR=1,82;95%CI=1,29-2,57) oraz total BMC (OR=1,61;95%CI=1,14-2,26) w porównaniu do osób z WHR<0,95. BMI jest nieistotny jako predyktor stanu kośćca obwodowego mężczyzn, podczas gdy podwyższone wartości WHR (otyłość brzuszna) często współistnieją z osteopenią.

L38
INCREASED BMI AND WHR VALUES, AND REDUCED BMC AT THE ULTRA-DISTAL RADIUS IN THE COURSE OF MALE AGING
Ewa Anita Jankowska1, Elżbieta Rogucka1, Marek Mędras,
1Institute of Anthropology, Polish Academy of Sciences, Wroclaw,
2Department of Endocrinology, Wroclaw Medical University, Poland

Aims of the study: 1) an evaluation of relationships between BMI and WHR, and bone mineral content (BMC); 2) a comparison of BMC a) between overweight men (BMI≥27) and non-obese subjects, b) between abdominally obese males (WHR≥0,95) and men without visceral adiposity; 3) an estimation of relative risk of osteopenia with regard to BMI and WHR values in a population based sample of Polish males. Patients comprised a group of 272 healthy men, aged 20–60, inhabitants of Wroclaw in the Lower Silesia region of Poland. Trabecular, cortical and total BMC at the ultra-distal radius were assessed by pQCT ( Stratec 960). BMI and WHR were used as parameters of general obesity and fat distribution, respectively. Relationships between variables were established by linear regression. The differences in BMC depending on BMI and WHR were tested by an analysis of co-variance (ANCOVA). A logistic regression allowed to estimate the relative risk of osteopenia (T-score <–1,0) with regard to BMI and WHR. BMI was positively related only to trabBMC (r=0,17; p.=0,03). Men of BMI≥27 had only a higher trab BMC when compared to nonoverweight subjects (F=5,38; p.=0,02). BMI (BMI≥27 versus BMI<27), controlled for WHR, did not affect a relative risk of male osteopenia. WHR was inversely related to trabBMC (r=–0,30; p.50,001), cortBMC (r=–0,30; p.50,001) and totalBMC (r=–0,34; p.50,001). Men of WHR≥0,95 had all densitometric parameters reduced when compared to men of WHR<0,95. Abdominally obese males (WHR≥0,95), controlled for BMI, had an increased relative risk of being osteopenic within trabecular (OR=1,40; 95% CI=1,01–1,94), cortical (OR=1,82; 95% CI=1,29–2,57) and total BMC (OR=1,61; 95% CI=1,14–2,26). BMI, as a predictor of bone mineral content at the ultra-distal radius, was rather of minor significance, whereas visceral adiposity (assessed by WHR) was accompanied by male osteopenia.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:

Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s64-65.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5
oraz
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s13.

L39
Effectiveness of Etidronate and Alendronate in the Treatment of Osteoporosis in Males: A Prospective Observational Study
(Skuteczność etydronianu i alendronianu w leczeniu osteoporozy u mężczyzn – prospektywne badanie obserwacyjne)
Wojciech P. Olszynski1, Rolf J. Sebaldt2, Jonathan D. Adachi2, Alan Tenenhouse3, John Caminis3, Annie Petrie2, George Ioannidis2, Charles H. Goldsmith2,
1. University of Saskatchewan,
2. McMaster University,
3. McGill University. Suite 103 – 39 Twenty-Third Street East, Saskatoon, Saskatchewan, CANADA S7K 0H6.

Optimal treatment for osteoporosis (OP) in males is uncertain. Etidronate (E) and alendronate (A) are two bisphosphosates available in most countries for the treatment of osteoporosis (OP). From CANDOO, our prospective observasional database of patients with OP or osteopenia who are being followed at our academic tertiary care centre, we extracted the records of males who had had an initial bone mineral density (BMD) determination (immediately prior to any bisphosphonate therapy) and a follow- up BMD after 1 yr. Males treated with calcitonin, fluoride or another bisphosphonate were excluded. We divided them into 4 groups: E users for at least 1 y (n=91), A users for at least 1 y (n=33), switchers (S) (users of E for at least 2 y followed by a switch to A for at least 1 y) (n=18), and controls (calcium or vitamin D only, n=97). At baseline, lumbar spine (LS) and femoral neck (FN) BMD t-scores in the 3 treatment groups did not differ significantly but all were significantly lower than in the control group (except for the LS t-scores in A). At 1 y, LS BMD increased significantly within the A (mean; SEM = 6.3;0.6%), E (3.9;0.6%) and S (6.6;1.3% ) groups. Femoral neck (FN) BMD increased in the A and E groups. All LS increases were significantly greater than the changes in the control group (p< 0.001 by Tukey’s paired comparison test), and only the A group had a statistically significant increase in FN BMD compared to the C group. We conclude that both A and E can increase BMD in males with OP or osteopenia. In this study, A was associated with a slightly greater mean increase in BMD than E.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s65-66.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s13.

L40
Densytometria u dzieci
R.Lorenc, H.Matusik, P.Płudowski, M.Jaworski
Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej Centrum Zdrowia Dziecka Al. Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa-Międzylesie

Wynik pomiaru gęstości kości metodą DEXA zarówno w całym szkielecie jak i w poszczególnych jego częściach zależy od rozmiaru kości i stopnia jego mineralizacji. Absorpcjometria promieniowania rentgenowskiego (SXA i DXA) jest ukierunkowana na pomiar gęstości „powierzchniowej” kości wyrażonej w g/cm2. Przyjmuje się, że BMD „powierzchniowe” koreluje w istotnym stopniu z wytrzymałością kości. Inna możliwość to pomiar tzw. „prawdziwej’ gęstości kości (w g/cm3)metodą ilościowej tomografii komputerowej lub też obliczenie jej wartości przy wykorzystaniu wyników rzutu bocznego i tylno-przedniego kości – Bone Mineral Apparent Density (BMAD). Zarówno gęstość trójwymiarowa, BMAD czy BMD uściślają charakterystykę właściwości analizowanego szkieletu zwłaszcza gdy są uzupełnione o analizę przestrzenną (SSI – współczynnik wytrzymałości kości). Niemniej dla całościowej interpretacji stanu kośćca istotnym jest uwzględnienie także szeregu dodatkowych elementów. Kościec rosnącego dziecka jest heterogenny odnośnie tempa jego rozwoju. Prowadzona analiza winna więc brać pod uwagę obok wieku kalendarzowego także wiek kostny, stadium dojrzewania oraz płeć, a także wagę i wzrost analizowanego dziecka. Istotnym uzupełnieniem w prowadzonych badaniach stały się również ilościowe badania ultradźwiękowe, które w chwili obecnej umożliwiają niezależną analizę zarówno kości korowej jak i beleczkowej.

L40
DENSITOMETRY IN CHILDREN
R. Lorenc, H. Matusik, P. Ptudowski, M. Jaworski,
Department of Biochemistry and Experimental Medicine, The Children’s Memorial Health Institute, Al.Dzieci Polskich 20, 04-736 Warszawa-Miedzylesie, Poland

Bone mass of the whole skeleton as well as its selected areas depends directly upon volume or size of analyzed segments and the density of the mineralized tissue contained within its periosteal envelope. The techniques of single and dual energy absorptiometry provide measurements of so called areal or surface bone mineral density ( BMD, in g hydroxyapatite per cm2). The values generated by this technique are dependent upon both size and integrated mineral density of the scanned segments. In the overview of available techniques areal BMD has been shown to be directly related to bone strength. By the same the mean volumetric mineral density (g hydroxyapatite per cm3) can be noninvasively determined by quantitative computer tomography or by calculation of density in two projections as so called bone mineral 'apparent’ density (BMAD in g/cm3). The later contribute significantly in mechanical resistance evaluation when taking into account size component measurements (SSI-strength strain index). Nevertheless even when areal BMD values are informative in general strength prediction its interpretation is affected by several additional factors. The skeleton of growing child is heterogeneous in dynamics of its development. Sex, calendar and bone age as well as pubertal stage and sex data must be considered in the undertaken analysis. An important adjunct for these issues is the development of ultrasound data with utilization of possible discrimination of cortical and trabecular bone data.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s66-67.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s13.

L41
Prospektywna ocena gęstości mineralnej kości u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym
Hanna Dziatkowiak, Dorota Roztoczyńska, Edward Czerwiński
Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii
ul. Wielicka 265;30-663 Kraków.

Celem pracy jest prospektywna ocena gęstości mineralnej kości, u dziewcząt chorych na J.P., w okresie 3 lat obserwacji.
Materiał i metody: Analizie poddano 31 dziewcząt w wieku od 11 do 21 lat, z rozpoznanym J.P. U wszystkich chorych, wykonano badanie densytometryczne kręgosłupa metodą DEXA, badania antropometryczne (BMI) oraz oznaczono stężenie estrogenów w surowicy krwi. Badania powtórzono po 6,12,18,24,30 i 36 miesiącach.
Wyniki. 1/ Pierwsze badanie densytometryczne wykonane u 31 dziewcząt, wykazało u 18 chorych obniżenie gęstości mineralnej kości: u 12 wartość BMD-Z score L2-L4 była mniejsza niż (-)2SD, u 6-od (-)1SD do (-)2SD. U pozostałych 13 dziewcząt nie stwierdzono osteopenii. Średnia wartość BMD L2-L4 dla wszystkich chorych wynosiła 1,011g/cm2. Po 6 miesiącach średnia wartość BMD wynosiła–0,9133g/cm2, po 12 miesiącach-0,964g/cm2, po 18 miesiącach-0,953 g/cm2, po 2 latach- 0,966g/cm2, po 30 miesiącach – 0,999 g/cm2. Posiadamy dokumentację z przeprowadzonej 3 letniej obserwacji klinicznej 13 pacjentek: u 5 gęstość mineralna kości wzrosła, osiągając wartość BMD większą niż przy pierwszym badaniu, jednak wszystkie 5 dziewcząt nadal ma osteopenię. Wszystkie dziewczęta w tej grupie miesiączkują. U 4 dziewcząt wartość BMD nie poprawiła się, wszystkie 4 dziewczęta odmówiły leczenia, 3 spośród nich nie miesiączkuje. Pozostałe 4 dziewczęta nie miały zaburzeń mineralizacji kości. Po 3 latach średnia wartość BMD L2-L4 dla wszystkich 13 dziewcząt wynosi 1,022g/cm2. 2/Stwierdzono systematyczny wzrost średnich wartości BMI oraz estrogenów, które nie korelowały z wartościami BMD. Zaobserwowano zależność pomiędzy czasem trwania braku miesiączki, a wartością BMD.
Wnioski: Gęstość mineralna kości, u chorych na J.P. ulega obniżeniu w ciągu pierwszych 18 miesięcy choroby, pomimo wzrostu masy ciała oraz wzrostu wartości estrogenów. Wpływ na wartość BMD ma czas trwania wtórnego braku miesiączki, dlatego należy jak najwcześniej rozpoczynać leczenie hormonalne. Dziewczęta z J.P.i obniżoną masą kostną, powinny kontynuować badania densytometryczne po osiągnięciu szczytowej masy kostnej.

L41
A PROSPECTIVE ASSESSMENT OF BONE MINERAL DENSITY IN GIRLS WITH ANOREXIA NERVOSA
Hanna Dziatkowiak. Dorota Roztoczynska, Edward Czerwiński,
Department of Pediatric Endocrinology, Polish-American Children’s Hospital; 265 Wielicka str. 30-663 Cracow, Poland

The goal of the investigations was a prospective evaluation of bone mineral density in girls with A.N.
Material and methods: The analysis included 31 girls, aged 11¬21 years, with diagnosed A.N. All patients were subjected to lumbar spine densitometry (DEXA), anthropometric measure¬ments (BMI) and serum estrogen determinations. Follow-up examinations were performed 6,12,18,24,30 and 36 months later.
Results: 1/lnitial densitometry performed in 31 girls showed decreased bone mineral density in 18 patients: in 12 girls the value of BMD Z-score for L2-L4 was below (-)2SD, while in 6 it ranged between (-)1SD and (-)2SD. No osteopenia was noted in the remaining 13 girls. The mean BMD value for all patients equaled 1.011 g/cm2. After 6 months of follow-up, the mean BMD value was 0.9133g/cm2, after 12 months 0.964g/cm2, after 18 months 0.953g/cm2, after 2 years 0.966g/cm2, and after 30 months 0.999g/cm2. Thirteen patients were followed up for 3 years; five of them showed a considerable BMD increase with values greater than these observed initially, yet all continued to have osteopenia. All the girls in this group menstruated. In 4 girls the BMD value showed no improvement, these girls refused therapy. Three of them were diagnosed with primary amenorrhea. The remaining 4 girls showed no osteopenia. After 3 years the mean BMD value for the group of 13 girls was 1.022g/ cm2. 2/ We observed a steady increase in mean BMI and estrogen values, with no correlation with BMD values. An association was observed between the duration of amenorrhea and BMD values.
Conclusions: Bone mineral density in anorectic patients is decreased within the first 18 months of anorexia duration despite the increasing body mass and estrogen levels. BMD value is affected by the duration of anorexia and amenorrhea, thus hormonal supplementation should be introduced as early as possible. Girls with A.N. and decreased bone mass should be subjected to densitometry when they achieve their peak bone mass.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s67-68.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s13-14.

L42
Leczenie osteoporozy i osteopenii u dzieci – doświadczenia własne
Danuta Chlebna-Sokół , Elżbieta Loba–Jakubowska, Agnieszka Rusińska, Agnieszka Błaszczyk
Klinika Propedeutyki Pediatrii Instytutu Pediatrii AM w Łodzi

Celem pracy była ocena efektów skojarzonego leczenia (dieta bogatowapniowa, rehabilitacja ruchowa i preparaty farmakologiczne) u dzieci z obniżeniem mineralizacji kośćca.
Badaniami objęto 45 dzieci w wieku od 6.5 do 18 lat, w tym 28 chłopców i 17 dziewczynek. U 15 spośród nich rozpoznano osteoprozę (13/15) lub osteopenię (2/15) w przebiegu innych chorób (wtórną), natomiast u 30 były to zaburzenia pierwotne – odpowiednio 16/30 i 14/30. Czasokres leczenia u tych pacjentów wynosił od 6 miesięcy do 4. lat.
Wszyscy pacjenci otrzymywali preparaty wapnia i witaminy D. U większości z nich stosowano dietę bogatowapniową i rehabilitację ruchową dostosowaną do zaawansowania procesu chorobowego. U części dzieci zastosowano ponadto kalcytoninę lub bisfosfoniany.
Dzięki zastosowanej terapii u 70% (30/45) dzieci uzyskano poprawę mineralizacji kośćca ocenianą na podstawie badania denstometrycznego (metodą DEXA – program total body i spine). Było to 23/30 pacjentów z pierwotnym obniżeniem mineralizacji kośćca i 7/15 z zaburzeniami wtórnymi. U pozostałych dzieci nie wykazano poprawy w badaniu densytometrycznym, z tym, że niższe (aniżeli na początku leczenia) wartości Z- score stwierdzono u kilku pacjentów ze szczególnie ciężkim przebiegiem osteoporozy wtórnej.
Praca finansowana z grantu KBN nr 4PO5E 03816
Klinika Propedeutyki Pediatrii IP, 91-738 Łódź, ul. Sporna 36/50

L42
TREATMENT OF OSTEOPOROSIS AND OSTEOPENIA IN CHILDREN – OWN EXPERIENCE
Danuta Chlebna-Sokot, Elzbieta Loba-Jakubowska, Agnieszka Rusinska, Agnieszka Blaszczyk,
Clinic of Propedeutics of Pediatry, Institute of Pediatry, Medical University of Lodz, Poland

The aim of the study was to evaluate the effect of combined therapy (calcium-rich diet, physical rehabilitation, pharmacother- apy) in children with decreased mineralization of the skeleton.
The examined group comprised 45 children aged 6.5 to 18 years (28 boys and 17 girls). Secondary osteoporosis and osteopenia were recognized respectively in 13 and 2 of the 15 children. Primary osteoporosis and osteopenia were estimated respectively in 16 and 14 of the 30 children. Patients had been treated for 6 months to 4 years.
The total group received calcium and vitamin D supplements. In the majority of treated children a calcium-rich diet and physical rehabilitation adjusted to the advancement of the disease were applied. In some cases additionally calcitionin or fosamax was also used.
The applied treatment led to the improvement of skeletal mineralization in 70% (30/45). It was estimated at bone densitometry (DEXA method, total body and spine). We would like to notice that an improvement was observed in 23 of the 30 children with primary, but only in 7 of 15 patients with secondary disease. In the remainder of the children there was no improve¬ment; some of them had even lower values of Z-score than at the beginning of therapy. It was probably caused by an especially severe course of secondary osteoporosis in those patients.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s68.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s14.

L43
Ocena zmian w układzie kostno-mięśniowym u dzieci z niewydolnością podwzgórzowo-przysadkową przed i w trakcie leczenia hormonem wzrostu
D. Januś1 , H. Dziatkowiak1, E. Czerwiński2, R. Kukiełka2
1. Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży, Kraków
2. Klinika i Katedra Ortopedii, Kraków

Adres do korespondencji: Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii,
ul. Wielicka 256, 30-663 Kraków
Celem pracy jest ocena zaburzeń mineralnych kości oraz zmian składu ciała u dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki (snp) przed rozpoczęciem leczenia i w trakcie 2 letniego leczenia hormonem wzrostu.
Badaniem objęto 25 dzieci w wieku od 5 do 15 lat (6 dziewczynek i 19 chłopców) z snp. Badania densytometryczne całego ciała i kręgosłupa lędźwiowego w odc. L2-L4 metodą DEXA (DPX-IQ Lunar) wykonano przed leczeniem hormonem wzrostu (GH) oraz w odstępach 12 miesięcznych w ciągu 2 lat leczenia GH. Oceniono zmiany gęstości mineralnej całego kośćca i odcinka lędźwiowego L2-L4, BMI, beztłuszczowej masy ciała, zawartości tkanki tłuszczowej, składników mineralnych w całym kośćcu i w odcinku L2-L4 oraz całkowitą zawartość wapnia w kośćcu. Wiek kostny oceniono wg metody Greulich-Pyle, a pokwitanie płciowe oceniono wg skali Tannera.
Wyniki: W trakcie leczenia hormonem wzrostu zarówno u dziewczynek, jak i chłopców zaobserwowano znamienną poprawę gęstości mineralnej kości szczególnie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, jak i znamienny wzrost zawartości beztłuszczowej masy ciała przy nieznamiennym zwiększeniu masy tłuszczowej. Zwiększeniu uległa również zawartość składników mineralnych w kośćcu. Wnioski: Dzieci z somatotropinową niedoczynnością przysadki przed leczeniem hormonem wzrostu mają obniżoną gęstość mineralną kości w stosunku do wieku chronologicznego, wzrostowego i kostnego oraz słabo rozwiniętą masę mięśniową. Gęstość mineralna kości, jak i masa mięśniowa zwiększają się już po pierwszym roku leczenia hormonem wzrostu. W okresie pokwitania gęstość mineralna kości osiąga wartości zgodne z normą dla wieku kostnego.

L43
EVALUATION OF CHANGES IN THE MUSCULO-SKELETAL SYSTEM IN CHILDREN WITH HYPOTHALAMIC-HYPOPHYSEAL INSUFFICIENCY BEFORE AND AFTER GROWTH HORMONE TREATMENT

D. Janus1, H. Dziatkowiak1, E. Czerwinski2, R. Kukiełka2,
1Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology, Krakow, 2Chair and Department of Orthopedics, Jagiellonian University, Krakow, Poland

The aim of the study is the evaluation of bone mineral disturbances and body composition changes in children with somatotropic hypopituitarism (SH) prior to and in the course of 2- year growth hormone therapy.
The study included 25 children aged 5-15 years (6 girls and 19 boys) with diagnosed somatotropin hypopituitarism. Total body and lumbar densitometry (L2-L4) employing the DEXA method (DPX-IQ Lunar) was performed before growth hormone (GH) therapy and every 12 months over a two-year treatment duration. The assessment included changes in skeletal and lumbar bone mineral density, BMI, lean body mass, fat tissue, total body and lumbar bone mineral content, as well as total bone calcium content. All children were subjected to auxologic evaluation every 3 months. Their bone age was assessed according to Greulich- Pyle, and pubertal stage according to Tanner.
Results: In the course of growth hormone treatment both girls and boys showed a significant improvement of bone mineral density, especially in the lumbar spine, as well as a significant increase of lean body mass and non-significant increase of fat body mass. An increase was also noted in skeletal bone mineral components.
Conclusions: Before GH treatment, children with somatotropic hypopituitarism show decreased bone mineral density for chronological, height and bone age, as well as poorly developed muscle mass. Bone mineral density and muscle mass increase already after the first year of growth hormone therapy. At puberty bone mineral density approximates values normal for bone age.