II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s100-101.

L09
OCENA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY DENSYTOMETRYCZNYMI I ULTRADŹWIĘKOWYMI WSKAŹNIKAMI GOSPODARKI MINERALNEJ, A WYSTĘPOWANIEM ZŁAMAŃ U DZIECI

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: dzieci, badanie ultradźwiękowe kości piętowej, densytometria, złamania

Cel pracy
Celem pracy była próba ustalenia związku pomiędzy densytometrycznymi i ultradźwiękowymi parametrami gęstości mineralnej, a występowaniem złamań kości u dzieci.
Materiał i metody
Badaniami objęto 380 dzieci w wieku 5-18 lat, w tym 157 dziewcząt i 223 chłopców. Przebyte lub aktualne złamania kręgów stwierdzono u 10 spośród badanych dzieci, natomiast złamania kości długich u 177. Osteoporozę rozpoznano u 87 pacjentów, osteopenię u 147, a u pozostałych 146 dzieci nie stwierdzono obniżenia gęstości mineralnej kośćca. W ocenie gęstości mineralnej wykorzystano badanie densytometryczne metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA) aparatem DPX (firmy GE LUNAR) w projekcji total body i spine. Ponadto wykonano ilościowe badanie ultradźwiękowe kości piętowej (QUS) aparatem ACHILLES PLUS SOLO (GE LUNAR) oceniając parametry Stiffness, SOS i BUA.
Wyniki
U wszystkich badanych dzieci stwierdzono dodatnią korelację o wysokim poziomie znamienności statystycznej pomiędzy parametrami badania DXA i ultradźwiękowego, najwyższe współczynniki korelacji wykazano dla parametru Stiffness i BUA w odniesieniu do gęstości mineralnej w projekcji total body. Analizując związek wskaźników uwapnienia szkieletu z występowaniem złamań, stwierdzono istotnie niższe średnie wartości wskaźników Z-score w total body i spine u dzieci ze złamaniami kręgów. Obserwowano również tendencję do niższych wartości wszystkich parametrów badania ultradźwiękowego w tej grupie badanych, jednakże różnice te nie były istotne statystycznie. Natomiast w przypadku złamań kości długich, nie stwierdzono różnic znamiennych statystycznie dla wartości średnich wszystkich badanych parametrów gospodarki mineralnej pomiędzy pacjentami ze złamaniami i bez złamań, także po uwzględnieniu szczegółowej analizy w poszczególnych grupach wiekowych.
Wnioski
1. Istotne różnice w zakresie wskaźników Z-score w projekcji total body i spine pomiędzy pacjentami ze złamaniami kręgów i bez takich złamań pozwalają na wykorzystanie tych wskaźników w ocenie zagrożenia złamaniami kręgów u dzieci.
2. Brak różnic w wartościach średnich parametrów densytometrycznych i ultradźwiękowych pomiędzy dziećmi ze złamaniami i bez złamań kości długich sugeruje obecność innej, aniżeli obniżenie gęstości mineralnej, przyczyny tych złamań, w tym zaburzeń struktury części białkowej tkanki kostnej.
3. Wysokie współczynniki korelacji pomiędzy wynikami badania DXA i QUS potwierdzają przydatność diagnostyczną badania ultradźwiękowego we wstępnej, przesiewowej, nieinwazyjnej ocenie stanu uwapnienia szkieletu u dzieci.

Praca częściowo finansowana ze środków przyznanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach grantu nr N40706332/2713.

L09
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN DUAL ENERGY X-RAY ABSORPTIOMETRY, QUANTITATIVE ULTRASOUND MEASUREMENTS AND BONE FRACTURES IN CHILDREN

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Key words: children, ultrasound examination of heel, densitometry, fractures

The aim of this study was to evaluate the relationship between densitometry and quantitative ultrasound parameters of bone mineral density and fractures in children.
Material and methods
The study involved 380 children aged 5-18 years, including 157 girls and 223 boys. In 10 children vertebral fractures were reported and 177 of them suffered from present or past long bones fractures. The diagnosis of osteoporosis in 87 children and in 147 osteopenia was established. In the remaining 146 children bone mineralization was normal. Dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in total body and spine with DPX-L apparatus (GE LUNAR) was performed to assess bone mineral density. Moreover, ultrasound examination of heel (QUS) using Achilles Plus Solo apparatus (GE LUNAR) was made with evaluation of the three parameters: Stiffness, SOS, BUA.
Results
In all examined children there was a statistically significant positive correlation between the results of bone mineralization obtained by DXA and ultrasounds. The highest correlation coefficients were observed for Stiffness and BUA parameters and bone mineral density measured in total body. The analysis of the relationship between bone mineralization measurements and fractures revealed significantly lower medium Z-score parameters both in total body and spine in children with vertebral fractures. The values of ultrasound parameters in this group of patients were also lower, but the differences were not statistically significant. There were no significant differences observed between the patients with and without fractures of long bones for all bone mineralization results, even after detailed analysis in each age group was performed.
Conclusions
1. The significant differences of Z-score parameters in total body and spine between children with and without vertebral fractures prove this parameters to be useful in prediction of vertebral fractures.
2. No significant differences of densitometry and ultrasound findings between children with and without long bones fractures suggest other, then low mineral bone density, cause of these fractures, including bone protein structure disorders.
3. Significant positive correlation between the results obtained by ultrasounds and DXA proves ultrasound examination to be extremely useful in initial screening noninvasive evaluation of bone mineralization in children.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40706332/2713.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s155-156.

P30
OCENA BADANIA ULTRADŹWIĘKOWEGO KOŚCI PIĘTOWEJ ORAZ WSKAŹNIKÓW ROZWOJU BIOLOGICZNEGO U DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 10-13 LAT

Błaszczyk A.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci

Wstęp
W okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania organizmu obserwuje się istotne zwiększenie wymiarów szkieletu, co wiąże się przede wszystkim z szybkim przyrostem masy kostnej, szczególnie jej części mineralnej.
Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jaki jest stan mineralizacji kośćca i jego fizjologiczne uwarunkowania (wiek, płeć, wysokość i masa ciała, stan odżywienia, zaawansowanie w pokwitaniu) u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat i czy występują nieprawidłowości (i jakiego rodzaju) w tym zakresie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 300 dzieci, uznanych za zdrowe, w wieku 10-13 lat; 126 chłopców i 174 dziewczynki, uczęszczających do losowo wybranych szkół podstawowych z każdej dzielnicy Łodzi. U wszystkich dzieci przeprowadzono: przedmiotowe badanie lekarskie, pomiary masy ciała i wysokości dla wyliczenia na ich podstawie wskaźnika masy ciała, ocenę fazy dojrzewania płciowego wg Tannera oraz badanie ultradźwiękowe kości piętowej. Analizowano parametry: prędkość przechodzenia ultradźwięków (SOS), szerokopasmowe tłumienie ultradźwięków (BUA) oraz wyliczany na ich podstawie wskaźnik Stiffness, zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i względnych (wskaźnik Z-score). Za prawidłowe uznawano wyniki poszczególnych parametrów ultradźwiękowych mieszczące się w zakresie plus/minus 1,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku.
Wyniki
W badaniu ultradźwiękowym kości piętowej obniżenie Z-score co najmniej jednego parametru stwierdzono u 45,3% badanej populacji. Dla wartości bezwzględnych wszystkich parametrów ultradźwiękowych wykazano istotne statystycznie, dodatnie zależności od wieku badanych. Znamienne statystycznie, dodatnie korelacje pomiędzy wartościami parametrów ultradźwiękowych a masą i wysokością ciała oraz fazami dojrzewania płciowego, stwierdzono zarówno dla chłopców, jak i dziewczynek oraz łącznie w całej badanej grupie.
Wnioski
U 45% zdrowych dzieci uczęszczających do łódzkich szkół podstawowych, stwierdzono za pomocą metody ultradźwiękowej obniżenie gęstości mineralnej kośćca. Parametry badania ultradźwiękowego kości piętowej w grupie dzieci w wieku 10-13 lat zależą od wieku, masy i wysokości ciała, zaawansowania w pokwitaniu oraz stanu odżywienia. Jak wynika z przeprowadzonych badań metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej okazała się bardzo przydatna w badaniach przesiewowych dzieci i młodzieży.

Badania stanowią przedmiot pracy doktorskiej pt. „Ocena mineralizacji kośćca, stanu odżywienia i spożycia wybranych składników pokarmowych u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat”.

P30
EVALUATION OF QUANTITATIVE ULTRASOUND EXAMINATION OF CALCANEOUS AND DEVELOPMENTAL INDICES IN CHILDREN AGED 10-13 YEARS FROM LODZ

Błaszczyk A.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 4th Teaching Hospital, Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: quantitative ultrasound of calcaneous, children

Introduction
In the period of intensive growth and maturation rapid increase of skeletal size is observed. It is connected with accumulation of bone mass, mostly its mineral part.
The aim of the study was to answer questions about the skeletal mineralization and its physiological factors (age, gender, height, weight, nutritional state, stage of maturation) and abnormalities concerning it in the population of children from Lodz, aged 10-13 years.
Material and methods
The study comprised 300 healthy children, aged 10-13 years, 126 boys and 174 girls, from primary schools from every district of Lodz. In all children: medical examination, height and weight measurements to calculate body mass index, stage of maturation by Tanner scale and quantitative ultrasound of calcaneous (QUS) were performed. Such ultrasound parameters as: speed of sound (SOS), broadbound ultrasound attenuation and automatically calculated Stiffness index were analyzed as absolute and relative (Z-score) values. Results of ultrasound parameters ranged from minus to plus 1,0 for mean of sex and age were taken as normal (Z-score).
Results
Decrease of Z-score of at least one of ultrasound parameters was found in 45,3% of the studied children. Statistically significant, positive correlations between age and absolute values of QUS parameters were found. There were also statistically significant positive correlations of ultrasound parameters with weight, height and stage of maturation for boys, girls and for the whole group.
Conclusions
Decrease of bone mass assessed by QUS method was found in 45% of children from primary schools from Lodz. Ultrasound parameters of calcaneous in the group of children aged 10-13 years were correlated with age, weight, height, stage of maturation and nutritional state. The results of the conducted study suggest that QUS method of bone mass assessment is very useful for screening examinations in children and adolescents.

The results of this study are the part of doctoral dissertation “Evaluation of bone mineralization, nutritional state and dietary intake of chosen nutritional compounds in children aged 10-13 years from Lodz”.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1173-174.

P29
OCENA MASY KOSTNEJ, STANU ODŻYWIENIA I SPOSOBU ŻYWIENIA DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 9-13 LAT

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci, żywienie

Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy struktura kości i gęstość mineralna, a tym samym masa kostna, zależy od stanu odżywienia i sposobu żywienia u dzieci w okresie intensywnego wzrastania.
Materiał i metody
W latach 2005-2006 zbadano łącznie 643 uczniów łódzkich szkół podstawowych w wieku 8,5-13,5 lat, uznanych za zdrowych; 384 dziewczynki i 259 chłopców. U wszystkich dzieci wykonano badanie ultradźwiękowe kości piętowej określające masę i strukturę tkanki kostnej; na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI w kg/m2) przeprowadzono ocenę stanu odżywienia oraz za pomocą metody trzydniowych zapisów całodziennych diet oszacowano średnie dzienne spożycie wybranych składników pokarmowych, w tym: energii, białka ogółem, sodu, potasu, wapnia, fosforu, magnezu oraz witaminy D.
Wyniki
U 48,4% badanych (w tym u 50% uczennic oraz 43,6% uczniów) stwierdzono obniżenie wartości co najmniej jednego z parametrów badania ultradźwiękowego kości piętowej, co wskazuje na gorszą jakość tkanki kostnej oraz niską masę kostną u tych dzieci, a w przyszłości może być czynnikiem ryzyka wystąpienia osteoporozy. U 23,4% dziewczynek oraz 16% chłopców (łącznie u 20,5% badanych) rozpoznano nadmiar masy ciała; niedobór masy ciała obserwowano natomiast jedynie u 3,4% uczennic oraz 1,2% uczniów. Spośród nieprawidłowości dotyczących pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe mogące mieć wpływ na prawidłowy rozwój i gęstość mineralną szkieletu stwierdzono m.in.: znaczne niedobory witaminy D w diecie u większości badanych – dziewczynki spożywały średnio 25,48% zalecanych wartości, zaś chłopcy – 33,28% (niedobory wykazano u 96,7% uczennic oraz u 95,7% uczniów). Znaczne niedobory dotyczyły również spożycia wapnia – stwierdzono je u 92% dziewczynek (średnia dobowa konsumpcja na poziomie 59,24% zalecanych norm) oraz u 81,9% chłopców (66,24% zalecanych norm). U wszystkich badanych obserwowano natomiast znaczne przekroczenie spożycia sodu, a u większości także białka, potasu oraz fosforu. Niepokojący jest fakt niedoboru magnezu w diecie połowy badanych uczniów.
Wnioski
1. Obniżenie mineralizacji oraz jakości kości stwierdzone u ponad 48% badanych uczniów szkół łódzkich w wieku 9-13 lat może w przyszłości przyczynić się do uzyskania niskiej szczytowej masy kostnej, co stanowi ważny czynnik ryzyka osteopenii i osteoporozy.
2. W grupie dzieci w wieku szkolnym stwierdza się bardzo liczne nieprawidłowości dotyczące spożycia składników pokarmowych mogących wpływać na rozwój i mineralizację tkanki kostnej, w tym niedobory wapnia i witaminy D w diecie, a także nadmierną konsumpcję białka, sodu i fosforu w diecie.
3. Wydaje się, iż metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej u dzieci jest bardzo przydatna i może być skutecznie wykorzystywana jako badanie przesiewowe wśród uczniów w wieku 9-13 lat.
4. Uzyskane wyniki badań będą miały zastosowanie do przygotowania schematów pierwotnej profilaktyki osteoporozy, w tym podkreślenia wskazań do suplementacji witaminą D w różnych okresach rozwojowych oraz konieczności stosowania diety bogatowapniowej.

P29
BONE MASS, STATE OF NUTRITION AND NUTRITIONAL MANNERS IN CHILDREN FROM LODZ AGED 9 TO 13 YEARS

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland

Key words: ultrasound examination of heel, children, nutrition

The aim of the study was to obtain the answer to the question whether bone structure and bone mineral density, regarded together as bone mass, depends on state of nutrition and nutrition manners in children in developmental period.
Patients and methods
In 2005-2006 643 healthy children, aged form 8,5-13,5 years, form elementary schools in Lodz were examined, including 384 girls and 259 boys. In all children ultrasound examination of the heel, evaluating mass and structure of bone tissue was performed; on the basis of the bone mass index (BMI in kg/m2) the state of nutrition was evaluated and by three all-day diet records, the mean daily intake of selected nutrients was estimated, including energy, proteins, sodium, potassium, calcium, phosphorus, magnesium and vitamin D.
Results
In 48,4% of examined children (including 50% schoolgirls and 43,6% schoolboys) the decrease of at least one of the parameters of ultrasound examination of the heel was revealed, that may indicate the worse quality of bone tissue and low bone mass in this children, and may be in the future the risk factor of osteoporosis. In 23,4% girls and 16% boys (in 20,5% of all examined children) the body mass excess was recognized; body mass deficiency was observed only in 3,4% schoolgirls and 1,2% schoolboys. Among abnormalities including coverage of nutrients’ requirement, which may have an impact on development and bone mineral density the following were observed: significant deficiency of vitamin D in diet in majority of examined children – girls consume mean 25,48% of recommended values, whereas boys – 33,28% (the deficiency was revealed in 96,7% of schoolgirls and in 95,7% of schoolboys). The significant deficiency was also recognized regarding calcium intake – it was observed in 92% girls (mean daily intake was 59,24% of recommended values) and in 81,9% boys (66,24% of recommended values). In all examined children the significant sodium intake exceed was observed, as well as the proteins, potassium and phosphorus. The deficiency of magnesium in diet of half of all children was also alarming.
Conclusions
1. Decrease of mineralization and bone quality in 48% of examined children from Lodz’ schools, aged from 9 to 13 may, in consequence, lead in the future to achieve low peak bone mass, what is recognized as an important risk factor of osteoporosis and osteopenia.
2. In the group of school-aged children abnormalities regarding nutrients intake in diet were revealed, including calcium and vitamin D deficiencies and excess intake of proteins, sodium and phosphorus, which may influence development and mineralization of bone tissue.
3. It seems that ultrasound method of evaluating bone mass in children is useful and may be successfully used as a screening examination among school-aged children from 9 13 years old.
4. Obtained results will be used to prepare primary osteoporosis prevention outlines, including indications for vitamin D supplementation in different developmental periods and necessity of diet rich in calcium.