1

HORMONALNA TERAPIA ZASTĘPCZA A OSTEOPOROZA: FAKTY I MITY

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s98-99.


L37
HORMONALNA TERAPIA ZASTĘPCZA A OSTEOPOROZA: FAKTY I MITY

Alina Warenik-Szymankiewicz
Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu

Słowa kluczowe: hormonalna terapia zastępcza, osteoporoza

Hormonalna terapia zastępcza stanowi metodę z wyboru w leczeniu osteoporozy związanej z niedoborem estrogenów. Podawanie estrogenów hamuje utratę zarówno kości korowej jak i beleczkowej. Estrogeny wywierają wpływ zarówno na osteoblasty jak i osteoklasty. Estrogeny powodują również wzrost wchłaniania wapnia w jelicie. Korzystne działanie estrogenów jest tym większe im dłużej były one stosowane. Przy stosowaniu estrogenów należy pamiętać o konieczności równoczesnego podawania gestagenów u kobiet z zachowaną macicą. W zapobieganiu i leczeniu osteoporozy postmenopauzalnej preferowane są pochodne testosteronowe. Progestageny działają korzystnie wspomagając działanie estrogenów na kości. Stosowanie HTZ w leczeniu osteoporozy powinno być połączone z odpowiednią podażą wapnia i witaminy D3. HTZ może być stosowana w połączeniu z bisfosfonianami, których działanie polega na wydłużeniu fazy kościotworzenia i skróceniu fazy resorpcji kości, co zwiększa efektywność procesu mineralizacji.
Opublikowane w ostatnich latach wyniki badań klinicznych dotyczących HTZ potwierdzają korzyści wynikające z tego rodzaju leczenia dla układu kostnego. W opublikowanym w 1998 roku randomizowanym badaniu fińskim wykazano 71% redukcję złamań kości poza kręgosłupem w związku ze stosowaniem HTZ przez 5 lat. W opublikowanym w 2000 roku randomizowanym badaniu duńskim stwierdzono 3% redukcję w zakresie ogólnej częstości złamań po 5 latach stosowania HTZ. W opracowanej w 2002 roku metaanalizie obejmującej 57 badań klinicznych stwierdzono redukcję częstości złamań kości udowej (25-50%) i kręgów (50%) u kobiet stosujących HTZ w porównaniu z nie stosującymi HTZ.
W ostatnich latach opublikowano wyniki kilku dużych badań klinicznych dotyczących HTZ, których autorzy stawiają pod znakiem zapytania korzyści wynikające z tego rodzaju leczenia. Wątpliwości nie dotyczą wpływu HTZ na układ kostny, a natomiast procesów zachodzących w trakcie tego rodzaju terapii na poziomie układu krążenia i gruczołu piersiowego. Badaniem, które wzbudziło najwięcej kontrowersji w odniesieniu do stosowania HTZ było badanie Women’s Health Initiative (WHI). Również i to badanie potwierdziło korzystny wpływ stosowania HTZ na częstość złamań kości. Ryzyko względne złamań kręgów wynosiło 0,66, a wystąpienia innych złamań osteoporotycznych 0,77.
W odniesieniu do równoczesnego stosowania HTZ i bisfosfonianów stwierdzono, że wzrost gęstości kości był znacząco wyższy w grupie stosującej HTZ w połączeniu z alendronianem niż w grupie stosującej HTZ w połączeniu z placebo. Podobne wyniki uzyskano w odniesieniu do gęstości kości na poziomie krętarza kości udowej jak i kręgosłupa lędźwiowego.
Stosowanie HTZ jest szczególnie przydatne u kobiet młodych, u których niedobór estrogenów jest związany z pierwotną lub wtórną niewydolnością jajników. W takiej sytuacji klinicznej stosowanie HTZ nie wiąże się praktycznie z istotnymi zagrożeniami. U kobiet starszych, szczególnie u kobiet po 60 roku życia decyzja o podjęciu HTZ musi być podejmowana w sposób bardzo wyważony. U tych kobiet należy brać pod uwagę związany ze stosowaniem HTZ wzrost ryzyka powikłań takich jak żylna choroba zakrzepowa czy rak gruczołu piersiowego.
Wyniki przeprowadzonych ostatnio badań klinicznych nie umniejszają roli HTZ w zapobieganiu i leczeniu osteoporozy postmenopauzalnej. Nadal jest to postępowanie z wyboru w tej sytuacji klinicznej. Stosowanie HTZ musi być jednak związane ze szczegółową analizą innych czynników takich jak wiek, stan zdrowia i współwystępowanie innych czynników ryzyka choroby, niedokrwiennej serca, żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i raka gruczołu piersiowego.

L37
HORMONAL REPLACEMENT THERAPY: FACTS AND MYTHS

Alina Warenik-Szymankiewicz
Department of Gynecological Endocrinology University of Medical Sciences of Poznań, Poland

Keywords: hormonal replacement therapy, osteoporosis

Hormonal replacement therapy (HRT) is therapy of choice in the treatment of osteoporosis due to lack of estrogen. Estrogen inhibit both cortical and trabecular bone loss through their action on the osteoclast and osteoblast level. Positive effects of estrogen therapy are dependent on the length of treatment. Preferred gestagen in the HRT in women with osteoporosis are testosterone derivates. HRT should be always conducted together with calcium and vitamin D3 supplementation. HRT may be used together with bisphosphonate therapy.
Recent clinical studies support effective role of HRT on the level of bone tissue. The results of the studies revealed increase of bone density and decrease of fracture frequency. The possible controversies are related to the impact of HRT on the level of cardiovascular system and breast. Women’s Health Initiative (WHI) Study supported a positive impact of HRT on the bone tissue.
The role of HRT is unquestionable in young women with estrogen deficiency. In older women especially after the age of 60 the decision about HRT should concern many various factors. In this population the risk of venous thrombosis and breast cancer should be considered.




WPŁYW HORMONALNEJ TERAPII ZASTĘPCZEJ LUB JEJ KOMBINACJI Z ALENDRONIANEM NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ […]

I Środkowo Europejski Kongres Osteoporozy i Osteoartrozy oraz XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii i Polskiej Fundacji Osteoporozy, Kraków 6-8.10.2005

Streszczenia:
Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2005, vol 7 (Suppl. 1), s99-101.

L38
WPŁYW HORMONALNEJ TERAPII ZASTĘPCZEJ LUB JEJ KOMBINACJI Z ALENDRONIANEM NA GĘSTOŚĆ MINERALNĄ KOŚCI U PACJENTEK Z OSTEOPOROZĄ

Karzewnik E.,1 Sewerynek E.2
1 Poradnia Endokrynologiczna Szpitala Wojewódzkiego w Piotrkowie Trybunalskim
2 Zakład Metabolizmu Kostnego Katedry Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Słowa kluczowe: hormonalna terapia zastępcza, alendronian, terapia kombinowana, gęstość mineralna kości, osteoporoza

Wstęp
Mimo licznych doniesień, które ukazały się w ostatnim czasie o wzroście ryzyka raka sutka, raka endometrium i chorób układu sercowo-naczyniowego wciąż wiele kobiet stosuje hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Jest ona obok bisfosfonianów uznaną metodą terapii osteoporozy, zwłaszcza u kobiet z objawami klimakterycznymi. Jednak przewaga terapii kombinowanej z zastosowaniem obu grup leków równocześnie nie do końca jest dobrze udokumentowana.
Celem pracy było porównanie leczenia HTZ lub jej kombinacji z preparatem z grupy bisfosfonianów (alendronian) na gęstość mineralną kości u pacjentek w okresie pomenopauzalnym z osteoporozą leczonych w Poradni Endokrynologicznej Samodzielnego Szpitala Wojewódzkiego w Piotrkowie Trybunalskim w roku 2002.
Materiał i Metody
Badaniem objęto 110 pacjentek (średnia wieku 61.26.5) z osteoporozą, które nie otrzymywały HTZ co najmniej od roku przed rozpoczęciem obserwacji. Pacjentki włączone do badania otrzymywały przez okres roku doustnie preparat Activelle sam (1 mg 17-estradiolu łącznie z 0.5 mg 19-noretisteronu) (Grupa I; HTZ; n=65) lub w kombinacji z preparatem alendronian (Fosamax) w dawce dziennej 10 mg (Grupa II; HTZ+ALE; n= 45). Gęstość mineralną kości (BMD, T-score) oceniano w odcinku lędźwiowym kręgosłupa za pomocą dostępnej w Poradni tomografii komputerowej (QCT) przed wdrożeniem terapii oraz po roku jej stosowania. Każdą grupę podzielono na dwie podgrupy: A – pacjentki z cechami osteopenii (T-sc > -2,5) oraz B – pacjentki z cechami osteoporozy(T-sc < -2,5).
Wyniki
Po 12 miesiącach obserwacji u pacjentek stwierdzono znamienny statystycznie przyrost gęstości mineralnej kości odcinka lędźwiowego kręgosłupa we wszystkich badanych grupach. Porównując obie formy terapii stwierdzono poprawę T-score [ALE+HRT vs HRT – Grupa A 8.25% vs 5.76% (p<0.05); Grupa B 14.4% vs 9.83% (NS)] lub BMD [ALE+HRT vs HRT – Grupa A 2.91% vs 2.22% (NS); Grupa B 3.94% vs 1.36%(NS)]. Tylko w grupie pacjentek z osteopenią na terapii kombinowanej w porównaniu z HTZ stwierdzono znamienny statystycznie przyrost T-score (p<0,05). Różnice przyrostu BMD pomiędzy Grupą I oraz II po roku leczenia w pozostałych badanych grupach nie były znamienne statystycznie. U pacjentek w okresie obserwacyjnym w żadnej grupie nie zanotowano nowych złamań.
Omówienie
Uzyskane wyniki wskazują na korzystny efekt zarówno HTZ, jak i HTZ+ALE na gęstość mineralną kości u pacjentek leczonych z powodu osteoporozy. Jednak mimo większego przyrostu BMD na terapii kombinowanej nie wykazano efektu addytywnego w porównaniu z monoterapią. Kombinowana terapia była dobrze tolerowana, nie zaobserwowano żadnych objawów niepożądanych w układzie kostnym
Wniosek
Podsumowując, uzyskane wyniki nie potwierdzają przewagi terapii kombinowanej z zastosowaniem HTZ plus alendronian nad monoterapią HTZ.

L38
EFFECTS OF HORMONE REPLACEMENT THERAPY ALONE OR IN COMBINATION WITH ALENDRONATE ON BONE MASS IN ELDERLY WOMEN WITH OSTEOPOROSIS

Karzewnik E.,1 Sewerynek E.2
1 Outpatients Clinic of Endocrinology, Piotrkow Trybunalski
2 Department of Bone Metabolism, Chair and Department of Endocrinology and Metabolic Diseases, Medical University of Lodz, Poland

Keywords: hormone replacement therapy, alendronate, combinate therapy, bone mass, osteoporosis

Introduction
Despite the findings that hormone replacement therapy (HRT) is associated with an increased risk of breast cancer, endometrium cancer or cardiovascular disease, there are still women using this form of treatment. HRT alone as well as bisphosphanates alone are both effective treatments of postmenopausal osteoporosis. HRT treatment is especially recommended for women with clinical manifestations of menopause. The efficacy of the combined therapy has not been fully established, yet.
The aim of the study was to compare hormone replacement therapy (HRT), and its combination with alendronate in treatment of osteoporosis in elderly postmenopausal women.
Materials and Methods
The total of 110 patients, aged 61.26.5, with osteoporosis, who had not been receiving HRT for at least 1 year were randomized to receive Activelle (1 mg 17-estradiol plus 0.5 mg 19-norethisterone acetate daily, per os) (n=65; Group I), or in combination with alendronate in a dose 10 mg/d (HRT+ALE; n=45; Group II), for 1 year. Changes of bone mineral density (BMD) of the lumbar spine was measured using QCT at baseline and then after 1 year of treatment. Each group were divided into 2 subgroups depending on the T score values: A higher than – 2.5 at the lumbar spine (osteopenia); B -2.5 or less at the lumbar spine (osteoporosis). Elementary calcium (500 mg/day) and vitamin D 400 IU/day were supplied to all patients.
Results
At the end of one year treatment, significant increase in spinal BMD were found in all examined groups. Compared to HRT alone, ALE+HRT produced significantly greater increase in BMD of the lumbar spine [T score of ALE+HRT compared to HRT – Group A 8.25% vs 5.76% (p<0.05); Group B 14.4% vs 9.83% (NS) or BMD changed Group A 2.91% vs 2.22% (NS); Group B 3.94% vs 1.36%(NS)]. Only in the group of women with osteopenia the increase of T score between two examined forms of therapy was statistically significant. For all other groups, despite the same tendency the results were not statistically significant. The addition of ALE to HRT was well tolerated without gastrointestinal side effects. During the time of observation it has new bone fractures in all groups of women were not found.
Conclusions
This study demonstrates that the treatment either with estrogen or with estrogen plus alendronate, in postmenopausal women with low bone density significantly increased bone mass. The effect of combined therapy was not additive compared to the monotherapy. The combined treatment was well tolerated, and there were no adverse effects on the skeleton.
We conclude that in elderly postmenopausal women with osteoporosis, the combination of HRT and alendronate did not offer an extra gain of bone mass over the treatment of HRT alone.