XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s86.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s18-19.

P004
ŻYWIENIOWE CZYNNIKI RYZYKA OSTEOPOROZY U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM

Grażyna Duda, Juliusz Przysławski
Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej w Poznaniu.
Adres korespondencyjny: Katedra i Zakład Bromatologii, Akademia Medyczna im. K.Marcinkowskiego ul. Łąkowa ½, 61-878 Poznań

W Polsce, podobnie jak na całym świecie, obserwuje się stały wzrost populacji osób starszych. Jedną z chorób, której częstość występowania nasila się wraz z wiekiem jest osteoporoza. Z uwagi na skalę problemu osteoporozę traktuje się, obok chorób układu krążenia i nowotworów, za jedną z chorób cywilizacyjnych, zależną w znacznym stopniu od tzw. stylu życia. Jednym z jego ważnych i wciąż niedocenianych elementów jest sposób odżywiania. Biorąc pod uwagę ten aspekt, podjęto badania zmierzające do określenia żywieniowych czynników ryzyka rozwoju osteoporozy u osób w wieku podeszłym, tj. tej grupy wiekowej, wśród której schorzenie to powoduje nie tylko obniżenie tzw. jakości życia lecz stanowi także poważny problem terapeutyczny. W analizie sposobu żywienia omawianej populacji szczególną uwagę zwrócono na wielkość spożycia podstawowych składników pokarmowych, składników mineralnych ( wapnia, magnezu i fosforu) oraz witaminy D. Badaniami objęto 600- osobową grupę mieszkańców Poznania, w wieku powyżej 65lat, wśród których przeprowadzono indywidualną ocenę sposobu żywienia, w oparciu o wywiad żywieniowy dotyczący spożycia w okresie ostatnich 24- godzin. Analizę danych, pod kątem składu jakościowego i ilościowego, przeprowadzono wykorzystując program komputerowy, stanowiący poszerzoną wersję „Tabel składu i wartości odżywczej produktów spożywczych”. Uzyskane dane porównano z normami żywieniowymi zalecanymi przez Instytut Żywności i Żywienia. Wykazano szereg nieprawidłowości w sposobie odżywiania się badanej populacji. Stwierdzono m. in. niewłaściwe zbilansowanie spożywanych całodziennych racji pokarmowych w składniki podstawowe (białka, tłuszcze i węglowodany) , niedobór witaminy D oraz wapnia i magnezu przy równoczesnej nadmiernej podaży fosforu. Potwierdzony w badaniu nieprawidłowy sposób żywienia osób w wieku podeszłym może odgrywać istotną rolę w powstawaniu i nasileniu zmian osteoporotycznych i skłania do zwrócenia większej uwagi na konieczność zmian niewłaściwych nawyków żywieniowych.

P004
NUTRITIONAL RISK FACTORS OF OSTEOPOROSIS AT ELDERLY PEOPLE

Grazyna Duda, Juliusz Przystawski,
Department of Bromatology and Human Nutrition, Karol Marcinkowski University of Medical Sciences, ul. Ladokowa 1/2, 61-878 Poznan, Poland

All over the world, including Poland, vital statistics show a continuous growth in the elderly population. Osteoporosis is one of the diseases whose frequency increases with the age. Owing to the importance of the problem, osteoporosis, together with cardiovascular and neoplastic diseases, is currently looked upon as one of the civilization-related illnesses, remarkably dependent on so-called life-style. A nutritional pattern is one of the vital – although still underestimated – elements of life-style.
In view of this aspect, the study was carried out to determine the nutritional risk factors in the development of osteoporosis of elderly people, i.e. the age group for whom osteoporosis results in a decrease of quality of life and creates a serious therapeutic problem.
When assessing the nutritional pattern in the selected elderly population, the value of intake of basic nutritional components, minerals (calcium, magnesium and phosphorus) and vitamin D was thoroughly examined.
The study was carried out in a group of 600 people, the citizens of Poznan at the aged above 65 yrs. The individual nutritional pattern among the group was assessed by a 24h recall method. The data analysis, concerning the quality and quantity composi¬tion, was conducted with the use of a computer program which is the extended version of 'Tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych’. The data obtained in the study were subsequently compared with dietary norms recommended by the Polish Instytut ¡Żywności i ¡Żywienia.
The examined group of subjects were found to follow several irregularities in dietary practices. Among others, the imbalance of basic components (proteins, fats and carbohydrates), deficiency of vitamin D, calcium and magnesium at the excessive intake of phosphorus were observed in the daily diet.
This study confirmed the improper pattern of consumption in elderly people may promote the presence and intensification of osteoporotic changes and as such motivates a drawing of further attention to the need for change of improper nutritional habits.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s87.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s19.

P005
SPOŻYCIE WAPNIA, FOSFORU I MAGNEZU PRZEZ OSOBY W WIEKU PODESZŁYM Z WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

Małgorzata Anna Słowińska, Lidia Wądołowska
Instytut Żywienia Człowieka, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
10-718 Olsztyn, ul.Słoneczna 44A

Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędna jest obecność składników mineralnych na odpowiednim poziomie. Zarówno zbyt niskie stężenie makro- i mikroelementów, jak i przekroczenie maksymalnego poziomu, zaburza funkcjonowanie organizmu powodując liczne choroby. Celem niniejszej pracy była analiza poziomów spożycia wybranych składników mineralnych przez osoby starsze.
Badania przeprowadzono w 1999 roku wśród osób w wieku 75-80 lat na stałe mieszkających w Województwie Warmińsko-Mazurskim. Ogółem przebadano 160 mężczyzn i 194 kobiety. Średnie spożycie składników pokarmowych oszacowano metodą wywiadu 24-godzinnego, które po uwzględnieniu standardowych strat porównano z normą na poziomie bezpiecznym. Średnie spożycie wybranych składników mineralnych, tj. Ca, P i Mg porównano w grupach płci, uwzględniając wytypowane klasy realizacji normy (66,7%, 90% i 110% normy). Analizę statystyczną wyników przeprowadzono programem Statistica v.5.5 przy poziomie istotności p0,05.
W grupie badanych mężczyzn, w porównaniu z kobietami, stwierdzono istotnie wyższy (p0,05) stopień realizacji normy na energię (odpowiednio 85% i 77% normy), białko (114% i 94% normy) i tłuszcz (110% i 94% normy). W obu grupach płci wykazano zbyt niski stopień realizacji normy na węglowodany (mężczyźni i kobiety 73% normy) oraz wapń (49% i 37% normy) i magnez (70% i 64% normy) przy jednocześnie zbyt wysokim stopniu realizacji normy na P (164% i 105% normy). Wskazujące na duże ryzyko niedoboru (tj. poniżej 66,7% normy) średnie spożycie wapnia i magnezu wykazano odpowiednio dla 66-82% i 55-59% badanych osób. Spożycie fosforu natomiast powyżej 110% normy stwierdzono u 43-78% badanych osób.
Stwierdzone niskie spożycie wapnia i magnezu przy jednocześnie wysokim spożyciu fosforu może stanowić duże ryzyko niedoboru i świadczyć o niekorzystnych zwyczajach żywieniowych.

P005
CALCIUM, MAGNESIUM AND PHOSPHORUS CONSUMPTION OF ELDERLY PEOPLE LIVING IN THE PROVINCE OF WARMIA AND MAZURY

Małgorzata Anna Słowińska, Lidia Wądołowska,
Institute of Human Nutrition, University of Warmia and Mazury, 10-718 Olsztyn, ul. S-toneczna 44A

An adequate level of minerals present in food is necessary for the regular functioning of the human body. Both an insufficient and excessive concentration of macro- and microelements results in body function disturbances, causing numerous diseases. The aim of this paper was to analyse the levels of selected mineral consumption by the elderly.
The investigation was carried out in 1999 and comprised subjects between 75 and 80 years of age permanently living in the province of Warmia and Mazury. In total, 160 males and 194 females were examined. The average consumption of nutrients was estimated by the 24-hour recall method. After including the standard loss, it was compared with a consumption norm at a safe level. The average consumption of the selected minerals i.e. Ca, P and Mg was compared between the sex groups including the selected classes of norm completion (66.7%, 90% and 110%). Statistical analysis of the examination results was performed with the use of Statistica v.5.5 software with a significance level of p 4 0.05.
In the group of the examined males, in comparison to the examined females, a significantly higher degree of the norm completion for energy (85% and 77% of norm, respectively), protein (114% and 94% of norm, respectively) and fat (110% and 94% of norm, respectively) was observed. In both sex groups, an insufficient degree of norm completion for carbohydrates (73% of norm, males and females), calcium (49% and 37% of norm) and magnesium (70% and 64% of norm) and too high a degree of norm completion for phosphorus (164% and 105% of norm) was found. The average consumption of calcium and magnesium was obtained for 66-82% and 55-59% of the examined subjects respectively. This indicates the high risk of mineral insufficiency (below 66.7% of the norm). Consumption of phosphorus higher then 110% of the norm was observed for 43-78% of the examined subjects.
The observed low intake of calcium and magnesium and too high an intake of phosphorus may be of a high risk of deficiency and evidence unfavourable dietary habits.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s88.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s19.

P006
OSTEOPOROZA U PACJENTÓW PO 60 ROKU ŻYCIA HOSPITALIZOWANYCH NA ODDZIALE INTERNISTYCZNO-GERIATRYCZNYM
Jolanta Twardowska-Rajewska1, Franciszek Rajewski2

1Zakład Edukacji Dorosłych Wydziału Nauk Edukacyjnych UAM w Poznaniu,
2Katedra i Klinika Ortopedii Dziecięcej Akademii Medycznej im. K.Marcinkowskiego w Poznaniu.
Adres do korespondencji: ul. Gosienieckiego 6, 61-407 Poznań

Wstęp: Osteoporoza wieku podeszłego rzadko bywa główną przyczyną przyjęcia pacjenta po 60 r.ż. do szpitala. Jedną z przyczyn hospitalizacji mogą być bóle koścca z nieustalonej dotąd przyczyny. Powodem przyjęcia osób starszych bywają zwykle choroby tzw. ogólnointernistyczne – ostre lub przewlekłe w stadium zaostrzenia. Cel pracy. Postanowiono przeanalizować rozpoznania ostateczne pacjentów po 60 r.ż., hospitalizowanych na oddziale internistyczno-geriatrycznym wielospecjalistycznego szpitala na peryferiach dużego miasta, pod kątem występowania osteoporozy innych współistniejących schorzeń. Materiał i metoda: Spośród 316 historii chorób osób hospitalizowanych w ciągu 1 roku, wyłoniono 36 osób z rozpoznaniem osteoporozy (T-score <2,5), u osób tych przeanalizowano rozpoznania współistniejących chorób. Wyniki: Spośród 36 badanych – 9 osób mieściło się w przedziale wiekowym do 60 lat (kobiety). Pozostałych 27 pacjentów przekroczyło 60 rok życia (26 kobiet i 1 mężczyzna). Najczęstszym rozpoznaniem współistniejącym z osteoporozą w grupie do 60 lat było schorzenie układu pokarmowego (77%), następnie choroba zwyrodnieniowa stawów (44%). W grupie powyżej 60 r.ż. przeważały jako współistniejące schorzenia układu krążenia (81%), choroby układu pokarmowego (65%) i choroby zwyrodnieniowe stawów (70%). Najniższa wartość T-score w grupie poniżej 60 r.ż. wynosiła -3,4 zaś w grupie starszych -5,4. Wnioski: Częstość współistniejących z osteoporozą schorzeń w piątej dekadzie życia (kobiety z osteoporozą postmenopauzalną) tj. chorób układu pokarmowego i układu ruchu sugeruje nakładanie się na czynnik hormonalny zaburzeń odżywiania i zwyrodnieniowo zapalnych schorzeń kości. W grupie po 60 r.ż. przeważające choroby układu krążenia (zgodnie z patofizjologią osteoporozy) są dowodem wpływu zaburzeń ukrwienia na metabolizm kości (również nakładanie się stylu życia osoby przewlekle chorej). Starość jest okresem występowania polipatologii, wikłającej starzenie fizjologiczne, czyniącej ten okres życia okresem o niskiej sprawności funkcjonalnej i złej jakości życia (QL), co w zrozumiały sposób wpływa na stan kośca.
Słowa kluczowe: osteoporoza, starość, wpsółisnienie chorób, polipatologia, jakość życia

P006
OSTEOPOROSIS IN ELDERLY PATIENTS OF INTERNAL- GERIATRIC UNIT DURING ONE YEAR FOLLOW UP
Jolanta Twardowska-Rajewska1, Franciszek Rajewski2,

1Zak-ad Edukacji Dorosłych Wydziału Nauk Edukacyjnych UAM w Poznaniu,
2Katedra i Klinika Oropedii Dziecięcej Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Background: Osteoporosis is rarely the main cause of hospita- lization in elderly patients who are admitted rather because of bone pain. Adults with chronic internal diseases appearing simultaneously are usually the reason for admission.
Aim: We analyzed the final diagnosis in 60 years old patients who were hospitalized on the internal-geriatric unit of a multi- disciplinary hospital in a suburb of a large city, depending on the frequency of osteoporosis and coexisting diseases.
Material and methods: In a group of 316 patients hospitalized from 1.01 to 31.12.2000 there were 36 patients with osteoporosis (T-score <2.5) who were analyzed according to coexisting diseases (polypathology).
Results: Among 36 patients who were aged up to 60 years (only women!) and the remaining 27 patients who were older than 60 years old (26 women and 1 man). The most frequent osteoporosis containing diagnosis in the younger group were gastrointestinal diseases (77%) and spondylarthrosis (44%) and in the older group – cardiovascular diseases (81%).
Conclusions: A high frequency or digestive diseases in younger patients with osteoporosis proves the importance of nutritional malfunctions in pathogenesis of osteoporosis during ones whole life. In the older group of patients a significant prevalence of circulatory system diseases and their coexistence with osteoporosis may be interpreted in two ways: as an influence of circulatory insufficiency in the pathogenesis of osteoporosis or as a case of physical immobilization on the demineralization process of bone. Aging is the period of life characterized by low functional activity (polypathology) and poor quality of life, which in turn influence the state of bone.

Conclusions: This analysis strongly supports data from other populations indicating that low body mass index is also associated with low bone mass

Conclusions: This analysis strongly supports data from other populations indicating that low body mass index is also associated with low bone mass

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s91.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s20.

P009
STĘŻENIE HORMONU WZROSTU, INSULINOPODOBNEGO CZYNNIKA WZROSTU I PROLAKTYNY U KOBIET Z OSTEOPENIĄ I OSTEOPOROZĄ

Adam Kozłowski 1, Stanisław Stanosz2
1Zakład Higieny i Epidemiologii PAM
2Pracownia Menopauzy i Andropauzy PAM ; al. Powstańców Wlkp.72 70-111 Szczecin

Wstęp. Insulinopodobny czynnik wzrostu IGF-1 jest czynnikiem poprzez który hormon wzrostu (GH) działają pośrednio na tkankę kostną zwiększają obrót kostny i gęstość mineralną tkanki kostnej (BMD). Prolaktyna (PRL) działa hamująco na osteoblasty.
Cel pracy. Celem pracy była ocena stężeń insulinopodobnego czynnika wzrostowego, hormonu wzrostu i prolaktyny w zależności od stopnia gęstości mineralnej trzonów kręgów lędźwiowych L1-L5.
Materiał i Metodyka. Obserwacjami klinicznymi objęto 81 kobiet w wieku 51,6 +/- 3,9 lat, we wczesnym okresie fizjologicznego przekwitania z negatywnym wywiadem w zakresie schorzeń metabolicznych. Wszystkie kobiety w oparciu o wstępne wyniki badań densytometrycznych (BMD) trzonów kręgów lędźwiowych L1-L5 w projekcji przednio-tylnej podzielono na trzy grupy według raportu WHO , które pod względem wieku nie różniły się istotnie statystycznie: grupa I – kontrolna , grupa II – z osteopenią, grupa III – z osteoporozą. Stężenia IGF-1 i prolaktyny oznaczane były metodami radioimmunologicznymi.
Wyniki. Stwierdzono, że stężenie IGF-1 u kobiet z osteoporozą było istotnie statystycznie niższe (p<0,005) natomiast w grupie kobiet ze zwyrodnieniem stężenie to było niższe w niewielkim stopniu (p>0,87), od występującego w grupie II. Stężenia prolaktyny w warunkach podstawowych było nieistotnie statystycznie niższe w porównaniu do grupy kontrolnej. Wartości stężeń w grupie III również były nieistotnie statystycznie niższe w porównaniu do grupy kontrolnej. Po teście z metoklopramidem procentowy przyrost stężenia prolaktyny u kobiet z osteoporozą był istotnie większy (p<0,002) niż u kobiet ze zwyrodnieniem (p<0,03) w porównaniu do grupy kontrolnej.
Wniosek. Obniżeniu stopnia mineralizacji trzonów kręgów lędźwiowych towarzyszy spadek stężeń hormonu wzrostu i insulinopodobnego czynnika wzrostowego, oraz wzrost stężeń prolaktyny.

P009
GROWTH HORMONE, INSULIN-LIKE GROWTH FACTOR AND PROLACTIN CONCENTRATION IN WOMEN WITH OSTEOPENIA AND OSTEOPOROSIS

Adam Kozłowski1, Stanisław Stanosz2,
Department of Hygiene and Epidemiology,
2Department of Menopause and Andropause, Pomeranian Academy of Medicine

Introduction: Growth hormone (GH) indirectly influences bone tissue through the insulin- like growth factor IGF-1; these factors increase bone remodeling and bone mineral density (BMD). Prolactin (PRL) inhibits the osteoblasts.
Aim of the study: The aim of the study was to evaluate the concentrations of insulin-like growth factor, growth hormone and prolactin in relation to bone mineral density of lumbar vertebrae L1-L5.
Materials and methods: Eighty one women aged 51,6 +/- 3,9 years in the early phase of physiological menopause and a negative metabolic disease history, were enrolled into the study.
All women were divided into 3 groups according to WHO criteria and basing on initial results of densytometric studies of bodies of the lumbar vertebrae L1-L5 in the antero-posterior view; the groups differed insignificantly as far as age was concerned. The groups were as follows I- control; II- osteopenia; III- osteoporo¬sis. Radioimmunological assays were applied to evaluate IGF-1 and prolactin concentrations.
Results: The concentration of IGF-1 in osteoporotic women was statistically significantly lower (p< 0,005), while in the group with osteopenia the IGF-1 concentration was insignificantly lower (p > 0.87) than in group II. Baseline prolactin concentrations were insignificantly lower when compared to the control group. Prolactin concentrations in group III were also insignificantly lower than in the control group. A percent increase of prolactin concentration following the metoclopramide test in osteoporotic women was significantly higher (p< 0,002) than in patients with osteopenia (p<0,03) in comparison to the control group.
Conclusion: Decreased bone mineral density of the bodies of the lumbar vertebrae is accompanied by a drop in the concentration of growth hormone and insulin-like growth factor, and by an increase of prolactin concentration.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s92.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s20.

P010
WPŁYW IGF-I ORAZ IGFBP-3 NA MINERALNĄ GĘSTOŚĆ KOŚCI U KOBIET W WIEKU POMENOPAUZALNYM

Elżbieta Skowrońska-Jóźwiak, Arkadiusz Zygmunt, Andrzej Lewiński
Regionalny Ośrodek Menopauzy i Osteoporozy, Szpital Kliniczny nr 3,
Zakład Tyreologii Akademii Medycznej w Łodzi 90-245 Łódź, Wierzbowa 38

Stężenie insulinopodobnego czynnika wzrostowego-I (IGF I) w surowicy obniża się z wiekiem, ale związek pomiędzy IGF-I a rozwojem osteoporozy pomenopauzalnej nie jest wyjaśniony. IGFBP-3 jest białkiem wiążącym IGF-I, służy jako metaboliczny rezerwuar IGF-1 i przedłuża jego czas półtrwania.
Celem pracy było określenie wpływu zmian stężenia IGF-I oraz IGFBP-3 na mineralną gęstość kostną (BMD) u kobiet w okresie pomenopauzalnym.
Pacjenci i metody: Do badania włączono 62 kobiety po menopauzie, średni wiek wynosił 69,8 lat. Wszystkie pacjentki przebadano w celu wykluczenia innych czynników rozwoju osteoporozy. U każdej chorej wykonano badanie densytometryczne posługując się techniką DEXA (DPX, Lunar, USA), określając BMD (g/cm2) w szyjce kości udowej. IGF-I i jego białko wiążące oznaczono radioimmunologicznie (IGF-I Biosource Europe S.A., Belgium; IGFBP-3 Immunotech, France).
Wyniki: Zarówno stężenie IGF-I jak i IGFBP-3 było znacząco niższe w surowicach kobiet z osteoporozą (p<0.005) i wykazywało dodatnią korelację z BMD szyjki kości udowej (r=0.43).
Wniosek: Nasze obserwacje wskazują, niskie stężenie IGF-I i jego białka wiążącego może być odpowiedzialne za obniżanie mineralnej gęstości kostnej, co może prowadzić do rozwoju osteoporozy.

P010
INFLUENCE OF IGF-I AND IGFBP-3 ON BONE MINERAL DENSITY IN POSTMENOPAUSAL WOMEN

ElZbieta Skowronska-Jozwiak, Arkadiusz Zygmunt, Andrzej Lewinski,
Regional Centre of Menopause and Osteoporosis, Clinical Hospital No 3,
Department of Thyroidology, Medical University of Lodz, 90-245 Lodz, Wierzbowa 38, Poland

Serum concentration of insulin-like growth factor-I (IGF-I) decreases with age but the link between IGF-I and postmeno- pausal osteoporosis remains controversial. IGFBP-3 is the IGF-I binding protein, which prolongs the half-life of IGF-I and serves as a metabolic reservoir of IGF-I.
The goal of this study was to determine the effect of IGF-I and IGFBP-3 on bone mineral density in postmenopausal women.
Patients and methods: The study included sixty two (62) postmenopausal women, mean age 69,8 years. All the women were examined to exclude other risk factors of osteoporosis. Bone mineral density (BMD) was measured in the femoral neck, using dual-energy X-ray absorptiometry (DPX, Lunar, USA). The obtained results were evaluated according to WHO criteria of osteoporosis. IGF-I and IGFBP-3 were measured by RIA (IGF-I Biosource Europe S.A., Belgium; IGFBP-3 Immunotech, France).
Results: Serum concentrations of IGF-I and IGFBP-3 were significantly lower in the group of osteoporotic women (p< 0.005) and correlated positively with BMD of the femoral neck (r=0.43).
Conclusion: Our study indicates that low concentrations of IGF-I and of its binding protein in postmenopausal women may be responsible the loss of bone mineral density, thus leading to osteoporosis development.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s93.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s21.

P011
REKREACYJNA AKTYWNOŚĆ SPORTOWA PRZED I PO 30 ROKU ŻYCIA A TEMPO REDUKCJI
Z WIEKIEM BMC KOŚĆCA OBWODOWEGO MĘŻCZYZN

Marek Mędraś1,2, Ewa Anita Jankowska3, Elżbieta Rogucka3
1Kat. i Zakład Medycyny Sportu AWF we Wrocławiu,
2Kat. i Kl. Endokrynologii AM we Wrocławiu,
3Zakład Antropologii PAN, Wrocław

Celem pracy była ocena, w jakim stopniu systematyczna rekreacyjna aktywność sportowa przed i po 30 roku życia wpływają na tempo redukcji gęstości mineralnej kośćca obwodowego z wiekiem u mężczyzn. W grupie 239 zdrowych mężczyzn w wieku 35-63 lat, mieszkańców Wrocławia zmierzono gęstość mineralną (BMC) części beleczkowej, korowej i całej kości promieniowej ręki niedominującej metodą pQCT (Stratec 960). Tempo zmniejszania się z wiekiem BMC określono za pomocą standaryzowanych współczynników regresji liniowej: a) w 2 grupach mężczyzn, którzy przed 30 rokiem życia uprawiali (bądź nie) określoną dyscyplinę sportową przez co najmniej 2 lata, b) w 2 grupach mężczyzn, którzy aktualnie od co najmniej 2 lat uprawiają (bądź nie) rekreacyjnie aktywność fizyczną. Tempo zmniejszania się z wiekiem BMC wśród mężczyzn uprawiających versus nie uprawiających codziennie rekreacyjnie aktywność fizyczną przedstawiało się następująco: =-0,40 vs =-0,47 dla BMC części beleczkowej, =-0,28 vs =-0,36 dla BMC części korowej i =-0,35 vs =-0,43 dla BMC całej kości promieniowej (różnice wartości istotne statystycznie). Tempo zmniejszania się z wiekiem BMC wśród mężczyzn uprawiających versus nie uprawiających określoną dyscyplinę sportową przed 30 rokiem życia przedstawiało się następująco: =-0,25 vs =-0,27 dla BMC części beleczkowej, =-0,21 vs =-0,23 dla BMC części korowej i =-0,28 vs =-0,31 dla BMC całej kości promieniowej (różnice wartości  nieistotne statystycznie). Regularna codzienna aktywność fizyczna (po 30 roku życia) spowalnia tempo redukcji BMC kości promieniowej w procesie starzenia się, podczas gdy uprawianie dyscypliny sportowej w młodości nie wpływa na dynamikę zmian z wiekiem gęstości mineralnej kośćca obwodowego mężczyzn.

P011
RECREATIONAL PHYSICAL ACTIVITY BEFORE AND AFTER 30 YEARS OF AGE AND THE TEMPO OF AGE-RELATED BMC REDUCTION IN MEN
Marek Medras1,2, Ewa Anita Jankowska3, Elzbieta Rogucka3,

1Dept. of Sport Medicine, Academy of Physical Education, Wroclaw,
2Dept. of Endocrinology, Wroclaw Medical University,
3Institute of Anthropology, Polish Academy of Sciences, Wroclaw, Poland

The aim of the study was to evaluate whether recreational physical activity before and after 30 years of age affected the tempo of age-related BMC reduction in men. In a group of 239 healthy men, aged 35-63, inhabitants of Wroclaw (Poland), trabecular, cortical and total bone mineral content (BMC) at the ultra-distal radius were measured using pQCT (Stratec 960). The tempo of age-related BMC reduction was assessed using the standardised coefficients p of linear regression: a) in 2 subgroups of men who before 30 years of age had (or had not) practised any sport during at least a 2-year period, b) in 2 subgroups of men who for at least 2 years practised (or did not) any form of physical activity in their leisure time. The tempos of age-dependent BMC decline among men practising versus non-practising physical activity in their leisure time systematically were the following: p=-0,40 vs p=-0,47 for trabecular BMC, p=-0,28 vs p=-0,36 for cortical BMC and p=-0,35 vs p=-0,43 for total BMC (the differences in p coefficients were statistically significant). The tempos of age-dependent BMC decline among men practising versus non-practising any sport before the age of 30 were the following: p=-0,25 vs p=-0,27 for trabecular BMC, p=-0,21 vs p= – 0,23 for cortical BMC and p=-0,28 vs p=-0,31 for total BMC (the differences in p coefficients were statistically insignificant). Systematic physical activity (after 30 years of age) slowed down the tempo of BMC reduction in the course of male aging, whereas the practising sport before the age of 30 did not affect the dynamics of age-related changes of BMC at the ultra-distal radius in men.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s94.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s21.

P012
WARTOŚĆ DIAGNOSTYCZNA BADANIA DENSYTOMETRYCZNEGO PRZEDRAMIENIA W ROZPOZNAWANIU OSTEOPOROZY

R. T. Kukiełka, E. Czerwiński
Klinika Ortopedii CMUJ , ul. Kopernika 19, 31-501 Kraków

W diagnostyce osteoporozy obecnie największy nacisk kładzie się na ocenę ryzyka złamania. Według najnowszych zaleceń grupy roboczej WHO podstawowym kryterium rozpoznawania osteoporozy jest badanie densytometryczne metodą DEXA bliższego odcinka kości udowej, które to badanie równie dobrze przewiduje ryzyko złamania szyjki kości udowej, nadgarstka i kręgosłupa. Celem pracy była ocena korelacji wyników badania densytometrycznego przedramienia w rozpoznawaniu osteoporozy w oparciu o badanie bliższego końca kości udowej.
W celu określenia wartości badania densytometrycznego przedramienia wykonano jednoczesne pomiary densytometryczne przedramienia (Osteometer DTX-200 (DEXA) – pomiary w odcinku distal i ultradistal) i bliższego końca kości udowej (densytometr DPX-IQ Lunar – pomiary BMD pola szyjki, trójkąta Warda, krętarza, trzon oraz pomiar całkowity) w grupie 600 kobiet w wieku od 26 do 88 r.ż. (średnia 56,6 lat).
W celu określenia wartości diagnostycznej badania przedramienia porównano u każdego pacjenta jego wartość do wyników pomiaru i bliższego końca kości udowej. Za wynik zgodny uznano badanie, w którym rozpoznanie lub wykluczenie osteoporozy w badaniu przedramienia potwierdzone zostało pomiarem bliższego końca kości udowej.
Porównanie zgodności wyników pomiarów w densytometrii osiowej i obwodowej w grupie kobiet dało 83% wyników zgodnych. Najlepszą zgodność uzyskano w grupach wiekowych 20-39- 92% oraz 80-89 – 100%, w pozostałych grupach zgodność wahała się w od 75 do 87%. Ponadto obliczono wysokie współczynniki korelacji pomiędzy pomiarami w trójkącie Warda i w odcinku ultradistal przedramienia (r = 0,78), polem szyjki i odcinkiem ultradistal przedramienia oraz trójkątem Warda i odcinkiem distal (r = 0,75).
Badanie densytometryczne przedramienia jest nadal wartościową, tanią i precyzyjną metodą w diagnostyce osteoporozy.

P012
VALUE OF THE DENSITOMETRIC MEASUREMENT OF THE FOREARM IN THE DIAGNOSIS OF OSTEOPOROSIS

Radosław T. Kukiełka, Edward Czerwiński,
Department of Orthopaedics, Coll. Med. Jagiellonian University, 31-501 Krakow, ul. Kopernika 19, Poland

In the diagnosis of osteoporosis the main emphasis lately has been placed on the assessment of fracture risk. According to the recent recommendations of the WHO working group the primary criterion for osteoporosis diagnosis is densitometric measurement (DEXA method) of the proximal femur, which also predicts femoral neck, wrist and vertebral fracture risk . The aim of this study was the assessment of forearm densitometric measurement results in the diagnosis of osteoporosis based on proximal femur densitometric measurements.
To establish the value of forearm densitometric measurements, 6000 women, aged 26 to 88 years (mean age 56,6), the measurement of the forearm (Osteometer DTX-200 (DEXA) – the distal and ultradistal segments) and proximal femur (DPX-IQ Lunar- neck, Ward’s triangle, trochanter, shaft and total BMD measurements) were performed at the same time.
To establish the diagnostic value of the forearm measurement , the forearm measurement results of each patient were compared to the results of proximal end of femur results of this patient. Measurement in which diagnosis or exclusion of osteoporosis was confirmed by measurement of the proximal femur was considered as a compatible result .
83 % of reults were compatible when comparing the results of axial and peripheral densitometric measurements in women. The best correlation was achieved in the age group 20-39 years (92%) and 80-89 years (100%). In the other groups the correlation was between 75-87%. Moreover, high correlation indices were found between measurements in Ward’s triangle and ultradistal segment of the forearm (r=0.78), neck area and ultradistal segment of the forearm and the Ward’s triangle and distal segment (r=0.75).
The densitometric measurement of the forearm still remains a valuable, inexpensive and precise method of osteoporosis diagnosis.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s95.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s21.

P013
BŁĘDY POMIARU GĘSTOŚCI MINERALNEJ SZYJKI KOŚCI UDOWEJ METODĄ DEXA

E. Czerwiński, R.T. Kukiełka, M. Kasprzyk
Klinika Ortopedii CM UJ ul. Kopernika 19a, 31-501 Kraków

Ocena BMD bliższego odcinka kości udowej ma krytyczne znaczenie w diagnostyce i leczeniu osteoporozy. Pozwala na ocenę względnego i bezwzględnego ryzyka złamania szyjki kości udowej i złamań przezkrętarzowych i na tej podstawie upoważnia do rozpoczęcia leczenia.
Pomiaru dokonujemy w polach (ROI) bliższego odcinka uda: Neck, Troch, Ward, Shaft i Total. Warunkiem prawidłowego pomiaru jest ustawienie kończyny w dolnej w rotacji 150. Na wynik pomiaru w poszczególnych polach zainteresowania może mieć nieprawidłowe nieprawidłowe bądź wymuszone ustawienie kończyny, co często spotykamy w zmianach zwyrodnieniowych stawu biodrowego.
Celem pracy była ocena zmienności pomiarów gęstości mineralnej w bliższym odcinku kości udowej w zależności od rotacji kończyny dolnej oraz określenia błędu pomiędzy trzema doświadczonymi technikami.
Przebadano 14 osób przy użyciu aparatu DPX – IQ w wieku 46-72 lat, wykonując pomiary densytometryczne bliższego odcinka kości udowej w rotacji kończyny dolnej odpowiednio: wewnętrznej 150 (prawidłowej), rotacji 00 oraz rotacji zewnętrznej 150.
Stwierdzono zmienność pomiarów w poszczególnych polach w zależności od rotacji kończyny. Rotacja zewnętrzna 150 powoduje wzrost pomiaru w polu Neck o średnio 6%. Niższe wyniki uzyskano dla pola NECK w rotacji 00. Pozostałe pola również wykazały zmienność pomiaru w zależności od ustawienia rotacyjnego kończyny.
W zakresie pomiarów trzech operatorów przy repozycji pacjenta stwierdzono występowanie błędu pomiaru w różnych polach bliższego odcinka kości udowej od 1-6%, średnio 3%, największy w zakresie krętarza większego. Ocena gęstości mineralnej kości udowej daje dokładny i powtarzalny pomiar pod warunkiem prawidłowego ustawienia kończyny dolnej w rotacji wewnętrznej. Utrwalone ustawienie kończyny dolnej w rotacji zewnętrznej u chorych ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu biodrowego ma istotny wpływ na wynik pomiaru.

P013
ERRORS IN BONE MINERAL DENSITY MEASUREMENT BY THE DEXA METHOD
E. Czerwiński, R.T. Kukielka, M. Kasprzyk,
Department of Orthopaedics, Med. Coll. Jagiellonian University, 31-501 Krakow, ul. Kopernika 19, Poland

One of the most important examinations in the diagnosis of osteoporosis is densitometry of the proximal femur. This allows
for assessment of relative and absolute risk of neck and intertrochanteric fracture, and also is the basis for initiation of treatment.
Nevertheless, bone mineral density measurements in the proximal femur areas i.e. neck, trochanter, Ward’s triangle, shaft, and total may be disturbed by the incorrect or forced alignment of the extremity in zero or even external rotation, which is often the case in osteoarthritis of the hip. In order to obtain a satisfactory result it is a condition to align the lower extremity in a 15° rotation.
The aim of the study was to evaluate the variability in bone mineral density measurements of the proximal femur depending on the rotation of the lower extremity, and also to evaluate the measurement error depending on the technique used.
14 patients aged 46-72 years were examined on the DPX-IQ apparatus where densitometry of the proximal femur was done in 15° internal rotation (normal), zero rotation and 15° external rotation.
A variability of results was seen in all fields depending on the rotation of the extremity. External rotation of 15% gave a overestimation in the neck region of an average 6%. Lower results were seen in the neck at zero rotation. Other fields also showed variability depending on the rotation of the extremity.
During measurements carried out by three technicians whilst repositioning the patient a diagnostic error in differing areas of the proximal femur of 1-6% (av. 3%) was observed. The greatest error was observed in the area of the major trochanter.
Assessment of bone mineral density in the area of the proximal femur gives a precise and reproducible measurement under the condition that the extremity is properly aligned in internal rotation. A fixed positioning of the extremity in external rotation in patients with osteoarthritis of the hip significantly influences the results.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s96.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s20-21.

P014
NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE BŁĘDY W DIAGNOSTYCE DENSYTOMETRYCZNEJ OSTEOPOROZY
Marek Kaleta, Tadeusz Szymon Gaździk, Krzysztof Wójcik, Sławomir Wroński

Katedra i Oddział Kliniczny Ortopedii Śl.AM w Katowicach
Adres korespondencyjny 1-go autora: ul. Woźniaka 57/13, 41-902 BYTOM

Na podstawie przeglądu piśmiennictwa światowego można przyjąć, że przy dzisiejszym stanie wiedzy, możliwościach technicznych aparatury oraz dostępności badania najbardziej przydatne do oceny metabolizmu kostnego, szczególnie diagnostyki osteoporozy, jest rentgenowskie badanie densytometryczne podwójnej energii (DEXA). Metoda ta nie jest jednak pozbawiona błędów, obciążających końcowy wynik pomiaru. Opierając się głównie na własnych doświadczeniach, przedstawiono najczęściej spotykane błędy techniki densytometrycznej. W badaniach korzystano z aparatury pomiarowej firmy Lunar Corpoartion o nazwie DPX-L. Błędy badania densytometrycznego podzielono na trzy grupy: – wynikające ze strony obiektu badanego, – analizy densytometrycznej, – inne błędy. W pierwszej grupie uwzględniono czynniki, zarówno zawyżające (+), jak i zaniżające (-) końcowy wynik badania: zmiany zwyrodnieniowe (+), skoliozę (+), obecność ciał obcych np. metal (-), stan po złamaniu (+), obecność struktur patologicznych (+ lub -), złamania osteoporotyczne (+) oraz nieprawidłowe ułożenie obiektu badanego (+ lub -). Do błędów analizy zaliczono: nieprawidłowo wprowadzone dane dotyczące wieku, wzrostu i masy ciała (mające wpływ na wartości Z-score), pomyłki dotyczące płci (powodujące zafałszowanie T-score oraz Z-score) oraz nieprawidłowo ustalone pola pomiarowe. Inne błędy badania densytometrycznego to: niewykalibrowana lub nieprawidłowo wykalibrowana aparatura pomiarowa oraz błędy programu komputerowego. Poszczególne błędy powodowały zafałszowanie wyników badań, sięgające od 1% do 37%. Zsumowanie się kilku ww. błędów zmieniało dokładność badania nawet o ponad 100%. Największą niedokładnością obciążone było badanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Powtarzalność wyników aparatury DEXA (określana w specyfikacji aparaturowej) waha się, dla poszczególnych odcinków szkieletu od 0,9 do 2,5% współczynnika zmienności, a dokładność od 3 do 5%. Wynika z tego, że zachowując jak najściślejsze zasady wykonywania badań możemy uzyskać błąd pomiaru wynoszący klika procent. Na ostateczny wynik pomiaru rzutują również błędy wykonania i interpretacji, zaliczone do trzech ww. grup. Uważamy, że badanie DEXA jest doskonałym badaniem w diagnostyce osteoporozy (w ocenie statycznej kości). Natomiast jego wartość maleje w monitorowaniu zmian dynamicznych tkanki kostnej (np. w ocenie skuteczności leczenia), nawet w jedno lub dwu letnich odstępach czasowych.

P014
ERRORS MOST OFTEN OBSERVED IN DENSITOMETRIC DIAGNOSIS OF OSTEOPOROSIS
Marek Kaleta, Tadeusz Szymon Gazdzik, Krzysztof Wojcik, Slawomir Wronski,

Orthopaedics Clinic of Silesian Medical Academy in Katowice, Poland

On the basis of the literature it can be assumed that the most useful in diagnosis of bone metabolic disturbances in osteo¬porosis is dual energy X-ray absorptiometry /DEXA/. This diagnostic procedure promoted by established knowledge is easily accessible and is performed with aid of very sophisticated and efficient equipment. Unfortunately, it is not free of errors which may affect the final results of the study.
Generally, on the basis of our own experience the most often observed errors in diagnostic densitometric techniques were presented. In the study the DPX-L apparatus of the Lunar Corporation was used.
The errors were divided into three groups. The first group included those depended on the investigated object. The next depended on the process of data analysis and the last included errors caused by other factors. In the first group we took into account factors which could increase (+) or decrease (-) the final outcome as: degenerative changes (+), scoliosis (+), the presence of foreign bodies such as metal (-), healed fracture (+), presence of pathological structures (+ or -), osteoporotic fractures (+) and incorrect placing of the investigated object on the table (+ or -). Errors of data analysis included incorrect age, height, and body mass which influenced the Z-score index, those referring to the patients sex affecting T-score and Z-score indices and incorrect setting of the investigated areas. Other errors of the densitometric technique included lack of or improper calibration of the measuring apparatus and computer program errors.
Particular errors were responsible for result falsification between 1 and 37%. An accumulation a few errors changed the accuracy of the study to even above 100 percent. These errors were most often observed in the study of the lumbar region of the spine. The DEXA apparatus results repeatability /stated in the equipment features description/ range from 0,9 to 2,5% of coefficient of variation for particular skeleton regions. Result precision range from 3 to 5%. This indicates that following very strict diagnostic procedure rules, the difference in obtained findings may amount to several percent. We can not exclude the influence on the Anal outcome the errors which are characteristic for the above mentioned three groups. We are convinced that the DEXA method is excellent and very useful in the diagnosis of osteoporosis, in static bone evaluation. However, its value has its limits in monitoring the dynamic bone transformations (for example in efficiency treatment assessment), even at 1-2 year intervals.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s97.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s22.

P015
ZASTOSOWANIE TRÓJWYMIAROWEGO (3D) OBRAZOWANIA TOMOGRAFICZNEGO W DIAGNOSTYCE OSTEOPOROZY

Tomasz Kubik1, Piotr Głuszko2, Mariusz Korkosz2, Jerzy Kunz2, Mieczysław Pasowicz3, Eugeniusz Rokita1,2, Krzysztof Żmudka2.
1. Instytut Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego,
2. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego,
3. Szpital Specjalistyczny Im. Jana Pawła Ii W Krakowie. Instytut Fizyki Uj, Ul. Reymonta 4, 30-059 Kraków.

Densytometryczna diagnostyka tkanki kostnej posiada pewne wady: (1) precyzja pomiarów w porównaniu z szybkością ubytku masy kostnej wymusza wykonywanie badań w odstępach dwu-, trzyletnich, (2) zasto¬sowanie pewnych leków powoduje wzrost masy kostnej bez zmniejszenia ryzyka wystąpienia złamania. Wynika stąd, że densytometryczny opis własności mechanicznych tkanki kostnej posiada ograniczenia. W pracy wykorzystano do celów diagnostycznych obrazy tomograficzne struktury kostnej, oraz porównano wartość diagnostyczną parametrów strukturalnych i densytometrycznych. Badaniom poddano serię 20 kręgów L3 pobranych od osób zmarłych płci męskiej w różnym wieku. Materiał został podzielony na dwie grupy w oparciu o pomiary densytometryczne (DXA): przypadki bez widocznych zmian osteoporotycznych oraz przypadki z widocznymi zmianami. Wykonano pomiary 40-50 przekrojów (CT) dla każdego kręgu. W dalszej analizie dokonano binaryzacji i szkieletyzacji obrazów. Na podstawie uzyskanych przekrojów zrekonstruowano 3D obraz struktury. Dla 3D obrazów obliczono następujące parametry charakteryzujące strukturę kości: objętość kości/całkowita objętość, średnia długość beleczek, współczynnik asymetrii, ‘star volume’ jamek szpikowych, liczbę Eulera opisującą topologiczne własności obiektu. Obliczenia wykonano wykorzystując własne oprogramowanie. Uzyskane wyniki potwierdziły, że wybrane parametry strukturalne niosą wartościową informację diagnostyczną i dobrze opisują stopień zaawansowania osteoporozy szczególnie dla starszych osób.

P015
APPLICATION OF THREE-DIMENSIONAL (3D) CT IMAGING IN DIAGNOSIS OF OSTEOPOROSIS
Tomasz Kubik1, Piotr Głuszko2, Mariusz Korkosz2, Jerzy Kunz2, Mieczysław Pasowicz3, Eugeniusz Rokita1,2, Krzysztof Źmudka2,

1. Institute of Physics, Jagiellonian University,
2. Collegium Medicum, Jagiellonian University,
3. John Paul II Hospital Cracow, Poland

Bone densitometry possesses several limitations: (1) comparison of the precision of measurements with the rate of bone loss indicates that successive examinations are possible every 2-3 years, (2) certain drugs have been shown to increase bone mass, yet are not protective against fracture.
It may be concluded that densitometric quantities are insufficient to characterize mechanical properties of a complex system like trabecular bone. In this study the usefulness of selected descriptors of trabecular bone structure in the diagnosis of osteoporosis was tested. Twenty vertebral bodies (L3) collected from cadavers (males, age (24-81)y) were subjected to investigations. On the basis of DXA measurements the material was divided into two groups. The first group was composed of 10 cases (T-score >-2.5) without pathological alterations while the second consisted of 10 cases (T-score 4-2.5) with osteoporotic changes. The 40-50 (2D) sections were measured for each vertebral body. Following this the 3D structure of the vertebral body was reconstructed on the basis of the serial 2D images. The following descriptions of trabecular bone architecture were considered: (bone volume)/(total volume), mean trabecular length, asymmetry coefficient, star volume of the marrow cavity, Euler’s number, which is a measure of the connectivity of the structure. All calculations were performed with algorithms developed in our laboratories. It was found that the description of the osteoporotic changes by means of the structural quantities constitutes a promising diagnostic tool especially for older individuals.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s98.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s22.

P016
KOMPUTEROWA ANALIZA STRUKTURY KOŚCI NA RADIOGRAMIE. KORELACJE Z GĘSTOŚCIĄ MINERALNĄ I PARAMETRAMI HISTOMORFOMETRYCZNYMI

E. Czerwiński1, K. Hubner1, A. Sawiec2, T. Majchrzak1
1Klinika Ortopedii CMUJ, 31-501 Kraków, ul. Kopernika 19,
2 Krakowskie Centrum Osteoporozy i Menop., Kraków ul. Kopernika 32

Celem badania było opracowanie obiektywnej metody pomiaru struktury kości na radiogramie oraz określenie korelacji uzyskanych danych z gęstością mineralną i parametrami histomorfometrycznymi kości. Do badań wybrano 57 przedramion mężczyzn zmarłych śmiercią nagłą w wieku śr. 47,1 lat. Wykonano typowy radiogram prawego przedramienia AP. Wybrane pole przynasady kości promieniowej zapisano cyfrowo. Z tego samego miejsca, odwzorowanego na kości promieniowej pobierano wycinki do oznaczenia zawartości minerałów i oceny histomorfometrycznej. Zawartość minerałów oznaczono metodami fizycznymi odnosząc, masę popiołu kości do masy i objętość kości. W badaniu histomorfometrycznym uzyskano: gęstość zmineralizowanej kości, szerokość beleczek oraz gęstość osteoidu. Obraz struktury kostnej na radiogramie oceniano ilościowo własnym programem komputerowym Trabecula (IBM PC) oraz programem profesjonalnym Quantitrab. Algorytm programu Trabecula określał strukturę kości cechami beleczek radiologicznych. Program Quantitrab oznaczał obszary bezbeleczkowe. Zawartość minerałów w kości beleczkowej wynosiła średnio 0.264g/cm3 i w kości korowej 0.758 g/cm3. Gęstość zmineralizowanej kości śr. 15,6%; szerokość beleczek śr. 159 µm. Analiza programem Trabecula wykazała: liczba beleczek 8.51, szerokość 0.61 mm, gęstość 31.8%. Programem Quantitrab wyróżniono parametry: liczba 17.1, pole 61.3%, obwód 566 anizotropia 0.81. Stwierdzono istotne korelacje pomiędzy parametrami struktury kostnej na radiogramie a zawartością minerałów i wynikami histomorfometrycznymi.

P016
COMPUTER ANALYSIS OF BONE STRUCTURE ON THE RADIOGRAPH. CORRELATION WITH BONE MINERAL DENSITY AND HISTOMORPHOMETRY
E. Czerwinski1, K. Hubner1, A. Sawiec2, T. Majchrzak1,
1. Department of Orthopaedics, Coll. Med. Jagiellonian University, 31-501 Krakow, ul. Kopernika 19,
2. Krakowskie Centrum Osteoporozy i Menop., Krakow, ul.Kopernika 32, Poland

The aim of the study was to devise an objective method of the bone structure measurement on the radiogram and the evaluation of correlation parameters obtained during bone mineral density and bone histomorphometric assessment. 57 forearms of men (victims of sudden death) at an average age of 47,1 yrs were selected.
A standard radiogram of the right forearm was taken in the AP plane. A selected area of epiphysis of bone was digitalised. From the same location reflected on the radius full thickness bone samples were taken for measurement of bone mineral content and histomorphometry. Bone mineral content was determined by physical means and was expressed as bone ash mass in relation to bone volume and mass. In the histomorphometric study the following were assessed: volume of mineralised bone, trabecular width and osteoid volume. Bone structure image on the radio¬gram was quantitatively measured using the authors own program – Trabecula (IBM PC) and the professional Quantitrab program. The algorithm of Trabecula described bone structure by features of radiological trabeculae such as: number, width, density. The Quantitrab program estimated non-trabecular zones. Average bone mineral content in the trabecular bone was 0.264 g/cm3 and in cortical bone 0.758 g/cm3. Histomorpho- metric measurements showed volume of mineralised bone – av. 15,6%; trabecular width – av. 159 mm. Computer analysis of the radiological image found the following averages: trabeculae number 8.51, width 0.61 mm, density 31.8%. The Quantitrab program calculated: number 17.1, area 61.3%, periphery 566 anizotropy 0.81.
A significant correlation was found between structure para¬meters on the radiograph with bone mineral content and histomorphometric measurements.

XI Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy
V Krakowskie Sympozjum Osteoporozy
Kraków 27-29.09.2001

Streszczenia:
wersja polska
Materiały kongresowe: STRESZCZENIA, s99.
Druk: Drukarnia Skinder, ISBN – 83-904008-5-5

wersja angielska
Osteoporosis International 2001; vol. 12 (Suppl 1), s22.

P017
KOMPUTEROWA OCENA STRUKTURY SZYJKI KOŚCI UDOWEJ W OSTEOPOROZIE I OSTEOARTROZIE

E. Czerwiński1, A. Sawiec2, T. Majchrzak2
1Klinika Ortopedii CMJU, ul. Kopernika 19, Kraków.
2Krakowskie Centrum Osteoporozy i Menopauzy
ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków

W przebiegu osteoporozy jak i osteoartrozy dochodzi do zmian w strukturze gąbczastej kości, które uwidocznia badanie rentgenowskie. Zaburzenia te maja szczególne znacznie w obrębie szyjki kości udowej ze względu na ryzyko złamań osteoporotycznych. Ocena obrazu RTG pozwala na analizę jakościową obrazu tkanki kostnej, jest to jednak metoda subiektywna i nie daje możliwości oceny ilościowej.
Celem pracy jest obiektywna ocena ilościowa struktury kości gąbczastej w obrębie części bliższej kości udowej u pacjentów z osteoartrozą i osteoporozą.
Ocenie poddano standardowe radiogramy miednicy uwidaczniające strukturę szyjki kości udowej. Na radiogramach wyznaczono standardowe pola pomiarów: trójkąt Warda, krętarz większy, beleczki rozciągowe i kompresyjne. Następnie za pomocą kamery CCD wykonano zapis cyfrowy obrazu przy ustalonych parametrach i poddano obróbce programem Trabecula. W ocenie brano pod uwagę następujące parametry: liczbę beleczek radiologicznych, ich gęstość i wysokość i szerokość.
Wyniki: w grupie z OA wykazano istotnie większą gęstość beleczkowania oraz wysokość i liczbę beleczek. Nie wykazano natomiast istotnych różnic w szerokości beleczek w porównaniu do grupy z OP.

P017
COMPUTER AIDED ASSESSMENT OF FEMORAL NECK BONE STRUCTURE IN OSTEOPOROSIS AND OSTEOARTHROSIS
E. Czerwinski1, A. Sawiec2, T. Majchrzak2,
1Department of Orthopaedics, Med. Coll. Jagiellonian University, 31-501 Krakow, ul. Kopernika 19,
2Krakowskie Centrum Osteoporozy i Menop., Krakow, ul.Kopernika 32, Poland

In the course of osteoporosis (OP) and osteoarthrosis (OA) changes in calcaneous bone structure which can be visualised at the radiogram appear. These disturbances are of particular importance in the femoral neck region, because of the risk of osteoporotic fractures. Evaluation of the X-ray image makes qualitative assessment of bone tissue possible, this is however a subjective method and as such quantitative assessment is not possible. The aim of this study is an objective, quantitative assessment of calcaneous bone structure in the proximal aspect of the femur in patients with osteoporosis and osteoarthrosis.
Standard pelvic radiograms, in which the structure of the femoral neck was visible, were evaluated. The standard measure¬ment areas were established in the radiograms: Ward’s triangle, major trochanter, compressive and extensive trabeculae. With the aid of a CCD camera digitalisation of the image with the established parameters was performed and data was processed using the Trabecula program. The following parameters of radiographic trabeculae were assessed: number, density, height and width.
Results: In the OA group density, height and number of trabeculae were shown to be higher in comparison to the OP group.