II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s100-101.

L09
OCENA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY DENSYTOMETRYCZNYMI I ULTRADŹWIĘKOWYMI WSKAŹNIKAMI GOSPODARKI MINERALNEJ, A WYSTĘPOWANIEM ZŁAMAŃ U DZIECI

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego
w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: dzieci, badanie ultradźwiękowe kości piętowej, densytometria, złamania

Cel pracy
Celem pracy była próba ustalenia związku pomiędzy densytometrycznymi i ultradźwiękowymi parametrami gęstości mineralnej, a występowaniem złamań kości u dzieci.
Materiał i metody
Badaniami objęto 380 dzieci w wieku 5-18 lat, w tym 157 dziewcząt i 223 chłopców. Przebyte lub aktualne złamania kręgów stwierdzono u 10 spośród badanych dzieci, natomiast złamania kości długich u 177. Osteoporozę rozpoznano u 87 pacjentów, osteopenię u 147, a u pozostałych 146 dzieci nie stwierdzono obniżenia gęstości mineralnej kośćca. W ocenie gęstości mineralnej wykorzystano badanie densytometryczne metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA) aparatem DPX (firmy GE LUNAR) w projekcji total body i spine. Ponadto wykonano ilościowe badanie ultradźwiękowe kości piętowej (QUS) aparatem ACHILLES PLUS SOLO (GE LUNAR) oceniając parametry Stiffness, SOS i BUA.
Wyniki
U wszystkich badanych dzieci stwierdzono dodatnią korelację o wysokim poziomie znamienności statystycznej pomiędzy parametrami badania DXA i ultradźwiękowego, najwyższe współczynniki korelacji wykazano dla parametru Stiffness i BUA w odniesieniu do gęstości mineralnej w projekcji total body. Analizując związek wskaźników uwapnienia szkieletu z występowaniem złamań, stwierdzono istotnie niższe średnie wartości wskaźników Z-score w total body i spine u dzieci ze złamaniami kręgów. Obserwowano również tendencję do niższych wartości wszystkich parametrów badania ultradźwiękowego w tej grupie badanych, jednakże różnice te nie były istotne statystycznie. Natomiast w przypadku złamań kości długich, nie stwierdzono różnic znamiennych statystycznie dla wartości średnich wszystkich badanych parametrów gospodarki mineralnej pomiędzy pacjentami ze złamaniami i bez złamań, także po uwzględnieniu szczegółowej analizy w poszczególnych grupach wiekowych.
Wnioski
1. Istotne różnice w zakresie wskaźników Z-score w projekcji total body i spine pomiędzy pacjentami ze złamaniami kręgów i bez takich złamań pozwalają na wykorzystanie tych wskaźników w ocenie zagrożenia złamaniami kręgów u dzieci.
2. Brak różnic w wartościach średnich parametrów densytometrycznych i ultradźwiękowych pomiędzy dziećmi ze złamaniami i bez złamań kości długich sugeruje obecność innej, aniżeli obniżenie gęstości mineralnej, przyczyny tych złamań, w tym zaburzeń struktury części białkowej tkanki kostnej.
3. Wysokie współczynniki korelacji pomiędzy wynikami badania DXA i QUS potwierdzają przydatność diagnostyczną badania ultradźwiękowego we wstępnej, przesiewowej, nieinwazyjnej ocenie stanu uwapnienia szkieletu u dzieci.

Praca częściowo finansowana ze środków przyznanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach grantu nr N40706332/2713.

L09
EVALUATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN DUAL ENERGY X-RAY ABSORPTIOMETRY, QUANTITATIVE ULTRASOUND MEASUREMENTS AND BONE FRACTURES IN CHILDREN

Rusińska A.1, Chlebna-Sokół D.1, Lewiński A.2, Golec J.1, Woźniak E.1, Zygmunt A.2

1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Key words: children, ultrasound examination of heel, densitometry, fractures

The aim of this study was to evaluate the relationship between densitometry and quantitative ultrasound parameters of bone mineral density and fractures in children.
Material and methods
The study involved 380 children aged 5-18 years, including 157 girls and 223 boys. In 10 children vertebral fractures were reported and 177 of them suffered from present or past long bones fractures. The diagnosis of osteoporosis in 87 children and in 147 osteopenia was established. In the remaining 146 children bone mineralization was normal. Dual energy X-ray absorptiometry (DXA) in total body and spine with DPX-L apparatus (GE LUNAR) was performed to assess bone mineral density. Moreover, ultrasound examination of heel (QUS) using Achilles Plus Solo apparatus (GE LUNAR) was made with evaluation of the three parameters: Stiffness, SOS, BUA.
Results
In all examined children there was a statistically significant positive correlation between the results of bone mineralization obtained by DXA and ultrasounds. The highest correlation coefficients were observed for Stiffness and BUA parameters and bone mineral density measured in total body. The analysis of the relationship between bone mineralization measurements and fractures revealed significantly lower medium Z-score parameters both in total body and spine in children with vertebral fractures. The values of ultrasound parameters in this group of patients were also lower, but the differences were not statistically significant. There were no significant differences observed between the patients with and without fractures of long bones for all bone mineralization results, even after detailed analysis in each age group was performed.
Conclusions
1. The significant differences of Z-score parameters in total body and spine between children with and without vertebral fractures prove this parameters to be useful in prediction of vertebral fractures.
2. No significant differences of densitometry and ultrasound findings between children with and without long bones fractures suggest other, then low mineral bone density, cause of these fractures, including bone protein structure disorders.
3. Significant positive correlation between the results obtained by ultrasounds and DXA proves ultrasound examination to be extremely useful in initial screening noninvasive evaluation of bone mineralization in children.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40706332/2713.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2),s105-107.

L13
UWARUNKOWANIA DENSYTOMETRYCZNE I BIOCHEMICZNE ZŁAMAŃ KOŚCI U DZIECI

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Michałus I., Jakubowska-Pietkiewicz E.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: złamania, dzieci, densytometria, metabolizm kostny

Wstęp i cel pracy
Złamania kości w wieku rozwojowym spotykane są stosunkowo często i zazwyczaj wynikają z zwiększonej urazowości, więc nie są analizowane jako objaw zaburzeń mineralizacji i struktury kośćca. Celem niniejszej pracy jest kompleksowa analiza uwarunkowań, ze szczególnym uwzględnieniem oceny densytometrycznej i biochemicznej, złamań kości u dzieci.
Materiał i metody
Zbadano 112 dzieci w wieku 5,2-17,8 lat, 81 pacjentów, u których wystąpiły co najmniej 3 złamania kości w wywiadzie stanowiło grupę badaną, a 31 dzieci uznanych za zdrowe – grupę porównawczą. U każdego dziecka przeprowadzono badania: lekarskie, densytometryczne metodą DXA, ultradźwiękowe kości piętowej oraz biochemiczne wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowej i markerów obrotu kostnego. Oznaczono stężenie wapnia, fosforu, magnezu (w surowicy i w dobowej zbiórce moczu), parathormonu – PTH, metabolitu wątrobowego witaminy D – 25OHD, osteokalcyny (OC) i izoenzymu kostnego fosfatazy zasadowej (IzkFA) oraz usieciowanego N-końcowego telopeptydu kolagenu typu I (NTX).
Wyniki
Wśród dzieci z wielokrotnymi złamaniami obniżoną gęstość mineralną szkieletu wykazano u 52/81 (64,2%), przy czym znacznie obniżone wartości przynajmniej jednego z parametrów badania ultradźwiękowego kości piętowej wykazano u 26/81 (32,1%) pacjentów z tej grupy, a tylko u 5/31 (16%) z grupy porównawczej. Średnie wartości Z-score parametrów densytometrycznych, jak i wskaźników Stiffness i SOS były istotnie niższe w grupie badanej. W tej grupie stwierdzono m.in.: hipomagnezemię u 13 dzieci; hiperkalciurię u 10. oraz obniżone stężenie 25OHD u 20 pacjentów (24,7%). Stwierdzono także m.in. zwiększoną aktywność IzkFA u 29. (38,7%) pacjentów, osteokalcyny u 12. (16%) oraz podwyższone stężenia NTX u 38. (50,7%) badanych. Nie wykazano natomiast istotnych statystycznie różnic pomiędzy wartościami średnimi stężeń wskaźników gospodarki wapniowo-fosforanowo-magnezowej oraz markerów obrotu kostnego pomiędzy grupami. Analiza zależności pomiędzy stężeniami wskaźników biochemicznych a gęstością mineralną kośćca (BMD) wykazała w obu grupach istotne statystycznie, ujemne korelacje pomiędzy BMD a dobowym wydalaniem fosforu z moczem. W grupie badanej stwierdzono także istotne, ujemne zależności pomiędzy markerami metabolizmu kostnego a masą kostną.
Wnioski
1. Obniżenie gęstości mineralnej szkieletu jest najczęściej występującym czynnikiem predysponującym do złamań kości u dzieci i młodzieży; wykazano je u około 2/3 pacjentów z wielokrotnymi złamaniami w wywiadzie.
2. Przyspieszony obrót kostny, a zwłaszcza nasilona resorpcja (zwiększone wydalanie jonów z moczem), wskazują na pogłębione zaburzenia metabolizmu kostnego w grupie ze złamaniami kości w wywiadzie.
3. W przypadku powtarzających się w wieku rozwojowym złamań kości należy wykonać badanie ilościowe masy kostnej oraz oznaczenia wskaźników gospodarki wapniowo-magnezowo-fosforanowej, a także markerów obrotu kostnego; dzieci te często wymagają leczenia zaburzeń metabolizmu kostnego.

Praca częściowo finansowana ze środków przyznanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach grantu nr N40706332/2713.

L13
DENSYTOMETRIC AND BIOCHEMICAL CONDITIONS FOR BONE FRACTURES IN CHILDREN

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Michałus I., Jakubowska-Pietkiewicz E.

Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland

Key words: fractures, children, densitometry, bone metabolism

Bone fractures in the developmental age are common and usually caused by increased frequency of traumas, so they are not analyzed as symptoms of bone mineralization or structure disorders.
The aim of the study was comprehensive analysis of conditions for bone fractures in children, especially densitometric and biochemical ones.
Patients and methods
The study comprised 112 patients aged 5,2-17,8 years, 81 with at least 3 bone fractures in anamnesis (examined group) and 31 healthy children (control group). In all children medical examination, bone mineral density by DXA method, ultrasound examination of the heel, biochemical indices of calcium-phosphorus metabolism and bone metabolism markers were performed. The concentrations of calcium, phosphorus, magnesium (in the serum and daily urine elimination), parathormon – PTH, liver metabolite of vitamin D – 25OHD, osteocalcin (OC), bone alkaline phosphatase (bALP) and collagen type I crosslinked N-teolpeptide (NTX) were determined.
Results
Low bone mineral density was found in 52/81 (64,2%) of children with multiple bone fractures; significant decrease of at least one of the parameters of ultrasound heel examination in 26/81 (32,1%) of children in this group was also performed, but only in 5/31 (16%) from the control group. Mean values of densitometric Z-score parameters, as well as ultrasound Stiffness and SOS indices, were statistically lower in the examined group. In this group hypomagnesaemia in 13., hypercalciuria in 10. and low concentrations of 25OHD in 20. patients (24,7%) were found. Increased activity of bALP in 29. (38,7%), osteocalcin in 12. (16%) and high concentrations of NTx in 38. (50,7%) of the children from examined group were also observed. There were no statistically significant differences between mean values of calcium-phosphorus-magnesium metabolism indices and bone metabolism markers in both groups. The analysis of dependence between biochemical indices and bone mineral density (BMD) revealed the statistically significant negative correlations between BMD and daily urine phosphorus elimination in both groups. In the examined group statistically significant negative correlations between bone metabolism markers and bone mass were also found.
Conclusions
The decrease of bone mineral density is the most common factor of the repeated fractures in children and adolescents; in our study it was found in 2/3 of patients with multiple bone fractures in anamnesis.
Accelerated bone turnover, especially high resorption (increased urine elimination of ions) indicates profound disorders of bone metabolism in the group of children with multiple bone fractures in anamnesis.
In the case of repeated fractures in the developmental age it is necessary to perform quantitative examination of bone mass, as well as calcium-phosphorus metabolism indices, and bone metabolism markers; these children often need treatment of bone metabolism disorders.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40706332/2713.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40706332/2713.

Streszczenia zjazdu PTOiTr – 2000 (W75)

Wojciech Woźniak, Magdalena Rychłowska-Pruszyńska, Mateusz Kuczabski, Tadeusz Izbicki, Tomasz Walenta

Klinika Chirurgii Onkologicznej Dzieci, Instytut Matki i Dziecka ul. Kasprzaka 17a, 01-211 Warszawa

W latach 1985-1999 w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie leczono ponad 250 pacjentów z pierwotnymi nowotworami złośliwymi kości (osteosarcoma, sarcoma Ewingi, chondrosarcoma). U wszystkich pacjentów stosowano współczesne zasady leczenia skojarzonego, składające się z chemioterapii, postępowania chirurgicznego i/lub napromieniania. .
Prezentujemy grupę 13 pacjentów, u których wykonano: .
2 hemipelvectomie „klasyczne” – wycięcie kości miednicy wraz z odjęciem kończyny dolnej, 11 hemipelvectomii wewnętrznych – wycięcie kości miednicy z zachowaniem kończyny dolnej (2 pacjentów – typ I – wycięcie talerza kości biodrowej powyżej stawu biodrowego, 1 pacjent – typ II A – wy-cięcie talerza kości biodrowej ze stawem biodrowym, 2 pacjentów – typ II B – wycięcie kości łonowej, kulszowej ze stawem biodrowym, 4 pacjentów – typ II C – wycięcie talerza kości biodrowej ze stawem biodrowym, kości łonowej, kulszowej, 2 pacjentów – typ III – wycięcie kości łonowej i kulszowej poniżej stawu biodrowego). .
Hemipelvectomie wewnętrzne wykonano głównie w ciągu ostatnich 2 lat. Żyje 10 pacjentów z okresem obserwacji od 8 do 48 m-cy. Pacjenci są w trakcie rehabilitacji zachowanej kończyny. Wnioski: .
1. Hemipelvectomia wewnętrzna jest leczeniem operacyjnym mniej oka- leczającym wykonywanym w ramach leczenia skojarzonego nowotworów złośliwych kości u dzieci i młodzieży. .
2. Hemipelvectomia wewnętrzna umożliwia zachowanie kończyny i poruszanie się pacjenta. .
3. Hemipelvectomia wewnętrzna wymaga bardzo dobrego przygotowania ze strony zespołu operującego, zaplecza technicznego umożliwiającego rekonstrukcję ubytku oraz rehabilitacji w okresie pooperacyjnym.

XXXIII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. Kraków 2000, Streszczenia, W61

Dariusz Kotulski, Wojciech Radło, Piotr Michno
Oddział Ortopedii Kliniki Chirurgii Dziecięcej PAIP CM UJ w Krakowie. Kraków, ul. Wielicka 265

W latach 1992-1999 leczono 12 dzieci (5 dziewczynek i 7 chłopców) z powodu złamania wyniosłości międzykłykciowej piszczeli, w wieku od 6 do 14 lat. Wg klasyfikacji Myeyersa i Mc Keevera stwierdzono 5 razy typ I, 6 razy typ II i jeden raz typ III złamania. U wszystkich dzieci przy przyjęciu wystąpił obrzęk kolana z balotowaniem rzepki (punkcja stawu wykazywała obecność krwi), ból oraz ograniczenie ruchów czynnych w stawie. Hospitalizowano wszystkie dzieci przez okres od 2 do13 dni. U dwojga dzieci do złamania doszło w wyniku urazu pośredniego u pozostałych w wyniku bezpośredniego urazu kolana. Operacyjnie leczono 1 chłopca z III typem złamania, pozostałe dzieci leczono zachowawczo opatrunkiem gipsowym tutorowym. Okres obserwacji wynosi od 6 miesięcy do 7 lat. Wszystkie dzieci poddano kontrolnemu badaniu klinicznemu i radiologicznemu. Stwierdzono pełen zakres ruchów czynnych i biernych w stawach, zrost złamania u wszystkich dzieci i dobry wynik leczenia w subiektywnej ocenie pacjentów. Tylko u 2 dzieci w badaniu klinicznym stwierdzono zaznaczony objaw przedniej niestabilności stawu kolanowego, bez ograniczenia funkcji stawu.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s145-146.

P23
ZASOBY MINERALNE KOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY Z NIEDOBORAMI WAPNIA W DIECIE

Górska A.,1 Konstantynowicz J.,2 Chlabicz S.,1 Zielińska A.,2 Kaczmarski M.2
1 Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego AMB, Białystok
2 III Klinika Chorób Dzieci AMB, Białystok
e-mail agorska50@wp.pl

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, dieta ubogowapniowa, dzieci.

Wstęp
Powszechnie akceptowany jest pogląd, że szczytowa masa kostna (ang. peak bone mass), jaką osiąga człowiek w wieku 25-30 lat, w znacznej mierze podlega kontroli genetycznej. Nie można jednak pominąć wpływu na prawidłową mineralizację kośćca w każdym wieku, a szczególnie w okresie wzrastania szkieletu, czynników modyfikalnych związanych z trybem życia i odżywianiem.
Ich usunięcie leży u podstaw profilaktyki osteopenii i osteoporozy.
Cel pracy
Ocena wpływu diety ubogowapniowej na zasoby mineralne kości u dzieci i młodzieży.
Materiał, metody
Badaniami objęto 89 dzieci (49 dziewcząt i 40 chłopców) wieku 5-18 lat, u których wykluczono schorzenia wpływające na metabolizm kostny. Informację o podaży wapnia w codziennej diecie uzyskiwano ze standaryzowanego wywiadu. Do badań kwalifikowano dzieci, których wywiad wskazywał na niską zawartość wapnia w diecie – poniżej 500mg/dobę. Badaną grupę podzieloną w zależności od wieku: I grupa dzieci (przed pokwitaniem) od 5-9 lat; II grupa (wczesny okres pokwitania) 9-15 lat; III grupa (późny okres pokwitania) 15-18 lat. Pomiar densytometryczny wykonano metodą absorbcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DEXA) z zastosowaniem systemu DPX-2 (LUNAR) Radiation Corp.) w wersji 1,3z.. Gęstość mineralną kości (BMD) oceniano w całym szkielecie (total BMD) oraz w kręgach L2-L4 (spine BMD) w g/cm2 oraz jako wskaźnik Z-score. W surowicy dzieci oznaczono: stężenie Ca, Ca2, P, aktywność całkowitej fosfatazy zasadowej (FA) i jej izoenzymu kostnego.
Wyniki
Całkowita masa mineralna kości (total BMD) poniżej 5 percentyla (wg norm dla wieku i płci) występowała u 56,98% badanych dzieci. Stwierdzono istotne obniżenie masy mineralnej z zakresie kręgosłupa u chłopców (p< 0,01) w porównaniu z dziewczynkami, które wynosiły odpowiednio: 0,731±0,17 g/cm2 i 0,835±0,19 g/cm2.
Najniższy średni wskaźnik Z-score (– 1,850) stwierdzany był w grupie III w porównaniu do grupy I i II i wynosił: (-1,194) (p<0,01) i (-1,201) (p<0,05) odpowiednio. Stwierdzono istotne statystycznie dodatnie korelacje pomiędzy total BMD i spine BMD, a BMI. Współczynnik korelacji wynosił odpowiednio: r=0,56 i r=0,41 (p<0,001).
Wnioski
1. Uzyskane wyniki badań densytometrycznych wykazały obniżenie masy mineralnej kości u większości dzieci z niską zawartością wapnia w diecie (ok. 60 %).
2. Osteopenię wyrażoną średnim wskaźnikiem Z-score (– 1,850) stwierdzono w grupie III (dzieci najstarszych), co stanowi zagrożenie w osiągnięciu optymalnego poziomu szczytowej masy kostnej.
3. Badania własne wskazują na konieczność wprowadzenia powszechnego programu profilaktyki osteopenii i osteoporozy u dzieci, zwłaszcza u progu pokwitania.

P23
BONE MINERAL CONTENT IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH LOW-CALCIUM DIET

Górska A.,1 Konstantynowicz J.,2 Chlabicz S.,1 Zielińska A.,2 Kaczmarski M.2
¹ Department of Family Medicine and Environmental Nursing, Medical University of Białystok
2 III Department of Children’s Diseases, Medical University of Białystok, Poland

Keywords: bone mineral density, calcium intake low, children.

Introduction
It is commonly accepted that the peak bone mass reached by a man at the age of 25-30 is to a large extent subject to genetic control. However, the effect of modifiable factors associated with lifestyle and nutrition on normal mineralization of the skeleton at any age, but especially at the skeleton growth cannot be excluded.
Elimination of these factors is the major task of osteopenia and osteoporosis prevention.
Aim of study
Assessment of the effect of low-calcium diet on bone mineral content in children and adolescents.
Material and methods
The study involved 89 children (49 girls and 40 boys) aged 5-18 years, in whom diseases affecting bony metabolism had been excluded. Data on dietary calcium intake were obtained via a standardised interview. The children with a history of low dietary calcium content (below 500 mg/day) were recruited. The study group was divided according to age: group I, age 5-9 years (children before puberty); group II, age 9-15 years (early puberty); group III, 15-18 years (late puberty). Dual energy X-ray absorptiometry (DEXA) was used for densitometric measurements, System (LUNAR). Bone mineral density (BMD) was assessed in the whole skeleton (total BMD), in vertebrae L2-L4 (spine BMD) in g/cm2 and as Z-score. Concentrations of Ca, Ca2, P, activity of alkaline phosphatase (AP) and its bony isoenzyme were determined in the serum.
Results
Total bone mass (total BMD) below 5th percentile (according to the norm for age and gender) was found in 56.98% of the children involved in the study. A significant reduction was noted in the spine mineral mass in boys (p< 0.01) as compared to girls (0.731±0.17 g/cm2 and 0.835±0.19 g/cm2, respectively).
The lowest mean Z-score (– 1.850) was observed in group III as compared to group I (-1.194) (p<0.01) and group II (-1.201) (p<0.05). There were statistically significantly positive correlations between total and spine BMD and BMI. The correlation coefficient was r=0.56 and r=0.41 (p<0.001), respectively.
Conclusions
1. Densitometric findings showed a reduction in bone mineral density in most of the children with low-calcium diet z niską zawartością wapnia w diecie (c. 60%).
2. Osteopenia expressed as Z-score (– 1,850) was found in group III (the oldest children), which may preclude reaching the optimum level of peak bone mass.
3. Our research indicates that it is necessary to introduce a public prophylactic scheme to prevent osteopenia and osteoporosis in children, especially at the beginning of puberty.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s150-151.

P26
BŁĘDY W INTERPRETACJI WYNIKÓW BADAŃ DENSYTOMETRYCZNYCH U DZIECI I ICH NASTĘPSTWA DLA PACJENTÓW

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Klinika Endokrynologii i Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Lublinie, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin

Słowa kluczowe: dzieci, młodzież, densytometria, błędy, konsekwencje

Wstęp
Badania densytometryczne stały się nieodzownym elementem diagnostycznym wykorzystywanym w praktyce ortopedycznej i internistycznej.
Z uwagi na dane epidemiologiczne wskazujące, iż istotne problemy związane z nieprawidłową mineralizacją kości pojawiają się głównie w okresie menopauzy lub andropauzy, zdecydowana większość badań dotyczy osób w średnim lub zaawansowanym wieku.
Nadal brak nawyku (i często przekonania) wykonywania badań densytometrycznych w pediatrii. W skali naszego kraju jedynie nieliczne ośrodki pediatryczne mają możliwość wykonania oceny gęstości mineralnej tkanki kostnej u swoich pacjentów. W dysproporcji do możliwości szpitalnych oddziałów pediatrycznych i poradni przyszpitalnych pozostaje potencjał stosunkowo licznych prywatnych poradni i gabinetów oferujących możliwość odpłatnego wykonania tego typu badań.
Fakt, iż badania densytometryczne w pediatrii są dość dużą rzadkością, a tylko stosunkowo niewielka liczba lekarzy umie poprawnie zinterpretować wynik badania densytometrycznego, może stać się przyczyną poważnych błędów diagnostycznych.
Cel pracy
Celem pracy jest przedstawienie przypadków dokumentujących tezę, iż diagnostyka densytometryczna i leczenia zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej powinny być prowadzone przez doświadczone zespoły lekarskie.
Materiał
Materiał stanowi dokumentacja medyczna obejmująca wyniki badań dostarczone przez pacjentów skierowanych do naszego ośrodka w celu weryfikacji rozpoznania i/lub kontynuacji leczenia zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej.
Wyniki
W niniejszej pracy przedstawiamy przykłady błędów diagnostycznych popełnionych w następstwie nieprawidłowego wykonania lub zinterpretowania wyniku badania densytometrycznego:
1. Zaniżenie wyniku Z-score u pacjenta ze znacznym opóźnieniem rozwoju fizycznego (wiek sylwetki 3 lata przy wieku metrykalnym 7 lat).
2. Zawyżenie wyniku Z-score u pacjenta z zespołem Marfana
3. Znaczne zawyżenie wyniku BMD i Z-score u pacjentki, u której gips łokciowy rzutował się na L1 i L2. 4. Zaniżenie wyniku z powodu błędnego ustalenia pozycji markerów przestrzeni międzykręgowych (markery ustawione automatyczne i nie skorygowane ręcznie).
W przypadku pierwszego i ostatniego pacjenta błąd oceny spowodował podjęcie leczenie nieistniejących zaburzeń mineralizacji. W przypadku dwóch pozostałych- znacznie opóźnienie rozpoznania i leczenia.
Wnioski
Analiza posiadanej dokumentacji medycznej pozwala na konstatację, iż głównymi źródłami błędów w interpretacji wyników badań densytometrycznych są:
1.-nieumiejętne posługiwanie się normami densytometrycznymi (przede wszystkim nieuwzględnienie konieczności skorygowania wyniku Z-score u pacjentów u których wiek biologiczny znacznie odbiega od metrykalnego)
2.-nieumiejętna ocena poprawności projekcji i wiarygodności wykonanego badania densytometrycznego.

P26
MISINTERPRETATIONS OF DENSITOMETRY FINDINGS IN CHILDREN AND THE CONSEQUENCES TO PATIENTS

Kołłątaj W., Szewczyk L.
Department of Paediatric Endocrinology and Neurology, Skubiszewski Medical University
of Lublin, ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin, Poland

Keywords: children, adolescents, bone densitometry, misdiagnosis, consequences.

Introduction
Bone densitometry has become the essential diagnostic tool used by orthopaedists and internists in their medical practices.
Because of epidemiologic data suggesting that the problems with bone mineralization come into sight mainly in grown up people, especially in the period of andropause and menopause, almost all densitometric procedures refer to rather elder people.
Densitometric investigations in paediatric practice are being proceeded rare, maybe it is a result of the lack of good medical standards.
Nowadays, in Poland, only some paediatric centres have possibilities to make good densitometric diagnoses. Of course, there are lots of commercial centres offering densitometric diagnoses, but there is the important problem which concerns the price and reliability of results of performed diagnostic procedures.
Because of the facts, the densitometric diagnoses are being performed in children rarely and only some paediatricians are able to interpret densitometric data properly, the risk of incidences of serious diagnostic mistakes should be considered.
Aim
We want to present examples of misdiagnoses to confirm the thesis, that densitometric diagnosis in children should be preformed by experienced medical teams.
Material
Our material consists of medical data brought by patients being admitted to the Department of Endocrinology because of diagnosed or suspected mineral bone content disturbances.
Results
We present some examples of such mistakes made because of improper densitometric examination or improper interpretation of densitometric results:
1. Understated Z-score value in the patent with considerable retarded physical development (anatomical and skeletal age: 3 years, calendar age: 7 years).
2. Overstated Z-score value in the patent with Marfan syndrome
3. Considerable overstated BMD and Z-score results in the girl with a plaster cast shadowing the L1 and L2 area. 4. Understated densitometric result because of improper localization of markers of scanned skeletal regions (outlines of scanning areas automatically positioned by Lunar software – auto-analysis; outlines non corrected by a physician performing bone mineral density examination)
In the cases of the first and the last mentioned patient, the mistakes caused misdiagnoses and mistreatments – attempting to cure non-existent disorders of bone mineralization. In the cases of two other patients –diagnoses and treatments were delayed.
Conclusions
The analysis of mentioned medical data suggests that the main causes of medical mistakes referring to the bone mineral density estimation results are as follows:
1.-incompetences in densitometric norm applications in paediatrics (uncritical use of Z-score data taken from patients with significant differences between biological and calendar ages)
2.-incompetences in checking the validity of densitometric examination (checking the validity of densitometric projection and localization of outlines of scanning areas).

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s152-153.

P28
GĘSTOŚĆ MINERALNA KOŚCI, STAN ODŻYWIENIA I SKŁAD CIAŁA DZIECI Z OSTEOPENIĄ I OSTEOPOROZĄ

Rusińska A.,1 Chlebna-Sokół D.,1 Lewiński A.,2 Frasunkiewicz J.,1 Zygmunt A.2
1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Katedra Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: gęstość mineralna kości, stan odżywienia, skład ciała, dzieci

Celem pracy jest ocena zależności pomiędzy stanem odżywienia i składem ciała a wskaźnikami gospodarki mineralnej u dzieci.
Pacjenci i metody
Badaniami objęto 324 dzieci w wieku 5-18 lat (185 chłopców i 139 dziewcząt). Były to dzieci z grup ryzyka osteoporozy, jak również bez obciążającego wywiadu, ale z obecnością objawów mogących sugerować zaburzenia mineralizacji kośćca. Wykonano badanie densytometryczne metodą absorpcjometrii promieniowania X o podwójnej energii (DXA), w projekcji Total body i Spine. Analizowano całkowitą zawartość wapnia w kośćcu (TBCa), zawartość minerałów w kośćcu (BMC), powierzchniową gęstość mineralną kośćca (BMD) i wskaźniki Z-score dla BMD w Total body i Spine oraz wyliczoną ze wzoru Krogera i wsp. objętościową gęstość mineralną kręgosłupa lędźwiowego (vBMD L2-L4 = BMD x 4/( π x w); gdzie w – średnia szerokość kręgów L2-L4); ponadto oceniono całkowitą zawartość tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej. Równocześnie przeprowadzono pomiary antropometryczne z uwzględnieniem wysokości i masy ciała, obwodu klatki piersiowej, talii, biodra, ramienia, uda i 4 fałdów skórno-tłuszczowych. Wyliczono wskaźnik masy ciała (BMI), współczynnik masy ciała (BMCoeff) oraz wskaźnik talia/biodro (WHR).
Wyniki
Zarówno u dzieci z prawidłową (n=127), jak i z obniżoną masą kostną (n=197; w tym 83 z osteoporozą i 114 z osteopenią), stwierdzono istotną statystycznie zależność pomiędzy wskaźnikami gospodarki mineralnej a pomiarami antropometrycznymi, najwyższe współczynniki korelacji (R=0,78-0,91) wykazano dla wysokości i masy ciała oraz obwodu klatki piersiowej i ramienia. U dzieci z niską masą kostną, w odróżnieniu od tych z prawidłową, nie obserwowano takich zależności dla wskaźnika Z-score. Spośród wyliczonych wskaźników odżywienia najsilniejszą dodatnią korelację ze stanem mineralizacji wykazywał współczynnik masy ciała. Beztłuszczowa masa ciała korelowała bardzo silnie z zawartością minerałów w kośćcu (zwłaszcza u chłopców), natomiast masa tłuszczowa korelowała słabiej (silniej u dziewcząt aniżeli u chłopców).
Wnioski
• Stan odżywienia i skład ciała są istotnymi modyfikatorami mineralizacji szkieletu u dzieci.
• Brak zależności pomiędzy wskaźnikami Z-score gęstości mineralnej kośćca a parametrami antropometrycznymi u dzieci z obniżoną masą kostną sugeruje obecność czynników zaburzających fizjologiczne mechanizmy regulacji uwapnienia szkieletu u tych pacjentów.
Praca częściowo finansowana ze środków budżetowych Ministerstwa Nauki i Informatyzacji jako projekt badawczy nr 3 P05E 05624.

P28
BONE MINERAL DENSITY, STATE OF NUTRITION AND BODY COMPOSITION IN CHILDREN WITH OSTEOPENIA AND OSTEOPOROSIS

Rusińska A.,1 Chlebna-Sokół D.,1 Lewiński A.,2 Frasunkiewicz J.,1 Zygmunt A.2
1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Keywords: bone mineral density, state of nutrition, body composition, children

The aim of the study was to evaluate the dependence between the nutrition state and body composition and the indices of mineral metabolism in children.
Patients and methods
The study included 324 children aged from 5 to 18 years (185 boys and 139 girls.) These were children from the osteoporosis risk group as well as children without any previous history of this disease but with symptoms suggesting mineralization disorders. Densitometric examination was performed by dual energy X–ray absorptiometry (DXA) in Total body and Spine. The study analyzed total bone calcium content (TBCa), bone mineral content (BMC), surface bone mineral density (BMD), the Z-score indices for BMD in Total body and Spine modes, and calculated volumetric bone mineral density of lumbar spine according to Kroger et al.(vBMD L2-L4 = BMD x 4/( π x w); where w – mean vertebrae L2-L4 width). Furthermore, total fat and fat-free content were also estimated. Anthropometric measurements were also carried out, including height, weight, chest circumference, waistline, hip circumference, arm and thigh circumference and 4 skin folds. Body mass index (BMI), body mass coefficient (BMCoeff) and waist-hip-ratio (WHR) were measured as well.
Results
Both in children with normal (n=127) and decreased bone mineralization (n=197; 83 patients with osteoporosis and 114 with osteopenia) statistically significant correlation between the indices of mineral metabolism and anthropometric measurements was observed; the highest correlation coefficient (R=0,78-0,91) was for weight, height and chest and arm circumference. In children with low bone mass, contrary to children with normal bone mass, this correlation for the Z-score index was not observed. Among all the calculated indices of nutritional state the body mass coefficient showed the strongest positive correlation with the mineralization state. Fat-free body mass correlated very strongly with mineral bone content, whereas fat body mass correlated less strongly.
Conclusions
• The nutrition state and body composition are important skeletal mineralization modifiers in children.
• There is no correlation between Z-score indices of bone mineral density and anthropometric parameters in children with decreased bone mass, suggesting the presence of factors disturbing physiological regulation mechanisms of skeletal calcification in these patients.
Acknowledgements
Tthe study was partly financed by Ministry of Science and Computerization, grant No 3P05E 05624.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s155-156.

P30
OCENA BADANIA ULTRADŹWIĘKOWEGO KOŚCI PIĘTOWEJ ORAZ WSKAŹNIKÓW ROZWOJU BIOLOGICZNEGO U DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 10-13 LAT

Błaszczyk A.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, SP ZOZ USK nr 4 im. M. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci

Wstęp
W okresie przyspieszonego wzrastania i dojrzewania organizmu obserwuje się istotne zwiększenie wymiarów szkieletu, co wiąże się przede wszystkim z szybkim przyrostem masy kostnej, szczególnie jej części mineralnej.
Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie jaki jest stan mineralizacji kośćca i jego fizjologiczne uwarunkowania (wiek, płeć, wysokość i masa ciała, stan odżywienia, zaawansowanie w pokwitaniu) u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat i czy występują nieprawidłowości (i jakiego rodzaju) w tym zakresie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 300 dzieci, uznanych za zdrowe, w wieku 10-13 lat; 126 chłopców i 174 dziewczynki, uczęszczających do losowo wybranych szkół podstawowych z każdej dzielnicy Łodzi. U wszystkich dzieci przeprowadzono: przedmiotowe badanie lekarskie, pomiary masy ciała i wysokości dla wyliczenia na ich podstawie wskaźnika masy ciała, ocenę fazy dojrzewania płciowego wg Tannera oraz badanie ultradźwiękowe kości piętowej. Analizowano parametry: prędkość przechodzenia ultradźwięków (SOS), szerokopasmowe tłumienie ultradźwięków (BUA) oraz wyliczany na ich podstawie wskaźnik Stiffness, zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i względnych (wskaźnik Z-score). Za prawidłowe uznawano wyniki poszczególnych parametrów ultradźwiękowych mieszczące się w zakresie plus/minus 1,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku.
Wyniki
W badaniu ultradźwiękowym kości piętowej obniżenie Z-score co najmniej jednego parametru stwierdzono u 45,3% badanej populacji. Dla wartości bezwzględnych wszystkich parametrów ultradźwiękowych wykazano istotne statystycznie, dodatnie zależności od wieku badanych. Znamienne statystycznie, dodatnie korelacje pomiędzy wartościami parametrów ultradźwiękowych a masą i wysokością ciała oraz fazami dojrzewania płciowego, stwierdzono zarówno dla chłopców, jak i dziewczynek oraz łącznie w całej badanej grupie.
Wnioski
U 45% zdrowych dzieci uczęszczających do łódzkich szkół podstawowych, stwierdzono za pomocą metody ultradźwiękowej obniżenie gęstości mineralnej kośćca. Parametry badania ultradźwiękowego kości piętowej w grupie dzieci w wieku 10-13 lat zależą od wieku, masy i wysokości ciała, zaawansowania w pokwitaniu oraz stanu odżywienia. Jak wynika z przeprowadzonych badań metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej okazała się bardzo przydatna w badaniach przesiewowych dzieci i młodzieży.

Badania stanowią przedmiot pracy doktorskiej pt. „Ocena mineralizacji kośćca, stanu odżywienia i spożycia wybranych składników pokarmowych u dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat”.

P30
EVALUATION OF QUANTITATIVE ULTRASOUND EXAMINATION OF CALCANEOUS AND DEVELOPMENTAL INDICES IN CHILDREN AGED 10-13 YEARS FROM LODZ

Błaszczyk A.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 4th Teaching Hospital, Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: quantitative ultrasound of calcaneous, children

Introduction
In the period of intensive growth and maturation rapid increase of skeletal size is observed. It is connected with accumulation of bone mass, mostly its mineral part.
The aim of the study was to answer questions about the skeletal mineralization and its physiological factors (age, gender, height, weight, nutritional state, stage of maturation) and abnormalities concerning it in the population of children from Lodz, aged 10-13 years.
Material and methods
The study comprised 300 healthy children, aged 10-13 years, 126 boys and 174 girls, from primary schools from every district of Lodz. In all children: medical examination, height and weight measurements to calculate body mass index, stage of maturation by Tanner scale and quantitative ultrasound of calcaneous (QUS) were performed. Such ultrasound parameters as: speed of sound (SOS), broadbound ultrasound attenuation and automatically calculated Stiffness index were analyzed as absolute and relative (Z-score) values. Results of ultrasound parameters ranged from minus to plus 1,0 for mean of sex and age were taken as normal (Z-score).
Results
Decrease of Z-score of at least one of ultrasound parameters was found in 45,3% of the studied children. Statistically significant, positive correlations between age and absolute values of QUS parameters were found. There were also statistically significant positive correlations of ultrasound parameters with weight, height and stage of maturation for boys, girls and for the whole group.
Conclusions
Decrease of bone mass assessed by QUS method was found in 45% of children from primary schools from Lodz. Ultrasound parameters of calcaneous in the group of children aged 10-13 years were correlated with age, weight, height, stage of maturation and nutritional state. The results of the conducted study suggest that QUS method of bone mass assessment is very useful for screening examinations in children and adolescents.

The results of this study are the part of doctoral dissertation “Evaluation of bone mineralization, nutritional state and dietary intake of chosen nutritional compounds in children aged 10-13 years from Lodz”.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1173-174.

P29
OCENA MASY KOSTNEJ, STANU ODŻYWIENIA I SPOSOBU ŻYWIENIA DZIECI ŁÓDZKICH W WIEKU 9-13 LAT

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: badanie ultradźwiękowe kości piętowej, dzieci, żywienie

Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie czy struktura kości i gęstość mineralna, a tym samym masa kostna, zależy od stanu odżywienia i sposobu żywienia u dzieci w okresie intensywnego wzrastania.
Materiał i metody
W latach 2005-2006 zbadano łącznie 643 uczniów łódzkich szkół podstawowych w wieku 8,5-13,5 lat, uznanych za zdrowych; 384 dziewczynki i 259 chłopców. U wszystkich dzieci wykonano badanie ultradźwiękowe kości piętowej określające masę i strukturę tkanki kostnej; na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI w kg/m2) przeprowadzono ocenę stanu odżywienia oraz za pomocą metody trzydniowych zapisów całodziennych diet oszacowano średnie dzienne spożycie wybranych składników pokarmowych, w tym: energii, białka ogółem, sodu, potasu, wapnia, fosforu, magnezu oraz witaminy D.
Wyniki
U 48,4% badanych (w tym u 50% uczennic oraz 43,6% uczniów) stwierdzono obniżenie wartości co najmniej jednego z parametrów badania ultradźwiękowego kości piętowej, co wskazuje na gorszą jakość tkanki kostnej oraz niską masę kostną u tych dzieci, a w przyszłości może być czynnikiem ryzyka wystąpienia osteoporozy. U 23,4% dziewczynek oraz 16% chłopców (łącznie u 20,5% badanych) rozpoznano nadmiar masy ciała; niedobór masy ciała obserwowano natomiast jedynie u 3,4% uczennic oraz 1,2% uczniów. Spośród nieprawidłowości dotyczących pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe mogące mieć wpływ na prawidłowy rozwój i gęstość mineralną szkieletu stwierdzono m.in.: znaczne niedobory witaminy D w diecie u większości badanych – dziewczynki spożywały średnio 25,48% zalecanych wartości, zaś chłopcy – 33,28% (niedobory wykazano u 96,7% uczennic oraz u 95,7% uczniów). Znaczne niedobory dotyczyły również spożycia wapnia – stwierdzono je u 92% dziewczynek (średnia dobowa konsumpcja na poziomie 59,24% zalecanych norm) oraz u 81,9% chłopców (66,24% zalecanych norm). U wszystkich badanych obserwowano natomiast znaczne przekroczenie spożycia sodu, a u większości także białka, potasu oraz fosforu. Niepokojący jest fakt niedoboru magnezu w diecie połowy badanych uczniów.
Wnioski
1. Obniżenie mineralizacji oraz jakości kości stwierdzone u ponad 48% badanych uczniów szkół łódzkich w wieku 9-13 lat może w przyszłości przyczynić się do uzyskania niskiej szczytowej masy kostnej, co stanowi ważny czynnik ryzyka osteopenii i osteoporozy.
2. W grupie dzieci w wieku szkolnym stwierdza się bardzo liczne nieprawidłowości dotyczące spożycia składników pokarmowych mogących wpływać na rozwój i mineralizację tkanki kostnej, w tym niedobory wapnia i witaminy D w diecie, a także nadmierną konsumpcję białka, sodu i fosforu w diecie.
3. Wydaje się, iż metoda ultradźwiękowa oceny masy kostnej u dzieci jest bardzo przydatna i może być skutecznie wykorzystywana jako badanie przesiewowe wśród uczniów w wieku 9-13 lat.
4. Uzyskane wyniki badań będą miały zastosowanie do przygotowania schematów pierwotnej profilaktyki osteoporozy, w tym podkreślenia wskazań do suplementacji witaminą D w różnych okresach rozwojowych oraz konieczności stosowania diety bogatowapniowej.

P29
BONE MASS, STATE OF NUTRITION AND NUTRITIONAL MANNERS IN CHILDREN FROM LODZ AGED 9 TO 13 YEARS

Chlebna-Sokół D., Kiliańska A., Kulińska-Szukalska K., Frasunkiewicz J., Michałus I., Rusińska A.

Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland

Key words: ultrasound examination of heel, children, nutrition

The aim of the study was to obtain the answer to the question whether bone structure and bone mineral density, regarded together as bone mass, depends on state of nutrition and nutrition manners in children in developmental period.
Patients and methods
In 2005-2006 643 healthy children, aged form 8,5-13,5 years, form elementary schools in Lodz were examined, including 384 girls and 259 boys. In all children ultrasound examination of the heel, evaluating mass and structure of bone tissue was performed; on the basis of the bone mass index (BMI in kg/m2) the state of nutrition was evaluated and by three all-day diet records, the mean daily intake of selected nutrients was estimated, including energy, proteins, sodium, potassium, calcium, phosphorus, magnesium and vitamin D.
Results
In 48,4% of examined children (including 50% schoolgirls and 43,6% schoolboys) the decrease of at least one of the parameters of ultrasound examination of the heel was revealed, that may indicate the worse quality of bone tissue and low bone mass in this children, and may be in the future the risk factor of osteoporosis. In 23,4% girls and 16% boys (in 20,5% of all examined children) the body mass excess was recognized; body mass deficiency was observed only in 3,4% schoolgirls and 1,2% schoolboys. Among abnormalities including coverage of nutrients’ requirement, which may have an impact on development and bone mineral density the following were observed: significant deficiency of vitamin D in diet in majority of examined children – girls consume mean 25,48% of recommended values, whereas boys – 33,28% (the deficiency was revealed in 96,7% of schoolgirls and in 95,7% of schoolboys). The significant deficiency was also recognized regarding calcium intake – it was observed in 92% girls (mean daily intake was 59,24% of recommended values) and in 81,9% boys (66,24% of recommended values). In all examined children the significant sodium intake exceed was observed, as well as the proteins, potassium and phosphorus. The deficiency of magnesium in diet of half of all children was also alarming.
Conclusions
1. Decrease of mineralization and bone quality in 48% of examined children from Lodz’ schools, aged from 9 to 13 may, in consequence, lead in the future to achieve low peak bone mass, what is recognized as an important risk factor of osteoporosis and osteopenia.
2. In the group of school-aged children abnormalities regarding nutrients intake in diet were revealed, including calcium and vitamin D deficiencies and excess intake of proteins, sodium and phosphorus, which may influence development and mineralization of bone tissue.
3. It seems that ultrasound method of evaluating bone mass in children is useful and may be successfully used as a screening examination among school-aged children from 9 13 years old.
4. Obtained results will be used to prepare primary osteoporosis prevention outlines, including indications for vitamin D supplementation in different developmental periods and necessity of diet rich in calcium.

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s156-157.

P31
OBRAZ KLINICZNY ZABURZEŃ MINERALIZACJI SZKIELETU U DZIECI W PRZEBIEGU CHORÓB KOŚCI UWARUNKOWANYCH GENETYCZNIE

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: niska masa kostna, dzieci, choroby kości uwarunkowane genetycznie

Wstęp
Choroby kości uwarunkowane genetycznie mogą prowadzić do obniżonej gęstości mineralnej kośćca, występowania objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, w tym złamań kości oraz postępujących deformacji kostno-stawowych.
Celem pracy była ocena objawów klinicznych i wyników badania densytometrycznego u dzieci z chorobami kości uwarunkowanymi genetycznie.
Materiał i metody
Badaniami objęto 20 dzieci w wieku od 1 miesiąca do 18 lat; 11 chłopców i 9 dziewczynek. U 11 dzieci rozpoznano wrodzoną łamliwość kości (osteogenesis imperfecta-OI; u 9 typu I, u 2 – III), u 3 – dysplazje włókniste kości (u 2 – zespół McCune-Albrighta, u 1 – Jaffe-Lichtensteina), u 2 – kraniosynostozy oraz u pozostałych dzieci: zespół Turnera, Freemana-Sheldona, Buschke-Ollendorfa i Marfana. U wszystkich pacjentów przeprowadzono badanie lekarskie ze szczególnym uwzględnieniem objawów klinicznych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. U dzieci powyżej 6 r.ż. wykonano ilościowe badanie gęstości mineralnej kości metodą DXA w programie total body i spine, a w młodszej grupie mineralizację oceniano na podstawie zdjęcia rentgenowskiego. Osteoporozę w badaniu DXA rozpoznawano gdy Z-score był poniżej –2,0 liczby odchyleń standardowych od średniej dla płci i wieku oraz obecne były objawy kliniczne, zaś osteopenię gdy Z-score mieścił się w granicach –1,0 a –2,0.
Wyniki
U pacjentów z typem I OI pierwsze złamanie kości wystąpiło przed ukończeniem 2 r.ż., u dzieci z III typem stwierdzono złamania już w okresie życia wewnątrzmacicznego. Maksymalnie stwierdzono 30 złamań u jednego pacjenta, u 3 wykazano obecność złamań kręgów. W sześciu przypadkach chorobę rozpoznano także u innych członków rodziny. W omawianej grupie dzieci z OI, u wszystkich pacjentów którym wykonano badanie DXA rozpoznano obniżenie gęstości mineralnej szkieletu: u 5 osteoporozę, u 1 – osteopenię. U wszystkich dzieci z o OI o ciężkim przebiegu rozpoznano deformacje kostne oraz zaburzenia chodu. W pozostałej grupie badanych dzieci odnotowano następujące objawy kliniczne: wadliwa postawa ciała u wszystkich pacjentów, deformacje kostne u 3 (z kraniosynostozami i zespołem Freemana-Sheldona), złamania kości w wywiadzie u 3 (dzieci z dysplazją włóknistą kości), bóle kostno-stawowe u 7. U 8 spośród tych dzieci stwierdzono niską masę kostną.
Wnioski
1. U dzieci z chorobami układu kostnego uwarunkowanymi genetycznie konieczna jest ocena gęstości mineralnej kości oraz objawów klinicznych, co ma istotne znaczenie dla ustalenia dalszego postępowania diagnostycznego i leczenia.
2. Rozpoznanie osteoporozy lub osteopenii u tych pacjentów jest wskazaniem do zastosowania terapii zwiększającej gęstość mineralną kości oraz zmniejszającej ryzyko złamań i deformacji kostnych

Praca częściowo finansowana ze środków budżetowych Ministerstwa Nauki i Informatyzacji
(projekt badawczy nr 3P05E05624) oraz ze środków przyznanych przez Uniwersytet Medyczny w Łodzi (nr 502-11-211).

P31
CLINICAL COURSE OF SKELETAL MINERALIZATION DISTURBANCES IN CHILDREN WITH GENETIC BONE DISEASES

Loba-Jakubowska E., Błaszczyk A., Rusińska A., Kulińska K., Chlebna-Sokół D.
Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, 36/50 Sporna St., 91-738 Lodz, Poland

Keywords: low bone mass, children, genetic bone diseases

Introduction
Genetically derived bone diseases may lead to lower bone mineral density, occurrence of clinical symptoms of skeletal-muscular system, eg. bone fractures and progressive skeletal deformities.
The aim of the study was to assess clinical symptoms and densitometric examination results in children with genetic bone diseases.
Material and methods
The study comprised 20 children, aged from 1 month to 18 years, 11 boys and 9 girls. In 11 children osteogenesis imperfecta (osteogenesis imperfecta-OI; in 9 – type I, in 2 – type III), in 3 – fibrous bone dysplasias (2 with McCune-Albright and 1 with Jaffe-Lichtenstein), in 2 – craniosynostoses and in the rest – Turner syndrome, Freeman-Sheldon, Buschke-Ollendorf and Marfan syndrome were diagnosed. In all children medical examinations were performed with particular consideration of symptoms related to skeletal-muscular system. In children over 6 years of age densitometric examinations by DXA method in total body and spine programs were done; in younger patients skeletal mineralization was assessed by X-ray. Osteoporosis was diagnosed, when beside clinical symptoms, densitometric Z-score results were below -2,0 of the number of standard deviations below the mean for sex and age, and osteopenia when Z-score ranged from -1,0 to -2,0.
Results
In children with type I OI first bone fracture occurred before 2 years of age, in patients with type III OI fractures were already found during fetal life. Maximum of 30 bone fractures were seen in one patient (with OI type I); in 3 of them vertebral fractures were observed. In 6 children familial report of OI was assessed. In all patients with OI subjected to DXA examinations, lower bone mineral density was found: in 5 osteoporosis and in one – osteopenia. In all children with severe course of OI skeletal deformities and gait disturbances were observed. In the rest of the patients with genetic bone diseases the following clinical symptoms were detected: faulty posture in all of them, skeletal deformities in 3 (with craniosynostoses and Freeman-Sheldon syndrome), bone fractures in 3 (all children with fibrous bone dysplasias), arthralgias and bone pain in 7. In 8 of these patients low bone mass was found.
Conclusions
In children with genetically derived bone diseases bone mineral density and clinical symptoms should be assessed to establish further diagnostic and therapeutic procedures.
Diagnosis of osteoporosis or osteopenia in these patients indicates the need of the treatment increasing bone mineral density and decreasing the number of bone fractures and possibilities of skeletal deformities.

The study was partly financed by Ministry of Science and Computerization grant
No 3P05E05624 and Medical University of Lodz grant No 502-11-211.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s175-177.

P31
STĘŻENIA METABOLITÓW WITAMINY D U DZIECI Z NISKĄ MASĄ KOSTNĄ PRZED I PO ROKU LECZENIA

Frasunkiewicz J., Chlebna-Sokół D.

Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź

Słowa kluczowe: metabolity witaminy D, niska masa kostna, dzieci

Celem pracy jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób suplementacja witaminą D wpływa na stężenie metabolitu wątrobowego i nerkowego w grupie dzieci z samoistnym obniżeniem gęstości mineralnej kości.
Materiał i metody
Badaniami objęto 48 dzieci w wieku od 6-19 lat; analizując objawy kliniczne, wyniki badań wskaźników biochemicznych gospodarki mineralnej oraz wyniki badania densytometrycznego kości, u 16 dzieci rozpoznano samoistną osteoporozę, a u 32 samoistną osteopenię. Dwukrotnie (przy pierwszej hospitalizacji oraz po roku leczenia) oceniano podstawowe wskaźniki gospodarki wapniowo-fosforanowej, przeprowadzono także dobową zbiórkę moczu. Poza badaniem densytometrycznym metodą DXA w programie Total body i spine, u każdego pacjenta wykonano badanie ultradźwiękowe kości piętowej. U wszystkich dzieci przy pierwszym pobycie w szpitalu oraz po roku leczenia oznaczane były: 25-hydroksycholekalcyferol metodą RIA i 1,25-dihydroksycholekalcyferol) metodą ELISA oraz parathormon. Pacjenci z rozpoznaną osteoporozą leczeni byli preparatami witaminy D w dawkach od 500 do 1500 jm/dobę i wapniem, natomiast pacjenci z samoistną osteopenią otrzymywali preparaty witaminy D w dawkach od 250 do 1000 jm. na dobę oraz wapń.
Wyniki
Średnie stężenie metabolitu wątrobowego u dzieci chorych na samoistną osteoporozę jak i osteopenię przed i po leczeniu nie różniły się istotnie. Porównując zmianę w zakresie średnich wartości metabolitu nerkowego przed i po roku leczenia obserwowano w obu grupach obniżenie się średniego stężenia 1-25-dihydroksycholekalcyferolu w surowicy. Dokonując indywidualnej oceny stężeń metabolitów witaminy D stwierdzono u 7/16 dzieci z osteoporozą obniżone stężenie metabolitu wątrobowego oraz u 12/32 u dzieci z osteopenią przed leczeniem, uzyskując poprawę u 6/16 dzieci z osteoporozą po roku leczenia i odpowiednio u 8/32 z osteopenią. U żadnego pacjenta nie stwierdzono nadmiernego stężenia parathormonu w surowicy. U dzieci z osteoporozą stwierdzono istotną statystycznie dodatnią korelację między stężeniem 25-hydroksycholekalcyferolu a aktywnością fizyczną oraz ujemną ze stężeniem wydalanego z moczem fosforu, oraz między stężeniem 1,25-dihydroksycholekalcyferolem i Spine BMD, jak również ujemną korelację z stężeniem wydalanego wapnia z moczem. W grupie dzieci z osteopenią stwierdzono istotną statystycznie zależność między 1,25-dihydroksycholekalcydferolem a wskaźnikami densytometrycznymi: Spine BMD i fat body mass, a także SOS w badaniu ultradźwiękowym kości. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic miedzy stężeniami metabolitów witaminy D przed i po roku leczenia. W obu grupach najwięcej istotnych statystycznie zmian po roku leczenia zaobserwowano w wynikach badania densytometrycznego, gdzie istotnej statystycznie poprawie uległy takie parametry jak: Spine BMD, Total body BMD, width, L2-L4 BMC, lean body mass, Fat body mass, TbCa oraz badania ultradźwiękowego kości piętowej Stifness i BUA .
Wnioski
1. Stężenie metabolitu nerkowego witaminy D uległo obniżeniu po leczeniu w obu grupach.
2. Zarówno u dzieci z samoistną osteoporozą i osteopenią nie stwierdzono istotnego wzrostu stężenia metabolitu wątrobowego po roku leczenia
3. Większość wskaźników badania densytometrycznego i ultradźwiękowego kości po leczeniu istotnie zwiększyło swoje wartości.

Praca finansowana z grantu Nr N406043/31/1352

P31
CONCENTRATIONS OF VITAMIN D METABOLITES IN CHILDREN WITH PRIMARY LOW BONE MASS BEFORE AND AFTER ONE YEAR TREATMENT

Frasunkiewicz J., Chlebna-Sokół D.

Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland

Key words: vitamin D metabolites, low bone mass, children

The aim of the study was to answer the question how suplementation with vitamin D influence on concentrations of metabolites of vitamin D in group of children with primary decrease of bone mineral density.
Material and methods
48 children aged from 6 to 19 years; by analyzing clinical symptoms, results of mineral metabolism indices and densitometric examinations, in 16 children the primary osteoporosis and in 32 primary osteopenia was recognized. During first hospitalization and after one year treatment indices of calcium-phosphorus metabolism were taken and 24-hour urine collection was also made. Except for densitometric examination by DXA in Total body and spine in each patient the ultrasound examination of heel was performed. In all children on the first admission to the hospital and after treatment the following tests were taken: 25-hydroxycholekalcyferol by RIA, 1,25-dihydroxycholekalcyferol by ELISA and parathormone. Patients with osteoporosis were treated with vitamin D in daily dose from 500 to 1500 IU with calcium, whereas patients with osteopenia were treated daily with 250 to 1000 IU and calcium.
Results
Mean concentration of 25-hydroxycholecalciferol in children with primary osteoporosis as well as with osteopenia before and after treatment did not different significantly. Comparison of change in mean values of 1,25-dihydroxycholecalciferol before and one year after treatment in both groups revealed the decrease in mean concentrations of this metabolite. Individual analysis of vitamin D metabolites concentrations revealed in 7 out of 16 children with osteoporosis and 12/32 children with osteopenia the decrease concentration of liver metabolite before treatment; with improvement in 6/16 patients with osteoporosis and 8/32 patients with osteopenia after one year of treatment. There was no increased concentration of PTH in all examined children. In children with osteoporosis statistically significant positive correlation between concentration of 25-hydroxycholecalciferol and physical activity and negative with concentration of phosphorus excretion in urine were observed; in this group positive correlation between concentration of 1,25-dihydroxycholecalciferol and spine BMD and negative with excretion of calcium in urine was revealed. In group with osteopenia statistically significant correlation between 1,25-dihydroxycholekalcydferol and densitometric indices: Spine BMD i fat body mass, and also SOS in ultrasound examination was observed. No statistically significant differences between concentrations of vitamin D metabolites before and after treatment were revealed. In both groups most of all observed statistically significant changes after treatment referred to results of densitometric examination, where statistically significant improvement was observed in: Spine BMD, Total body BMD, width, L2-L4 BMC, lean body mass, fat body mass, TbCa as well as the ultrasound examination – Stiffness and BUA parameters.
Conclusions
1. Concentration of 1,25- dihydroxycholecalciferol decreased during treatment in both groups.
2. Both in children with osteoporosis and osteopenia no statistically significant increase of 25-hydroxycholecalciferol was observed after one year treatment.
3. Most of densitometric and ultrasound examinations’ indices after treatment significantly increase in values in both groups of children.

The study is financed by grant No N406 043/31/1352.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s177-178.

P32
ZMIENNOŚĆ GENU DLA RECEPTORA STEROIDOWEGO A PARAMETRY BADANIA DENSYTOMETRYCZNEGO U DZIECI Z CHOROBAMI LIMFOPROLIFERACYJNYMI – DONIESIENIE WSTĘPNE

Jakubowska-Pietkiewicz E.1, Bulas M.2, Młynarski W.2

1 Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, ul. Sporna 36/50, 91-738 Łódź
2 Klinika Chorób Dzieci I Katedry Pediatrii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: receptor steroidowy, densytometria, dzieci

Badania densytometryczne wykonywane są w celu oceny mineralizacji kośćca zależnej zarówno od czynników środowiskowych jak i genetycznych. Wśród nich, w etiologii wtórnej niskiej masy kostnej brany jest pod uwagę udział genu kodującego dla receptora steroidowego.
Celem pracy była analiza zależności pomiędzy polimorfizmem genu kodującego receptor steroidowy, a wynikami badań densytometrycznych u dzieci z chorobami limfoproliferacyjnymi.
Pacjenci i metody
Badania przeprowadzono u 17 dzieci w wieku od 6 do 18 lat; u 14 spośród nich rozpoznano ostrą białaczkę limfoblastyczną, a u 3-chłoniaka nieziarniczego z linii T. U wszystkich dzieci oceniono częstość występowania genotypów i alleli polimorfizmu ER22/23EK genu NR3C1 kodującego receptor steroidowy metodą PCR-RFLP (Mnl I). Wykonano także badanie densytometryczne kośćca metodą DXA w programie total body i spine oraz ultradźwiękowe kości piętowej aparatem Achilles solo plus, w którym analizowano parametry SOS, BUA oraz Stiffness. Obniżenie gęstości mineralnej szkieletu rozpoznawano przy wartościach Z-score poniżej -1.0 w badaniu densytometrycznym oraz poniżej -2.0 w ultradźwiękowym kości piętowej. Analizę statystyczną przeprowadzono testem U Manna-Whitneya.
Wyniki
Analiza genetyczna wykazała u 15/17 dzieci obecność homozygot ER a u 2/17 –heterozygot ER/EK. Na podstawie badania densytometrycznego stwierdzono obniżenie gęstości mineralnej kości u 8/17 dzieci, przy czym u 6 wartości Z-score mieściły się poniżej -1.0 a u 2 poniżej -2.0. Także u 8 dzieci wystąpiło obniżenie wartości co najmniej jednego parametru badania ultradźwiękowego. Wyniki badań densytometrycznych u dzieci homozygotycznych (ER) mieściły się w zakresie wartości prawidłowych. Wykazano związek pomiędzy obecnością alleli EK a obniżeniem gęstości mineralnej szkieletu w programie spine oraz wskaźnikiem BUA badania ultradźwiękowego kości piętowej choć różnice nie osiągnęły istotności statystycznej z powodu małej liczebności grupy badanej (p=0,1).
Wniosek
Obecność allela EK w genie kodującym receptor steroidowy może wiązać się z niską masą kostną i gorszą strukturą tkanki kostnej u dzieci z chorobami limfoproliferacyjnymi.
Badania są kontynuowane.

Praca częściowo finansowana ze środków na naukę w latach 2006-2009 jako projekt badawczy Nr N406 050 31/1860 oraz jako praca własna Nr 502 11 434.

P32
POLYMORPHISM OF THE GLUCOCORTICOID RECEPTOR GENE AND PARAMETERS OF DENSYTOMETRIC EXAMINATIONS IN CHILDREN WITH LYMPHOPROLIPHERATIVE DISEASES –PRELIMINARY STUDY

Jakubowska-Pietkiewicz E.1, Bulas M.2, Młynarski W.2

1 Department of Paediatric Propedeutics and Bone Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Sporna St. 36/50, 91-738 Lodz, Poland
2 Department of Children Diseases, Medical University, Lodz, Poland

Key words: steroid receptor, densitometry, children

Densitometric examinations are performed to estimate skeletal mineralization which conditioned by environmental, as well as genetic factors. Among them, in the etiology of secondary low bone mass the polymorphism of glucocorticoid eceptor gene is taken into consideration.
The aim of the study was to analyze the dependence between polymorphism of the glucocorticoid receptor gene and densitometric results in children with lymphoprolipherative diseases.
Patients and methods
The study comprised 17 children, aged from 6 to 18 years; there were 14 patients with acute lymphoblasic leukaemia and 3 with non-Hodgkin lymphoma (T-cells). In all the children the frequency of occurrence of ER22/23EK polymorphism in NR3C1glucocorticoid receptor gene by the PCR-RFLP method (polymerase chain reaction- restriction fragment leght polymorphism) (Mnl I) were made. Densitometric examination in total body and spine programmes by DXA method and ultrasound examination of the heel with the Achilles Solo plus (SOS, BUA and Stiffness parameters) apparatus were performed. Decrease of bone mineral density was diagnosed for Z-score DXA parameters below -1.0 and below -2.0 in the ultrasound examination of the heel. Statistical analysis was carried out with the use of U Mann-Whitney test.
Results
In 15/17 children homozygous ER and in 2/17 heterozygous ER/EK were presented.
On densitometric criteria the decrease of bone mineral density in 8/17 children was observed; in 6 of them Z-score <-1.0 and in 2 <-2.0. In 8/17 patients decrease of at least one of the ultrasound parameters were diagnosed. The results of densitometric examination in homozygous children (ER) were normal values. There was association between homozygous EK and decrease of bone mineral density in spine programme and BUA parameter of ultrasound examination, but differences were of statistical significance (number of children is too small – p=0.1)
Conclusion
The present of EK allele in the glucocorticoid receptor gene may be associated with low bone mass and worse structure of bone tissue in children with lymphoprolipherative disease.

The study are continuate.

The study was partly financed by Ministry of Science and Higher Education grant No N40605031/1860 and Medical University grant – 502 11 434.

II Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 11-13.10.2007
Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2007, vol 9 (Suppl. 2), s1178-179.

P33
MARKERY KOŚCIOTWORZENIA I RESORPCJI KOŚCI U DZIECI I MŁODZIEŻY Z MUKOWISCYDOZĄ

Ambroszkiewicz J.1, Gajewska J.1, Sands D.2, Milanowski A.2, Laskowska-Klita T.1

1 Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: p/o dr n. biol. Joanna Gajewska
2 Klinika Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Milanowski

Słowa kluczowe: markery kościotworzenia, markery resorpcji kości, mukowiscydoza, dzieci, młodzież

Wstęp
Mukowiscydoza (CF) jest wieloukładową chorobą uwarunkowaną genetycznie, dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny. Z piśmiennictwa wynika, że u większości dorosłych pacjentów chorujących na mukowiscydozę dochodzi do obniżenia gęstości mineralnej kości i zwiększonej częstości złamań. Spowodowane jest to zaburzeniami w metabolizmie kostnym dotyczącymi przede wszystkim nadmiernej resorpcji kości w stosunku do kościotworzenia. Problem zaburzeń w układzie kostnym dotyczy nie tylko dorosłych pacjentów z mukowiscydozą, ale również dzieci. Jednakże doniesienia literaturowe są nieliczne, a wyniki niejednoznaczne.
Celem pracy była ocena tempa procesów kościotworzenia i resorpcji kości u dzieci i młodzieży chorych na mukowiscydozę z zastosowaniem wybranych markerów obrotu kostnego: osteokalcyny (OC), kostnej frakcji fosfatazy alkalicznej (BALP) i C-końcowego usieciowanego telopeptydu kolagenu typu I (CTX).
Materiał i metody
Badaniami objęto 55 pacjentów w wieku 2-20 lat z rozpoznaną i potwierdzoną mukowiscydozą leczonych w Poradni Mukowiscydozy Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Objawy niewydolności trzustki wykazywało 50 spośród badanych dzieci. Stężenie wapnia i fosforu w całej grupie badanej mieściły się w zakresie wartości referencyjnych. Spośród badanych wyodrębniono grupę 25 dzieci (13 dziewcząt, 12 chłopców) w wieku 2-10 lat (grupa I) oraz grupę 30 pacjentów (15 dziewcząt, 15 chłopców) w wieku 11-20 lat (grupa II). Grupę kontrolną stanowiło 56 zdrowych dzieci i młodzieży w tych samych przedziałach wiekowych, u których nie stwierdzono chorób związanych z metabolizmem kostnym. Oznaczenia markerów obrotu kostnego w surowicy krwi dzieci wykonano metodami immunoenzymatycznymi z wykorzystaniem wysokospecyficznych przeciwciał monoklonalnych.
Wyniki
W grupie dzieci z CF (grupa I) obserwowano wyższą aktywność BALP niż u dzieci zdrowych (131.8  25.1 vs 108.2  22.3 U/L, p<0.01), natomiast niższą wartość drugiego markera kościotworzenia – OC (71.5  29.2 vs 101.5  19.4 ng/mL, p<0.01). Średnie stężenie markera związanego z procesem resorpcji – CTX było niższe u dzieci chorych na CF w porównaniu do grupy dzieci zdrowych i wynosiło: 1729  441 ng/L vs 1970  299 ng/L (p<0.01). W grupie młodzieży (grupa II) stwierdzono utrzymywanie się wyższej aktywności BALP u pacjentów w porównaniu do zdrowych rówieśników (111.9  25.1 vs 79.3  22.3 U/L, p<0.01) oraz obniżonego poziomu OC (59.2  29.2 vs 91.7  19.4 ng/mL, p<0.01). Nieznacznie niższe było też stężenie CTX: 1619  441 ng/L vs 1714  299 ng/L (p<0.01).
Wnioski
Wstępne wyniki naszych badań sugerują, że zarówno u dzieci jak i młodzieży chorych na mukowiscydozę występują nieprawidłowości w metabolizmie kostnym dotyczące zarówno procesu kościotworzenia jak i resorpcji kości. Biochemiczne markery obrotu kostnego oznaczane czułymi i nieinwazyjnymi
metodami mogą być użyteczne we wczesnej diagnostyce zaburzeń metabolizmu kostnego u pacjentów z mukowiscydozą.

P33
BONE FORMATION AND RESORPTION MARKERS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS WITH CYSTIC FIBROSIS

Ambroszkiewicz J.1, Gajewska J.1, Sands D.2, Milanowski A.2, Laskowska-Klita T.1

1 Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: p/o dr n. biol. Joanna Gajewska
2 Klinika Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie,
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Milanowski

Key words: bone formation markers, bone resorption markers, cystic fibrosis, children, adolescents

Background
Cystic fibrosis (CF) is the most common lethal autosomal recessive genetic disease. Scientific studies show that adult patients with CF have bone metabolism disturbances mostly caused by increased bone resorption in relation to bone formation. This problem has not been sufficiently resolved in children with CF. There are little data and the results are ambiguous.
The aim of this study was to assess bone formation and resorption processes in children with cystic fibrosis with biochemical bone turnover markers: osteocalcin (OC), bone alkaline phosphatase (BALP), C-terminal cross-linked telopeptide of type I collagen (CTX) and osteoprotegerin (OPG).
Patients and methods
We examined 55 children with CF in age 2-10 years treated in the Institute of Mother and Child in Warsaw. The control group consisted of 28 healthy children in the same age range. Bone turnover markers were determined in serum using immunoenzymatic methods.
Results
In patients with CF we observed increased BALP activity compared to healthy children (133.5 ± 27.6 vs 108.4 ± 22.1 U/L, p<0.01) whereas the value of the second marker of bone formation – OC in this group was lower (62.6  26.5 vs 101.7  20.4 ng/mL, p<0.001). Mean concentration of markers related to bone resorption was lower in patients with CF in comparison to the group of healthy children and amounted to CTX: 1639  461 ng/L vs 1972  304 ng/L (p<0.01) and to OPG: 3.4  1.2 pmol/L vs 4.4  0.8 pmol/L (p<0.05, respectively.
Conclusion
Our preliminary results suggest that children with cystic fibrosis have bone demineralization and imbalance between formation as well as bone degradation process. However, to explain the pathomechanism of those abnormalities more thorough research on a larger group of patients is needed.